Bezpłatna biblioteka techniczna

Immunologia ogólna i kliniczna. Notatki z wykładu: krótko, najważniejsze

Katalog / Notatki z wykładów, ściągawki

Komentarze do artykułu

Spis treści

1. Wprowadzenie do immunologii. Obrony i choroby organizmu
2. Narządy układu odpornościowego (Grasica. Węzły chłonne. Śledziona. Tkanka limfatyczna związana z błonami śluzowymi. Układ wydalniczy. Komórki układu odpornościowego. Substancje z kompleksami ochronnymi
3. Odporność jest tarczą zdrowia. Mechanizmy odporności
4. stan odporności. Stany niedoboru odporności (Stan odporności. Wrodzone niedobory odporności. Choroby odporności komórkowej. Częściowe złożone niedobory odporności. Nabyte niedobory odporności
5. Patologiczne reakcje immunologiczne organizmu. Choroby alergiczne (Ogólna etiologia chorób alergicznych. Patogeneza procesów alergicznych. Alergia lekowa
6. Sposoby na wzmocnienie układu odpornościowego. Szczepienia zapobiegawcze

W ciągu swojego życia każdy człowiek w życiu codziennym, w pracy, na wakacjach nieustannie wchodzi w interakcje z licznymi i bardzo różnorodnymi obiektami i zjawiskami przyrodniczymi, które determinują warunki życia, w jakich człowiek egzystuje. Są nimi słońce, powietrze, woda, pokarm roślinny i zwierzęcy, chemikalia, rośliny i zwierzęta, które zaspokajają życiowe potrzeby człowieka. Organizm człowieka w wyniku ewolucji biologicznej jest przystosowany do określonych warunków środowiskowych. Jednocześnie normalna aktywność życiowa organizmu i jego interakcja ze środowiskiem są ilościowo i jakościowo ograniczone. Niektóre interakcje są zdrowe, inne szkodliwe. Stosunek organizmu do różnych czynników determinuje stopień jego adaptacji. Jeśli siły oddziaływania czynników zewnętrznych przekroczą normę lub jej nie osiągną, organizm może ulec uszkodzeniu, co doprowadzi do choroby. Przyczynami uszkodzeń organizmu prowadzących do choroby mogą być dowolne zjawiska naturalne: fizyczne, chemiczne, biologiczne. Czynniki fizyczne obejmują obciążenia mechaniczne: uderzenia, rozciąganie, ściskanie, zginanie tkanek. W efekcie dochodzi do przecięć, zgnieceń, naciągnięć i rozdarć tkanek oraz złamań kości. Do czynników niszczących zalicza się również zmiany temperatury otoczenia, które skutkują przegrzaniem organizmu i poparzeniami tkanek lub wychłodzeniem organizmu i odmrożeniem tkanek. Wpływy biologiczne obejmują wszystkie rodzaje interakcji człowieka z istotami żywymi. Z grubsza można je podzielić na trzy grupy: makrodrapieżniki, mikrodrapieżniki i rośliny. Do makrodrapieżników zalicza się zwierzęta, które atakując człowieka ukąszeniami lub pazurami, mogą wprowadzić do organizmu człowieka truciznę, która uszkadza jego tkanki. Ale najróżniejsze sposoby niszczenia organizmu to mikrodrapieżniki - najmniejsze pasożyty, które żyją i rozmnażają się w ludzkim ciele, od wirusów po różne robaki. Spośród ogromnej liczby mikroorganizmów patogenność ma ponad 2000 gatunków, w tym bakterie i riketsje powodują 1000 rodzajów chorób, wirusy - 500, grzyby - 500, robaki - 200. Ten sam pasożyt, w zależności od lokalizacji, może przyczynić się do rozwoju różnych chorób.

W ten sposób organizm jest stale narażony na różne chorobotwórcze czynniki środowiskowe. Jednocześnie wiele osób pozostaje zdrowych. Dlaczego człowiek może oprzeć się szkodliwemu wpływowi środowiska? Co pomaga organizmowi z nimi walczyć? W procesie ewolucji biologicznej człowieka powstały systemy i mechanizmy, które chronią go jako integralność w przypadkach, gdy fizyczne, chemiczne lub biologiczne czynniki środowiska mogą, w wyniku interakcji organizmu z nimi, doprowadzić do uszkodzenia którejkolwiek z jego struktur, co z kolei powoduje ich patologie. Jak wiadomo, przy wielu chorobach osoba zdrowieje bez interwencji medycyny, a uszkodzone tkanki są przywracane samodzielnie. W konsekwencji organizm ludzki jest w stanie chronić się przed uszkodzeniami, samodzielnie walczyć z patologią.

Współczesna medycyna opiera doktrynę przyczyn patologii na pojęciu „reaktywności”, tj. Zdolność organizmu podczas interakcji z różnymi szkodliwymi skutkami do wydawania ochronnej „odpowiedzi” odpowiadającej naturze tego patogennego efektu. W trakcie ewolucji człowiek opracował biologiczne mechanizmy ochrony organizmu przed szkodliwym działaniem sił naturalnych, powstały pewne reakcje ochronne na wszelkie wpływy środowiska. Zmiany w środowisku prowadzą do zmiany jego procesów fizjologicznych w organizmie, odpowiadającej nowemu oddziaływaniu. W ten sposób utrzymywana jest równowaga ze środowiskiem, co determinuje możliwości jego życiowej aktywności. Reakcja ochronna organizmu przejawia się w pewnej zmianie jego cech, co pozwala uratować żywotną aktywność organizmu jako całości. Sposób, w jaki organizm reaguje na szkodliwe skutki w każdym konkretnym przypadku, znajdzie odzwierciedlenie w rodzaju i liczbie skutków odczuwanych przez daną osobę. Osoba na przykład bez szkody dla siebie znosi aktywność fizyczną w pewnych granicach. Jednak brak obciążeń (hipodynamia) lub odwrotnie przeciążenia (hiperdynamia) może prowadzić do patologii. Człowiek nie reaguje na niektóre drobnoustroje jako szkodliwe, chociaż są one chorobotwórcze dla zwierząt. Inne mają szkodliwy wpływ na organizm i aktywują mechanizmy ochronne, to znaczy wywołują reakcję ochronną, która może prowadzić do patologii. Świadczy to o specyficznej selektywności mechanizmów ochronnych organizmu człowieka. Istnieją mikroorganizmy, które powodują choroby u ludzi i nie są chorobotwórcze dla zwierząt i odwrotnie. Specyfiką konkretnego ludzkiego ciała jest to, że niektórzy ludzie nie chorują w środku epidemii, podczas gdy inni muszą po prostu stać przy otwartym oknie lub wypić szklankę zimnej wody. Stan organizmu zależy od szkodliwego czynnika: wyczerpanie fizyczne, hipotermia, stres mogą wywołać chorobę u osoby, której organizm w normalnych warunkach nie reaguje na ten lub inny czynnik uszkadzający. Jednocześnie podniecenie i podniecenie mogą prowadzić do wzrostu odporności organizmu na chorobę. Reakcje ochronne różnią się stopniem manifestacji i charakterem zaangażowanych w nie systemów. Aż do pewnego progu ilościowego (indywidualnego dla każdego organizmu) wpływu czynnika chorobotwórczego, systemy, które przeprowadzają reakcje ochronne, nie pozwalają mu powodować uszkodzenia organizmu. Jeśli ten próg zostanie przekroczony, reakcja obejmuje adaptacyjne, adaptacyjno-kompensacyjne mechanizmy, które restrukturyzują organizm i jego elementy w celu zwalczania czynnika chorobotwórczego. Reakcje adaptacyjne konkretnego organizmu zależą od tego, jak dobrze mechanizmy obronne są przystosowane do interakcji z patogenem. W najbardziej ogólnej formie można wyróżnić następujące rodzaje mechanizmów ochronnych i adaptacyjnych:

1) morfologiczne: błony barierowe otaczające chronione komórki, tkanki lub narządy; proliferacja (odzyskiwanie) komórek dotkniętej tkanki; hiperplazja, tj. ilościowy wzrost komórki lub tkanki w stosunku do normy;

2) fizjologiczne: aktywacja procesów metabolicznych, tworzenie nowych mediatorów, enzymów lub cykli metabolicznych oraz dezaktywacja już istniejących;

3) immunologiczne systemy komórkowo-humoralne mające na celu ochronę organizmu przed działaniem innych biosystemów.

Ze wszystkich tych rodzajów mechanizmów obronno-adaptacyjnych najważniejszy jest układ odpornościowy. To zależy od tego, jak potężny jest, czy dana osoba zachoruje, czy nie. Dobrze funkcjonujący układ odpornościowy jest najlepszą gwarancją dobrego zdrowia. Dobra odporność jest głównym wskaźnikiem zdrowia, witalności każdego żywego organizmu. Jest to potężna wewnętrzna siła, którą natura obdarzyła wszystkie żyjące istoty. Układ odpornościowy jest delikatną organizacją: reaguje na najmniejsze zmiany w środowisku wewnętrznym i zewnętrznym organizmu. Od dawna zauważono, że osoba, która przeszła niebezpieczną chorobę zakaźną, zwykle nie zachoruje po raz drugi. W Chinach wynaleziono metodę radzenia sobie z ciężkimi przypadkami ospy. Istota tej metody polegała na tym, że skorupy ospy były mielone na proszek i wprowadzane do nosa zdrowej osoby. Dokonano tego w celu wywołania łagodnej postaci ospy. Odporność na ponowne zakażenie tą samą infekcją wynika z odporności.

Odporność (z łac. immunitas - „pozbywanie się”, „uwolnienie od czegoś”) to odporność organizmu na różne czynniki zakaźne, a także ich produkty przemiany materii, substancje i tkanki, które mają obce właściwości antygenowe (na przykład trucizny zwierzęce i roślinne początek). Po zachorowaniu nasz organizm zapamiętuje przyczynę choroby, więc następnym razem choroba przebiega szybciej i bez powikłań. Jednak często po długotrwałych chorobach, zabiegach chirurgicznych, w niekorzystnych warunkach środowiskowych i w stanie stresu, układ odpornościowy może działać nieprawidłowo. Obniżona odporność objawia się częstymi i długotrwałymi przeziębieniami, przewlekłymi chorobami zakaźnymi (zapalenie migdałków, czyraczność, zapalenie zatok, infekcje jelitowe), ciągłą gorączką itp.

Jeśli podsumujemy wszystkie powyższe, możemy powiedzieć, że odporność jest sposobem ochrony organizmu przed żywymi ciałami i substancjami, które noszą ślady genetycznie obcych informacji. Najstarszym i stabilnym mechanizmem interakcji tkanek z wszelkimi zewnętrznymi szkodliwymi czynnikami środowiskowymi (antygenami) jest fagocytoza. Fagocytoza w organizmie jest prowadzona przez specjalne komórki - makrofagi, mikrofagi i monocyty (komórki - prekursory makrofagów). Jest to złożony, wieloetapowy proces wychwytywania i niszczenia wszystkich obcych im mikroobiektów w tkankach, bez dotykania ich własnych tkanek i komórek. Fagocyty, poruszając się w płynie międzykomórkowym tkanki, po zetknięciu się z antygenem wychwytują go i trawią, zanim wejdzie w kontakt z komórką. Ten mechanizm obronny został odkryty przez I. M. Miecznikowa w 1883 roku i był podstawą jego teorii fagocytarnej obrony organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Stwierdzono szeroki udział makrofagów w różnych procesach immunologicznych. Oprócz reakcji ochronnych przed różnymi infekcjami, makrofagi biorą udział w odporności przeciwnowotworowej, rozpoznawaniu antygenów, regulacji procesów immunologicznych i nadzorze immunologicznym, w rozpoznawaniu i niszczeniu pojedynczych zmienionych komórek własnego organizmu, w tym komórek nowotworowych, w regeneracji różnych tkanek oraz w reakcjach zapalnych. Makrofagi wytwarzają również różne substancje o działaniu antygenowym.

Fagocytoza obejmuje kilka etapów:

1) ukierunkowany ruch fagocytu w kierunku obiektu obcego tkance;

2) przywiązanie do niego fagocytu;

3) rozpoznanie drobnoustroju lub antygenu;

4) jego wchłanianie przez komórkę fagocytu (fagocytoza rzeczywista);

5) zabijanie drobnoustroju za pomocą enzymów wydzielanych przez komórkę;

6) trawienie drobnoustroju.

Ale w niektórych przypadkach fagocyt nie może zabić niektórych rodzajów mikroorganizmów, które są nawet w stanie się w nim rozmnażać. Dlatego fagocytoza nie zawsze może uchronić organizm przed uszkodzeniem. Wspomaga fagocytozę w obecności systemów krążenia płynów międzykomórkowych w organizmie. Transport naczyniowy płynu międzykomórkowego umożliwił szybsze skupienie fagocytów w miejscach wnikania czynnika uszkadzającego do tkanki, a jednocześnie przyczynił się do przyspieszenia i ukierunkowania działania związków chemicznych (mediatorów), które przyciągają fagocyty w pożądane miejsce. Zatem proces zapalny jest lokalnym mechanizmem kompensacyjnym, który zapewnia odbudowę uszkodzonego obszaru tkanki, który został zmieniony w wyniku interakcji z czynnikiem uszkadzającym dowolnego rodzaju. W procesie ewolucji pojawił się specyficzny system obronny, który w przeciwieństwie do obrony miejscowej podczas fagocytozy, działa na poziomie całego organizmu. Jest to układ odpornościowy, którego celem jest ochrona organizmu przed szkodliwymi czynnikami pochodzenia biologicznego. Układ odpornościowy chroni podtrzymanie życia całego organizmu, jest wysoce wyspecjalizowanym systemem, który włącza się, gdy lokalne niespecyficzne mechanizmy obronne wyczerpią swoje możliwości.

Początkowo układ odpornościowy został zaprojektowany do kontrolowania reprodukcji dużej liczby zróżnicowanych komórek o różnej strukturze i funkcjach, a także do ochrony przed mutacjami komórkowymi. Powstał mechanizm przeznaczony do rozpoznawania i niszczenia komórek, które są genetycznie różne od komórek ciała, ale tak podobne do nich, że mechanizm fagocytozy nie mógł ich rozpoznać i zniszczyć oraz zapobiec ich namnażaniu. Mechanizm odporności, pierwotnie stworzony do wewnętrznej kontroli składu komórkowego organizmu, ze względu na swoją skuteczność został następnie wykorzystany przeciwko zewnętrznym czynnikom uszkadzającym o charakterze białkowym: wirusom, bakteriom i ich produktom przemiany materii.

Za pomocą układu odpornościowego powstaje reaktywność organizmu na niektóre rodzaje mikroorganizmów i utrwalana genetycznie, w celu interakcji, z którą nie jest przystosowany, oraz braku reakcji tkanek i narządów na inne gatunki. Istnieją specyficzne i indywidualne formy odporności. Obie formy mogą być bezwzględne, gdy organizm i drobnoustrój nie wchodzą w bezpośrednią interakcję w żadnych warunkach (na przykład osoba nie zachoruje na nosówkę psa), lub względne, gdy interakcja między nimi może zachodzić w określonych warunkach, które osłabiają organizm. odporność organizmu: hipotermia, głód, przeciążenie itp. Funkcją układu odpornościowego jest wyrównywanie niedoboru niespecyficznych form obrony organizmu przed antygenami w przypadkach, gdy fagocyty nie mogą zniszczyć antygenu, jeśli ma on specyficzne mechanizmy obronne. Na przykład niektóre bakterie i wirusy mogą namnażać się w makrofagach, które je wchłonęły. Co więcej, leki, takie jak antybiotyki, nie działają na nie w tym stanie. W związku z tym układ odpornościowy jest bardzo złożony, dublując funkcje poszczególnych elementów, zawiera elementy komórkowe i humoralne mające na celu dokładne identyfikowanie, a następnie niszczenie drobnoustrojów i ich produktów przemiany materii. System działa samoregulująco, reagując nie tylko na liczbę drobnoustrojów, w tym kolejno na jego elementy, zwiększając czułość nieswoistych poziomów reakcji obronnej i zatrzymując reakcję immunologiczną we właściwym czasie. Tak więc powstawanie w toku ewolucji i wszechstronna poprawa specjalnych mechanizmów obronnych przeciwbiałkowych odgrywają ogromną rolę w ochronie zdrowia organizmu.

Białko jest nośnikiem życia, utrzymanie czystości jego struktury białkowej jest obowiązkiem żywego organizmu. Obrona ta, podniesiona do najwyższego poziomu w żywym organizmie, obejmuje dwa rodzaje sił ochronnych. Z jednej strony mamy do czynienia z tzw. odpornością wrodzoną, która ma charakter niespecyficzny, tj. skierowana ogólnie przeciwko jakiemukolwiek obcemu białku. Wiadomo, że z ogromnej armii drobnoustrojów, które stale dostają się do naszego organizmu, tylko nieznaczna część jest w stanie wywołać określoną chorobę. Z drugiej strony istnieje odporność nabyta - uderzający mechanizm ochronny, który występuje podczas życia danego organizmu i ma specyficzny charakter, czyli jest skierowany na jedno określone obce białko. Odporność, która powstała po przeniesieniu określonej choroby, nazywana jest nabytą. Odporność swoista jest zapewniana przez mechanizmy immunologiczne i ma podłoże humoralne i komórkowe. Cząstki obce-antygeny mogą osadzać się w ludzkim ciele, wnikając w nie przez skórę, nos, usta, oczy, uszy. Na szczęście większość z tych „wrogów” ginie, gdy próbują dostać się do ciała. Ciało ludzkie zawiera dużą liczbę gruczołów i tkanek, które na polecenie ośrodkowego układu nerwowego wytwarzają tak zwane komórki immunokompetentne. Będąc w stanie ciągłej „gotowości bojowej” pełnią określone funkcje.

WYKŁAD nr 2. Narządy układu odpornościowego

Narządami układu odpornościowego są szpik kostny, grasica, śledziona, wyrostek robaczkowy, węzły chłonne, tkanka limfatyczna rozproszona w błonie śluzowej narządów wewnętrznych oraz liczne limfocyty, które znajdują się we krwi, limfie, narządach i tkankach. W szpiku kostnym i grasicy limfocyty różnicują się z komórek macierzystych. Należą do centralnych organów układu odpornościowego. Pozostałe narządy to narządy obwodowe układu odpornościowego, z których limfocyty są usuwane z narządów centralnych. Całkowita waga wszystkich narządów reprezentujących układ odpornościowy osoby dorosłej wynosi nie więcej niż 1 kg. W centralnym punkcie układu odpornościowego znajdują się limfocyty, białe krwinki, których funkcja była tajemnicą aż do lat 1960. XX wieku. Limfocyty zwykle stanowią około jednej czwartej wszystkich leukocytów. Ciało dorosłego człowieka zawiera 1 bilion limfocytów o łącznej masie około 1,5 kg. Limfocyty są produkowane w szpiku kostnym. Są to okrągłe małe komórki o wielkości zaledwie 7-9 mikronów. Główną część komórki zajmuje jądro, pokryte cienką błoną cytoplazmy. Jak wspomniano powyżej, limfocyty znajdują się we krwi, limfie, węzłach chłonnych i śledzionie. To właśnie limfocyty są organizatorami reakcji immunologicznej, czyli „odpowiedzi immunologicznej”. Jednym z ważnych narządów układu odpornościowego jest grasica lub grasica. Jest to mały narząd znajdujący się za mostkiem. Grasica jest mała. Największą wartość - około 25 g - osiąga w okresie dojrzewania, a do 60 roku życia znacznie maleje i waży zaledwie 6 g. Grasica jest dosłownie wypełniona limfocytami, które przybywają tu ze szpiku kostnego. Takie limfocyty nazywane są zależnymi od grasicy lub limfocytami T. Zadaniem limfocytów T jest rozpoznanie „obcego” w organizmie, wykrycie reakcji genu.

W szpiku kostnym powstaje również inny typ limfocytów, ale wtedy nie dostaje się on do grasicy, ale do innego narządu. Jak dotąd narząd ten nie został znaleziony u ludzi i ssaków. Występuje u ptaków – jest to nagromadzenie tkanki limfatycznej zlokalizowane w pobliżu jelita grubego. Nazwisko badacza, który odkrył tę formację, nazywa się torebką Fabrycjusza (z łac. bursa - „worek”). Jeśli kaletka Fabrycjusza zostanie usunięta z kurczaków, przestaną one wytwarzać przeciwciała. To doświadczenie pokazuje, że inny rodzaj limfocytów, który wytwarza przeciwciała, „uczy się” tutaj alfabetyzacji immunologicznej. Takie limfocyty nazwano limfocytami B (od słowa „bursa”). Chociaż podobnego narządu nie znaleziono jeszcze u ludzi, zakorzeniła się nazwa odpowiedniego rodzaju limfocytów - są to limfocyty B. Limfocyty T i limfocyty B, a także makrofagi i granulocyty (neutrofile, eozynofile i bazofile) są głównymi komórkami układu odpornościowego. Z kolei wyróżnia się kilka klas limfocytów T: T-zabójców, T-pomocników, T-supresorów. Zabójcy T (z angielskiego kill - „kill”) niszczą komórki rakowe, T-pomocnicy (z angielskiego help - „help”) pomagają wytwarzać przeciwciała - immunoglobuliny, a T-supresory (z angielskiego. suprem - „suppress”), wręcz przeciwnie, hamują produkcję przeciwciał, gdy konieczne jest zatrzymanie reakcji immunologicznej. Oprócz limfocytów organizm ma duże komórki - makrofagi zlokalizowane w niektórych tkankach. Wychwytują i trawią obce mikroorganizmy. Leukocyty, oprócz inwazji obcych czynników, niszczą również źle funkcjonujące, uszkodzone komórki, które mogą przerodzić się w nowotworowe. Wytwarzają przeciwciała, które zwalczają określone bakterie i wirusy. Krążąca limfa pobiera toksyny i produkty przemiany materii z tkanek i krwi i transportuje je do nerek, skóry i płuc w celu usunięcia z organizmu. Wątroba i nerki mają zdolność filtrowania toksyn i produktów przemiany materii z krwi. Aby układ odpornościowy funkcjonował normalnie, należy zachować pewien stosunek między wszystkimi typami komórek. Każde naruszenie tego stosunku prowadzi do patologii. To najbardziej ogólna informacja o narządach układu odpornościowego. Należy je rozważyć bardziej szczegółowo.

Stan odporności związany jest głównie ze skoordynowaną aktywnością trzech typów leukocytów: limfocytów B, limfocytów T i makrofagów. Początkowo powstawanie ich lub ich prekursorów (komórek macierzystych) następuje w czerwonym szpiku kostnym, następnie migrują do narządów limfatycznych. Istnieje osobliwa hierarchia narządów układu odpornościowego. Dzielą się na pierwotne (gdzie powstają limfocyty) i wtórne (gdzie funkcjonują). Wszystkie te narządy są połączone ze sobą iz innymi tkankami ciała za pomocą naczyń limfatycznych krwi, przez które poruszają się leukocyty. Podstawowymi narządami są grasica (gruczoł grasicy) i kaletka (u ptaków), a także czerwony szpik kostny (prawdopodobnie wyrostek robaczkowy) u ludzi: stąd odpowiednio limfocyty T i B. „Trening” ma na celu nabycie umiejętności odróżniania własnych od cudzych (rozpoznawanie antygenów). Aby zostać rozpoznanym, komórki organizmu syntetyzują specjalne białka. Wtórne narządy limfatyczne obejmują śledzionę, węzły chłonne, migdałki, migdałki, wyrostek robaczkowy, obwodowe mieszki chłonne. Te narządy, podobnie jak same komórki odpornościowe, są rozproszone po całym ludzkim ciele, aby chronić organizm przed antygenami. We wtórnych narządach limfatycznych dochodzi do rozwoju odpowiedzi immunologicznej na antygen. Przykładem jest gwałtowny wzrost węzłów chłonnych w pobliżu dotkniętego narządu w chorobach zapalnych. Na pierwszy rzut oka narządy limfatyczne wydają się być niewielkim układem ciała, ale szacuje się, że ich całkowita masa wynosi ponad 2,5 kg (czyli np. więcej niż masa wątroby). W szpiku kostnym z progenitorowej komórki macierzystej (przodka wszystkich komórek krwi) powstają komórki układu odpornościowego. Tam również różnicują się limfocyty B. Przekształcenie komórki macierzystej w limfocyt B zachodzi w szpiku kostnym. Szpik kostny jest jednym z głównych miejsc syntezy przeciwciał. Na przykład u dorosłej myszy do 80% komórek syntetyzujących immunoglobuliny znajduje się w szpiku kostnym. Możliwe jest przywrócenie układu odpornościowego u śmiertelnie napromieniowanych zwierząt za pomocą dożylnej iniekcji komórek szpiku kostnego.

1. Grasica

Grasica znajduje się bezpośrednio za mostkiem. Powstaje wcześniej niż inne narządy układu odpornościowego (już w 6 tygodniu ciąży), ale do 15 roku życia ulega odwróceniu, u dorosłych jest prawie całkowicie zastępowany przez tkankę tłuszczową. Wnikając ze szpiku kostnego do grasicy, komórka macierzysta pod wpływem hormonów przekształca się najpierw w tzw. tymocyt (komórkę - prekursor limfocytu T), a następnie wnikając do śledziony lub węzłów chłonnych zamienia się w dojrzały, aktywny immunologicznie limfocyt T. Większość limfocytów T staje się tak zwanymi zabójcami T (zabójcami). Mniejsza część pełni funkcję regulacyjną: T-pomocnicy (pomocnicy) zwiększają reaktywność immunologiczną, T-supresory (supresory), wręcz przeciwnie, zmniejszają ją. W przeciwieństwie do limfocytów B, limfocyty T (głównie pomocnicze T), za pomocą swoich receptorów, są w stanie rozpoznać nie tylko cudze, ale także własne, to znaczy obcy antygen powinien być prezentowany najczęściej przez makrofagi w połączeniu z własnymi białkami organizmu. W grasicy, wraz z tworzeniem się limfocytów T, wytwarzana jest tymozyna i tymopoetyna - hormony, które zapewniają różnicowanie limfocytów T i odgrywają pewną rolę w komórkowych odpowiedziach immunologicznych.

2. Węzły chłonne

Węzły chłonne to obwodowe narządy układu odpornościowego, które znajdują się wzdłuż przebiegu naczyń limfatycznych. Główne funkcje to zatrzymywanie i zapobieganie rozprzestrzenianiu się antygenów, co jest realizowane przez limfocyty T i limfocyty B. Stanowią swoisty filtr dla mikroorganizmów przenoszonych przez limfę. Mikroorganizmy przechodzą przez skórę lub błony śluzowe, dostają się do naczyń limfatycznych. Przez nie przenikają do węzłów chłonnych, gdzie pozostają i ulegają zniszczeniu. Funkcje węzłów chłonnych:

1) bariera – jako pierwsze reagują na kontakt z czynnikiem uszkadzającym;

2) filtracja - opóźniają przenikanie drobnoustrojów, ciał obcych, komórek nowotworowych z przepływem limfy;

3) odpornościowy – związany z produkcją immunoglobulin i limfocytów w węzłach chłonnych;

4) syntetyczny - synteza specjalnego czynnika leukocytów, który stymuluje reprodukcję krwinek;

5) wymiana – węzły chłonne biorą udział w metabolizmie tłuszczów, białek, węglowodanów i witamin.

3. Śledziona

Śledziona ma budowę podobną do grasicy. W śledzionie powstają substancje podobne do hormonów, które biorą udział w regulacji aktywności makrofagów. Ponadto występuje tutaj fagocytoza uszkodzonych i starych krwinek czerwonych. Funkcje śledziony:

1) syntetyczny - to w śledzionie synteza immunoglobulin klas M i J odbywa się w odpowiedzi na wejście antygenu do krwi lub limfy. Tkanka śledziony zawiera limfocyty T i B;

2) filtracja - w śledzionie dochodzi do niszczenia i przetwarzania substancji obcych dla organizmu, uszkodzonych krwinek, barwników i obcych białek.

4. Tkanka limfoidalna związana z błonami śluzowymi

Ten rodzaj tkanki limfatycznej znajduje się pod błoną śluzową. Należą do nich wyrostek robaczkowy, pierścień limfatyczny, jelitowe pęcherzyki limfatyczne i migdałki. Nagromadzenie tkanki limfatycznej w jelicie - kępki Peyera. Ta tkanka limfatyczna stanowi barierę dla przenikania drobnoustrojów przez błony śluzowe. Funkcje nagromadzeń limfoidalnych w jelitach i migdałkach:

1) rozpoznanie - całkowita powierzchnia migdałków u dzieci jest bardzo duża (prawie 200 cm)²). Na tym obszarze występuje ciągła interakcja antygenów i komórek układu odpornościowego. Stąd informacja o obcym agencie płynie do centralnych organów odpornościowych: grasicy i szpiku kostnego;

2) ochronny - na błonie śluzowej migdałków i kępek Peyera w jelicie, w dodatku znajdują się limfocyty T i limfocyty B, lizozym i inne substancje zapewniające ochronę.

5. System wydalniczy

Dzięki systemowi wydalniczemu organizm zostaje oczyszczony z drobnoustrojów, ich produktów przemiany materii i toksyn.

Zbiór mikroorganizmów zasiedlających skórę i błony śluzowe zdrowej osoby to normalna mikroflora. Mikroby te mają zdolność przeciwstawiania się mechanizmom obronnym samego organizmu, ale nie są w stanie przeniknąć do tkanek. Prawidłowa mikroflora jelitowa ma duży wpływ na intensywność odpowiedzi immunologicznej w narządach trawiennych. Normalna mikroflora hamuje rozwój mikroflory chorobotwórczej. Na przykład u kobiety normalną mikroflorę pochwy reprezentują bakterie kwasu mlekowego, które w procesie życia tworzą kwaśne środowisko, które zapobiega rozwojowi patogennej mikroflory.

Środowisko wewnętrzne naszego ciała jest oddzielone od świata zewnętrznego przez skórę i błony śluzowe. Stanowią mechaniczną barierę. W tkance nabłonkowej (znajduje się w skórze i błonach śluzowych) komórki są bardzo silnie połączone kontaktami międzykomórkowymi. Ta przeszkoda nie jest łatwa do pokonania. Nabłonek rzęskowy dróg oddechowych usuwa bakterie i cząsteczki kurzu dzięki oscylacji rzęsek. Skóra zawiera gruczoły łojowe i potowe. Pot zawiera kwasy mlekowy i tłuszczowy. Obniżają pH skóry, utwardzają ją. Rozmnażanie bakterii hamuje zawarty w pocie nadtlenek wodoru, amoniak, mocznik, żółć. Gruczoły łzowe, ślinowe, żołądkowe, jelitowe i inne, których sekrety wydzielane są na powierzchni błon śluzowych, intensywnie zwalczają drobnoustroje. Najpierw po prostu je zmywają. Po drugie, niektóre płyny wydzielane przez gruczoły wewnętrzne mają pH, które uszkadza lub niszczy bakterie (np. sok żołądkowy). Po trzecie, ślina i płyny łzowe zawierają enzym lizozym, który bezpośrednio niszczy bakterie.

6. Komórki układu odpornościowego

A teraz rozważmy bardziej szczegółowo komórki, które zapewniają skoordynowaną pracę odporności. Bezpośrednimi wykonawcami reakcji immunologicznych są leukocyty. Ich zadaniem jest rozpoznawanie obcych substancji i mikroorganizmów, zwalczanie ich oraz zapisywanie informacji o nich.

Istnieją następujące rodzaje leukocytów:

1) limfocyty (zabójcy T, pomocnicy T, supresory T, limfocyty B);

2) neutrofile (kłute i segmentowane);

3) eozynofile;

4) bazofile.

Limfocyty są głównymi postaciami nadzoru immunologicznego. W szpiku kostnym prekursory limfocytów dzielą się na dwie główne gałęzie. Jeden z nich (u ssaków) kończy swój rozwój w szpiku kostnym, a u ptaków – w wyspecjalizowanym narządzie limfatycznym – kaletce (torebce). Są to limfocyty B. Limfocyty B po opuszczeniu szpiku przez krótki czas krążą w krwioobiegu, a następnie są wprowadzane do narządów obwodowych. Wydają się spieszyć z wypełnieniem swojej misji, ponieważ żywotność tych limfocytów jest krótka - tylko 7-10 dni. Różnorodne limfocyty B powstają już podczas rozwoju płodu, a każdy z nich jest skierowany przeciwko określonemu antygenowi. Kolejna część limfocytów ze szpiku kostnego migruje do grasicy, centralnego narządu układu odpornościowego. Ta gałąź to limfocyty T. Po zakończeniu rozwoju w grasicy niektóre dojrzałe limfocyty T nadal znajdują się w rdzeniu, a niektóre go opuszczają. Znaczna część limfocytów T staje się zabójcami T, mniejsza część pełni funkcję regulacyjną: T-pomocnicy zwiększają reaktywność immunologiczną, a T-supresory wręcz ją osłabiają. Pomocnicy są w stanie rozpoznać antygen i aktywować odpowiedni limfocyt B (bezpośrednio po kontakcie lub na odległość za pomocą specjalnych substancji - limfokin). Najbardziej znaną limfokiną jest interferon, który jest stosowany w medycynie w leczeniu chorób wirusowych (np. grypy), ale jest skuteczny tylko w początkowej fazie zachorowania.

Supresory mają zdolność wyłączania odpowiedzi immunologicznej, co jest bardzo ważne: jeśli układ odpornościowy nie zostanie stłumiony po zneutralizowaniu antygenu, składniki układu odpornościowego zniszczą własne zdrowe komórki organizmu, co doprowadzi do rozwoju autoimmunizacji choroby. Zabójcy są głównym ogniwem odporności komórkowej, ponieważ rozpoznają antygeny i skutecznie na nie wpływają. Zabójcy działają przeciwko komórkom dotkniętym infekcjami wirusowymi, a także nowotworowym, zmutowanym, starzejącym się komórkom organizmu.

Neutrofile, bazofile i eozynofile to rodzaje białych krwinek. Otrzymali swoje nazwy ze względu na zdolność postrzegania substancji barwiących na różne sposoby. Eozynofile reagują głównie na barwniki kwaśne (czerwień Kongo, eozyna) iw rozmazach krwi są różowo-pomarańczowe; bazofile są zasadowe (hematoksylina, błękit metylowy), więc w rozmazach wyglądają na niebiesko-fioletowe; neutrofile postrzegają je oba, dlatego barwią się na szaro-fioletowy kolor. Jądra dojrzałych neutrofili są podzielone na segmenty, to znaczy mają zwężenia (dlatego nazywane są segmentowanymi), jądra niedojrzałych komórek nazywane są dźgnięciem. Jedna z nazw neutrofili (mikrofagocytów) wskazuje na ich zdolność do fagocytowania mikroorganizmów, ale w mniejszych ilościach niż makrofagi. Neutrofile chronią przed wnikaniem bakterii, grzybów i pierwotniaków do organizmu. Komórki te eliminują martwe komórki tkanek, usuwają stare czerwone krwinki i oczyszczają powierzchnię rany. Podczas oceny szczegółowego badania krwi oznaką procesu zapalnego jest przesunięcie formuły leukocytów w lewo wraz ze wzrostem liczby neutrofili.

Eozynofile biorą udział w niszczeniu pasożytów (wydzielają specjalne enzymy, które mają na nie szkodliwy wpływ), w reakcjach alergicznych.

Makrofagi (inaczej fagocyty) są „zjadaczami” ciał obcych i najstarszymi komórkami układu odpornościowego. Makrofagi pochodzą z monocytów (rodzaj białych krwinek). Pierwsze etapy rozwoju przechodzą w szpiku kostnym, a następnie opuszczają go w postaci monocytów (komórki zaokrąglone) i przez pewien czas krążą we krwi. Z krwioobiegu dostają się do wszystkich tkanek i narządów, gdzie za pomocą procesów zmieniają swój zaokrąglony kształt na inny. W tej formie uzyskują mobilność i są w stanie przyczepić się do wszelkich potencjalnie obcych ciał. Rozpoznają obce substancje i przekazują je limfocytom T, a te z kolei limfocytom B. Następnie limfocyty B zaczynają wytwarzać przeciwciała - immunoglobuliny przeciwko czynnikowi, o czym "zgłaszają" się fagocyty i limfocyty T. Makrofagi osiadłe można znaleźć w prawie wszystkich ludzkich tkankach i narządach, co zapewnia równoważną odpowiedź układu odpornościowego na każdy antygen, który dostanie się do organizmu w dowolnym miejscu. Makrofagi eliminują nie tylko mikroorganizmy i obce trucizny chemiczne, które dostają się do organizmu z zewnątrz, ale także martwe komórki czy toksyny wytwarzane przez własny organizm (endotoksyny). Otaczają je miliony makrofagów, wchłaniają i rozpuszczają w celu usunięcia z organizmu. Zmniejszenie aktywności fagocytarnej komórek krwi przyczynia się do rozwoju przewlekłego procesu zapalnego i pojawienia się agresji wobec własnych tkanek organizmu (pojawienie się procesów autoimmunologicznych). Wraz z zahamowaniem fagocytozy obserwuje się również dysfunkcję niszczenia i wydalania kompleksów immunologicznych z organizmu.

7. Substancje z kompleksami ochronnymi

Immunoglobuliny (przeciwciała) są cząsteczkami białka. Łączą się z obcą substancją i tworzą kompleks immunologiczny, krążą we krwi i znajdują się na powierzchni błon śluzowych. Główną cechą przeciwciał jest zdolność wiązania ściśle określonego antygenu. Na przykład w przypadku odry organizm zaczyna wytwarzać immunoglobulinę „przeciw odrze”, przeciwko grypie - „przeciw grypie” itp. Wyróżnia się następujące klasy immunoglobulin: JgM, JgJ, JgA, JgD, JgE. JgM - przeciwciała tego typu pojawiają się już jako pierwsze w kontakcie z antygenem (drobnoustrojem), wzrost ich miana we krwi świadczy o ostrym procesie zapalnym, JgM pełnią ważną rolę ochronną, gdy bakterie dostają się do krwioobiegu we wczesnych stadiach infekcji. JgJ – przeciwciała tej klasy pojawiają się jakiś czas po kontakcie z antygenem. Uczestniczą w walce z drobnoustrojami – tworzą kompleksy z antygenami na powierzchni komórki bakteryjnej. Następnie dołączają do nich inne białka osocza (tzw. dopełniacz), a komórka bakteryjna ulega lizie (jej błona zostaje rozerwana). Ponadto JgJ biorą udział w niektórych reakcjach alergicznych. Stanowią 80% wszystkich immunoglobulin ludzkich, są głównym czynnikiem ochronnym u dziecka w pierwszych tygodniach życia, ponieważ mają zdolność przenikania przez barierę łożyskową do surowicy krwi płodu. Przy naturalnym karmieniu przeciwciała z mleka matki przez błonę śluzową jelit noworodka przenikają do jego krwi.

JgA - wytwarzane są przez limfocyty błony śluzowej w odpowiedzi na miejscową ekspozycję na obcy czynnik, dzięki czemu chronią błony śluzowe przed drobnoustrojami i alergenami. JgA hamują adhezję drobnoustrojów do powierzchni komórek i tym samym zapobiegają przenikaniu drobnoustrojów do wewnętrznego środowiska organizmu. To właśnie zapobiega rozwojowi przewlekłego miejscowego zapalenia.

JgD jest najmniej zbadany. Naukowcy sugerują, że bierze udział w procesach autoimmunologicznych organizmu.

JgE - przeciwciała tej klasy oddziałują z receptorami zlokalizowanymi na komórkach tucznych i bazofilach. W wyniku tego uwalniana jest histamina i inne mediatory alergii, powodując reakcję alergiczną. Przy wielokrotnym kontakcie z alergenem na powierzchni komórek krwi dochodzi do interakcji JgE, co prowadzi do rozwoju anafilaktycznej reakcji alergicznej. Oprócz reakcji alergicznych JgE bierze udział w odporności przeciwrobaczej.

Lizozym. Lizozym jest obecny we wszystkich płynach ustrojowych: łzach, ślinie, surowicy krwi. Substancja ta jest wytwarzana przez komórki krwi. Lizozym jest enzymem przeciwbakteryjnym, który może rozpuścić otoczkę drobnoustroju i spowodować jego śmierć. W kontakcie z bakteriami lizozym potrzebuje wsparcia innego czynnika naturalnej odporności – układu dopełniacza.

Komplement. Jest to grupa związków białkowych biorących udział w łańcuchu reakcji immunologicznych. Dopełniacz może uczestniczyć w niszczeniu bakterii, przygotowując je do wchłonięcia przez makrofagi. Układ dopełniacza składa się z dziewięciu złożonych związków biochemicznych. Zmieniając stężenia któregokolwiek z nich, można ocenić miejsce ewentualnej patologii w ogniwie odporności.

interferony. Substancje te zapewniają odporność przeciwwirusową, zwiększają odporność komórek na działanie wirusów, zapobiegając w ten sposób ich namnażaniu się w komórkach. Substancje te są wytwarzane głównie przez leukocyty i limfocyty. Efektem działania interferonów jest tworzenie się bariery wokół ogniska zapalenia z komórek niezakażonych wirusem. Spośród wszystkich powyższych narządów odporności tylko grasica przechodzi odwrotny rozwój. Proces ten następuje zwykle po 15 latach, ale czasami grasica nie ulega inwolucji związanej z wiekiem. Z reguły dzieje się tak ze spadkiem aktywności kory nadnerczy i brakiem produkowanych w niej hormonów. Następnie rozwijają się stany patologiczne: podatność na infekcje i zatrucia, rozwój procesów nowotworowych. Dzieci mogą mieć tymomegalię - wzrost grasicy. Często prowadzi to do przedłużających się przeziębień i towarzyszą im reakcje alergiczne.

WYKŁAD 3. Odporność tarczą zdrowia. Mechanizmy odporności

Dobrze skoordynowane, dobrze uregulowane działanie biologicznych urządzeń ochronnych organizmu pozwala mu na bezszkodową dla zdrowia interakcję z różnymi czynnikami środowiskowymi, w których istnieje i działa. Odpowiedź immunologiczna rozpoczyna się natychmiast po wniknięciu obcego czynnika do organizmu, ale dopiero po przejściu przez pierwszą linię obrony układu odpornościowego. Nienaruszone błony śluzowe i skóra same w sobie stanowią istotną barierę dla patogenów i same wytwarzają wiele środków przeciwdrobnoustrojowych. Bardziej wyspecjalizowane mechanizmy obronne obejmują wysoką kwasowość (pH około 2,0) w żołądku, śluz i ruchome rzęski w drzewie oskrzelowym.

Zakres bezpiecznych wpływów środowiskowych jest ograniczony specyfiką gatunku i cechami indywidualnej osoby, szybkością adaptacji jednostki, jej specyficznym fenotypem, czyli całością właściwości organizmu, które są wrodzone i nabyte podczas jego życia. Każda osoba dziedziczy cechy genetyczne w różnych ilościach, zachowując genotyp w jego cechach definiujących. Każda osoba jest biologicznie unikalna, ponieważ w ramach pewnych genotypów możliwe są odchylenia pewnych specyficznych cech, tworząc niepowtarzalność każdego organizmu, a w konsekwencji indywidualne tempo jego adaptacji w interakcji z różnymi czynnikami środowiskowymi, w tym różnicą w poziomie ochrona organizmu przed szkodliwymi czynnikami.

Jeśli jakość środowiska odpowiada tempu adaptacji organizmu, jego systemy ochronne zapewniają normalną reakcję organizmu na interakcję. Zmieniają się jednak warunki, w jakich człowiek prowadzi swoją aktywność życiową, w niektórych przypadkach wykraczając poza granice normy adaptacyjnej organizmu. A potem, w ekstremalnych warunkach dla organizmu, uruchamiane są mechanizmy adaptacyjno-kompensacyjne, które zapewniają dostosowanie organizmu do zwiększonych obciążeń. Układy ochronne zaczynają przeprowadzać reakcje adaptacyjne, których ostatecznym celem jest zachowanie organizmu w jego integralności, przywrócenie zaburzonej równowagi (homeostazy). Czynnik uszkadzający swoim działaniem powoduje rozpad określonej struktury organizmu: komórek, tkanek, czasem narządu. Obecność takiego załamania włącza mechanizm patologii, powoduje reakcję adaptacyjną mechanizmów ochronnych. Rozpad struktury prowadzi do tego, że uszkodzony element zmienia swoje powiązania strukturalne, adaptuje się, starając się zachować swoje „obowiązki” w stosunku do narządu lub organizmu jako całości. Jeśli mu się to uda, to w wyniku takiej restrukturyzacji adaptacyjnej powstaje miejscowa patologia, która jest kompensowana mechanizmami ochronnymi samego pierwiastka i może nie wpływać na aktywność organizmu, chociaż zmniejszy tempo jego adaptacji. Ale przy dużym przeciążeniu (w granicach tempa adaptacji organizmu), jeśli przekroczy tempo adaptacji pierwiastka, element może ulec zniszczeniu w taki sposób, że zmieni swoje funkcje, czyli zacznie działać nieprawidłowo. Wtedy następuje reakcja kompensacyjna z wyższego poziomu organizmu, którego funkcja może być zaburzona w wyniku dysfunkcji jego elementu. Patologia rośnie. Tak więc rozpad komórki, jeśli nie może być skompensowany przez jego hiperplazję, spowoduje kompensacyjną reakcję tkanki. Jeśli komórki tkanki zostaną zniszczone w taki sposób, że sama tkanka zostanie zmuszona do przystosowania się (zapalenie), wtedy nastąpi kompensacja ze strony zdrowej tkanki, czyli narząd się włączy. Tym samym z kolei coraz wyższe poziomy organizmu mogą zostać włączone w reakcję kompensacyjną, która ostatecznie doprowadzi do patologii całego organizmu – choroby, w której człowiek nie może normalnie pełnić swoich funkcji biologicznych i społecznych.

Choroba jest nie tylko zjawiskiem biologicznym, ale także społecznym, w przeciwieństwie do biologicznego pojęcia „patologii”. Według definicji WHO zdrowie to „stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego”. W mechanizmie rozwoju choroby wyróżnia się dwa poziomy układu immunologicznego: nieswoisty i swoisty. Założyciele immunologii (L. Pasteur i I. I. Miecznikow) pierwotnie zdefiniowali odporność jako odporność na choroby zakaźne. Obecnie immunologia definiuje odporność jako metodę ochrony organizmu przed organizmami żywymi i substancjami noszącymi znamiona obcości. Rozwój teorii odporności umożliwił medycynie rozwiązanie takich problemów, jak bezpieczeństwo transfuzji krwi, stworzenie szczepionek przeciwko ospie, wściekliźnie, wąglikowi, błonicy, polio, krztuścowi, odrze, tężcowi, zgorzeli gazowej, zakaźnemu zapaleniu wątroby, grypie i innym infekcjom. Dzięki tej teorii wyeliminowano niebezpieczeństwo choroby Rh-hemolitycznej noworodków, wprowadzono przeszczepianie narządów do praktyki lekarskiej i umożliwiono diagnostykę wielu chorób zakaźnych. Już z przytoczonych przykładów widać, jak ogromne znaczenie dla zachowania zdrowia człowieka miała znajomość praw immunologii. Ale jeszcze ważniejsze dla nauk medycznych jest dalsze odkrywanie tajemnic odporności w profilaktyce i leczeniu wielu groźnych dla zdrowia i życia chorób. Niespecyficzny system obronny jest zaprojektowany tak, aby wytrzymać działanie różnych szkodliwych czynników zewnętrznych w stosunku do organizmu dowolnej natury.

Kiedy pojawia się choroba, niespecyficzny układ wykonuje pierwszą, wczesną obronę organizmu, dając mu czas na uruchomienie pełnej odpowiedzi immunologicznej określonego układu. Ochrona niespecyficzna obejmuje aktywność wszystkich układów organizmu. Tworzy proces zapalny, gorączkę, mechaniczne uwalnianie szkodliwych czynników z wymiotami, kaszlem itp., zmiany w metabolizmie, aktywację układów enzymatycznych, pobudzenie lub zahamowanie różnych części układu nerwowego. Mechanizmy ochrony nieswoistej obejmują elementy komórkowe i humoralne, które same lub w połączeniu mają działanie bakteriobójcze.

Specyficzny układ (odpornościowy) reaguje na wnikanie obcego czynnika w następujący sposób: przy pierwszym wniknięciu rozwija się pierwotna odpowiedź immunologiczna, a przy wielokrotnym wnikaniu do organizmu wtórna. Mają pewne różnice. W odpowiedzi wtórnej na antygen natychmiast wytwarzana jest immunoglobulina J. Pierwsza interakcja antygenu (wirusa lub bakterii) z limfocytem powoduje reakcję zwaną pierwotną odpowiedzią immunologiczną. W jego trakcie limfocyty zaczynają się stopniowo rozwijać, ulegając różnicowaniu: niektóre z nich stają się komórkami pamięci, inne przekształcają się w dojrzałe komórki, które wytwarzają przeciwciała. Przy pierwszym kontakcie z antygenem pojawiają się najpierw przeciwciała immunoglobulin klasy M, następnie J, a później A. Po wielokrotnym kontakcie z tym samym antygenem rozwija się wtórna odpowiedź immunologiczna. W tym przypadku następuje już szybsza produkcja limfocytów wraz z ich przekształceniem w dojrzałe komórki oraz szybka produkcja znacznej ilości przeciwciał, które uwalniane są do krwi i płynu tkankowego, gdzie mogą spotkać się z antygenem i skutecznie pokonać chorobę. Rozważmy bardziej szczegółowo oba (niespecyficzne i specyficzne) systemy obronne organizmu.

Niespecyficzny system obronny, jak wspomniano powyżej, obejmuje elementy komórkowe i humoralne. Komórkowymi elementami ochrony nieswoistej są opisane powyżej fagocyty: makrofagi i granulocyty obojętnochłonne (neutrofile lub makrofagi). Są to wysoce wyspecjalizowane komórki, które różnią się od komórek macierzystych wytwarzanych przez szpik kostny. Makrofagi stanowią odrębny jednojądrzasty (jednojądrowy) system fagocytów w organizmie, który obejmuje promonocyty szpiku kostnego, monocyty krwi, które się od nich różnicują, oraz makrofagi tkankowe. Ich cechą jest aktywna mobilność, zdolność do przylegania i intensywnego przeprowadzania fagocytozy. Monocyty dojrzewające w szpiku kostnym krążą przez 1-2 dni we krwi, a następnie przenikają do tkanek, gdzie dojrzewają do makrofagów i żyją 60 lub więcej dni.

Makrofagi zawierają enzymy do trawienia fagocytowanych substancji. Enzymy te są zawarte w wakuolach (pęcherzykach) zwanych lizosomami i są w stanie rozkładać białka, tłuszcze, węglowodany i kwasy nukleinowe. Makrofagi oczyszczają organizm ludzki z cząstek pochodzenia nieorganicznego, a także bakterii, cząstek wirusowych, obumierających komórek, toksyn - toksycznych substancji powstających podczas rozpadu komórek lub wytwarzanych przez bakterie. Ponadto makrofagi wydzielają do krwi niektóre substancje humoralne i wydzielnicze: pierwiastki dopełniacza C₂C₃C₄, lizozym, interferon, interleukina-1, prostaglandyny, α₂-makroglobulina, monokiny regulujące odpowiedź immunologiczną, cytotoksyny - substancje toksyczne dla komórek. Kwestię tych substancji i ich rolę w systemie obronnym rozważymy bardziej szczegółowo później. Makrofagi mają subtelny mechanizm rozpoznawania obcych cząstek o charakterze antygenowym. Rozróżniają i szybko wchłaniają stare i nowo narodzone erytrocyty, nie dotykając normalnych. Rolę „czyścicieli” przez długi czas przypisywano makrofagom, ale są one także pierwszym ogniwem w wyspecjalizowanym systemie obronnym. Makrofagi, w tym antygen w cytoplazmie, rozpoznają go za pomocą enzymów. Z lizosomów uwalniane są substancje, które rozpuszczają antygen w ciągu około 30 minut, po czym jest on wydalany z organizmu. Ale niektóre antygeny nie mogą być całkowicie strawione, są rozkładane i wydalane z makrofagów w ciągu dnia. Przetworzony w ten sposób antygen nosi „znak”, który są w stanie dostrzec komórki lub elementy humoralne o specyficznej ochronie. Antygen jest wyrażany i rozpoznawany przez makrofagi, po czym przechodzi do limfocytów. Granulocyty neutrofili (neutrofile lub mikrofagi) powstają również w szpiku kostnym, skąd dostają się do krwioobiegu, gdzie krążą przez 6-24 godzin. W przeciwieństwie do makrofagów, dojrzałe mikrofagi otrzymują energię nie z oddychania, ale z glikolizy, podobnie jak prokarionty, tj. stają się beztlenowcami i mogą wykonywać swoją aktywność w strefach anoksycznych, na przykład w wysiękach podczas stanu zapalnego, uzupełniając aktywność makrofagów. Makrofagi i mikrofagi na swojej powierzchni niosą receptory dla immunoglobuliny JgJ i elementu dopełniacza C3, które pomagają fagocytowi w rozpoznawaniu i przyłączaniu antygenu do powierzchni jego komórki. Naruszenie aktywności fagocytów dość często objawia się nawracającymi chorobami ropno-septycznymi, takimi jak przewlekłe zapalenie płuc, ropne zapalenie skóry, zapalenie kości i szpiku itp. Tak więc kandydoza śluzówkowo-skórna jest wynikiem defektu neutrofili, co sprawia, że ​​nie są one w stanie zabić grzyba Candida. Choroba ta przebiega jako masowe niszczenie tkanek i nie jest podatna na konwencjonalne metody leczenia, w tym intensywną skojarzoną antybiotykoterapię. W wielu infekcjach dochodzi do różnych przejęć fagocytozy. Tak więc prątki gruźlicy nie są niszczone przez fagocytozę. Staphylococcus hamuje jego wchłanianie przez fagocyt. Naruszenie aktywności fagocytów prowadzi również do rozwoju przewlekłych stanów zapalnych i chorób związanych z tym, że materiał nagromadzony przez makrofagi z rozkładu fagocytowanych substancji nie może zostać usunięty z organizmu z powodu niedoboru niektórych enzymów fagocytujących. Patologia fagocytozy może być związana z upośledzoną interakcją fagocytów z innymi układami odporności komórkowej i humoralnej. Tak więc w przypadku infekcji, których patogeny pasożytują wewnątrz komórki (gruźlica, trąd, listerioza), duże znaczenie ma aktywacja makrofagów przez limfocyty T. Tak więc na proces fagocytozy wpływają czynniki zarówno niespecyficznych, jak i specyficznych systemów obronnych. Fagocytozę ułatwiają normalne przeciwciała i immunoglobuliny, dopełniacz, lizozym, leukoki, interferon oraz szereg innych enzymów i wydzielin krwi, które wstępnie przetwarzają antygen, czyniąc go bardziej dostępnym do wychwytywania i trawienia przez fagocyt.

Dopełniacz to układ enzymatyczny składający się z 11 białek surowicy krwi, które tworzą 9 składników (z C₁ do C.₉) komplement. Układ dopełniacza stymuluje fagocytozę, chemotaksję (przyciąganie lub odpychanie komórek), uwalnianie substancji farmakologicznie czynnych (anafilotoksyna, histamina itp.), wzmacnia właściwości bakteriobójcze surowicy krwi, aktywuje cytolizę (rozpad komórek) i wraz z fagocytami bierze udział w niszczeniu drobnoustrojów i antygenów. Każdy składnik dopełniacza odgrywa rolę w odpowiedzi immunologicznej. Tak, niedobór dopełniacza₁ powoduje zmniejszenie bakteriobójczego osocza krwi i przyczynia się do częstego rozwoju chorób zakaźnych górnych dróg oddechowych, przewlekłego kłębuszkowego zapalenia nerek, zapalenia stawów, zapalenia ucha środkowego itp.

Uzupełnij C₃ przygotowuje antygen do fagocytozy. Wraz z jego niedoborem znacznie zmniejsza się aktywność enzymatyczna i regulacyjna układu dopełniacza, co prowadzi do poważniejszych konsekwencji niż niedobór dopełniacza C₁ i C₂aż do śmierci włącznie. Jego modyfikacja C_3a osadza się na powierzchni komórki bakteryjnej, co prowadzi do powstania dziur w powłoce drobnoustroju i jego lizy, czyli rozpuszczenia przez lizozym. Z dziedzicznym niedoborem składnika C₅ występują naruszenia rozwoju dziecka, zapalenia skóry i biegunki. W niedoborze C obserwuje się specyficzne zapalenie stawów i zaburzenia krzepnięcia.₆. Rozlane uszkodzenia tkanki łącznej występują wraz ze spadkiem stężenia składników C₂ i C₇. Wrodzona lub nabyta niewydolność składników dopełniacza przyczynia się do rozwoju różnych chorób, zarówno w wyniku zmniejszenia właściwości bakteriobójczych krwi, jak i na skutek gromadzenia się antygenów we krwi. Oprócz niedoboru dochodzi również do aktywacji składników dopełniacza. A więc aktywacja₁ prowadzi do obrzęku Quinckego itp. Dopełniacz jest aktywnie zużywany w oparzeniach termicznych, gdy powstaje niedobór dopełniacza, który może determinować niekorzystny wynik urazu termicznego. Normalne przeciwciała znajdują się w surowicy zdrowych osób, które wcześniej nie chorowały. Najwyraźniej te przeciwciała powstają podczas dziedziczenia lub antygeny są dostarczane z pożywieniem, nie powodując odpowiedniej choroby. Wykrycie takich przeciwciał wskazuje na dojrzałość i normalne funkcjonowanie układu odpornościowego. Normalne przeciwciała obejmują w szczególności properdynę. Jest to białko o wysokiej masie cząsteczkowej znajdujące się w surowicy krwi. Properdin zapewnia działanie bakteriobójcze i neutralizujące wirusy krwi (wraz z innymi czynnikami humoralnymi) oraz aktywuje wyspecjalizowane reakcje obronne.

Lizozym to enzym zwany acetylmuramidazą, który rozbija błony bakterii i powoduje ich lizę. Znajduje się w prawie wszystkich tkankach i płynach ustrojowych. Zdolność do niszczenia błon komórkowych bakterii, od których zaczyna się niszczenie, tłumaczy się tym, że lizozym występuje w dużym stężeniu w fagocytach, a jego aktywność wzrasta podczas infekcji bakteryjnej. Lizozym wzmacnia działanie przeciwbakteryjne przeciwciał i dopełniacza. Jest częścią śliny, łez, wydzielin skóry jako środek wzmacniający barierę ochronną organizmu. Inhibitory (opóźniacze) aktywności wirusa są pierwszą barierą humoralną, która zapobiega kontaktowi wirusa z komórką.

Osoby z dużą zawartością wysoce aktywnych inhibitorów są wysoce odporne na infekcje wirusowe, a szczepionki przeciwwirusowe są dla nich nieskuteczne. Niespecyficzne mechanizmy obronne - komórkowe i humoralne - chronią środowisko wewnętrzne organizmu przed różnymi czynnikami uszkadzającymi o charakterze organicznym i nieorganicznym na poziomie tkankowym. Wystarczają one do zapewnienia żywotnej aktywności nisko zorganizowanych zwierząt (bezkręgowców). W szczególności powikłania organizmu zwierząt doprowadziły do ​​tego, że niespecyficzna ochrona organizmu była niewystarczająca. Komplikacja organizacji doprowadziła do wzrostu liczby wyspecjalizowanych komórek, które różnią się od siebie. Na tym ogólnym tle w wyniku mutacji mogą pojawić się komórki szkodliwe dla organizmu lub podobne, ale do organizmu mogą zostać wprowadzone komórki obce. Konieczna staje się kontrola genetyczna komórek i pojawia się wyspecjalizowany system ochrony organizmu przed komórkami różniącymi się od jego natywnych, niezbędnych. Jest prawdopodobne, że limfatyczne mechanizmy obronne początkowo rozwinęły się nie w celu ochrony przed zewnętrznymi antygenami, ale w celu neutralizacji i eliminacji elementów wewnętrznych, które są „wywrotowe” i zagrażają integralności jednostki i przetrwaniu gatunku. Zróżnicowanie gatunkowe kręgowców w obecności wspólnej dla każdego organizmu komórki podstawowej, różniącej się budową i funkcjami, doprowadziło do konieczności stworzenia mechanizmu rozróżniania i neutralizowania komórek organizmu, w szczególności komórek zmutowanych, które namnażając się w organizmie mogą doprowadzić do jego śmierci.

Mechanizm odporności, który powstał jako środek wewnętrznej kontroli nad składem komórkowym tkanek narządów, dzięki swojej wysokiej skuteczności jest wykorzystywany przez naturę przeciwko niszczącym czynnikom antygenowym: komórkom i produktom ich działania. Za pomocą tego mechanizmu reaktywność organizmu na niektóre rodzaje mikroorganizmów, do interakcji, z którymi nie jest przystosowany, oraz odporność komórek, tkanek i narządów na inne są formowane i utrwalane genetycznie. Powstają gatunki i poszczególne formy odporności, które powstają odpowiednio w adaptatogenezie i adaptiomorfozie jako przejawy kompensacji i kompensacji. Obie formy odporności mogą być bezwzględne, gdy organizm i mikroorganizm praktycznie w żadnych warunkach nie wchodzą ze sobą w interakcję, lub względne, gdy interakcja powoduje w niektórych przypadkach reakcję patologiczną, osłabiającą odporność organizmu, czyniąc go podatnym na działanie mikroorganizmów, które w normalnych warunkach są bezpieczne. Przejdźmy do rozważań nad swoistym systemem obrony immunologicznej organizmu, którego zadaniem jest kompensacja niedoboru nieswoistych czynników pochodzenia organicznego – antygenów, w szczególności mikroorganizmów i toksycznych produktów ich działania. Zaczyna działać, gdy niespecyficzne mechanizmy obronne nie mogą zniszczyć antygenu, który jest podobny w swoich właściwościach do komórek i elementów humoralnych samego organizmu lub wyposażony we własną ochronę. W związku z tym stworzony jest specyficzny system ochrony, który ma rozpoznawać, neutralizować i niszczyć obce genetycznie substancje pochodzenia organicznego: zakaźne bakterie i wirusy, narządy i tkanki przeszczepione z innego organizmu, które uległy zmianie w wyniku mutacji komórek własnego organizmu. Dokładność rozróżniania jest bardzo wysoka, do poziomu jednego genu odbiegającego od normy. Specyficzny układ odpornościowy jest zbiorem wyspecjalizowanych komórek limfoidalnych: limfocytów T i limfocytów B. Istnieją ośrodkowe i obwodowe narządy układu odpornościowego. Centralne obejmują szpik kostny i grasicę, obwodowe obejmują śledzionę, węzły chłonne, tkankę limfatyczną jelit, migdałki i inne narządy, krew. Wszystkie komórki układu odpornościowego (limfocyty) są wysoce wyspecjalizowane, ich dostawcą jest szpik kostny, z komórek macierzystych, z których różnicują się wszystkie formy limfocytów, a także makrofagi, mikrofagi, erytrocyty i płytki krwi.

Drugim najważniejszym organem układu odpornościowego jest grasica. Pod wpływem hormonów grasicy komórki macierzyste grasicy różnicują się w komórki zależne od grasicy (lub limfocyty T): zapewniają funkcje komórkowe układu odpornościowego. Oprócz komórek T grasica wydziela do krwi substancje humoralne, które sprzyjają dojrzewaniu limfocytów T w obwodowych narządach limfatycznych (śledziona, węzły chłonne) oraz kilka innych substancji. Śledziona ma budowę podobną do grasicy, ale w przeciwieństwie do grasicy, tkanka limfoidalna śledziony bierze udział w humoralnej odpowiedzi immunologicznej. Śledziona zawiera do 65% limfocytów B, które zapewniają akumulację dużej liczby komórek plazmatycznych, które syntetyzują przeciwciała. Węzły chłonne zawierają głównie limfocyty T (do 65%) i limfocyty B, komórki plazmatyczne (pochodzące z limfocytów B) syntetyzują przeciwciała, gdy układ odpornościowy dopiero dojrzewa, zwłaszcza u dzieci w pierwszych latach życia. Dlatego usunięcie migdałków (wycięcie migdałków), wytworzonych w młodym wieku, zmniejsza zdolność organizmu do syntezy niektórych przeciwciał. Krew należy do tkanek obwodowych układu odpornościowego i zawiera oprócz fagocytów do 30% limfocytów. Wśród limfocytów przeważają limfocyty T (50-60%). Limfocyty B stanowią 20-30%, około 10% to zabójcy, czyli „limfocyty zerowe”, które nie mają właściwości limfocytów T i B (komórek D).

Jak wspomniano powyżej, limfocyty T tworzą trzy główne subpopulacje:

1) T-zabójcy prowadzą immunologiczny nadzór genetyczny, niszcząc zmutowane komórki własnego organizmu, w tym komórki nowotworowe i genetycznie obce komórki przeszczepu. T-zabójcy stanowią do 10% limfocytów T we krwi obwodowej. To właśnie T-killery swoim działaniem powodują odrzucenie przeszczepionych tkanek, ale jest to również pierwsza linia obrony organizmu przed komórkami nowotworowymi;

2) T-pomocnicy organizują odpowiedź immunologiczną, działając na limfocyty B i dając sygnał do syntezy przeciwciał przeciwko antygenowi, który pojawił się w organizmie. T-pomocnicy wydzielają interleukinę-2, która działa na limfocyty B, oraz interferon γ. Znajdują się we krwi obwodowej do 60-70% całkowitej liczby limfocytów T;

3) T-supresory ograniczają siłę odpowiedzi immunologicznej, kontrolują aktywność T-killerów, blokują aktywność T-pomocników i limfocytów B, hamując nadmierną syntezę przeciwciał, które mogą wywołać reakcję autoimmunologiczną, czyli obrócić się przeciwko własne komórki organizmu.

Supresory T stanowią 18-20% limfocytów T we krwi obwodowej. Nadmierna aktywność T-supresorów może prowadzić do tłumienia odpowiedzi immunologicznej aż do jej całkowitego stłumienia. Dzieje się tak w przypadku przewlekłych infekcji i procesów nowotworowych. Jednocześnie niewystarczająca aktywność T-supresorów prowadzi do rozwoju chorób autoimmunologicznych ze względu na zwiększoną aktywność T-zabójców i T-pomocników, których nie powstrzymują T-supresory. Aby regulować proces odpornościowy, supresory T wydzielają do 20 różnych mediatorów, które przyspieszają lub spowalniają aktywność limfocytów T i B. Oprócz trzech głównych typów istnieją inne typy limfocytów T, w tym limfocyty T pamięci immunologicznej, które przechowują i przekazują informacje o antygenie. Gdy ponownie napotkają ten antygen, zapewniają jego rozpoznanie i rodzaj odpowiedzi immunologicznej. Limfocyty T, pełniąc funkcję odporności komórkowej, dodatkowo syntetyzują i wydzielają mediatory (limfokiny), które aktywują lub spowalniają aktywność fagocytów, a także mediatory o działaniu cytotoksycznym i interferonowym, ułatwiające i ukierunkowujące działanie niespecyficzny system. Inny typ limfocytów (limfocyty B) różnicuje się w szpiku kostnym i gru- powych pęcherzykach limfatycznych i pełni funkcję odporności humoralnej. Podczas interakcji z antygenami limfocyty B zmieniają się w komórki plazmatyczne, które syntetyzują przeciwciała (immunoglobuliny). Powierzchnia limfocytów B może zawierać od 50 150 do XNUMX XNUMX cząsteczek immunoglobulin. W miarę dojrzewania limfocytów B zmieniają klasę syntetyzowanych immunoglobulin.

Początkowo syntetyzując immunoglobuliny klasy JgM, po dojrzewaniu 10% limfocytów B kontynuuje syntezę JgM, 70% przechodzi na syntezę JgJ, a 20% przechodzi na syntezę JgA. Podobnie jak limfocyty T, limfocyty B składają się z kilku subpopulacji:

1) B₁-limfocyty - prekursory plazmocytów, syntetyzujące przeciwciała JgM bez interakcji z limfocytami T;

2) B₂-limfocyty - prekursory komórek plazmatycznych, syntetyzujące immunoglobuliny wszystkich klas w odpowiedzi na interakcję z T-pomocnikami. Komórki te zapewniają humoralną odporność na antygeny rozpoznawane przez komórki T-pomocnicze;

3) B₃-limfocyty (komórki K) lub zabójcy B, zabijają komórki antygenowe pokryte przeciwciałami;

4) B-supresory hamują funkcję T-pomocników, a limfocyty B pamięci, zachowując i przekazują pamięć antygenów, stymulują syntezę niektórych immunoglobulin po ponownym spotkaniu z antygenem.

Cechą limfocytów B jest to, że specjalizują się w określonych antygenach. Kiedy limfocyty B reagują z antygenem napotkanym po raz pierwszy, powstają komórki plazmatyczne, które wydzielają przeciwciała swoiste przeciwko temu antygenowi. Powstaje klon limfocytów B odpowiedzialny za reakcję z tym właśnie antygenem. Przy powtarzającej się reakcji tylko limfocyty B namnażają się i syntetyzują przeciwciała, a raczej komórki plazmatyczne skierowane przeciwko temu antygenowi. Inne klony limfocytów B nie biorą udziału w reakcji. Limfocyty B nie biorą bezpośredniego udziału w walce z antygenami. Pod wpływem bodźców z fagocytów i T-pomocników przekształcają się w komórki plazmatyczne, które syntetyzują przeciwciała immunoglobuliny neutralizujące antygeny. Immunoglobuliny to białka w surowicy krwi i innych płynach ustrojowych, które działają jak przeciwciała, które wiążą się z antygenami i neutralizują je. Obecnie istnieje pięć klas immunoglobulin ludzkich (JgJ, JgM, JgA, JgD, JgE), które różnią się znacznie właściwościami fizykochemicznymi i funkcjami biologicznymi. Immunoglobuliny klasy J stanowią około 70% całkowitej liczby immunoglobulin. Należą do nich przeciwciała przeciwko antygenom o różnym charakterze, wytwarzane przez cztery podklasy. Pełnią głównie funkcje przeciwbakteryjne i tworzą przeciwciała przeciwko polisacharydom błon bakteryjnych, a także przeciwciała rezusowe, odpowiadają za reakcję nadwrażliwości skóry i wiązanie dopełniacza.

Immunoglobuliny klasy M (około 10%) są najstarsze, syntetyzowane we wczesnych stadiach odpowiedzi immunologicznej na większość antygenów. Ta klasa obejmuje przeciwciała przeciwko polisacharydom mikroorganizmów i wirusów, czynnikowi reumatoidalnemu itp. Immunoglobuliny klasy D stanowią mniej niż 1%. Ich rola w organizmie prawie nie jest badana. Istnieją dowody na ich wzrost w przypadku niektórych chorób zakaźnych, zapalenia kości i szpiku, astmy oskrzelowej itp. Immunoglobuliny klasy E, czyli reaginy, mają jeszcze niższe stężenie. JgE pełnią rolę wyzwalacza w powstawaniu reakcji alergicznych typu natychmiastowego. Wiążąc się z kompleksem z alergenem, JgE powoduje uwalnianie do organizmu mediatorów reakcji alergicznych (histaminy, serotoniny itp.) Immunoglobuliny klasy A stanowią około 20% ogólnej liczby immunoglobulin. Ta klasa obejmuje przeciwciała przeciwko wirusom, insulinę (w cukrzycy), tyreoglobulinę (w przewlekłym zapaleniu tarczycy). Cechą tej klasy immunoglobulin jest to, że występują one w dwóch postaciach: surowiczej (JgA) i wydzielniczej (SJgA). Przeciwciała klasy A neutralizują wirusy, neutralizują bakterie, zapobiegają utrwalaniu się mikroorganizmów na komórkach nabłonkowej powierzchni błon śluzowych. Podsumowując, wyciągniemy następujący wniosek: swoisty immunologiczny system obronny to wielopoziomowy mechanizm elementów organizmu zapewniający ich wzajemne oddziaływanie i komplementarność, w tym w razie potrzeby elementy ochrony przed jakimkolwiek oddziaływaniem organizmu z czynnikami uszkadzającymi, powielający w razie potrzeby mechanizmy ochrony komórkowej środkami humoralnymi i odwrotnie.

Układ odpornościowy, który wykształcił się w procesie adaptacji, który utrwalił genetycznie specyficzne reakcje organizmu na czynniki uszkadzające, jest układem elastycznym. W procesie adaptiomorfozy jest korygowana, obejmuje nowe rodzaje reakcji na czynniki uszkadzające, nowo pojawiające się, z którymi organizm wcześniej się nie spotkał. W tym sensie pełni rolę adaptacyjną, łącząc reakcje adaptacyjne, w wyniku których struktury organizmu zmieniają się pod wpływem nowych czynników środowiskowych, oraz reakcje kompensacyjne, które zachowują integralność organizmu, dążąc do obniżenia ceny przystosowania. Ceną tą są nieodwracalne zmiany adaptacyjne, w wyniku których organizm dostosowując się do nowych warunków egzystencji traci zdolność do istnienia w warunkach pierwotnych. Tak więc komórka eukariotyczna, przystosowana do istnienia w atmosferze tlenu, nie może się już bez niej obejść, chociaż beztlenowce mogą to zrobić. Ceną przystosowania jest w tym przypadku utrata możliwości istnienia w warunkach beztlenowych.

Tak więc układ odpornościowy obejmuje szereg elementów, które niezależnie angażują się w walkę z wszelkimi obcymi czynnikami pochodzenia organicznego lub nieorganicznego: fagocyty, zabójcy T, zabójcy B i cały system wyspecjalizowanych przeciwciał skierowanych na konkretnego wroga. Przejawy odpowiedzi immunologicznej określonego układu odpornościowego są zróżnicowane. W przypadku, gdy zmutowana komórka organizmu nabędzie właściwości, które różnią się od właściwości jej genetycznie wrodzonych komórek (na przykład komórek nowotworowych), zabójcy T infekują komórki samodzielnie, bez interwencji innych elementów układu odpornościowego system. B-zabójcy również samodzielnie niszczą rozpoznane antygeny pokryte normalnymi przeciwciałami. Pełna odpowiedź immunologiczna występuje przeciwko niektórym antygenom, które jako pierwsze dostają się do organizmu. Makrofagi, fagocytując takie antygeny pochodzenia wirusowego lub bakteryjnego, nie mogą ich całkowicie strawić i po pewnym czasie wyrzucić. Antygen, który przeszedł przez fagocyt nosi etykietę wskazującą na jego „niestrawność”. W ten sposób fagocyt przygotowuje antygen do „pożywienia” swoistego układu odpornościowego. Rozpoznaje antygen i odpowiednio go oznacza. Ponadto makrofag jednocześnie wydziela interleukinę-1, która aktywuje T-pomocników. Pomocnik T, w obliczu takiego „oznaczonego” antygenu, sygnalizuje limfocytom B potrzebę ich interwencji, wydzielając interleukinę-2, która aktywuje limfocyty. Sygnał T-helper składa się z dwóch komponentów. Po pierwsze, jest to polecenie rozpoczęcia akcji; po drugie jest to informacja o rodzaju antygenu uzyskanego z makrofaga. Po otrzymaniu takiego sygnału limfocyt B zamienia się w komórkę plazmatyczną, która syntetyzuje odpowiednią swoistą immunoglobulinę, tj. swoiste przeciwciało zaprojektowane do przeciwdziałania temu antygenowi, które wiąże się z nim i czyni go nieszkodliwym.

Dlatego w przypadku całkowitej odpowiedzi immunologicznej limfocyt B otrzymuje polecenie od pomocnika T i informację o antygenie od makrofaga. Możliwe są również inne warianty odpowiedzi immunologicznej. T-pomocnik, który napotkał antygen przed przetworzeniem przez makrofagi, daje sygnał limfocytom B do wytworzenia przeciwciał. W tym przypadku limfocyt B zamienia się w komórkę plazmatyczną, która wytwarza niespecyficzne immunoglobuliny klasy JgM. Jeśli limfocyt B oddziałuje z makrofagiem bez udziału limfocytu T, to nie otrzymawszy sygnału o wytwarzaniu przeciwciał, limfocyt B nie jest objęty odpowiedzią immunologiczną. Jednocześnie reakcja immunologiczna syntezy przeciwciał rozpocznie się, jeśli limfocyt B wejdzie w interakcję z antygenem odpowiadającym jego klonowi przetwarzanemu przez makrofagi, nawet przy braku sygnału od pomocnika T, ponieważ jest do tego wyspecjalizowany antygen.

Tak więc specyficzna odpowiedź immunologiczna zapewnia różne przypadki interakcji między antygenem a układem odpornościowym. Obejmuje dopełniacz, który przygotowuje antygen do fagocytozy, fagocyty przetwarzające antygen i dostarczające go do limfocytów, limfocytów T i B, immunoglobulin i innych składników. W procesie ewolucji opracowano różne scenariusze postępowania z obcymi komórkami. Jeszcze raz należy podkreślić, że odporność jest złożonym, wieloelementowym układem. Ale, jak każdy złożony system, odporność ma wadę. Wada jednego z elementów prowadzi do tego, że cały system może zawieść. Istnieją choroby związane z immunosupresją, kiedy organizm nie jest w stanie samodzielnie przeciwdziałać infekcji.

WYKŁAD nr 4. Stan odporności. Stany niedoboru odporności

Naruszenie mechanizmów realizacji odpowiedzi immunologicznej prowadzi do różnych groźnych dla zdrowia i życia patologii odporności. Najczęstszą postacią takiej patologii są niedobory odporności lub, zgodnie z ogólnie przyjętą terminologią międzynarodową, stany niedoboru odporności. Rozważmy pokrótce ogólne wzorce funkcjonowania układu odpornościowego.

Po pierwsze, skuteczność układu odpornościowego opiera się na równowadze jego składników. Każdy składnik układu odpornościowego w dużej mierze naśladuje funkcje innych składników. W ten sposób defekt części składników (lub ogniw) układu odpornościowego może być często kompensowany przez inne składniki układu odpornościowego. Dlatego też, jeśli dana osoba ma defekt w jakimkolwiek komponencie immunologicznym, jako adiuwant należy stosować leki poprawiające metabolizm komórkowy.

Po drugie, komórki układu odpornościowego wykonują swoje podstawowe funkcje w stanie aktywnym. Głównym bodźcem do aktywacji wszystkich komórek układu odpornościowego jest antygen. Ale są sytuacje, w których antygen działa jako czynnik supresyjny. Na przykład znane jest zjawisko tzw. leniwych leukocytów, które nie reagują wystarczająco aktywnie na obcy substrat.

Po trzecie, stopień aktywacji układu odpornościowego związany jest z poziomem całości jego składników. U osób zdrowych liczba i intensywność interakcji między składnikami układu odpornościowego jest zwykle minimalna. Kiedy podczas aktywnej pracy układu odpornościowego dochodzi do procesu zapalnego, ich liczba dramatycznie wzrasta. Przy korzystnym wyniku (po wyzdrowieniu) związek między składnikami ponownie się zmniejsza. Przewlekły proces charakteryzuje się utrzymaniem wysokiego poziomu sumy składników układu odpornościowego (najczęściej kilka razy więcej niż u osób zdrowych), co jest uważane za zespół napięcia układu odpornościowego. Wyjaśnia to fakt, że w tych okolicznościach układ odpornościowy nadal aktywnie walczy z obcym czynnikiem, utrzymując go na pewnym wyrównanym poziomie, ale nie jest w stanie go całkowicie wyeliminować. Zaostrzenie przewlekłego procesu można wytłumaczyć zaburzeniem skutecznego funkcjonowania układu odpornościowego po długotrwałym stresie. W rezultacie jednym z zadań terapii immunokorekcyjnej chorób przewlekłych jest zapobieganie zaburzeniom skutecznego funkcjonowania układu odpornościowego poprzez zmniejszenie infekcyjnego i pasożytniczego działania na organizm za pomocą leków o działaniu przeciwinfekcyjnym. Ponieważ stosunek składników układu odpornościowego, stopień aktywacji limfocytów i zespół napięcia układu odpornościowego jako całości można określić, analizując immunogramy krwi obwodowej, jest to stosowane w praktyce. Charakterystyka stanu układu odpornościowego organizmu, wyrażona wskaźnikami jakościowymi i ilościowymi jego składników, nazywana jest stanem odpornościowym (immunogramem). Określenie stanu immunologicznego przeprowadza się w celu ustalenia prawidłowej diagnozy i wyboru metody leczenia. Ujawnione zmiany odporności nie są oceniane w oderwaniu, ale w połączeniu z indywidualnymi cechami stanu ludzkiego i danymi z innych badań.

Tak więc stan immunologiczny określa w sumie indywidualną reaktywność organizmu i odzwierciedla granice interakcji z otoczeniem, poza którymi normalna reakcja zamienia się w patologiczną. Każda ostra choroba nie jest konsekwencją faktu, że w środowisku człowieka występują wszelkiego rodzaju bakterie chorobotwórcze. Gdyby tak było, ludzie cały czas by chorowali. Ale chorują tylko ci, którzy reagują na określony rodzaj bakterii, które są dla niego patologiczne. Na tej podstawie można powiedzieć o trzech poziomach reaktywności organizmu, takich jak: tolerancja, odporność i odporność. Tolerancyjny organizm nie ma ochrony przed czynnikami patologicznymi. Brak ochrony prowadzi do zniszczenia ciała i śmierci. Dzieje się tak z niedoborami odporności. Kiedy oporny organizm napotyka czynnik patologiczny, reaguje, włączając układ odpornościowy do walki z nim. Wynik tej walki będzie zależał od siły mechanizmów obronnych ilości i jakości patogenu. Ta walka objawia się jako proces patologiczny. Organizm immunologiczny wchodzi w interakcję z patogenem, a wynikiem jego reakcji jest zniszczenie patogenu na poziomie normalnych mechanizmów obronnych organizmu. Ale taki podział jest bardzo warunkowy i względny. Na przykład organizm tolerujący jeden antygen może być oporny na inny i odporny na trzeci. Ponadto istnieją pośrednie typy reakcji. Dotyczy to chorób przewlekłych, kiedy układ odpornościowy nie jest w stanie całkowicie zniszczyć antygenu, ale jednocześnie nie daje mu możliwości zniszczenia chorego narządu lub tkanki. Walka ta toczy się z różnym skutkiem, tzn. okresy remisji (rekonwalescencji) ustępują okresom zaostrzeń choroby przewlekłej. Przy niedostatecznej ochronie organizmu, spowodowanej defektem któregokolwiek z elementów ochrony lub osłabieniem samego organizmu, dochodzi do uogólnienia reakcji kompensacyjnych.

W ten sposób w walkę z patogenem zaangażowane są coraz wyższe poziomy organizmu, w tym układy życiowe. Ciało w tym przypadku działa do granic możliwości. Reakcje kompensacyjne mogą osiągnąć taką siłę, że zaczynają wpływać na systemy podtrzymywania życia. Na przykład podczas gorączki temperatura ciała w wyniku reakcji termicznych może przekroczyć dopuszczalną wartość i spowodować śmierć. W tym przypadku śmierć jest ceną adaptacji. To tylko jeden przykład, ale pokazuje również, jak ważny jest dla organizmu dobry stan immunologiczny.

Badanie stanu odporności obejmuje:

1) oznaczenie grupy krwi i czynnika Rh;

2) ogólne badanie krwi z rozszerzonym leukogramem lub formułą;

3) określenie ilości immunoglobulin;

4) badanie limfocytów;

5) badanie aktywności fagocytarnej neutrofili.

Ponadto istnieją dwa etapy diagnostyki immunologicznej. Pierwszy etap ujawnia „poważne” defekty układu odpornościowego. Badania prowadzone są prostymi, tzw. metodami wskaźnikowymi. To są testy pierwszego poziomu. Dlatego metoda określa dwadzieścia wskaźników: liczbę leukocytów, limfocytów, różnych podgrup limfocytów T, poziomy immunoglobulin (Jg) A, M, J, E, stężenie krążących kompleksów immunologicznych itp. Na tym etapie Pod uwagę brana jest liczba komórek, ich procent i aktywność funkcjonalna. W drugim etapie przeprowadza się dokładniejszą analizę stanu odporności, jeśli w testach orientacji wykryto odchylenia. Testy drugiego poziomu pozwalają śledzić zmiany w zawartości złożonych substancji zaangażowanych w regulację odpowiedzi immunologicznej (na przykład interleukina), a także liczbę komórek niosących określony rodzaj immunoglobuliny. Analiza wskaźników stanu odpornościowego prowadzona jest w dynamice choroby, dlatego badania te należy powtórzyć. Pozwala to zidentyfikować charakter i poziom naruszeń oraz prześledzić ich zmianę w trakcie leczenia. Należy bardziej szczegółowo zastanowić się nad dekodowaniem wskaźników immunogramu.

1. Stan odporności

Białe krwinki

Norma - 3,5-8,8 4 × 10⁹/ l. Wzrost liczby leukocytów to leukocytoza, spadek to leukopenia. Leukocytoza dzieli się na fizjologiczną i patologiczną. Przyczyną fizjologicznej leukocytozy może być przyjmowanie pokarmu (w tym przypadku liczba leukocytów nie przekracza 10-12 × 10⁹/ l), praca fizyczna, gorące i zimne kąpiele, ciąża, poród, okres napięcia przedmiesiączkowego. Z tego powodu krew należy przyjmować na pusty żołądek, a wcześniej nie wykonywać ciężkiej pracy fizycznej. Dla kobiet w ciąży, kobiet rodzących, dzieci mają swoje własne zasady. Patologiczna leukocytoza występuje w chorobach zakaźnych (zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych, posocznica ogólna itp.), Choroby zakaźne z uszkodzeniem komórek układu odpornościowego (mononukleoza zakaźna i limfocytoza zakaźna), różne choroby zapalne wywołane przez mikroorganizmy (czyraczność, róża, zapalenie otrzewnej itp.). Ale są też wyjątki. Na przykład niektóre choroby zakaźne występują z leukopenią (dur brzuszny, bruceloza, malaria, różyczka, odra, grypa, wirusowe zapalenie wątroby w ostrej fazie). Brak leukocytozy w ostrej fazie choroby zakaźnej jest niekorzystnym objawem, który wskazuje na słabą odporność organizmu. U podstaw chorób zapalnych o etiologii niedrobnoustrojowej, tzw. chorób autoimmunologicznych (toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów itp.), zawałów różnych narządów, leży zapalenie niedrobnoustrojowe (martwica); rozległe oparzenia, duża utrata krwi.

Przyczyny leukopenii:

1) narażenie na niektóre chemikalia (na przykład benzen);

2) przyjmowanie niektórych leków (butadion, reopiryna, sulfonamidy, cytostatyki itp.);

3) promieniowanie, promieniowanie rentgenowskie;

4) naruszenie hematopoezy;

5) choroby krwi (białaczka) - postacie leukopeniczne i aleukopeniczne;

6) przedawkowanie cytostatyków podczas chemioterapii;

7) przerzuty guzów w szpiku kostnym;

8) choroby śledziony, limfogranulomatoza;

9) niektóre choroby endokrynologiczne (akromegalia, choroba i zespół Cushinga, niektóre z wymienionych chorób zakaźnych).

Norma: zawartość bezwzględna - 1,2-3,0 × 10⁹/l, ale częściej w klinicznym badaniu krwi wskazuje się odsetek limfocytów. Liczba ta wynosi 19-37%. Występują również limfocytoza i limfopenia. Limfocytoza występuje w przewlekłej białaczce limfocytowej, przewlekłej chorobie popromiennej, astmie oskrzelowej, tyreotoksykozie, niektórych chorobach zakaźnych (koklusz, gruźlica) oraz usunięciu śledziony. Nieprawidłowości w rozwoju układu limfatycznego, promieniowanie jonizujące, choroby autoimmunologiczne (toczeń rumieniowaty układowy), choroby endokrynologiczne (choroba Cushinga, przyjmowanie leków hormonalnych), AIDS prowadzą do limfopenii.

Limfocyty T

Norma: zawartość względna 50-90%, bezwzględna - 0,8-2,5 × 10⁹/ l. Liczba limfocytów T wzrasta wraz z chorobami alergicznymi, w okresie rekonwalescencji, z gruźlicą. Spadek zawartości limfocytów T występuje przy przewlekłych infekcjach, niedoborach odporności, nowotworach, stresie, urazach, oparzeniach, niektórych postaciach alergii, zawale serca.

T-pomocnicy

Norma: zawartość względna - 30-50%, bezwzględna - 0,6-1,6 × 10⁹/ l. Zawartość T-pomocników wzrasta wraz z infekcjami, chorobami alergicznymi, chorobami autoimmunologicznymi (reumatoidalne zapalenie stawów itp.). Spadek zawartości T-pomocników występuje w stanach niedoboru odporności, AIDS i infekcji wirusem cytomegalii.

Limfocyty B

Norma: zawartość względna - 10-30%, bezwzględna - 0,1-0,9 × 10⁹/ l. Zwiększona zawartość występuje przy infekcjach, chorobach autoimmunologicznych, alergiach, białaczce limfocytowej.

Spadek liczby limfocytów B występuje w niedoborach odporności, nowotworach.

Ich aktywność ocenia się za pomocą metod określających proporcję komórek zdolnych do tworzenia wewnątrz siebie fagosomu (pęcherzyka trawiennego). Do oceny zdolności trawiennych neutrofili stosuje się test NBT (NBT to barwnik nitrozynowo-tetrazolowy). Norma testu NST wynosi 10-30%. Aktywność fagocytarna leukocytów wzrasta w ostrych infekcjach bakteryjnych, zmniejsza się we wrodzonych niedoborach odporności, przewlekłych infekcjach, chorobach autoimmunologicznych, alergiach, infekcjach wirusowych, AIDS. Aktywność fagocytów, czyli komórek „zjadaczy”, ocenia się na podstawie tzw. liczby fagocytarnej (normalnie komórka pochłania 5-10 cząsteczek drobnoustrojów), pojemności krwi fagocytującej, liczby aktywnych fagocytów oraz wskaźnika zakończenia fagocytozy (powinien być większy niż 1,0).

Immunoglobulina A. Norma: 0,6-4,5 g / l. JgA wzrasta w ostrych infekcjach, chorobach autoimmunologicznych (często w płucach lub jelitach), nefropatiach. Spadek JgA występuje w chorobach przewlekłych (zwłaszcza układu oddechowego i przewodu pokarmowego), procesach ropnych, gruźlicy, nowotworach i niedoborach odporności.

Immunoglobulina M. Norma: 0,4-2,4 g / l. Zawartość JgM wzrasta wraz z astmą oskrzelową, infekcjami (ostrymi i przewlekłymi), z zaostrzeniami, chorobami autoimmunologicznymi (zwłaszcza przy reumatoidalnym zapaleniu stawów). Zmniejszone JgM w pierwotnych i wtórnych niedoborach odporności.

Immunoglobulina J. Norma: 6,0-20,0 g / l. Ilość JgJ wzrasta we krwi z alergiami, chorobami autoimmunologicznymi, przebytymi infekcjami. Spadek zawartości JgJ występuje w pierwotnych i wtórnych niedoborach odporności.

Immunoglobulina E. Norma: 20-100 g / l. Ilość JgE wzrasta wraz z dziedzicznymi reakcjami alergicznymi, zmianami alergicznymi narządów oddechowych wywołanymi przez grzyb Aspergillus, inwazją robaków pasożytniczych i zakażeniem pasożytniczym (giardioza). Spadek JgE występuje w przypadku przewlekłych infekcji, przyjmowania leków hamujących podział komórek i wrodzonych chorób niedoboru odporności.

Podczas badania stanu immunologicznego określa się również liczbę kompleksów immunologicznych (IC). Kompleks immunologiczny składa się z antygenu, przeciwciała i powiązanych z nimi składników. Zawartość IC w surowicy krwi zwykle waha się od 30 do 90 IU/ml. Zawartość kompleksów immunologicznych wzrasta w ostrych i przewlekłych infekcjach i umożliwia odróżnienie tych etapów od siebie, w reakcjach alergicznych (i określa rodzaj tych reakcji), zatruciu organizmu (choroba nerek, konflikt immunologiczny), ciąża itp. .

Wszystkie powyższe normy wskaźników stanu immunologicznego mogą się nieznacznie różnić w różnych laboratoriach immunologicznych. Zależy to od techniki diagnostycznej i zastosowanych odczynników. Normalne wskaźniki stanu odporności wskazują na niezawodną „tarczę” organizmu, a zatem na to, że dana osoba ma dobre zdrowie. Ale układ odpornościowy, jak każdy inny układ ciała, może mieć zaburzenia w dowolnej części. Innymi słowy, sam układ odpornościowy może być „chory”. Istnieją tak zwane niedobory odporności. Podstawą stanów niedoboru odporności są naruszenia kodu genetycznego, które nie pozwalają układowi odpornościowemu na przeprowadzenie jednego lub drugiego ogniwa odpowiedzi immunologicznej. Stany niedoboru odporności mogą być pierwotne i wtórne. Z kolei pierwotne są wrodzone, a wtórne nabyte.

2. Wrodzone niedobory odporności

Ta patologia jest uwarunkowana genetycznie. Najczęściej wrodzone niedobory odporności pojawiają się w pierwszych miesiącach życia. Dzieci bardzo często cierpią na choroby zakaźne, które często występują z powikłaniami. Istnieje robocza klasyfikacja wrodzonych niedoborów odporności, zaproponowana przez ekspertów WHO w 1971 roku. Zgodnie z tą klasyfikacją pierwotne niedobory odporności dzielą się na pięć dużych grup.

Pierwsza grupa obejmuje choroby związane tylko z defektem limfocytów B: agammaglobulinemia związana z płcią Brutona, przejściowa (przejściowa) hipogammaglobulinemia, niedobór odporności sprzężony z chromosomem X i hiperimmunoglobulinemia M itp.

Druga grupa obejmuje choroby niedoboru odporności z defektem tylko w komórkach T: hipoplazja grasicy (zespół DiGeorge), epizodyczna limfocytopenia itp.

Trzecia grupa to choroby z jednoczesnym uszkodzeniem komórek B i T: niedobór odporności z hipergammaglobulinemią lub bez hipergammaglobulinemii, niedobór odporności z ataksją, teleangiektazja (zespół Louisa-Barra), małopłytkowość i egzema (zespół Wiskotta-Aldridge'a), grasiczak (guz grasica ) itp.

Czwarta grupa obejmuje stany niedoboru odporności, w których jednocześnie wpływają komórki macierzyste B i T: niedobór odporności z uogólnioną hipoplazją układu krwiotwórczego, ciężki, złożony niedobór odporności związany z chromosomem X itp.

Ostatnia piąta grupa obejmuje stany niedoboru odporności, które nie zostały zakwalifikowane powyżej.

W praktyce wrodzone stany niedoboru odporności ograniczają się do trzech głównych grup:

1) wady fagocytozy;

2) niedobór odporności komórkowej i humoralnej (komórki T-, B- i macierzyste);

3) dysfunkcja systemu komplementarnego.

Wady fagocytozy stanowią dużą grupę chorób. Występują tu głównie dysfunkcje granulocytów i komórek pokrewnych: przewlekła idiopatyczna neutrocytopenia z limfocytozą (niezbędna łagodna granulocytopenia, często występująca u wcześniaków), dziedziczona autosomalnie recesywnie agranulocytoza, która rozpoczyna się we wczesnym okresie niemowlęcym i kończy się śmiercią dziecka z powodu infekcji bakteryjnych w pierwsze lata życia, dysfunkcja granulocytów, zespół degranulacji (wrodzona dysfagocytoza), wrodzona hipoplazja śledziony itp.

Wady odporności humoralnej i komórkowej powodują następujące stany:

1) ciężki złożony zespół defektów immunologicznych z upośledzoną odpornością komórkową i tworzeniem przeciwciał;

2) hipoplazja grasicy (zespół DiGeorge'a);

3) brak fosforylazy nukleozydów purynowych;

4) zespół ataksja-teleangiektazja;

5) grasiczak z zespołem niedoboru odporności itp.

Objawy kliniczne wrodzonych niedoborów odporności są bardzo zróżnicowane. Obejmują one od ciężkich objawów spowodowanych przeszłymi infekcjami lub szczepieniami po umiarkowane lub łagodne nawracające i trudne do zdiagnozowania zdarzenia chorobowe. Wrodzone lub pierwotne niedobory odporności należą do najczęstszych przyczyn zgonów we wczesnym dzieciństwie. U pacjentów z niedoborem odporności w wywiadzie rodzinnym znajdują się informacje o chorobach z ciężkimi nawracającymi stanami zapalnymi skóry, błon śluzowych, dróg oddechowych i przewodu pokarmowego (zapalenie ucha środkowego, odoskrzelowe zapalenie płuc, zapalenie jelit, ropne zapalenie skóry, kandydoza, posocznica itp.). W przypadku niedoboru limfocytów B rozwijają się infekcje bakteryjne wywołane przez pneumokoki, paciorkowce, meningokoki. Niedobór limfocytów T charakteryzuje się infekcjami wirusowymi, grzybiczymi i prątkami. U dzieci z niedoborem układu T infekcje wirusowe są ciężkie. W przypadku niedoboru odporności dzieci mają trudności z tolerowaniem szczepień przeciwwirusowych i przeciwbakteryjnych, a nawet śmierci.

Niedobór odporności humoralnej objawia się w drugiej połowie roku infekcjami bakteryjnymi. Przy niedoborze odporności komórkowej zaraz po urodzeniu rozwijają się infekcje grzybicze i wirusowe. Teraz bardziej szczegółowo o wrodzonych stanach niedoboru odporności.

Choroba ta opiera się na izolowanym defektze limfocytów B, które nie mogą dojrzewać do komórek plazmatycznych, jest dziedziczona recesywnie, jest sprzężona z chromosomem X i jest pierwszym opisanym stanem niedoboru odporności. Ta choroba dotyka tylko chłopców. Organizm nie jest w stanie wyprodukować wszystkich klas immunoglobulin, a bez leczenia dzieci umierają w młodym wieku z powodu nawracających infekcji. W wielu przypadkach pacjenci rozwijają się dobrze do 6-8 miesiąca życia. Wydaje się, że jest to spowodowane przezłożyskowym przeniesieniem immunoglobulin od matki. Patologia objawia się ostatecznym wyczerpaniem otrzymanych rezerw. Jest to stosunkowo rzadka choroba - około 13 pacjentów na 1 000 000 chłopców.

Klinicznie choroba objawia się tym, że chłopcy często cierpią na nawracające infekcje wywołane przez pneumokoki, paciorkowce i wirus grypy. Rzadziej występują infekcje wywołane przez meningokoki, gronkowce. Proces zakaźny zlokalizowany jest w zatokach przynosowych, uchu środkowym, oskrzelach, płucach i błonach mózgowych. U takich pacjentów przebieg infekcji wirusowych jest taki sam jak u dzieci zdrowych, z wyjątkiem wirusowego zapalenia wątroby i infekcji enterowirusowych. Dotknięci chłopcy nie mają migdałków (tkanki migdałków) i węzłów chłonnych. W badaniu laboratoryjnym liczba limfocytów jest zwykle normalna. Podczas określania limfocytów B i T stwierdza się bardzo wyraźny spadek liczby limfocytów B i normalną liczbę limfocytów T.

Jest to izolowany niedobór JgA z prawidłowym lub podwyższonym poziomem innych immunoglobulin. Jest to najczęstszy stan niedoboru odporności, stwierdzany u zdrowych osób od 1:300 do 1:3000 przypadków w różnych badaniach. Brak JgA dość często łączy się z nieprawidłowościami chromosomalnymi (zwłaszcza 18 pary chromosomów), z wadami rozwojowymi po infekcjach wewnątrzmacicznych. Jest prawdopodobne, że w 18. parze chromosomów znajduje się gen regulujący syntezę JgA ... Objawy kliniczne tej patologii są bardzo zróżnicowane: od całkowitego braku objawów do ciężkiej choroby. Najczęściej obserwowane infekcje płuc, biegunki i choroby autoimmunologiczne. Klęskę układu pokarmowego i oddechowego tłumaczy się brakiem składnika wydzielniczego JgA ... Pacjenci z selektywnym niedoborem JgA mają zwiększoną skłonność do tworzenia kompleksów immunologicznych. Wyjaśnia to często obserwowany selektywny niedobór JgA w toczniu rumieniowatym układowym, reumatoidalnym zapaleniu stawów, niedokrwistości złośliwej, zapaleniu tarczycy, cukrzycy, chorobie Addisona, przewlekłym aktywnym zapaleniu wątroby itp.

Choroba jest uwarunkowana genetycznie, dziedziczona recesywnie, przenoszona z chromosomem X i charakteryzuje się wzrostem JgM przy normalnym lub obniżonym poziomie JgJ i JgA w osoczu krwi. Istnieje inna nazwa tego niedoboru odporności - dysgammaglobulinemia I i II.

Objawy kliniczne pojawiają się w XNUMX. lub XNUMX. roku życia w postaci ciężkich, często nawracających infekcji bakteryjnych. Najczęstsze infekcje ropne to: ropnie skóry, owrzodzenia jamy ustnej, zapalenie ucha środkowego, zapalenie migdałków, zapalenie węzłów chłonnych, zapalenie zatok oraz zmiany w drogach oddechowych. Czasami choroba uogólnia się i prowadzi do sepsy. Pacjenci z hiperimmunoglobulinemią M często rozwijają choroby autoimmunologiczne. Choroba jest powikłana neutropenią.

Wiadomo, że do łożyska przenikają tylko przeciwciała klasy JgJ. Po niecałkowitym rozpadzie immunoglobulin w łożysku gromadzą się przeciwciała. Po przeniknięciu do płodu w tej formie, są one ponownie syntetyzowane w całe cząsteczki JgJ. W rezultacie niektóre noworodki mogą mieć poziom JgJ we krwi wyższy niż poziom we krwi matki. Przeciwciała matczyne i immunoglobuliny niemowlęce są zwykle metabolizowane po urodzeniu, a poziom JgJ zaczyna spadać, osiągając minimum między 3. a 6. miesiącem życia.

Klinicznie zmiany te przejawiają się niską odpornością na infekcje w drugiej połowie życia dziecka. Zdrowe niemowlęta mogą przezwyciężyć tę fizjologiczną hipogammaglobulinemię, ponieważ bezpośrednio po urodzeniu niemowlę jest narażone na antygeny, które indukują jego własną produkcję immunoglobulin. Najpierw aktywowany jest układ JgM, w wyniku czego już kilka dni po urodzeniu we krwi wykrywane są przeciwciała tego układu. JgJ reagują wolniej – w ciągu kilku tygodni, a stężenie JgA osiąga swoje wartości u dorosłych dopiero po kilku miesiącach, a nawet latach. Wydzielniczy JgA powstaje w dużych ilościach w znacznie krótszym czasie. Aktywacja własnej syntezy immunoglobulin u płodu jest możliwa przy intensywnej stymulacji antygenowej. W tym przypadku system JgM reaguje szczególnie szybko i intensywnie. Dlatego wykrycie podwyższonego poziomu JgM w surowicy krwi noworodków wskazuje na obecność zakażenia wewnątrzmacicznego.

U niemowląt istnieje kilka rodzajów przemijającej (przemijającej) hipogammaglobulinemii. Najczęstsza fizjologiczna hipogammaglobulinemia, która zwykle ustępuje pod koniec pierwszych sześciu miesięcy życia dziecka. U wcześniaków występuje patologiczna hipogammaglobulinemia, ponieważ przenoszenie immunoglobulin przez łożysko rozpoczyna się pod koniec 20. tygodnia i trwa do urodzenia. Istnieje wyraźny związek między wiekiem ciążowym a poziomem immunoglobulin. Na ich niską wartość wpływa ograniczona możliwość syntezy immunoglobulin u wcześniaków. Również patologiczną hipogammaglobulinemię u niemowląt można zaobserwować w przypadku hipogammaglobulinemii matki, która jest kompensowana pod wpływem własnych produktów. I wreszcie patologiczna przejściowa hipogammaglobulinemia występuje w przypadkach opóźnionego dojrzewania układu produkcji immunoglobulin. Może to wynikać z braku kontaktu z antygenami, a także z nieznanych przyczyn. Rozpoznanie przejściowej hipogammaglobulinemii u niemowląt opiera się na niskich wartościach immunoglobulin i zdolności do tworzenia przeciwciał po szczepieniu, czego nie obserwuje się w przypadku uporczywej (agresywnej) hipogammaglobulinemii.

Choroba ta objawia się niedoborem odporności i zwiększoną tendencją do rozwoju chłoniaka. Nazwa zespołu pochodzi od pierwszej opisanej rodziny - choroby Duncana. W tej rodzinie trzech braci zmarło na mononukleozę zakaźną, a czterech krewnych płci męskiej matki miało chłoniaka i nietypowe powikłania mononukleozy zakaźnej w postaci mięsaka immunoblastycznego, hipogammaglobulinemii i niedoboru odporności z hipergammaglobulinemią M. Następnie choroba została opisana w innych rodzinach.

Większość pacjentów miała kliniczne i laboratoryjne objawy długotrwałej mononukleozy zakaźnej. W tym samym czasie pacjenci mieli szybko postępujące i śmiertelne choroby z patologiczną proliferacją tkanki limfatycznej, takie jak plazmocytoma, chłoniak afrykański Burkitta, mięsak immunoblastyczny z komórek B, chłoniak histiocytarny.

3. Choroby odporności komórkowej

Choroby te są rzadkie ze względu na ciężki przebieg i zgony już we wczesnym dzieciństwie.

Dzieci z częściowym lub całkowitym niedoborem limfocytów T najprawdopodobniej rozwiną ciężkie infekcje, które nie reagują na leczenie. W tych warunkach poziomy immunoglobulin w surowicy są normalne lub podwyższone. W tej grupie główne są dwa zespoły: zespół DiGeorge'a (niedorozwój grasicy) i zespół niedoboru odporności komórkowej z immunoglobulinami.

W przypadku tego zespołu komórki embrionalne są dotknięte in utero, z których rozwijają się przytarczyce i grasica. W rezultacie gruczoły przytarczyczne i grasica są albo słabo rozwinięte, albo całkowicie nieobecne u dziecka. Dotyczy to również tkanek, z których powstaje twarz. Wyraża się to niedorozwojem żuchwy, krótką wargą górną, charakterystycznymi szparami powiek, niskim położeniem i deformacją małżowin usznych. Ponadto dzieci mają wrodzone wady serca i duże naczynia. Choroba pojawia się sporadycznie, ale istnieją sugestie, że jest uwarunkowana genetycznie i dziedziczona w sposób autosomalny recesywny.

Klinicznie zespół DiGeorge'a objawia się już po urodzeniu. Charakterystyczne są dysproporcje twarzy, wady serca. Najbardziej charakterystycznym objawem w okresie noworodkowym są drgawki hipokalcemiczne (z powodu niedorozwoju przytarczyc). Zespół niedoboru odporności rozwija się częściej w drugiej połowie życia niemowlęcia i klinicznie objawia się częstymi nawracającymi infekcjami wywołanymi przez wirusy, grzyby i bakterie oportunistyczne, aż do ciężkich procesów septycznych. W zależności od stopnia niedorozwoju grasicy objawy niedoboru odporności mogą być bardzo różne (od ciężkiego do łagodnego), dlatego w łagodnych przypadkach mówią o częściowym zespole DiGeorge'a. We krwi stwierdza się obniżony poziom wapnia i podwyższony poziom fosforu oraz spadek lub całkowity brak parathormonu, co potwierdza niedorozwój lub brak przytarczyc.

Zidentyfikowano grupę chorób układu odpornościowego, zwanych ciężkimi złożonymi stanami niedoboru odporności. W patogenezie ujawniono defekty enzymatyczne (enzymatyczne). Takie niedobory odporności są stosunkowo rzadkimi chorobami. Występują w przypadkach od 1:20 000 do 1:100 000 u noworodków. Pomimo podobnego obrazu klinicznego ciężkie złożone niedobory odporności dzielą się na kilka podgrup na podstawie zasad patogenetycznych i patofizjologicznych.

W większości przypadków jest dziedziczna. Dziedziczenie może być recesywne sprzężone z chromosomem X lub autosomalne recesywne. W tych chorobach reprodukcja i różnicowanie limfocytów B i limfocytów T są upośledzone. Charakterystyczne jest zmniejszenie stężenia komórek T i immunoglobulin (przeciwciał) we krwi. Często tej patologii towarzyszą inne wady rozwojowe.

W ciężkich złożonych niedoborach odporności około 1/3 i 1/2 pacjentów ma niedobór enzymu deaminazy adenozynowej. Brak tego enzymu prowadzi do akumulacji adenozynomonofosforanu, który w wysokich stężeniach jest toksyczny dla limfocytów. Objawy choroby są typowe dla pacjentów z ciężkim złożonym niedoborem odporności, ale w około 50% przypadków obserwuje się również nieprawidłowości w tkance chrzęstnej. Wcześniej ci pacjenci byli klasyfikowani jako z niedoborem odporności z niskim wzrostem i krótkimi kończynami. We krwi stwierdza się wyraźną leukopenię, a także brak granulocytów i ich prekursorów w szpiku kostnym. We krwi nie ma JgA i JgM, a ilość JgJ odpowiada wartościom JgJ, które dostały się do organizmu dziecka przez łożysko od matki.

Głównym objawem klinicznym tej grupy chorób jest wyraźna skłonność do chorób zakaźnych, które pojawiają się od pierwszego miesiąca życia dziecka i są najczęściej rozległe: dotknięte są wszystkie powierzchnie kontaktowe ciała (skóra, układ pokarmowy, drogi oddechowe). Obserwuje się piodermię, ropnie i różnego rodzaju wysypki. Uszkodzenia przewodu pokarmowego objawiają się nawracającą, oporną na leczenie biegunką, która powoduje ciężkie niedożywienie. Infekcje dróg oddechowych są powikłane głębokim suchym, krztuścem, zapaleniem płuc. Dzieci często mają przedłużoną hipertermię, która jest wyrazem hematogennej sepsy lub zapalenia opon mózgowych. W takich warunkach procesy zakaźne są wywoływane przez wiele różnych mikroorganizmów: bakterie saprofityczne i bakterie wywołujące ropne zapalenie, wirusy, patogeny pierwotniakowe i grzyby. W badaniach laboratoryjnych ustalono ciężką limfopenię. We krwi liczba komórek B i T jest znacznie zmniejszona, a grasica nie jest wykrywana na zdjęciu rentgenowskim. Zwykle klinika objawia się po trzecim miesiącu życia dziecka, czyli po wyczerpaniu JgJ przeniesionej z ciała matki przez łożysko przed porodem. Hemaglutyniny i swoiste przeciwciała nie są wykrywane we krwi po szczepieniach. Odporność komórkowa jest znacznie osłabiona. U takich pacjentów węzły są bardzo małe ze zmianami strukturalnymi, w błonie śluzowej jelit występuje poważna atrofia układu limfatycznego. Jeśli zostanie znaleziony grasica, odnotowuje się w nim bardzo charakterystyczne zmiany w morfologii, zaburzenia strukturalne, ciężką limfopenię i brak ciał Hassala.

4. Częściowe złożone stany niedoboru odporności

Zespół ten charakteryzuje się triadą: małopłytkowości, egzemy i zwiększonej podatności na choroby zakaźne.

Jest dziedziczona recesywnie, przenoszona z chromosomem X i jest stosunkowo rzadka.

Klinicznie choroba ta objawia się bardzo wcześnie, już w okresie noworodkowym. Dzieci mają krwotoki skórne, głównie wybroczyny i krwawą biegunkę. W późniejszym okresie pojawiają się krwawienia z nosa. Krwotoki są śmiertelne. W pierwszych trzech miesiącach życia pojawia się wyprysk, często powikłany krwotokami. Mogą występować inne objawy alergii z wysoką eozynofilią. W pierwszej połowie życia dziecka w przebiegu choroby pojawiają się ciężkie infekcje dróg oddechowych, powikłany wyprysk, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i posocznica. Wraz z wiekiem niedobór odporności pogłębia się i pogłębia. Najczęstszymi czynnikami zakaźnymi są pneumokoki, które powodują nawracające zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie opon mózgowych i posocznicę. Choroby te występują we wczesnym dzieciństwie. Kiedy odporność komórkowa jest już naruszona, choroby mogą być wywoływane przez grzyby i wirusy. Interesujący jest fakt, że w zespole Wiskotta-Aldricha ujawniono dość wysokie ryzyko chorób z nowotworami złośliwymi, wynoszące 10-15%.

Zespół Louisa-Barra to złożona choroba układu odpornościowego, nerwowego i hormonalnego, z częstymi uszkodzeniami skóry i wątroby. Choroba jest dziedziczona przez nieprawidłowy gen autosomalny recesywny.

Charakterystycznym objawem choroby jest postępująca ataksja mózgowa, która zwykle pojawia się w wieku szkolnym u dzieci zdrowych przed tym wiekiem. W wieku od trzech do sześciu lat powstają teleangiektazje (zmiany w naczyniach). Najczęściej dotyczy to spojówki (małe żyły są bardzo rozszerzone i kręte). Takie rozszerzenia obserwuje się na małżowinach usznych i na policzkach. W tym przypadku skóra wygląda na przedwcześnie starzejącą się, a siwienie włosów w okresie dojrzewania jest powszechne. U pacjentów w 80% przypadków stwierdza się skłonność do infekcji, które dotyczą głównie dróg oddechowych. Nie obserwuje się uogólnienia procesu zakaźnego i uszkodzenia układu pokarmowego.

Oprócz głównych objawów występują również nieprawidłowości endokrynologiczne (zaburzenia narządów płciowych, niski wzrost, nietolerancja glukozy, cukrzyca insulinooporna) oraz zaburzenia czynności wątroby. Pacjenci mają skłonność do chorób nowotworowych typu limforetikularnego. W tej chorobie selektywny niedobór JgA jest częstą anomalią immunologiczną, podczas gdy wartości JgJ są prawidłowe lub nieznacznie obniżone, a stężenie JgM prawidłowe lub podwyższone. Poziom JgE jest zwykle niski. Większość pacjentów ma oznaki upośledzonej odporności komórkowej. Całkowita liczba limfocytów jest nieznacznie zmniejszona, a liczba krążących limfocytów T jest znacznie zmniejszona.

Ta patologia jest określana jako wrodzone choroby immunologiczne związane z upośledzoną funkcją fagocytarną leukocytów neutrofilowych. W tej chorobie granulocyty nie są w stanie zniszczyć mikroorganizmów. Występuje stosunkowo rzadko. Może być dziedziczona przez gen recesywny, sprzężony z chromosomem X, nieprawidłowy gen lub przez gen autosomalny recesywny.

Klinicznie objawia się licznymi nawracającymi infekcjami, które pojawiają się w najwcześniejszym okresie życia. Najczęściej dotyczy to skóry, na której najpierw pojawiają się małe ropnie, które szybko wnikają w leżące poniżej tkanki i są bardzo trudne do wyleczenia. Większość ma uszkodzenia węzłów chłonnych (zwłaszcza szyjnych) z tworzeniem ropni. Często zdarzają się również przetoki szyjne. Może to dotyczyć płuc, co objawia się nawracającym zapaleniem płuc, układu pokarmowego w postaci procesów zapalnych w przełyku, wątrobie, a także w śródpiersiu.

We krwi wykrywa się wyraźną leukocytozę z przesunięciem w lewo, wzrost ESR, hipergammaglobulinemię i niedokrwistość. Rokowanie w przewlekłej chorobie ziarniniakowej jest złe. Większość pacjentów umiera w wieku przedszkolnym.

Dopełnienie odnosi się do odporności humoralnej (z łac. gumor - „ciecz”). Jest to grupa białek krążących w surowicy krwi, które przygotowują bakterie i ich toksyny do fagocytozy, a także są zdolne do bezpośredniego niszczenia mikroorganizmów. Niewystarczająca ilość dopełniacza powoduje, że organizm z trudem zmaga się z drobnoustrojami, a to prowadzi do rozwoju ciężkich chorób zakaźnych (aż do sepsy).

W niektórych chorobach, takich jak toczeń rumieniowaty układowy, może rozwinąć się wtórny niedobór dopełniacza.

5. Nabyte niedobory odporności

Nazywa się je również wtórnymi niedoborami odporności, ponieważ pojawiają się w ciągu życia z różnych powodów. Innymi słowy, powstają w wyniku oddziaływania wielu szkodliwych czynników na organizm, który w chwili narodzin posiadał zdrowy układ odpornościowy. Tymi szkodliwymi czynnikami mogą być:

1) niekorzystna ekologia (zanieczyszczenie wody, powietrza itp.);

2) zaburzenia odżywiania (nieracjonalne diety powodujące zaburzenia metaboliczne, głód);

3) choroby przewlekłe;

4) długotrwały stres;

5) nie do końca wyleczone ostre infekcje bakteryjne i wirusowe;

6) choroby wątroby i nerek (narządy zapewniające detoksykację organizmu);

7) promieniowanie;

8) nieprawidłowo dobrane leki.

Postęp naukowo-techniczny doprowadził naszą cywilizację do stosowania ogromnej ilości sztucznych (syntetycznych) dodatków w żywności, lekach, środkach higienicznych itp. Jeśli czynniki te długo oddziałują na organizm, to gromadzą się w nim toksyczne produkty i produkty przemiany materii. krew i limfę w takim stężeniu, że rozwijają się choroby przewlekłe. W rezultacie niektóre rodzaje bakterii wchłonięte przez makrofagi (fagocyty) nie umierają, ale zaczynają się aktywnie namnażać, co prowadzi do śmierci fagocytu. W normalnych warunkach mikroorganizmy powinny umrzeć. Problem wtórnych niedoborów odporności jest na dzień dzisiejszy bardzo aktualny. Mogą poważnie zmienić i zaostrzyć choroby, wpłynąć na ich wynik i skuteczność leczenia.

Występują tymczasowe naruszenia układu odpornościowego, tak zwane zaburzenia czynnościowe. Dobrze reagują na korektę (najczęściej u dzieci). Przejściowy spadek aktywności wskaźników odpornościowych może również wystąpić u osób zdrowych. Wiąże się to zwykle ze zjawiskami sezonowymi (spadek aktywności słonecznej, deszczowa pogoda), które prowadzą do epidemii przeziębień i grypy. Dzięki szybkiemu wykryciu funkcjonalne zmiany odporności można łatwo przywrócić do normy. Jeśli wtórne niedobory odporności zakłócają procesy samooczyszczania organizmu, to z czasem ta nierównowaga może prowadzić do chorób autoimmunologicznych, onkologii i AIDS. Wszystkie te rodzaje wtórnych niedoborów odporności są dość poważnymi chorobami, mają ciężkie objawy kliniczne i często niekorzystne rokowanie i rokowanie.

Choroby te mogą wystąpić pod wpływem niekorzystnych czynników środowiskowych. Podstawą patogenezy patologii autoimmunologicznych jest naruszenie pracy limfocytów T (supresorów). W rezultacie układ odpornościowy zaczyna wykazywać agresję przeciwko własnym (zdrowym) komórkom własnego ciała. Istnieje „samouszkodzenie” tkanek lub narządów.

Choroby autoimmunologiczne mają dziedziczną predyspozycję. Choroby te obejmują reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, guzkowate zapalenie okołostawowe, twardzinę skóry, układowe zapalenie naczyń, zapalenie skórno-mięśniowe, reumatyzm, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (choroba Bekhtereva), niektóre choroby układu nerwowego (na przykład stwardnienie rozsiane) itp. Wszystkie choroby autoimmunologiczne w błędnym kole. Schematycznie okrąg ten można opisać w następujący sposób. Kiedy obce czynniki (bakterie, wirusy, grzyby) zaatakują komórkę, rozwija się reakcja zapalna, której celem jest wyizolowanie i odrzucenie szkodliwego czynnika. W tym samym czasie zmienia się jego własna tkanka, obumiera i staje się obca dla samego organizmu, a produkcja przeciwciał już się na nim rozpoczyna, w wyniku czego ponownie rozwija się stan zapalny. Gdy dochodzi do stadium martwicy, martwicza tkanka staje się również antygenem, czynnikiem szkodliwym, przeciwko któremu ponownie wytwarzane są przeciwciała, co ponownie powoduje stan zapalny. Przeciwciała i stany zapalne niszczą tę tkankę. I tak toczy się bez końca, tworząc bolesny i destrukcyjny krąg. Główny czynnik (bakterie, wirusy, grzyby) zniknął, a choroba nadal niszczy organizm. Grupa chorób autoimmunologicznych jest dość duża, a badanie mechanizmów rozwoju tych chorób ma ogromne znaczenie dla opracowania taktyk ich leczenia i profilaktyki, ponieważ większość tych chorób prowadzi pacjentów do niepełnosprawności.

Szczególnie istotną część chorób autoimmunologicznych zajmują kolagenozy, zapalenie naczyń, zmiany reumatyczne stawów, serca i układu nerwowego.

Jest to ogólnoustrojowa choroba tkanki łącznej, która objawia się głównie postępującym stanem zapalnym stawów. Przyczyny występowania nie są dobrze znane. Najbardziej prawdopodobna jest teoria immunogenetyczna. Sugeruje to obecność uwarunkowanego genetycznie defektu układu odpornościowego. Mechanizm rozwoju choroby związany jest z zaburzeniami autoimmunologicznymi. Główne zaburzenia dotyczą tzw. czynników reumatoidalnych, które są przeciwciałami skierowanymi przeciwko immunoglobulinom. Procesy immunokompleksowe prowadzą do rozwoju zapalenia błony maziowej, aw niektórych przypadkach do uogólnionego zapalenia naczyń. W błonie maziowej tworzy się i rozrasta tkanka ziarninowa, która ostatecznie niszczy chrząstkę i inne części kości z występowaniem nadżerek (usur). Rozwijają się zmiany sklerotyczne, dochodzi do zesztywnienia włóknistego, a następnie kostnego (staw jest zdeformowany i sztywny). Zmiany patologiczne występują w ścięgnach, workach surowiczych i torebce stawowej.

Klinicznie choroba objawia się uporczywym stanem zapalnym stawu (artretyzm). Ale najczęstszym jest zapalenie wielostawowe, które dotyczy głównie małych stawów (śródręczno-paliczkowych, międzypaliczkowych i śródstopno-paliczkowych). Występują wszystkie oznaki stanu zapalnego (ból, obrzęk stawów, miejscowa gorączka). Choroba charakteryzuje się stopniową, powolną, ale stałą progresją zapalenia stawów i zaangażowaniem nowych stawów w proces patologiczny. Zaawansowane stadium choroby charakteryzuje się deformującym zapaleniem stawów. Szczególnie typowe są deformacje stawów śródręczno-paliczkowych (przykurcze zgięciowe, podwichnięcia) i proksymalnych (odległych) stawów międzypaliczkowych. Zmiany te tworzą tzw. reumatoidalną rękę i reumatoidalną stopę.

W reumatoidalnym zapaleniu stawów jest to rzadkie, ale obserwuje się również objawy pozastawowe. Należą do nich guzki podskórne, często zlokalizowane w stawach łokciowych, zapalenie błony surowiczej (zapalenie opłucnej i osierdzia), powiększenie węzłów chłonnych i neuropatia obwodowa. Nasilenie objawów pozastawowych z reguły jest niewielkie. Zwykle nie wysuwają się na pierwszy plan w ogólnym obrazie choroby. U około 10-15% pacjentów dochodzi do uszkodzenia nerek w postaci amyloidozy ze stopniowo narastającym białkomoczem, zespołem nerczycowym, który kończy się niewydolnością nerek. Wskaźniki laboratoryjne są niespecyficzne. U 70-80% pacjentów w surowicy krwi wykrywa się czynnik reumatoidalny (reakcja Waalera-Rose'a). Ta forma reumatoidalnego zapalenia stawów nazywana jest seropozytywną. Od samego początku choroby wzrost ESR, fibrynogenu, α₂-globuliny, pojawienie się białka C-reaktywnego w surowicy krwi, spadek poziomu hemoglobiny. Wszystkie te wskaźniki zwykle odpowiadają aktywności choroby.

Jest to grupa chorób, w których dochodzi do ogólnoustrojowego uszkodzenia naczyń z reakcją zapalną ściany naczynia. Wyróżnia się pierwotne i wtórne układowe zapalenie naczyń. W pierwotnych ogólnoustrojowych zmianach naczyniowych są niezależną chorobą, podczas gdy wtórne rozwijają się na tle jakiejś choroby zakaźnej, alergicznej lub innej. W obrazie klinicznym tych chorób pierwszorzędne znaczenie ma wtórne układowe zapalenie naczyń w chorobach takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, twardzina.

Pierwotne układowe zapalenie naczyń obejmuje krwotoczne zapalenie naczyń, olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic skroniowych, ziarniniakowatość Wegenera, zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń, zespoły Goodpasture'a, Moshkovicha i Takayasu.

Jest to ogólnoustrojowa zmiana naczyń włosowatych, tętniczek, żyłek. Proces zachodzi głównie w skórze, stawach, jamie brzusznej, nerkach. Choroba występuje zwykle u dzieci i młodzieży, rzadziej u dorosłych obojga płci. Do rozwoju choroby dochodzi po infekcji (paciorkowcowe zapalenie migdałków lub zaostrzenie przewlekłego zapalenia migdałków lub zapalenia gardła), a także po szczepieniu, z powodu nietolerancji leków, hipotermii itp.

Uszkodzenia naczyń krwionośnych w postaci mikrozakrzepicy, krwotoków (krwotoków), zmian w wewnętrznej wyściółce tętnicy (śródbłonek) mają genezę immunologiczną. Czynnikami uszkadzającymi są krążące we krwi kompleksy immunologiczne.

Klinicznie choroba objawia się triadą:

1) drobnokomórkowe, czasem łączące się krwotoczne wysypki na skórze (plamica);

2) bóle stawów lub stany zapalne stawów, najczęściej dużych;

3) zespół brzuszny (ból w jamie brzusznej).

Wysypka występuje częściej na nogach. Początkowo wysypki skórne zlokalizowane są na prostownikach kończyn, czasem na tułowiu, często kończąc się resztkową pigmentacją. Ponad 2/3 pacjentów ma migrujące symetryczne zapalenie wielostawowe, zwykle dużych stawów. Zapaleniu stawów często towarzyszą krwotoki wewnątrz jamy stawowej, co prowadzi do bólu o różnym charakterze: od lekkich po silne bóle, aż do unieruchomienia. Zespół brzucha objawia się nagłą kolką jelitową, która symuluje zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie trzustki. Często nerki biorą udział w procesie patologicznym w postaci kłębuszkowego zapalenia nerek z powodu uszkodzenia naczyń włosowatych kłębuszków nerkowych. Występuje ostry przebieg choroby z nagłym, gwałtownym początkiem, wieloobjawowa klinika i częste powikłania nerkowe. W przebiegu przewlekłym częściej obserwuje się nawracający zespół skórno-stawowy.

Ziarniniakowo-martwicze zapalenie naczyń z pierwotną zmianą w drogach oddechowych, płucach i nerkach. Przyczyna nie jest jeszcze znana. Chorobę wywołuje przeziębienie (ARVI), wychłodzenie, przegrzanie na słońcu, uraz, nietolerancja leków itp. Wiodącymi mechanizmami rozwoju choroby są mechanizmy autoimmunologiczne.

Choroba rozwija się częściej u mężczyzn. Po pierwsze, dotyczy to dróg oddechowych, co objawia się na dwa sposoby. W pierwszym wariancie występuje uporczywy katar z surowiczo-sanitarną, ropną wydzieliną, krwawieniami z nosa, w drugim - uporczywy kaszel z krwawo-ropną plwociną, ból w klatce piersiowej. Dalej rozwija się obraz kliniczny z wieloma zespołami. Jest to stadium uogólnienia, któremu towarzyszy gorączka, przemijające zapalenie wielostawowe lub tylko bóle stawów i mięśni, zmiany skórne (aż do ciężkich zmian martwiczych skóry twarzy) itp. Najbardziej typowym objawem jest ropno-martwiczy i wrzodziejąco-martwiczy nieżyt nosa, zapalenie zatok, zapalenie nosogardła i zapalenie krtani. Objawy kliniczne i radiologiczne w płucach objawiają się ogniskowym i zlewnym zapaleniem płuc z powstawaniem ropni i jam. Na tym etapie nerki, serce, układ nerwowy itp. Są zaangażowane w proces patologiczny.

W badaniach krwi zmiany nie są specyficzne (jasne oznaki stanu zapalnego - leukocytoza, przyspieszone ESR). Rokowanie choroby jest często niekorzystne. Pacjenci umierają z powodu niewydolności płucnej serca lub nerek, krwotoku płucnego. Rozpoznanie stawia się na podstawie biopsji błon śluzowych dróg oddechowych, płuc, gdzie ujawnia się ziarniniakowy charakter choroby.

Jest to choroba ogólnoustrojowa z dominującym uszkodzeniem tętnic skroniowych i czaszkowych. Zakłada się etiologię wirusową, a mechanizmem rozwoju (patogenezą) jest uszkodzenie immunokompleksowe tętnic, co potwierdza wykrycie utrwalonych kompleksów immunologicznych w ścianie tętnic. Charakterystyczny jest również ziarniniakowy typ nacieków komórkowych. Chorują osoby starsze obu płci. W najczęstszym wariancie choroba zaczyna się ostro, z wysoką gorączką, bólami głowy w okolicy skroniowej. Widoczne zgrubienie zajętej tętnicy skroniowej, jej krętość i ból przy palpacji, czasem zaczerwienienie skóry. Gdy diagnoza zostaje postawiona późno, obserwuje się uszkodzenie naczyń oka i rozwój częściowej lub całkowitej ślepoty. Od pierwszych dni choroby cierpi również stan ogólny (brak apetytu, letarg, utrata masy ciała, bezsenność).

W badaniach krwi wysoka leukocytoza, neutrofilia, przyspieszone ESR, hiper-α₂ i gammaglobulinemia. Przebieg choroby postępuje, ale wczesne leczenie może doprowadzić do trwałej poprawy.

Jest to układowe zapalenie naczyń włosowatych z pierwotnym uszkodzeniem płuc i nerek w postaci krwotocznego zapalenia płuc (z krwotokami w tkance płucnej) i kłębuszkowego zapalenia nerek (uszkodzenie kłębuszków nerkowych). Mężczyźni w młodym wieku (20-30 lat) częściej chorują. Powód nie jest jasny, ale bardziej prawdopodobny jest związek z infekcją wirusową lub bakteryjną, hipotermią. Charakterystyczne jest, że po raz pierwszy choroba ta została opisana podczas pandemii grypy w 1919 roku. Patogeneza jest autoimmunologiczna, ponieważ w tkankach znajdują się przeciwciała przeciwko błonom podstawnym nerek i płuc. Badanie pod mikroskopem elektronowym wykazuje zmiany w błonach podstawnych pęcherzyków płucnych i naczyń włosowatych nerek w postaci wiązania przeciwciał do tych błon podstawnych.

Klinicznie choroba zaczyna się ostro, z wysoką gorączką, krwiopluciem lub krwotokiem płucnym, dusznością. W płucach w środkowych i dolnych partiach słychać obfite rzężenia wilgotne, a na zdjęciach rentgenowskich po obu stronach widać wiele ogniskowych lub zlewających się zmętnień. Niemal jednocześnie ciężki, z szybkim postępem kłębuszkowego zapalenia nerek z zespołem nerczycowym (obrzęk, białko i krew w moczu) i szybkim rozwojem niewydolności nerek. Rokowanie jest często niekorzystne, pacjenci umierają w ciągu najbliższych sześciu miesięcy lub roku od początku choroby z powodu niewydolności płuc i serca oraz nerek. We krwi stwierdza się niedokrwistość, leukocytozę i przyspieszoną ESR. Immunologicznym objawem choroby są przeciwciała przeciwko błonom podstawnym nerki.

Jest to układowa mikroangiopatia zakrzepowa, której towarzyszy plamica małopłytkowa, krzepnięcie wewnątrznaczyniowe (hemoliza), objawy mózgowe i nerkowe. Przyczyna i mechanizm rozwoju choroby nie są jeszcze znane. Załóż odporność na chorobę. Chorują głównie młode kobiety. Choroba zaczyna się nagle, z gorączką, objawami krzepnięcia wewnątrznaczyniowego, plamicą małopłytkową i różnymi zaburzeniami neuropsychiatrycznymi spowodowanymi uszkodzeniem mózgu. Dotknięte są również inne narządy, głównie nerki, z szybkim rozwojem niewydolności nerek.

Klinicznie choroba objawia się zespołem krwotocznym, wybroczynami (drobnokomórkowymi) krwotokami na skórze, nosowymi, żołądkowymi, ginekologicznymi, nerkowymi, krwotokami w dnie. Badania krwi wykazują anemię, retikulocytozę (niedojrzałe krwinki), małopłytkowość (brak płytek krwi), podwyższony poziom bilirubiny i hipergammaglobulinemię. Kurs jest stale postępujący z szybkim śmiertelnym wynikiem.

Zespół ten jest procesem zapalnym w łuku aorty (zapalenie aorty) i wychodzących z niego gałęziach. Jednocześnie rozwija się ich częściowe lub całkowite zatarcie. Inne części aorty również mogą być zaatakowane.

Przyczyny (etiologia) i mechanizmy (patogeneza) tej choroby nie są jeszcze jasne. Zakłada się znaczenie zaburzeń immunologicznych, które opierają się na defektach genetycznych w tworzeniu ściany aorty. Częściej chorują młode kobiety.

Zespół objawia się stopniowym narastaniem objawów zaburzeń krążenia w obszarach dotkniętych naczyń. Głównym objawem jest brak tętna w jednej lub obu rękach, rzadziej w tętnicach szyjnych, podobojczykowych, skroniowych. Pacjenci odczuwają ból i drętwienie kończyn, które nasilają się przy wysiłku fizycznym, osłabienie rąk, zawroty głowy, często z utratą przytomności. Podczas badania oczu wykrywa się zaćmę, zmiany w naczyniach dna oka (zwężenie, powstawanie zespoleń tętniczo-żylnych). Znacznie rzadziej w proces zaangażowane są tętnice wieńcowe z odpowiednimi objawami. Gdy zajęta jest aorta brzuszna z naczyniami nerkowymi, rozwija się nadciśnienie naczyniowo-nerkowe (nerkowe). Spośród typowych objawów choroby charakterystyczny jest stan podgorączkowy i astenia. Wskaźniki laboratoryjne są umiarkowane. Choroba postępuje powoli, z zaostrzeniami w postaci niedokrwienia określonej strefy. Diagnozę można postawić na wczesnym etapie za pomocą arteriografii.

Jest to ogólnoustrojowa zapalna choroba naczyń z przewagą uszkodzeń tętnic typu mięśniowego, a także żył. Etiologia i patogeneza nie są jeszcze znane. Zakłada się reakcję alergiczną na różne wpływy środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu. Chorują głównie mężczyźni w wieku 30-45 lat. Choroba zaczyna się stopniowo, z wędrującym zakrzepowym zapaleniem żył, zmęczeniem i ciężkością nóg (przede wszystkim podczas chodzenia w mięśniach łydek), parestezjami (zaburzeniami wrażliwości). Później rozwija się chromanie przestankowe, ból nóg utrzymuje się nawet w spoczynku, zwłaszcza w nocy. W tętnicach kończyn dolnych następuje zmniejszenie pulsacji, która później zanika. Już we wczesnych stadiach na zaatakowanych kończynach pojawiają się zaburzenia troficzne, które w wyniku narastającego niedokrwienia mogą przekształcić się w martwicę. Choroba może nabrać charakteru procesu ogólnoustrojowego z uszkodzeniem odpowiednio tętnic wieńcowych, mózgowych, krezkowych z rozwojem zjawiska niedokrwienia, odpowiednio, w strefie żywieniowej danej tętnicy. Następuje pogorszenie stanu ogólnego, reakcje podgorączkowe, w szczególności przyspieszona ESR. Kurs jest przewlekły, stale postępujący, ze wzrostem zjawisk niedokrwiennych. W przypadku procesu ogólnoustrojowego możliwe są zawały mięśnia sercowego, udary niedokrwienne, martwica jelit i inne poważne stany, które pogarszają rokowanie.

Jest to przewlekła ogólnoustrojowa choroba autoimmunologiczna tkanki łącznej i naczyń krwionośnych. Ta poważna choroba autoimmunologiczna jest spowodowana przewlekłą infekcją wirusową. Są to wirusy RNA, które są zbliżone do odry lub podobne do odry. Mechanizm rozwoju choroby jest dość złożony. W organizmie powstają krążące autoprzeciwciała, z których najważniejszą wartość diagnostyczną mają przeciwciała przeciwjądrowe skierowane do całego jądra i jego poszczególnych składników, krążące kompleksy immunologiczne, przede wszystkim przeciwciała DNA do dopełniacza DNA, które odkładają się na błonach podstawnych różnych narządy, powodując ich uszkodzenie, z reakcją zapalną.

Taka jest patogeneza zapalenia nerek, zapalenia skóry, zapalenia naczyń itp. Tak wysoką reaktywność odporności humoralnej tłumaczy się zmniejszeniem kontroli z limfocytów T, tj. odporności komórkowej. Może istnieć rodzinna predyspozycja genetyczna. Chorują głównie nastolatki i młode kobiety. Choroba może być wywołana przez ciążę, aborcję, poród, początek miesiączki, infekcje (szczególnie u nastolatków), przedłużoną ekspozycję na słońce, szczepienia i stosowanie leków.

Choroba ma stopniowy początek. Pojawia się astenia (osłabienie), nawracające zapalenie wielostawowe. Znacznie rzadziej występuje ostry początek, charakteryzujący się gorączką, zapaleniem skóry, ostrym zapaleniem wielostawowym, a następnie występuje przebieg z nawrotami i objawami wielozespołowymi. Mnogie zmiany stawowe (zapalenie wielostawowe) i ból w nich są najczęstszymi i wczesnymi objawami. Zmiany dotyczą głównie małych stawów rąk, nadgarstków, kostek, ale mogą również dotyczyć stawów kolanowych. Nasilenie i trwałość zmiany są różne. Charakterystycznym objawem choroby są zmiany skórne w postaci rumieniowych wysypek na twarzy (zaczerwienienie) w postaci motyla tj. na grzbiecie nosa, policzkach oraz w górnej połowie klatki piersiowej w postaci dekolt, a także na kończynach. Prawie wszyscy pacjenci cierpią na zapalenie błon surowiczych w postaci zapalenia opłucnej, zapalenia osierdzia, zapalenia okołowątrobowego, zapalenia perisplenitis. Zapalenie skóry, zapalenie wielostawowe i zapalenie błon surowiczych to triada diagnostyczna tocznia rumieniowatego układowego. Charakteryzuje się uszkodzeniem układu sercowo-naczyniowego. Zapalenie osierdzia zwykle rozwija się wraz z dalszym zapaleniem mięśnia sercowego. Brodawkowe zapalenie wsierdzia Libmana-Sachsa jest często obserwowane z uszkodzeniem zastawki mitralnej, aortalnej i trójdzielnej. Uszkodzenie naczyń występuje w poszczególnych narządach, ale możliwy jest zespół Raynauda, ​​który pojawia się na długo przed rozwojem typowego obrazu choroby.

Uszkodzenie płuc jest związane z zespołem naczyniowej tkanki łącznej, który rozwija się wraz z chorobą podstawową i wtórną infekcją. Tak zwane toczniowe zapalenie płuc objawia się kaszlem, dusznością, bezdźwięcznymi wilgotnymi rzęskami w dolnych partiach płuc. Rentgen ujawnia wzrost i deformację wzoru płucnego z powodu składnika naczyniowego w dolnych partiach płuc, czasami pojawiają się ogniskowe cienie. Zapalenie płuc rozwija się na tle zapalenia błon surowiczych, dlatego na zdjęciach rentgenowskich, oprócz głównych zmian, wysoka pozycja przepony z objawami zrostów i tak zwanymi liniowymi cieniami równoległymi do przepony (uszczelki tkanki płuc w kształcie dysku ) są wykrywane. Proces patologiczny wpływa również na przewód pokarmowy. Obserwuje się anoreksję, aftowe (wrzodziejące) zapalenie jamy ustnej, niestrawność (niestrawność). Może wystąpić zespół bólu brzucha, który jest spowodowany zajęciem otrzewnej w procesie lub samym zapaleniem naczyń (uszkodzenie tętnic krezkowych, śledzionowych i innych). We wczesnych stadiach choroby dochodzi do wzrostu wątroby, chociaż samo toczniowe zapalenie wątroby jest niezwykle rzadkie. Z reguły powiększenie wątroby jest spowodowane niewydolnością serca, zapaleniem pankardii (uszkodzenie osierdzia, mięśnia sercowego i wsierdzia) lub ciężkim wysiękowym zapaleniem osierdzia. Może to być stłuszczenie wątroby.

Częstym i wczesnym objawem choroby ogólnoustrojowej jest powiększenie wszystkich grup węzłów chłonnych i śledziony, co wskazuje na uszkodzenie układu siateczkowo-śródbłonkowego. Toczniowe zapalenie nerek, tak zwane toczniowe zapalenie nerek, rozwija się u 50% pacjentów. Jego rozwój zwykle następuje w okresie uogólniania procesu. Uszkodzenie nerek w toczniu rumieniowatym układowym ma kilka opcji: zespół moczowy, nerczycowy lub nerczycowy. W diagnostyce toczniowego zapalenia nerek duże znaczenie ma biopsja przyżyciowa z głębokim badaniem biopsji (mikroskopia immunomorfologiczna i elektronowa). Połączenie gorączki, nawracającego zespołu stawowego i uporczywie przyspieszonego ESR wymaga wykluczenia toczniowego zapalenia nerek. Z obserwacji wynika, że ​​prawie co piąty pacjent z zespołem nerczycowym ma toczeń rumieniowaty układowy.

U wielu pacjentów we wszystkich fazach choroby odnotowuje się uszkodzenie sfery neuropsychicznej. W początkowej fazie choroby obserwuje się zespół astenowegetatywny, a następnie rozwijają się oznaki uszkodzenia wszystkich części ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego w postaci zapalenia mózgu, zapalenia rdzenia i zapalenia wielonerwowego. Często występują połączone zmiany (układowe) układu nerwowego w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mielopoliradikuloneuritis. Dane laboratoryjne mają dużą wartość diagnostyczną, zwłaszcza do wykrywania dużej liczby komórek LE (komórek tocznia lub tocznia).

Wysokie miana przeciwciał do DNA są specyficzne dla tocznia rumieniowatego układowego. W przypadku ostrego (szybkiego) rozwoju choroby, toczniowe zapalenie nerek wykrywa się już po 3-6 miesiącach, co przebiega zgodnie z rodzajem zespołu nerczycowego. W przebiegu podostrym charakterystyczne jest falowanie z udziałem różnych narządów i układów w procesie patologicznym, co w obrazie klinicznym objawia się polisyndromią. Przewlekły, długotrwały przebieg choroby charakteryzuje się nawrotami zapalenia wielostawowego i (lub) zapalenia błon surowiczych, zespołu Raynauda i drgawek padaczkowych. Dopiero w wieku 5-10 lat stopniowo rozwija się charakterystyczna polisyndromiczność. Zgodnie z charakterystyką kliniczną i laboratoryjną wyróżnia się trzy stopnie aktywności procesu: wysoki (III stopień), umiarkowany (II stopień) i minimalny (I stopień). Pacjenci wymagają długotrwałego ciągłego leczenia. Najlepsze wyniki obserwuje się przy wczesnym leczeniu, następnie rozwija się stabilna remisja kliniczna.

Odnosi się do ogólnoustrojowych chorób tkanki łącznej z pierwotnym uszkodzeniem mięśni i skóry. Przyjmuje się, że wyzwalaczem tej choroby jest infekcja wirusowa, a czynnikami prowokującymi są wyziębienie, uraz, długotrwała ekspozycja na słońce, ciąża, nietolerancja leków. 20-30% pacjentów może mieć guzowe zapalenie skórno-mięśniowe. Patogeneza opiera się na chorobach autoimmunologicznych. Reaktywność neuroendokrynna jest o tyle istotna, że ​​wśród chorych przeważają kobiety (2:1), a szczyt zachorowania przypada na dwa okresy wiekowe. Te okresy to dojrzewanie (okres rozwoju seksualnego) i menopauza, czyli szczyty zmian hormonalnych w organizmie. Możliwe są również rodzinne predyspozycje genetyczne.

Kliniczny początek choroby może być ostry lub stopniowy. Zespół mięśniowy wysuwa się na pierwszy plan w postaci osłabienia mięśni i bólu mięśni (myasthenia gravis i bóle mięśni). Nie mniej znaczącymi objawami choroby są bóle stawów, gorączka, zmiany skórne, gęsty rozległy obrzęk. W przyszłości choroba przybiera nawracający przebieg. U wszystkich pacjentów dotyczy to mięśni szkieletowych. Objawia się to bólem mięśni podczas ruchu i spoczynku, a także naciskiem i charakterystyczne jest narastające osłabienie mięśni.

Występuje zagęszczenie i zwiększenie objętości mięśni obręczy barkowej i miednicy, ruchy czynne są znacznie zaburzone i to do tego stopnia, że ​​chorzy nie mogą samodzielnie siadać, podnosić kończyn, głowy z poduszki, trzymać jej w pozycji siedzącej lub stojącej. Jeśli proces znacznie się rozprzestrzeni, wówczas pacjenci stają się unieruchomieni, aw ciężkich przypadkach znajdują się w stanie całkowitej prostracji. Jeśli patologiczny proces rozciąga się na mięśnie mimiczne twarzy, prowadzi to do twarzy przypominającej maskę, uszkodzenie mięśni gardła prowadzi do dysfagii, a mięśnie międzyżebrowe i przepona prowadzą do niewydolności oddechowej, zmniejszenia funkcji wentylacyjnej płuc, aw rezultacie do częstych zapaleń płuc.

We wczesnych stadiach choroby mięśnie są bolesne i często opuchnięte, później ulegają dystrofii i miolizie (resorpcji włókien mięśniowych). W jeszcze późniejszych stadiach choroby w miejsce włókien mięśniowych rozwija się miofibroza (zastąpienie tkanki mięśniowej tkanką łączną), co prowadzi do zaniku mięśni i przykurczów. Może wystąpić zwapnienie (odkładanie się wapnia) w mięśniach, tkance podskórnej, szczególnie często u osób młodych. Zwapnienie można łatwo wykryć na zdjęciu rentgenowskim. W przypadku elektromiografii zmiany są niespecyficzne. Charakterystyczne są różnorodne zmiany skórne. Są to wszelkiego rodzaju wysypki w postaci zaczerwienionych obszarów skóry, pojawienia się guzków i pęcherzy, rozszerzenia naczyń skórnych, rogowacenia niektórych obszarów skóry, odbarwienia lub przebarwień itp. Często wysypkom tym towarzyszy świąd. Obecność obrzęku okołooczodołowego (wokół oczu) z purpurowo-purpurowym rumieniem jest bardzo patognomoniczna – tzw. szkieł zapalenia skórno-mięśniowego.

Stawy są dotknięte bólem wielostawowym (ból w wielu stawach jednocześnie), aż do rozwoju sztywności stawów. Występuje uszkodzenie mięśnia sercowego o planie zapalnym lub dystroficznym. W przypadku rozlanego zapalenia mięśnia sercowego rozwija się ciężki obraz niewydolności serca. Zespół Raynauda obserwuje się u 1/3 pacjentów. Częste uszkodzenie płuc z powodu hipowentylacji. U prawie połowy pacjentów w proces patologiczny zaangażowany jest przewód pokarmowy. Przejawia się to anoreksją, bólem brzucha, zapaleniem żołądka i jelit, obniżonym napięciem górnej jednej trzeciej przełyku. Czasami pojawiają się objawy symulujące niedrożność jelit. Dane z badań laboratoryjnych są niespecyficzne. Zwykle jest to umiarkowana leukocytoza z ciężką eozynofilią (do 25-70%), utrzymującym się umiarkowanym przyspieszeniem ESR, hipergammaglobulinemią. Badania biochemiczne krwi i moczu, biopsja mięśnia są ważne dla diagnozy. Pogrubienie włókien mięśniowych z utratą poprzecznego prążkowania, fragmentacją i dystrofią, aż do martwicy, akumulacją limfocytów, komórek plazmatycznych itp. w mięśniach itp. W ostrym przebiegu katastrofalnie zwiększająca się uogólniona zmiana mięśni poprzecznie prążkowanych obserwuje się aż do całkowitego unieruchomienia. Pacjenci nie mogą połykać ani mówić. Istnieje ogólny poważny stan z gorączką, zatruciem i różnymi wysypkami skórnymi. Nieleczona śmierć następuje zwykle w ciągu 3-6 miesięcy. Głównymi przyczynami złego wyniku leczenia są zachłystowe zapalenie płuc, niewydolność płucna. Przebieg podostry charakteryzuje się cyklicznością, ale obserwuje się również stały wzrost adynamii, uszkodzenia skóry i narządów wewnętrznych. Najkorzystniejszą formą jest przewlekły przebieg choroby, w którym zajęte są tylko poszczególne mięśnie, a pacjenci pozostają zdolni do pracy. Wyjątkiem są młodzi ludzie, u których rozwijają się rozległe zwapnienia w skórze, tkance podskórnej, mięśniach z powstawaniem uporczywych przykurczów i prawie całkowitym unieruchomieniem.

Jest to ogólnoustrojowa choroba naczyniowa, w której dominuje uszkodzenie tętnic typu mięśniowego i naczyń mniejszego kalibru. Choroba występuje z nieznanego powodu. W patogenezie najważniejsza jest najwyższa (hiperergiczna) reakcja organizmu w odpowiedzi na wpływ różnych czynników. Istotną rolę odgrywają kompleksy immunologiczne krążące i utrwalane w ścianie naczynia. Chorują głównie mężczyźni w wieku 30-40 lat.

Początek choroby jest ostry lub stopniowy, z takimi ogólnymi objawami jak gorączka, postępująca utrata masy ciała, bóle stawów, mięśni, brzucha, wysypki skórne, zmiany w przewodzie pokarmowym. Z biegiem czasu dochodzi do zajęcia serca, nerek i obwodowego układu nerwowego, tj. rozwijają się objawy wielotrzewne (dotknięte są wszystkie narządy). Prawie wszyscy pacjenci mają kłębuszkowe zapalenie nerek o różnym nasileniu: od łagodnej nefropatii z przemijającym (przemijającym) nadciśnieniem i umiarkowanym zespołem moczowym do rozlanego kłębuszkowego zapalenia nerek z przetrwałym nadciśnieniem i szybko postępującym przebiegiem. Niekorzystny z punktu widzenia rokowania jest rozwój zespołu nadciśnienia złośliwego i zespołu nerczycowego, który szybko prowadzi do niewydolności nerek. Ponadto istnieją zawały nerki, tętniaki z powodu zapalenia tętnic. Prawie 70% pacjentów ma choroby serca. Ponieważ zajęte są tętnice wieńcowe, odnotowuje się napady dusznicy bolesnej aż do rozwoju zawału mięśnia sercowego, ale bez wyraźnych objawów klinicznych. Czasami powstaje tętniak i wysiękowe (wysiękowe) zapalenie osierdzia. Być może rozwój zespołu Raynauda, ​​który czasami komplikuje gangrena palców. Czasami występuje migrujące zapalenie żył (zmiany w żyłach).

Ostry ból w jamie brzusznej jest bardzo charakterystyczny dla guzowatego zapalenia tętnic. Są one związane z procesem patologicznym w naczyniach jamy brzusznej. Uszkodzenie naczyń żołądka prowadzi do zapalenia żołądka, uszkodzenie naczyń jelita cienkiego prowadzi do zapalenia jelit itp. Może rozwinąć się zapalenie wyrostka robaczkowego, ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, zapalenie trzustki, perforacja jelit z powodu martwicy, zawał i krwotoki. U 50% pacjentów uszkodzenie układu nerwowego objawia się wielokrotnym zapaleniem nerwu związanym z patologią w naczyniach zasilających jeden lub drugi nerw. Możliwe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych z zaburzeniami mowy i słuchu, bólami głowy i zawrotami głowy, drgawkami, a także ogniskowymi uszkodzeniami mózgu spowodowanymi zakrzepicą, pęknięciem tętniaka. Jednym z wczesnych objawów choroby jest uszkodzenie oczu. Badanie dna oka ujawnia tętniaki tętnicze, zakrzepicę tętnicy środkowej siatkówki itp.

Odnotowuje się ból stawów (artralgia), rzadziej - zapalenie stawów dużych stawów, bóle mięśni, różne zmiany skórne. W niewielkiej grupie pacjentów stwierdza się guzki podskórne, które są bardzo charakterystyczne dla guzkowego zapalenia okołotętniczego, które są tętniakami naczyniowymi lub ziarniniakiem związanym z zajętym naczyniem.

Cechą guzkowego zapalenia okołotętniczego jest szybko rozwijająca się wyraźna bladość pacjentów, która w połączeniu z wyczerpaniem tworzy obraz obłędu chlorotycznego. Uszkodzenie płuc objawia się zapaleniem płuc i astmą oskrzelową. Objawy płucne są związane z uszkodzeniem naczyń. Istnieją obserwacje wskazujące, że astma oskrzelowa może o wiele lat poprzedzać pełny obraz guzkowego zapalenia tętnic.

Dane laboratoryjne są nietypowe. Możliwa leukocytoza z przesunięciem neutrofili, eozynofilią, czasem wysoka. W ciężkich przypadkach występuje umiarkowana niedokrwistość i małopłytkowość. Aby wyjaśnić diagnozę, wykonuje się biopsję mięśnia z podudzia lub ściany brzucha. Jednocześnie ujawniają się zmiany naczyniowe charakterystyczne dla tej choroby.

Ogólnoustrojowa choroba zapalna tkanki łącznej z dominującą lokalizacją w sercu. Dzieci i młodzież zwykle chorują. Kobiety chorują około 3 razy częściej niż mężczyźni. Główną przyczyną choroby są paciorkowce β-hemolizujące grupy A. Jednak u pacjentów z przewlekłymi i stale nawracającymi postaciami choroby reumatycznej serca (choroba reumatyczna serca) związek choroby z paciorkowcem często nie jest ustalony, chociaż uszkodzenie serca jest w pełni spełnia wszystkie główne kryteria reumatyzmu. Wskazuje to na inne przyczyny rozwoju reumatyzmu: alergiczne (bez związku z paciorkowcami lub ogólnie zakaźnymi antygenami), zakaźne-toksyczne, wirusowe.

Alergia odgrywa ważną rolę w rozwoju reumatyzmu. Przyjmuje się, że czynniki uczulające (paciorkowce, wirusy, niespecyficzne alergeny itp.) W pierwszych stadiach mogą prowadzić do alergicznego zapalenia serca, a następnie do zmiany właściwości antygenowych jego składników wraz z ich przekształceniem w autoantygeny i rozwojem procesu autoimmunologicznego. Dużą rolę odgrywają predyspozycje genetyczne. Pod względem morfologicznym ogólnoustrojowy proces zapalny w reumatyzmie objawia się charakterystycznymi przemianami fazowymi w tkance łącznej. To jest śluzowaty obrzęk - zmiana fibrynoidowa - martwica fibrynoidowa. Również w morfologii reumatyzmu istotną rolę odgrywają reakcje komórkowe (naciek limfocytów i plazmocytów). Te reakcje komórkowe są histologicznym odzwierciedleniem alergii w gorączce reumatycznej. Od etapu zmian fibrynoidowych nie jest już możliwa całkowita odbudowa tkanek, proces kończy się stwardnieniem (czyli zastąpieniem tkanki łącznej).

Objawy kliniczne choroby w typowych przypadkach rozwijają się 1-2 tygodnie po cierpieniu na ból gardła lub inną infekcję. Ale przy powtarzających się atakach okres ten może być krótszy. U niektórych pacjentów nawet reumatyzm pierwotny występuje 1-2 dni po ochłodzeniu bez związku z infekcją. Zaostrzenia rozwijają się po wszelkich współistniejących chorobach, operacjach, wysiłku fizycznym. Charakterystyczne jest to, że pacjent potrafi jasno i dokładnie wskazać dzień zachorowania. W pierwszym okresie choroby często odnotowuje się gorączkę (zwykle podgorączkową), stan ogólny pozostaje niezmieniony. U niektórych pacjentów z zapaleniem wielostawowym lub surowiczym stan może być ciężki: z wysoką utrzymującą się gorączką do 38-40 ^oC z dziennymi wahaniami 1-2 ^oZ i obfite poty (ale bez dreszczy). Jednak w ostatnich latach stan ten był obserwowany niezwykle rzadko.

Najczęstszym objawem reumatyzmu jest zapalenie serca. W procesie tym mogą być zaangażowane dowolne błony serca, ale przede wszystkim mięsień sercowy. Należy zauważyć, że reumatyzm często przebiega bez wyraźnych zmian w sercu. Odnotowuje się prawidłowość: im starszy pacjent, który jako pierwszy zachorował na reumatyzm, tym mniej poważna choroba reumatyczna serca.

Reumatyczne zapalenie mięśnia sercowego. Ta choroba u dorosłych z reguły nie jest szczególnie ciężka. Pacjenci skarżą się na lekki ból i nieokreślony dyskomfort w okolicy serca, lekką duszność podczas wysiłku, rzadziej - kołatanie serca lub przerwy w pracy serca. Na zdjęciu rentgenowskim serce jest normalnej wielkości lub umiarkowanie powiększone. Niewydolność krążenia praktycznie się nie rozwija. U niektórych pacjentów w dzieciństwie może wystąpić tzw. rozlane reumatyczne zapalenie mięśnia sercowego, które objawia się gwałtownym alergicznym zapaleniem mięśnia sercowego z wyraźnym obrzękiem i dysfunkcją.

Choroba od samego początku objawia się nasiloną dusznością aż do przyjęcia wymuszonej pozycji ułatwiającej oddychanie (orthopnea). Pacjenci skarżą się na ciągły ból w okolicy serca, kołatanie serca. Charakteryzuje się tak zwaną bladą sinicą, obrzękiem żył szyjnych. Serce jest znacznie i równomiernie rozszerzone. Bardzo charakterystycznym dla rozlanego zapalenia mięśnia sercowego jest rozwój niewydolności krążenia, zarówno w typie lewokomorowym, jak i prawokomorowym. U dorosłych ten wariant reumatycznego zapalenia mięśnia sercowego praktycznie nie występuje.

Reumatyczne zapalenie wsierdzia. Przebiega w izolacji i jest bardzo słaba w ogólnych objawach. Głównymi objawami reumatycznego zapalenia wsierdzia są szmery skurczowe i rozkurczowe, które wydają się być spowodowane zakrzepicą na zastawkach zapalnych.

Czasami nakładki te służą jako źródło zatoru w naczyniach małego lub dużego krążenia z rozwojem zawałów płuc, nerek, śledziony, zgorzeli kończyn, porażenia centralnego itp. Jeśli zapalenie wsierdzia jest jedyną lokalizacją reumatyzmu, wówczas pacjenci stanowią tzw. grupę ambulatoryjną. Oznacza to, że przy takim przebiegu reumatyzmu przez długi czas utrzymuje się dobry ogólny stan zdrowia i zdolność do pracy. Po pewnym czasie powstaje choroba serca z towarzyszącymi zaburzeniami hemodynamicznymi, co powoduje, że pacjenci po raz pierwszy trafiają do lekarza.

Zapalenie osierdzia. Dla współczesnego reumatyzm jest bardzo rzadki. Suche zapalenie osierdzia objawia się ciągłym bólem w okolicy serca i tarciem osierdziowym. Wysiękowe zapalenie osierdzia charakteryzuje się nagromadzeniem surowiczo-włóknistego wysięku w worku sercowym i jest zasadniczo kolejnym etapem suchego zapalenia osierdzia. Charakteryzuje się dusznością, która nasila się w pozycji leżącej. Przy znacznym nagromadzeniu wysięku obszar serca nieco puchnie, przestrzenie międzyżebrowe są wygładzone, uderzenie wierzchołka nie jest wyczuwalne. Powiększenie serca jest znaczne, przybiera charakterystyczny kształt trapezu lub okrągłej karafki. Dźwięki i odgłosy są bardzo przytłumione. Często wynikiem reumatycznego zapalenia osierdzia są niewielkie zrosty między zewnętrzną warstwą a otaczającymi tkankami. O wiele mniej powszechne jest całkowite zespolenie płatów worka na serce, tj. rozwija się klej zacierający zapalenie osierdzia, tak zwane serce pancerne.

Reumatyczna choroba naczyń. W przypadku reumatyzmu dotyczy to głównie naczyń w narządach wewnętrznych (zapalenie tętnic narządów wewnętrznych), co jest podstawą objawów rzadkiego reumatycznego zapalenia narządów wewnętrznych: zapalenia nerek, zapalenia opon mózgowych, zapalenia mózgu itp.

Uszkodzenie stawów. Obecnie ostra gorączka reumatyczna występuje stosunkowo rzadko. Charakterystyczne objawy reumatycznego zapalenia wielostawowego to nasilający się ostry ból stawów, nasilany przez ruch i palpację. W ciągu kilku godzin ból staje się niezwykle ostry. Bardzo szybko do bólów dołączają objawy uszkodzenia stawów: obrzęk, czasem przekrwienie. Charakterystyczne są symetryczne zmiany dużych stawów i niestabilność zapalenia stawów. Reumatoidalne zapalenie stawów jest całkowicie odwracalne: wszystkie objawy stawowe (bez względu na ich nasilenie na początku choroby) znikają bez śladu.

Obecnie znacznie częściej występują tylko wyraźne bóle stawów bez obrzęku stawów, obrzęk jest łagodny lub całkowicie nieobecny, obserwuje się głównie stany zapalne małych stawów. Często też nie ma symetrii zmiany. Bardzo rzadko występuje reumatyczne zapalenie mięśni z charakterystycznym silnym bólem mięśni.

Zmiany skórne. W przypadku reumatyzmu zmiany skórne występują w postaci guzków reumatycznych, rumienia pierścieniowego lub guzkowego, pokrzywki itp. Guzki reumatyczne są zwykle zlokalizowane w okolicy zajętych stawów, nad wypukłościami kostnymi, w okolicy potylicznej, na przedramionach i nogi.

Charakterystyczne jest to, że pod wpływem leczenia (a czasem bez niego) znikają w ciągu kilku dni i obecnie praktycznie nie występują. Bardzo charakterystycznym objawem reumatycznych zmian skórnych jest rumień pierścieniowy, czyli różowe elementy w kształcie pierścienia, które nigdy nie swędzą, zlokalizowane głównie na skórze wewnętrznej powierzchni rąk i nóg, brzucha, szyi i tułowia. Objaw ten, podobnie jak guzki reumatyczne, jest patognomoniczny dla reumatyzmu, ale występuje rzadko, tylko u 1-2% pacjentów.

Zmiany reumatyczne płuc. Istnieją reumatyczne zapalenia płuc i zapalenie opłucnej, ale zdarza się to niezwykle rzadko. Zwykle występują na tle już rozwiniętego reumatyzmu. Cechami wyróżniającymi reumatyczne zapalenia płuc jest ich oporność na antybiotyki oraz dobry efekt stosowania leków przeciwreumatycznych (bez środków przeciwbakteryjnych). Zapalenie opłucnej w reumatyzmie jest często obustronne i dobrze odwracalne. Reumatyczne zapalenie nerek występuje rzadko, a leki przeciwreumatyczne są szczególnie skuteczne w ich leczeniu.

Choroby reumatyczne narządów trawiennych. Takie zmiany reumatyczne nie mają istotnego znaczenia klinicznego. Zapalenie żołądka lub wrzody żołądka i jelit są konsekwencją długotrwałego leczenia, zwłaszcza hormonów steroidowych. Jedynie dzieci chorujące na reumatyzm miewają niekiedy silne bóle brzucha związane z alergicznym zapaleniem otrzewnej, które szybko mija, czyli jest całkowicie odwracalne. Charakterystyczne cechy reumatycznego zapalenia otrzewnej to rozlany charakter bólu, ich połączenie z innymi objawami reumatyzmu oraz bardzo szybki efekt stosowania leków przeciwreumatycznych. Często ból może zniknąć bez leczenia.

U niektórych pacjentów z dużą aktywnością procesu reumatycznego wątroba może być powiększona i lekko bolesna z powodu śródmiąższowego zapalenia wątroby (uszkodzenie elementów tkanki łącznej miąższu wątroby).

Zmiany w układzie nerwowym. Takie zmiany są specyficzne. Tak zwana pląsawica to nerwowa forma reumatyzmu. Występuje głównie u dzieci, częściej u dziewczynek.

Klinicznie objawia się niestabilnością emocjonalną, osłabieniem mięśni oraz gwałtownymi, fantazyjnymi ruchami tułowia, kończyn i mięśni mimicznych twarzy. Podekscytowane ruchy te nasilają się, a podczas snu znikają. Chorea minor może nawrócić, ale w wieku 17-18 lat prawie zawsze się kończy. Przy tej postaci uszkodzenia reumatycznego serce lekko cierpi, laboratoryjne wskaźniki aktywności reumatycznej są również słabo wyrażone (OB często nie jest przyspieszony).

Ośrodkowy układ nerwowy rzadko cierpi na reumatyzm. Jeśli tak się stanie, zwykle zmiany przebiegają jako połączenie zapalenia mózgu i zapalenia opon mózgowych. Zmiany ośrodkowego układu nerwowego dobrze reagują na terapię przeciwreumatyczną.

Dane laboratoryjne. Pacjenci z maksymalnym stopniem aktywności procesu mają leukocytozę neutrofilową do 12-15 × 10³. Jednocześnie następuje przesunięcie formuły w lewo z powodu wzrostu liczby leukocytów kłujących. W leukogramie mogą pojawić się metamielocyty i mielocyty. U większości pacjentów liczba leukocytów i leukogram nie są znaczące. W ostrym okresie choroby liczba płytek krwi wzrasta, ale wzrost ten nie trwa długo. Większość pacjentów z reumatyzmem ma przyspieszoną ESR, osiągając maksymalne liczby (40-60 mm / h) z zapaleniem wielostawowym i zapaleniem błon surowiczych. Bardzo charakterystyczne są zmiany wskaźników immunologicznych. Obejmują one wzrost mian przeciwciał przeciw paciorkowcom (antystreptohialuronidaza, antystreptokinaza, antystreptolizyna). Wzrost poziomu tych przeciwciał odzwierciedla reakcję organizmu na ekspozycję na paciorkowce, dlatego często występuje po wszelkich infekcjach paciorkowcowych (a także wykryciu antygenów paciorkowcowych we krwi lub moczu). Ale wysokość mian przeciwciał przeciwpaciorkowcowych i ich dynamika nie odzwierciedlają stopnia aktywności reumatyzmu. U bardzo wielu pacjentów z przewlekłymi postaciami reumatyzmu nie ma w ogóle oznak udziału infekcji paciorkowcami. Biochemiczne wskaźniki aktywności procesu reumatycznego są niespecyficzne, tzn. występują w różnego rodzaju stanach zapalnych i próchnicy tkanek. W przypadkach, gdy rozpoznanie reumatyzmu jest uzasadnione danymi klinicznymi i instrumentalnymi, badania biochemiczne są ważne dla określenia aktywności choroby.

Te badania biochemiczne obejmują wzrost poziomu fibrynogenu, wzrost α₂-globuliny, γ-globuliny, heksozy, ceruloplazmina, seromukoidy, reakcje difenyloaminy itp. Jednak najbardziej odkrywczym i dostępnym ze wszystkich badań biochemicznych jest wykrycie białka C-reaktywnego we krwi. W większości przypadków biochemiczne wskaźniki aktywności są równoległe do wartości ESR, co jest najlepszym laboratoryjnym wskaźnikiem aktywności reumatyzmu, a także jego dynamiki.

Istnieją dwie fazy reumatyzmu: nieaktywna i aktywna. Aktywność choroby może mieć trzy stopnie: pierwszy stopień jest minimalny, drugi stopień średni, trzeci stopień maksymalny. Aktywność reumatyzmu ocenia się na podstawie nasilenia objawów klinicznych i zmian parametrów laboratoryjnych.

W nowoczesnych warunkach charakter przebiegu choroby znacznie się zmienił. Liczba pacjentów z jasnymi, gwałtownymi objawami oraz przewlekłym i ciągle nawracającym przebiegiem gwałtownie spadła. Inne zmiany trzewne stały się kazuistyką.

Podejrzenie reumatyzmu powinno być spowodowane każdą chorobą, która pojawia się 1-3 tygodnie po bólu gardła lub innej infekcji nosogardzieli i charakteryzuje się objawami uszkodzenia stawów i serca. Istotne kryteria diagnostyczne są obiektywnym dowodem zajęcia serca, szybko odwracalnego zapalenia stawów dużych stawów, pląsawicy mniejszej, rumienia pierścieniowego i guzków podskórnych z szybką regresją. Rokowanie zmian reumatycznych opiera się głównie na stopniu odwracalności objawów choroby reumatycznej serca. Najbardziej niekorzystne są stale nawracające reumatyczne zapalenia serca, które prowadzą do powstawania wad serca, miażdżycy. Reumatyzm jest cięższy u dzieci. W nich często prowadzi do uporczywych zmian w zastawkach serca. Również prawdopodobieństwo wystąpienia wad serca wzrasta wraz z późnym leczeniem. Jeśli pierwotna choroba występuje u pacjenta w wieku powyżej 25 lat, proces z reguły przebiega korzystnie, a choroba serca jest niezwykle rzadka.

Jest to choroba o niejasnej etiologii z charakterystycznym połączeniem zapalenia stawów, zapalenia cewki moczowej, zapalenia spojówek, aw niektórych przypadkach pewnego rodzaju zapalenia skóry. Uważa się, że w rozwoju choroby decydującą rolę odgrywają cechy genetyczne układu odpornościowego. Choroba dotyka głównie młodych mężczyzn. Często choroba jest poprzedzona nierzeżączkowym zapaleniem cewki moczowej lub ostrym rozstrojem jelit.

Klinicznie zapalenie stawów waha się od umiarkowanego, przejściowego do ciężkiego, długotrwałego lub nawracającego. Częściej dotyczy to jednego dużego stawu. Czas trwania zapalenia stawów w zespole Reitera wynosi od 2 do 6 miesięcy, rzadziej - dłużej. Wielu pacjentów ma uszkodzenia kręgosłupa. Nasilenie zapalenia cewki moczowej może być różne, często stwierdza się je dopiero podczas specjalnych badań lub badań moczu, czyli przebiega prawie bezobjawowo. Zapalenie spojówek zwykle również nie jest ciężkie, szybko mija. W niektórych przypadkach może wystąpić zapalenie skóry. Rzadko, ale mogą wystąpić uszkodzenia narządów wewnętrznych: zapalenie stawów z rozwojem niedomykalności zastawki aortalnej, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie osierdzia, zapalenie jelit, zapalenie wielonerwowe, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Dane laboratoryjne są niespecyficzne. Aktywność choroby określa wartość ESR (przyspieszenie) i wzrost poziomu biochemicznych wskaźników stanu zapalnego (fibrynogen, białko C-reaktywne itp.). Przebieg choroby jest różny, często odnotowuje się spontaniczne wyzdrowienie. Diagnoza w obecności całej triady objawów nie sprawia trudności.

Przewlekła ogólnoustrojowa choroba naczyniowa tkanki łącznej charakteryzująca się postępującym zwłóknieniem. Etiologia jest prawdopodobnie wirusowa, ponieważ podczas badania dotkniętych tkanek za pomocą mikroskopu elektronowego wykryto cząstki wirusopodobne i odnotowano wzrost miana wielu przeciwciał przeciwwirusowych.

Mechanizmy patogenetyczne są dość złożone i wiążą się z zaburzeniami metabolicznymi i strukturalnymi po stronie tworzenia kolagenu i głównej substancji tkanki łącznej. Również w patogenezie ważną rolę odgrywają zaburzenia mikrokrążenia oraz odporność humoralna i komórkowa. Rola predyspozycji genetycznych rodziny jest znacząca. Kobiety chorują trzy razy częściej niż mężczyźni.

Początek choroby jest zwykle stopniowy, rzadko ostry. Czynniki prowokujące to ochłodzenie, uraz, infekcje, szczepienia itp. Częściej choroba zaczyna się od zespołu Raynauda (zaburzenia naczynioruchowe). Występują również naruszenia trofizmu tkanek, bóle stawów, utrata masy ciała, astenia, gorączka. Z reguły twardzina układowa, zaczynająca się od pojedynczego objawu, stopniowo lub raczej szybko staje się uogólnioną chorobą wielozespołową.

Patognomonicznym (specyficznym) objawem choroby jest zmiana skórna. Jest to rozległy gęsty obrzęk, aw przyszłości - zgrubienie i zanik skóry. Największe zmiany zachodzą na skórze twarzy i kończyn. Ale często skóra całego ciała staje się gęsta. Jednocześnie rozwija się ogniskowa lub rozległa pigmentacja z obszarami depigmentacji i ekspansji drobnych naczyń. Charakterystyczne są owrzodzenia i krosty na opuszkach palców, bardzo bolesne i długo nie gojące się, deformacja paznokci, wypadanie włosów (aż do łysienia) i inne zaburzenia troficzne.

Często obserwuje się fibrolizujące śródmiąższowe zapalenie mięśni. Zespół mięśniowy objawia się bólem mięśni, postępującym zagęszczaniem, a następnie zanikiem mięśni i spadkiem siły mięśni. W rzadkich przypadkach dochodzi do zajęcia wielu mięśni (ostre zapalenie wielomięśniowe) z bólem, obrzękiem mięśni itp. Zastępowaniu włókien mięśniowych tkanką łączną towarzyszy również zwłóknienie ścięgien, które prowadzi do przykurczów mięśniowo-ścięgnowych, które są jedną z głównych przyczyn wczesnej niepełnosprawności u pacjentów. W 80-90% przypadków obserwuje się ból stawów, któremu często towarzyszy deformacja stawów, często dość wyraźna z powodu zmian w tkankach okołostawowych.

Zdjęcia rentgenowskie nie wykazały istotnych zmian. Ważnym objawem diagnostycznym jest osteoliza (resorpcja) końcówki, aw ciężkich przypadkach paliczków środkowych palców, rzadziej nóg. W przypadku twardziny skóry obserwuje się złogi soli wapnia w tkance podskórnej. Złogi te zlokalizowane są głównie w okolicy palców oraz w tkankach okołostawowych i mają postać nierównych, bolesnych formacji, które mogą samoistnie otwierać się wraz z odrzuceniem kruszących się mas wapiennych.

U prawie wszystkich pacjentów na układ sercowo-naczyniowy wpływa rodzaj zapalenia mięśnia sercowego, zapalenie wsierdzia i rzadko - zapalenie osierdzia. W wyniku zmian zapalnych serca powstaje sklerodermia cardiosclerosis, która klinicznie objawia się bólem w okolicy serca, dusznością, zaburzeniami rytmu w postaci skurczów dodatkowych, stłumionymi tonami, szmerem skurczowym przy wierzchołku serca i rozszerzeniem serca w lewo. Lokalizacja procesu w wsierdziu prowadzi do powstania twardziny serca. Zwykle dotyczy to zastawki mitralnej. Choroba serca twardzina charakteryzuje się łagodnym przebiegiem. Niewydolność serca rozwija się rzadko, tylko z rozległym, wyraźnym zapaleniem mięśnia sercowego lub z uszkodzeniem wszystkich błon serca jednocześnie.

Obwodowe objawy twardziny są spowodowane uszkodzeniem małych tętnic, tętniczek. Konsekwencją tych zmian jest zespół Raynauda, ​​teleangiektazje, zgorzel palców. Uszkodzenie naczyń narządów wewnętrznych prowadzi do ciężkiej patologii trzewnej. Obserwuje się krwotoki, zjawiska niedokrwienne, a nawet zmiany martwicze narządów. Może dojść do rozpadu tkanki płucnej, prawdziwej twardziny nerek itp. Patologia naczyniowa determinuje szybkość procesu, jego nasilenie, a nawet wynik choroby. Możliwe jest również uszkodzenie dużych naczyń z obrazem zakrzepowo-zarostowego zapalenia naczyń, rozwojem zjawisk niedokrwiennych, migrującym zakrzepowym zapaleniem żył z owrzodzeniami troficznymi w stopach i nogach itp. Uszkodzeniu płuc zwykle towarzyszy rozedma i rozstrzenie oskrzeli z powodu ogniskowej lub rozlanej odmy płuc. Ogniskowe zapalenie nerek często rozwija się w nerkach, ale w niektórych przypadkach możliwe jest rozlane kłębuszkowe zapalenie nerek z nadciśnieniem i niewydolnością nerek.

Uszkodzenie układu nerwowego objawia się zapaleniem wielonerwowym, niestabilnością wegetatywną, charakteryzującą się upośledzoną potliwością, termoregulacją i reakcjami naczynioruchowymi skóry. Może również wystąpić labilność emocjonalna, drażliwość, płaczliwość, podejrzliwość, bezsenność. W bardzo rzadkich przypadkach pojawia się obraz zapalenia mózgu lub psychozy. W związku z uszkodzeniami naczyń mózgowych twardziny, objawy miażdżycy są możliwe nawet u młodych ludzi. Możliwe są uszkodzenia układu siateczkowo-śródbłonkowego, które objawiają się wzrostem liczby węzłów chłonnych i śledziony, a także uszkodzeniem układu hormonalnego w postaci patologii dowolnego gruczołu dokrewnego. W przebiegu podostrym choroba zaczyna się od bólu stawów, gorączki, utraty wagi, szybko rośnie patologia narządów wewnętrznych. W tym przypadku choroba nabiera stopniowo postępującego przebiegu wraz z rozprzestrzenianiem się procesu patologicznego na wiele narządów i układów. Zwykle pacjenci umierają w ciągu 1-2 lat od wystąpienia choroby. Znacznie częściej występuje przewlekły przebieg. Choroba trwa przez dziesięciolecia przy minimalnej aktywności procesu i stopniowym rozprzestrzenianiu się zmian na narządy wewnętrzne, których funkcje nie są zaburzone przez długi czas.

Pacjenci cierpią głównie z powodu uszkodzeń skóry, stawów i zaburzeń troficznych. W przewlekłej twardzinie układowej izolowane są zwapnienia, zespół Raynauda, ​​teleangiektazje i uszkodzenia palców. Wszystkie te patologie charakteryzują się długim łagodnym przebiegiem z niezwykle powolnym rozwojem uszkodzeń narządów wewnętrznych. Dane laboratoryjne nie są reprezentatywne. Zwykle występuje umiarkowana leukocytoza i eozynofilia, przejściowa małopłytkowość. ESR jest normalne lub umiarkowanie przyspieszone w przebiegu przewlekłym i bardzo wysokie (do 50-60 mm/h) - w podostrym.

Przewlekła choroba zapalna stawów kręgosłupa z tendencją do stopniowego ograniczania w nich ruchów. Etiologia i patogeneza nie są jeszcze jasne. Dużą wagę przywiązuje się do cech genetycznych układu odpornościowego. Choroba dotyka głównie mężczyzn.

Obowiązkowym objawem choroby Bechterewa jest uszkodzenie kręgosłupa. Ale ta porażka jest często ograniczona przez długi czas tylko do stawów krzyżowo-biodrowych (sacropleitis). Manifestacje sacropleitis mogą być niejasne (w postaci dyskomfortu, łagodnego bólu) i niespójne. Czasami subiektywne odczucia mogą być całkowicie nieobecne i dopiero badanie rentgenowskie ujawnia uszkodzenie stawu krzyżowo-biodrowego. Ponieważ w proces zaangażowane są małe stawy kręgosłupa, bóle pojawiają się w jednym lub drugim jego oddziale (czasami w całym kręgosłupie). Bardzo często ból nasila się w nocy, a rano pojawia się sztywność. Później dołączają ograniczenia ruchomości kręgosłupa: pacjent nie może dotknąć podłogi palcami bez zgięcia kolan, podbródka - mostka, następuje zmniejszenie wyporności oddechowej klatki piersiowej. Stopniowo następuje wygładzenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, tworzy się hiperkifoza odcinka piersiowego, czyli pojawia się bardzo charakterystyczna postawa suplikanta. Przebieg tej postaci choroby Bechterewa (ośrodkowy) jest zwykle powolny, długotrwały, z okresami zaostrzeń i remisji. Charakterystyczne jest również uszkodzenie stawów pozakręgowych, które ma pewne cechy. Częściej zajęte są duże stawy kończyn dolnych (biodrowe, kolanowe, skokowe), często także barkowy i mostkowo-obojczykowy. Typowe jest zapalenie skąpostawowe i asymetryczne uszkodzenie stawów (postać obwodowa). Najczęściej choroba jest krótkotrwała (1-2 miesiące), ale może być również przewlekła.

Charakterystyczne są również bóle mięśni, zwłaszcza pleców, rozwój stanu zapalnego w okolicy ścięgna Achillesa. W niektórych przypadkach dotknięte są narządy wewnętrzne: oczy (uszkodzenie tęczówki), aorta (zapalenie aorty), mięsień sercowy (czasami z upośledzonym przewodnictwem przedsionkowo-komorowym), wsierdzie z powstaniem niewydolności zastawki, nerki (kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie cewki moczowej ). Przy długim przebiegu amyloidoza często rozwija się z pierwotną zmianą nerek.

Diagnozę stawia się na podstawie badania rentgenowskiego (radiografii), w którym stwierdza się charakterystyczne zmiany. Zapalenie krzyża jest najwcześniejszym objawem radiologicznym uszkodzenia kręgosłupa, w niektórych przypadkach rozwija się już po 4-6 miesiącach od zachorowania.

Jest to przewlekłe zapalenie gruczołów dokrewnych, głównie ślinowych i łzowych, prowadzące do ich niewydolności wydzielniczej. Może to być zespół izolowany (jest to tak zwany zespół suchy). Nazwa mówi sama za siebie, ponieważ najbardziej uderzającymi objawami klinicznymi są suchość w ustach i oczach. Przyczyna choroby nie została do końca wyjaśniona, ale najbardziej prawdopodobna opinia dotyczy genezy autoimmunologicznej, co potwierdza częste łączenie z innymi chorobami o charakterze autoimmunologicznym: reumatoidalnym zapaleniem stawów, toczniem rumieniowatym układowym, twardziną układową itp. starsze kobiety chorują. Zespół Sjögrena charakteryzuje się połączeniem suchego zapalenia rogówki i spojówki (kseroftalmia) i suchego zapalenia jamy ustnej (kserostomia), które są związane z uszkodzeniem gruczołów łzowych i ślinowych oraz niewydolnością wydzielniczą. Występują również nawracające zapalenia ślinianek przyusznych (zmiany ślinianek przyusznych), zwykle symetryczne, ból i obrzęk w okolicy ślinianek podżuchwowych. Suchość oczu (kseroftalmia) objawia się ciągłym pieczeniem, uczuciem ciała obcego w oczach, światłowstrętem, gwałtownym spadkiem lub całkowitym zanikiem łez. Konsekwencją ciągłej suchości w jamie ustnej jest utrudnione żucie i połykanie. Rozwija się zapalenie języka (zapalenie języka), zapalenie warg (zapalenie czerwonej granicy warg), postępująca próchnica zębów.

Pacjenci martwią się ciągłym bólem stawów, okresowym obrzękiem, ale nie ma poważnych deformacji i zniszczeń z suchym zespołem. Obserwuje się również zespół Raynauda i często występuje nietolerancja leków. Dane laboratoryjne są dość charakterystyczne: dodatni czynnik reumatoidalny, przyspieszony ESR. Diagnoza opiera się na dwóch z trzech cech: suchości oka, kserostomii i chorobie autoimmunologicznej. Zespół Sjögrena przebiega jako przewlekła, nawracająca choroba z zajęciem węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych.

Oprócz tak dużej grupy nabytych niedoborów odporności, jak kolagenozy, które występują jako zmiany autoimmunologiczne, istnieją również choroby autoimmunologiczne innych układów organizmu. Na przykład są to choroby układu krwionośnego (agranulocytoza, autoimmunologiczna niedokrwistość hemolityczna), układu nerwowego (stwardnienie rozsiane).

Agranulocytoza to zmniejszenie liczby leukocytów (mniej niż 1000 w 1 μl krwi) lub liczby granulocytów (mniej niż 750 w 1 μl krwi). Z reguły agranulocytoza jest objawem jakiejś ogólnej choroby. Najczęstsze to mielotoksyczna agranulocytoza (choroba cytostatyczna) i immunologiczna. Agranulocytoza immunologiczna spowodowana jest pojawieniem się autoprzeciwciał (np. w toczniu rumieniowatym układowym) oraz przeciwciał przeciwko granulocytom po zażyciu leków (tzw. hapteny). Hapteny to leki, które po spożyciu łączą się z białkiem i nabywają właściwości antygenu. Agranulocytoza haptenowa jest wywoływana przez diamoks, amidopirynę, antypirynę, kwas acetylosalicylowy, barbiturany, izoniazyd (tubazyd), meprobamat, fenacetynę, butadion, plazmochinę, indometacynę, lewamizol, sulfonamidy, biseptol, leki przeciwinsektycydowe, chlorochinocydy (środki owadobójcze, chlorochinocydy).

Mechanizm rozwoju agranulocytozy nie jest dobrze poznany. W autoimmunologicznych postaciach uszkodzeń przedwczesna śmierć granulocytów i ich prekursorów szpiku kostnego jest spowodowana obecnością autoprzeciwciał. Sam mechanizm indywidualnej reakcji organizmu na przyjęcie leku w haptenowej agranulocytozie nie jest jeszcze wyjaśniony. Charakterystyczne jest to, że raz wywołana agranulocytoza haptenowa będzie niezmiennie powtarzać się, gdy ten sam lek, hapten, zostanie wprowadzony do organizmu. Objawy kliniczne są spowodowane samą agranulocytozą (tj. Gwałtownym spadkiem liczby leukocytów, komórek obrońców). Dlatego typowe są powikłania septyczne: zapalenie migdałków, zapalenie płuc itp. W badaniu laboratoryjnym granulocyty we krwi nie są wykrywane, ale liczba limfocytów, płytek krwi i retikulocytów jest prawidłowa. Nie ma krwawienia ani krwotoku. Czasami możliwe jest również pojawienie się przeciwciał przeciwko płytkom krwi, wtedy pojawia się plamica krwotoczna małopłytkowa. Rokowanie autoimmunologicznej agranulocytozy zależy od chorób podstawowych (toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów itp.). Hapten agranulocytoza powoduje wysoki odsetek zgonów (do 80%). Rokowanie gwałtownie się pogarsza przy wielokrotnym przyjmowaniu haptenów do organizmu. Ponieważ często bardzo trudno jest ustalić, który lek był haptenem, wszystkie podejrzane narkotyki muszą być dożywotnio wykluczone z użycia. Ta zasada jest głównym środkiem zapobiegawczym w przypadku powtarzającej się agranulocytozy typu haptenu.

Są to anemie spowodowane działaniem przeciwciał na czerwone krwinki. Istnieje kilka postaci immunologicznej niedokrwistości hemolitycznej. Są to anemie autoimmunologiczne spowodowane tworzeniem się w organizmie przeciwciał przeciwko własnym krwinkom czerwonym; haptenowy, spowodowany fiksacją na erytrocytach antygenów haptenowych obcych dla organizmu (leki, wirusy itp.) Z przeciwciałami powstałymi w odpowiedzi na połączenie haptenu z białkiem organizmu; izoimmunologiczny, związany z przyjmowaniem przeciwciał matki przeciwko erytrocytom dziecka do organizmu noworodka (z niezgodnością między dzieckiem a matką pod względem czynnika Rh i znacznie rzadziej pod względem grupy krwi).

Podstawą procesu patologicznego jest przełamanie niewrażliwości immunologicznej na własny antygen. Wiodącym objawem obrazu klinicznego jest zespół anemiczny. Ciężkość stanu zależy od ciężkości i nasilenia niedokrwistości. Gdy proces rozwija się powoli, pierwszym objawem choroby może być lekka żółtaczka (z powodu bilirubiny pośredniej), a jednocześnie wykrywana jest również anemia. W innych przypadkach początek choroby jest szybki, z hemolizą (zniszczenie czerwonych krwinek), szybko narastającą anemią i żółtaczką. Często wzrasta temperatura ciała. Czasami śledziona i wątroba są powiększone. Słychać szmer skurczowy w wierzchołku i podstawie serca, który ma charakter czynnościowy. W badaniu krwi określa się niedokrwistość normochromową, aw ostrym przebiegu choroby poziom hemoglobiny może spaść do liczb katastrofalnych. Wtedy pacjent może zapaść w śpiączkę anemiczną. W ostrej hemolizie we krwi można określić pojedyncze erytrokariocyty. Wysoki jest również poziom retikulocytów. Leukogram nie zmienia się znacząco, ale przełomowi hemolitycznemu może towarzyszyć krótka leukocytoza neutrofilowa. Liczba płytek krwi jest zwykle w normie. Jednak dochodzi do cytolizy autoimmunologicznej (rozpad komórek), która dotyczy dwóch zarazków: płytek krwi i erytrocytów (zespół Ivensa-Fischera). W tym przypadku występują oznaki niedokrwistości hemolitycznej i plamicy małopłytkowej. W przypadku autoimmunologicznej niedokrwistości hemolitycznej w szpiku kostnym występuje podrażnienie czerwonego zarodka, tj. gdy hemoliza jest połączona z małopłytkowością, w szpiku kostnym obserwuje się wysoką megakariocytozę. W badaniu biochemicznym oprócz hiperbilirubinemii obserwuje się wzrost α-globulin.

Nie da się przewidzieć choroby. Może to być jedyny epizod rozpadu czerwonych krwinek lub może przekształcić się w przewlekły proces hemolityczny. Oprócz tej najczęstszej postaci autoimmunologicznej niedokrwistości hemolitycznej, w której hemoliza zachodzi wewnątrzkomórkowo, istnieje postać choroby z hemolizą wewnątrznaczyniową. Różnica między tymi postaciami polega na tym, że podczas hemolizy wewnątrznaczyniowej uwalniany jest ciemny mocz z powodu hemoglobinurii i hemosyderinurii. W ciężkiej hemolizie możliwa jest zakrzepica w układzie naczyń krezkowych z pojawieniem się silnego napadowego bólu brzucha. W rzadkich przypadkach może wystąpić hemoliza wewnątrznaczyniowa podczas chłodzenia (zimna hemoglobinuria). Inna forma hemolizy autoimmunologicznej wiąże się również z narażeniem na zimno, w którym dochodzi do hemolizy wewnątrzkomórkowej wywołanej ochłodzeniem organizmu. W tym przypadku autoaglutynację (sklejanie) erytrocytów odnotowuje się natychmiast po pobraniu krwi z palca po schłodzeniu do temperatury pokojowej.

Rozpoznanie autoimmunologicznej niedokrwistości hemolitycznej ustala się na podstawie ogólnych objawów hemolizy: wzrost poziomu bilirubiny we krwi lub pojawienie się bilirubiny w moczu, wzrost odsetka retikulocytów we krwi i wykrywanie autoprzeciwciał na powierzchni czerwonych krwinek za pomocą testu Coombsa (specjalnego testu laboratoryjnego), który jest pozytywny w prawie 60% przypadków hemolizy autoimmunologicznej.

Choroba układu nerwowego polegająca na występowaniu ognisk demielinizacji rozsianych po całym mózgu i rdzeniu kręgowym, które z czasem zanikają lub są zastępowane przez płytki (blizny glejowe). Przyczyna tej choroby nie jest dostatecznie jasna. Najprawdopodobniej w mechanizmie zaangażowane są reakcje autoimmunologiczne. Proces demielinizacji dotyczy głównie istoty białej ośrodkowego układu nerwowego. Dotknięty obszar ulega remielinizacji, po rozpadzie mieliny uszkodzeniu ulegają również osiowe cylindry, po czym powstaje charakterystyczna gęsta płytka glejowa o wielkości od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Remielinizacja (przywrócenie mieliny) leży u podstaw remisji klinicznych. Wraz z rozwojem blizn funkcje dotkniętych obszarów ośrodkowego układu nerwowego zostają nieodwracalnie utracone.

Choroba zwykle pojawia się w młodym wieku. W dzieciństwie i po 50 latach choroba rozwija się niezwykle rzadko. Pierwszymi objawami choroby są przemijające zaburzenia ruchowe, czuciowe (często drętwienie) lub wzrokowe. Z biegiem czasu nowo pojawiające się zmiany chorobowe nie podlegają już odwrotnemu rozwojowi. Obserwuje się stały wzrost ostrości obrazu klinicznego. Częściej niż inne dotknięte są układy piramidalne i móżdżkowe oraz nerwy wzrokowe. Prawie zawsze (w 90% przypadków) w zaawansowanym stadium choroby występuje parapareza spastyczna dolna lub tetrapareza (osłabienie kończyn dolnych lub kończyn górnych i dolnych). Jednocześnie wyrażane są zaburzenia móżdżkowe: zaburzenia chodu, zaburzenia mowy, mimowolne ruchy gałek ocznych (oczopląs). Występuje wyraźne drżenie kończyn i głowy, a drżenie jest wykrywane podczas aktywnych ruchów i napięcia, ale może również być w spoczynku. Połączenie oczopląsu, zaburzeń mowy (mowa skandowana) i drżenia razem tworzy triadę Charcota, która jest charakterystyczną cechą stwardnienia rozsianego.

Uszkodzenie nerwów wzrokowych prowadzi do pogorszenia ostrości wzroku. Na dnie dochodzi do blednięcia krążków skroniowych. Zaburzenia układu moczowego są powszechne. Wielu pacjentów ma rodzaj euforii, aw zaawansowanych przypadkach demencja (demencja) nie jest rzadkością. W około 85% przypadków stwardnienie rozsiane charakteryzuje się remisją, tzn. okresy zaostrzeń są zastępowane znaczną poprawą, a często całkowitym zanikiem wszystkich lub pojedynczych objawów choroby. Czas trwania ulepszeń może wynosić od kilku godzin do kilku lat. Szczególnie dobre remisje obserwuje się w pierwszych latach choroby. Jednak po kilku latach większość pacjentów staje się w pewnym stopniu niepełnosprawna. W zaawansowanych i nieodwracalnych stadiach choroby szczególnie charakterystyczne jest połączenie niedowładu z ataksją (chwiejny chód). Początek choroby u wielu pacjentów może być poprzedzony stanem gorączkowym, szczepieniem, urazem, zabiegiem chirurgicznym, ciążą.

Badania płynu mózgowo-rdzeniowego pomagają potwierdzić diagnozę, w której w prawie 90% przypadków występują pewne anomalie, takie jak np. umiarkowany wzrost białka, porażenny typ koloidalnej reakcji Langego, wzrost poziomu α-globuliny.

AIDS to zespół nabytego niedoboru odporności wywoływany przez ludzki wirus niedoboru odporności (HIV), więc choroba ma podwójną nazwę: AIDS lub zakażenie wirusem HIV. Ludzki wirus niedoboru odporności został wyizolowany w 1983 roku przez francuskich, a następnie amerykańskich badaczy. Wykrycie wirusa w niektórych podłożach związanych z chorobą (krew, ślina, nasienie) umożliwiło wyjaśnienie dróg przenoszenia choroby. Z kolei ustalenie etiologii umożliwiło rozwój prac nad diagnostyką serologiczną zakażenia. W ten sposób AIDS wyraźnie różnił się od innych nabytych niedoborów odporności.

AIDS jest ciężką chorobą, przy daleko zaawansowanej chorobie, śmierć pacjenta jest prawie nieunikniona. Pod względem śmiertelności AIDS zajął trzecie miejsce po miażdżycy i raku. To prawda, że ​​\uXNUMXb\uXNUMXbdotyczy to postaci choroby o wyraźnym obrazie klinicznym. Pomimo faktu, że AIDS nie jest chorobą rozpowszechnioną, wzrost liczby przypadków, zdaniem naukowców, rośnie wykładniczo. Uważa się, że liczba przypadków podwaja się co sześć miesięcy. Niepokojące jest również to, że według najnowszych danych kontyngent z przeciwciałami na wirusa - czynnika sprawczego AIDS, jest w milionach. Wszystko to budzi obawy, że nabyte niedobory odporności mogą w przyszłości stać się chorobą masową. Istnieje również szerokie rozmieszczenie geograficzne AIDS. Obecnie nie ma zamieszkałego kontynentu wolnego od tej choroby.

Ludzki wirus niedoboru odporności należy do tak zwanych retrowirusów. Retrowirusy to jedyne żywe stworzenia na świecie, które mogą syntetyzować DNA z RNA, podczas gdy reszta może syntetyzować tylko RNA z DNA. W tym celu wirusy z tej grupy posiadają enzym odwrotnej transkryptazy. Stąd nazwa retrowirusa (z łaciny „retro” - „rewers”). Wśród wirusów zwierzęcych powodujących stany niedoboru odporności największe zainteresowanie budzą małpie retrowirusy. W ludzkim ciele ludzki wirus niedoboru odporności przyczepia się do specjalnych formacji znajdujących się na komórce limfocytu, następnie wnika do jej wnętrza, integruje się z aparatem genetycznym komórki i powoduje, że wytwarza cząsteczki wirusa, aż do śmierci komórki. Nowe wirusy infekują nowe komórki itd. Zanim liczba limfocytów spadnie do takiego stopnia, że ​​rozwinie się niedobór odporności, może minąć kilkanaście lat. Ale przez cały ten czas osoba zarażona, czując się zdrowa, może być źródłem infekcji dla innych.

Ta infekcja ma szereg cech klinicznych i epidemiologicznych. Obejmują one:

1) niezwykle (dla zdecydowanej większości zakażeń) długi okres inkubacji (czasem przekraczający 5 lat), dzięki czemu AIDS można przypisać tzw. powolnym infekcjom wirusowym;

2) wyjątkowo „wąskie” zastosowanie wirusa – dotyczy tylko niektórych kategorii komórek immunokompetentnych, co nie zapobiega wystąpieniu całkowitej porażki całego układu obronnego organizmu;

3) infekcja nie ma określonego obrazu klinicznego - jej objawy są determinowane warunkami oportunistycznymi (tj. przystosowaniem się do pewnych warunków), których klinika jest niezwykle zróżnicowana, co uniemożliwia czysto kliniczną diagnozę choroby.

Wiele cech choroby nie jest obecnie podatnych na racjonalne wyjaśnienie. Pochodzenie AIDS pozostaje niejasne. Jednak mechanizm oddziaływania wirusa AIDS na organizm został już wystarczająco zbadany i opisano kliniczne objawy choroby w zaawansowanym stadium. Najważniejszą rzeczą w patogenezie zakażenia HIV jest ujawniona zdolność wirusa do selektywnego wyłączania pomocników T, w wyniku czego odpowiedź immunologiczna nie rozwija się, a osoba staje się całkowicie bezbronna wobec jakiejkolwiek infekcji lub patologii (może nawet umierają z powodu bakterii oportunistycznych). Wirus dostający się do T-pomocników może być w stanie nieaktywnym przez wiele lat, ale osoba jest już zarażona. Kiedy wirus HIV z jakiegoś powodu staje się aktywny, rozwija się AIDS, większość pacjentów umiera w ciągu 1-2 lat.

Zmiany patoanatomiczne u osób zmarłych na AIDS są zróżnicowane i w dużej mierze zależą od charakteru chorób oportunistycznych, które doprowadziły do ​​śmierci. U osób zmarłych na AIDS stwierdza się rozległe procesy zapalne i ropne: ropnie płuc, uszkodzenie wątroby, nerek, serca i węzłów chłonnych. Stwierdzono owrzodzenie przełyku i jelit. Jeśli wystąpiły infekcje (toksoplazmoza i kryptokokoza), odpowiednie zmiany znajdują się w substancji mózgu.

Badanie histologiczne materiału wykazuje brak ziarniniaków jako charakterystycznego objawu AIDS. Mikroskopia elektronowa w biopsjach różnych tkanek ujawniła liczne inkluzje kanalikowo-siatkowe w retikulum cytoplazmatycznym komórek śródbłonka, histocytów i limfocytów. W preparatach sporządzonych z wymazów z oskrzeli, śliny, moczu, soku żołądkowego stwierdza się wyraźną atypię komórkową, wzrost dojrzałych i niedojrzałych elementów limforetikularnych. W szpiku kostnym obserwuje się normalną i nieco zwiększoną liczbę komórek jądrzastych z normalnym stosunkiem komórek szpiku i erytrocytów, umiarkowaną plazmocytozą i niewielkim wzrostem retykuliny. Zmniejsza się liczba limfocytów. Nakłucie szpiku kostnego pokazuje histiocyty, z których wiele jest pochłoniętych przez jądrzaste komórki erytroidalne lub granulocyty, co jest podobne do związanego z wirusem zespołu fagocytarnego opisanego u pacjentów z dysfunkcją układu odpornościowego. W węzłach chłonnych - intensywny rozrost pęcherzyków, wielkość i kształt pęcherzyków, zaburzenia składu komórkowego podobne do tych we krwi, w szczególności przewaga T-supresorów. Badano patologię grasicy u dzieci z AIDS. Zaobserwowano gwałtowny spadek liczby limfocytów i ciałek Hassala. U tych, którzy zmarli na złośliwy przebieg AIDS, nie stwierdzono podziału na korę i rdzeń w grasicy, nie wykryto ciałek Hassalla i nagromadzeń komórek nabłonkowych. Tkankę grasicy infiltrowano osoczem i komórkami tucznymi.

Zmiany w grasicy w AIDS i wrodzony niedobór odporności są związane z uszkodzeniem układu T, ale dokładne badanie patologiczne i anatomiczne umożliwia wyraźne odróżnienie AIDS od wrodzonego niedoboru odporności.

AIDS charakteryzuje się prawidłową anatomiczną pozycją i konfiguracją grasicy z prawidłowymi naczyniami krwionośnymi. Opisane zmiany w niedoborach odporności i jednym z centralnych narządów układu odpornościowego (grasicy) prowadzą do poważnych naruszeń jego funkcji. Reakcje nadwrażliwości typu opóźnionego (na tuberkulinę, streptokinazę, trichofitynę) są gwałtownie tłumione. Aktywność proliferacyjna limfocytów stymulowanych przez ich rozpuszczalne antygeny jest zmniejszona. Jednocześnie wzrasta poziom immunoglobulin (JgM, JgJ, JgA).

Stwierdzono obecność przeciwciał limfocytotoksycznych w surowicy krwi pacjentów z AIDS, które są połączone z niedoborem odporności komórkowej. Pacjenci z AIDS nie mają syntezy interleukiny-2. Wytwarzanie interleukiny-2 jest hamowane przez nadmierne wydzielanie prostaglandyn. Po wyizolowaniu czynnika sprawczego AIDS, opracowaniu metod oznaczania przeciwciał przeciwko wirusowi, stwierdzono, że liczba osób z przeciwciałami przeciwko patogenowi znacznie (około 50-100 razy) przekracza liczbę pacjentów z klinicznie wyrażoną AIDS. Jeśli chodzi o drogi przenoszenia infekcji, nie ma wątpliwości, że AIDS przenosi się przez bezpośredni kontakt podczas stosunku płciowego. Za inny sposób przenoszenia zakażenia uważa się drogę kontaktowo-gospodarczą – przez przedmioty skażone krwią źródeł zakażenia, kiedy wirus dostaje się do organizmu przez niewielkie ubytki na skórze i błonach śluzowych. Nie ma wątpliwości co do możliwości „pionowej” transmisji zakażenia od matek lub pacjentów będących nosicielami wirusa. Już pierwsze prace amerykańskich naukowców pozwoliły zidentyfikować kontyngent o podwyższonym ryzyku AIDS, czyli tzw. grupy ryzyka. Obejmuje homoseksualistów, narkomanów dożylnych, chorych na hemofilię, osoby otrzymujące liczne transfuzje krwi (transfuzje krwi).

Charakteryzując klinikę tej poważnej i niebezpiecznej choroby, istnieje powód, aby wyróżnić trzy główne formy infekcji: bezobjawową; infekcja, która przebiega zgodnie z rodzajem uogólnionej limfadenopatii i samego AIDS, gdy oprócz ogólnych objawów charakterystycznych dla niedoboru odporności występują różne choroby oportunistyczne z dominującym uszkodzeniem niektórych układów. Główną cechą tej infekcji jest czas trwania okresu inkubacji. Bez wątpienia AIDS jest infekcją o bardzo długiej inkubacji (od kilku miesięcy do kilku lat). Ponadto czas trwania inkubacji dla różnych grup wiekowych nie jest taki sam. Na przykład u pacjentów, którzy mieli kontakt homoseksualny z innymi pacjentami z AIDS, okres inkubacji wynosił od 9 do 22 miesięcy. Dzięki transfuzji krwi inkubacja może zostać przedłużona do 58 miesięcy. Średni czas trwania okresu inkubacji u dzieci wynosi 12 miesięcy, u dorosłych - 29 miesięcy, z infekcją podczas transfuzji krwi, inkubacja wzrasta o 4 lata.

Pod koniec okresu inkubacji rozpoczyna się faza choroby, którą w różnych źródłach określa się różnymi określeniami: uogólniona limfadenopatia, przetrwała uogólniona limfadenopatia, zespół poboczny AJDS, zespół limfadenopatii, przewlekła limfadenopatia, przedłużona niemotywowana limfadenopatia, faza prodromiczna, preAIDS. Uważa się, że uogólniona limfadenopatia w niektórych przypadkach jest fazą przejściową rozwoju infekcji (prodroma, preAIDS), w innych (korzystnie aktualnych) przypadkach klinika choroby nie jest dalej rozwijana, tj. uogólniona limfadenopatia kończy się wyzdrowieniem i działa jako niezależna forma choroby.

Wszystkie powyższe nazwy tego stanu podkreślają charakterystyczną cechę - powiększenie węzłów chłonnych. U pacjentów węzły chłonne zwiększają się w kilku częściach ciała jednocześnie. Wartość diagnostyczną stanowi powiększenie co najmniej dwóch grup węzłów chłonnych poza okolicą pachwinową. Węzły chłonne są średnio bolesne (ale mogą być bezbolesne), niezwiązane z błonnikiem, ruchome, o średnicy 1-3 cm. Czas trwania limfadenopatii jest bardzo charakterystyczny – co najmniej 3 miesiące, często przez kilka lat. Oprócz limfadenopatii w tym stanie obserwuje się reakcję temperaturową typu nawracającego, nocne poty i zwiększone zmęczenie. Charakterystycznymi objawami są utrata masy ciała (spadek masy ciała o co najmniej 10%), a także przewlekła biegunka. Rzadziej występują objawy skórne: wysypki, w niektórych przypadkach choroby grzybicze, łojotokowe zapalenie skóry twarzy, łysienie czołowe.

Badania laboratoryjne ujawniają limfopenię, zmianę stosunku T-pomocników do T-supresorów na korzyść T-supresorów, zmniejszenie odpowiedzi limfocytów T na mitogeny i naruszenie reakcji nadwrażliwości typu opóźnionego. Obecność przeciwciał przeciwko ludzkiemu wirusowi niedoboru odporności (HIV) jest wykrywana u około 80% pacjentów. Zwiększają się poziomy JgM, JgJ i JgA. Zwiększona ilość LJ-tymozyny. Tak więc dane laboratoryjne odpowiadają klasycznemu AIDS, ale są mniej wyraźne. U niewielkiej liczby pacjentów z uogólnioną limfadenopatią (około 1 na 10) choroba zamienia się w „prawdziwy” AIDS.

Charakteryzując przebieg AIDS, naukowcy zwracają uwagę, że klinika AIDS nie ma wyraźnych konturów nozologicznych. Istnieje osobliwa kombinacja czynników przyczynowych i współprzyczynowych, które tworzą poważną patologię, której charakter determinują infekcje oportunistyczne.

Wczesne objawy AIDS to nasilające się objawy poprzedniego okresu - okresu przed AIDS:

1) gorączka o nieznanej etiologii o przebiegu niepodlegającym konwencjonalnemu leczeniu;

2) powiększenie węzłów chłonnych;

3) narastające ogólne osłabienie;

4) utrata apetytu;

5) biegunka;

6) odchudzanie;

7) powiększenie wątroby i śledziony;

8) kaszel;

9) leukopenia z ewentualnym dodatkiem erytroblastopenii.

Później mogą wystąpić zaburzenia widzenia związane z zapaleniem siatkówki (zapalenie siatkówki). Istnieje kilka rodzajów przebiegu choroby. Najczęstszym objawem AIDS są uszkodzenia układu oddechowego. Odnotowano je u 60% pacjentów. Tak zwany typ płucny obejmuje hipoksemię, ból w klatce piersiowej, rozlane nacieki płucne na zdjęciu rentgenowskim. Najczęstszą infekcją oportunistyczną związaną z zajęciem płuc jest zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis, przy czym znacznie rzadziej występuje choroba płuc wywołana przez legionella i cytomegalia.

Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego występuje u około 1/3 pacjentów z AIDS i istnieje kilka głównych postaci:

1) ropnie wywołane przez toksoplazmę;

2) postępująca wieloogniskowa leukoencefalopatia;

3) kryptokokowe zapalenie opon mózgowych, podostre zapalenie mózgu (zwykle etiologia wirusa cytomegalii);

4) nowotwory, takie jak pierwotne i wtórne chłoniaki mózgu;

5) zmiany naczyniowe (niebakteryjne zakrzepowe zapalenie wsierdzia i krwotok mózgowy związany z małopłytkowością);

6) uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego z ogniskowym uszkodzeniem mózgu z nierozlanym (samoograniczającym się) zapaleniem opon mózgowych.

Oprócz infekcji pacjenci z AIDS mają zjawiska hipoksji i choroby zakrzepowo-zatorowej. Według obserwacji klinicznych u około 25% pacjentów bezpośrednią przyczyną zgonu było uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. W wyniku badań klinicznych uzyskano dane o możliwości bezterminowego zachowania wirusa AIDS w komórkach mózgu, skąd patogen może przedostać się do krwiobiegu, powodując zaburzenia układu odpornościowego. Wirus AIDS znajdujący się w komórkach mózgu może powodować demencję (demencję), która nie jest związana z uszkodzeniem układu odpornościowego.

Innym rodzajem przebiegu AIDS jest przewód pokarmowy, który charakteryzuje się biegunką i znacznym spadkiem masy ciała. Proces patologiczny w jelicie cienkim i grubym ma specyficzny charakter. Ale tego typu choroby nie ograniczają się do patologii różnych układów obserwowanych w AIDS. Specyfika AIDS jest taka, że ​​tę infekcję badali specjaliści o różnych profilach: wirusolodzy, immunolodzy, epidemiolodzy, parazytolodzy, dermatolodzy, onkolodzy. Wśród klinicystów panuje opinia, że ​​aby poznać AIDS, trzeba znać całą medycynę.

U pacjentów z AIDS zajęte są nerki, częściej występuje kłębuszkowe zapalenie nerek z zespołem nerczycowym. U większości pacjentów z chorobą nerek AIDS szybko rozwija się schyłkowa niewydolność nerek. W badaniu anatomopatologicznym stwierdzono ogniskowe odcinkowe kłębuszkowe zapalenie nerek z odkładaniem się JgM w kłębuszkach. Około 40% pacjentów z AIDS ma różne zmiany okulistyczne: zapalenie spojówek, zapalenie rogówki, zapalenie siatkówki, zapalenie okołożyłowe siatkówki, krwotoki siatkówkowe, pojawienie się białej plamki, która powoduje pogorszenie widzenia. Co charakterystyczne, pojawienie się białej plamki i cytomegalowirusowego zapalenia siatkówki jest negatywnym znakiem prognostycznym. Zmiany skórne najczęściej objawiają się, ale nie ograniczają się do mięsaka Kaposiego. Może również wystąpić łojotokowe zapalenie skóry, zapalenie mieszków włosowych, zapalenie naczyń, kserodermit, półpasiec i różne objawy infekcji grzybiczej.

Najczęstsze stany oportunistyczne w AIDS są pogrupowane według etiologii w następujący sposób:

1) nowotwory złośliwe: mięsak Kaposiego, chłoniak mózgu;

2) inwazje: pneumocystozowe zapalenie płuc, toksoplazmoza powodująca zapalenie płuc lub uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, kryptosporodioza (postać jelitowa z przedłużającą się biegunką), stronglioidoza (zapalenie płuc, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, proces rozsiany);

3) grzybice: kandydoza (najczęściej przełyku i jamy ustnej), kryptokokoza (uszkodzenie płuc, ośrodkowego układu nerwowego, proces rozsiany);

4) infekcje bakteryjne: legionella pneumonia, mykobakterioza atypowa (zakażenie rozsiane), infekcja salmonellą (zapalenie jelit, posocznica);

5) zakażenia wirusowe: zakażenie wirusem cytomegalii (uszkodzenie płuc, przewodu pokarmowego, ośrodkowego układu nerwowego), postępująca leukoencefalopatia (podobno wywołana przez papawirusa), zakażenia wywołane przez wirusy opryszczki, zakażenia wywołane przez wirusy HTLV-I i HTLV-II. Ale przy całej różnorodności stanów oportunistycznych można wyróżnić kilka najczęstszych. Są to, po pierwsze, pneumocystozowe zapalenie płuc i mięsak Kaposiego. Według wielu źródeł około 50% pacjentów z AIDS ma zapalenie płuc wywołane przez pneumocystis jako chorobę oportunistyczną, a 25% ma mięsaka Kaposiego. Około 6% pacjentów cierpi na oba schorzenia. Mniej niż 20% chorób oportunistycznych jest spowodowanych przez wszystkie inne czynniki zakaźne, wśród których najczęstsze są zakażenia wirusem cytomegalii, wirusem opryszczki i grzybami Candida.

Czynnikiem sprawczym tej choroby jest pneumocystis pierwotniaka, po raz pierwszy opisany w 1909 roku. Ten mikroorganizm może powodować śródmiąższowe zapalenie płuc u wcześniaków i osłabionych dzieci. Choroba ma szeroki zasięg geograficzny, ale jest dość rzadka. Niezwykle rzadko choroby występują u osób dorosłych cierpiących na choroby krwi, nowotwory, u osób leczonych kortykosteroidami i lekami immunosupresyjnymi, podczas przeszczepiania narządów. Zgłaszano przypadki zakażenia uogólnionego. W przypadku zapalenia płuc wywołanego przez Pneumocystis zapalenie przegrody międzypęcherzykowej prowadzi do wypełnienia pęcherzyków pienistą masą, co zmniejsza powierzchnię oddechową płuc, powodując naruszenie wymiany gazowej, niedobór tlenu.

Klinicznie choroba rozwija się stopniowo; w niektórych przypadkach kurs może być pofałdowany. Na początku pojawia się duszność, duszność i sinica. Temperatura jest często podgorączkowa. W przyszłości może wystąpić duszność, przyspieszony oddech, postępująca sinica, do których później dochodzi suchy, obsesyjny kaszel, acytoza oddechowa i odma opłucnowa. Rozwija się niewydolność krążeniowo-oddechowa. Powiększa się wątroba i śledziona. Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis może być powikłane infekcją bakteryjną.

Wstępne rozpoznanie można postawić na podstawie danych klinicznych, epidemiologicznych oraz charakterystycznego zdjęcia rentgenowskiego, ostateczne – na podstawie wykrycia patogenu w śluzie górnych dróg oddechowych, a także z wykorzystaniem reakcji immunofluorescencyjnej. Ta infekcja dotyka tylko ludzi, rozprzestrzenia się przez unoszące się w powietrzu kropelki, a także przez kurz. Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis u pacjentów z AIDS często nawraca i ma wyłącznie złośliwy przebieg ze śmiertelnością od 90 do 100%, podczas gdy zwykle choroba ta jest stosunkowo łagodna.

Po raz pierwszy został opisany w 1872 roku. Znany jest również pod wieloma innymi nazwami (około 70 terminów). Mięsak Kaposiego jest złośliwą chorobą nowotworową układu retikulohistiocytarnego z dominującą zmianą skórną. Zgodnie z klasyfikacją nowotworów skóry, mięsak Kaposiego odnosi się do złośliwych chorób naczyń krwionośnych - krwotocznych hemangioendothelioma.

Klinicznie w normalnym przebiegu choroby (nie u chorych na AIDS) zmiany skórne występują w postaci plam, blaszek, guzków z ogniskami krwotoku. Zmiany są symetryczne. Wielkość elementów do 5 cm średnicy, kolor jest czerwonawo-niebieskawy, czerwonawo-brązowy, później kolor staje się ciemniejszy. Elementy są ostro oddzielone od otaczającej skóry, ich powierzchnia jest gładka z lekkim łuszczeniem. Ból nie jest odczuwalny. Następuje stopniowy wzrost wielkości i liczby elementów, ich grupowanie w postaci łuków i pierścieni, a następnie zagęszczanie, cofanie się środka, tworzenie blaszek i węzłów guza o wielkości 1-5 cm, w kształcie półkuli, wystających ponad powierzchnię skóry. Możliwe owrzodzenie guzów. Mięsak Kaposiego najczęściej lokalizuje się na przedniej powierzchni podudzia, znacznie rzadziej na małżowinach usznych, brzuchu i prąciu. Czasami rozwija się słoniowacizna kończyn (silny obrzęk z powodu zastoju limfy), pojawia się ostry ból w formacjach przypominających guzy, a uogólnienie procesu obserwuje się z tworzeniem węzłów nowotworowych w przewodzie pokarmowym, wątrobie, płucach, węzłach chłonnych i kościach. Mięsak Kaposiego, niezwiązany z AIDS (jako samodzielna choroba), w 3/4 przypadków ma długi (6-10 lat, rzadziej - 15-20 lat) przebieg. Rzadziej występuje przebieg podostry (2-3 lata); w niektórych przypadkach - ostra postać z szybką śmiercią pacjentów. Bez związku z AIDS mięsak Kaposiego jest chorobą rzadką (0,06 na 100 000 mieszkańców), chociaż ostatnio stał się znacznie bardziej aktywny. Z reguły chorują mężczyźni powyżej 60 roku życia. Najwyższą zapadalność zaobserwowano wśród rdzennej ludności Afryki Środkowej. Istnieją europejskie, afrykańskie i północnoamerykańskie warianty choroby. Mięsak Kaposiego, który występuje u pacjentów z AIDS, nie różni się histologicznie od zwykłego, ale ma wiele cech. Dotyczy to przede wszystkim nie kończyn dolnych, ale jest związane z węzłami chłonnymi, błonami śluzowymi i błonami narządów wewnętrznych. Choroba nabiera rozsianego złośliwego charakteru. Może też wystąpić prąd piorunowy. Istnieje opinia, że ​​mięsak Kaposiego jest chorobą oportunistyczną w AIDS ze względu na fakt, że wirus AIDS indukuje onkogenezę poprzez stymulację proliferacji limfocytów B z przewagą jednego klonu.

Choroba ta jest wywoływana przez grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida. Klinicznie wyraźna choroba rozwija się z reguły z naruszeniem funkcji systemu ochronnego, co jest przede wszystkim charakterystyczne dla AIDS. Najczęstszą lokalizacją kandydozy w AIDS jest jama ustna, a zwłaszcza przełyk. Może również występować kandydoza skóry i postać pospolita (do 80%).

Wywołany przez wirusa o tej samej nazwie. Nazwa choroby związana jest z mechanizmem zakażenia. W dotkniętych tkankach powstają olbrzymie komórki z charakterystycznymi inkluzjami wewnątrzjądrowymi (z greckiego citos - „komórka” i megalos - „duży”). Mogą wystąpić zmiany w płucach, przewodzie pokarmowym i ośrodkowym układzie nerwowym. W postaci płucnej występuje śródmiąższowe zapalenie płuc, czasami w płucach tworzą się liczne torbiele. W postaci żołądkowo-jelitowej występuje uporczywa biegunka z bólem brzucha. Występuje wrzodziejące zapalenie jelit, czasami zapalenie trzustki. Wraz z porażką ośrodkowego układu nerwowego rozwija się klinika zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku braku AIDS zakażenie wirusem cytomegalii dotyka tylko dzieci. W AIDS zakażenie wirusem cytomegalii stwierdza się u 70% pacjentów. Zwykle zauważa się złośliwy charakter tej infekcji.

Choroby wywoływane przez wirusy herpes simplex (herpes simplex) i herpes zoster (herpes zoster) występują rzadziej niż choroby związane z cytomegalowirusem. Spośród dwóch wirusów opryszczki częstsze są infekcje oportunistyczne wywołane przez wirus opryszczki pospolitej. Z reguły w przypadku AIDS choroby te są złośliwe. Rozwija się śródmiąższowe zapalenie płuc, zapalenie naczyniówki (uszkodzenie oka), zapalenie wątroby, uszkodzenie nerek, mózgu i gruczołów dokrewnych. Zakażenie półpaścem jest dwa razy rzadsze. Półpasiec, który występuje bez związku z AIDS, częściej dotyka osoby po 60. roku życia. W przypadku AIDS ta infekcja występuje u osób w wieku 20-30 lat. Warunki oportunistyczne w AIDS mają szereg cech.

1. Patogeny oportunistyczne często pojawiają się jako patogeny, które w normalnych warunkach nie wywołują procesów patologicznych lub wywołują je tylko w pewnym kontynencie (małe dzieci, osoby starsze leczone hormonami lub napromieniane).

2. Mikroorganizmy, które długo przebywają w organizmie iw stanie normalnym nie wywołują patologii, działają jak patogeny.

3. Zakażenia oportunistyczne, które wikłają AIDS, charakteryzują się złośliwym przebiegiem, tendencją do rozprzestrzeniania się, czasem trwania i wysoką śmiertelnością.

4. Infekcje oportunistyczne często powracają, jedna infekcja może zmienić się w inną, czasami występuje jednocześnie kilka chorób oportunistycznych.

Wszystkie te cechy wynikają z samej patogenezy choroby - ostrego tłumienia odporności.

Cechy przebiegu AIDS u dzieci. Dzieci stanowią stosunkowo niewielki odsetek pacjentów z AIDS. Zakażone są głównie w macicy, a także podczas transfuzji krwi i leczenia hemofilii. Choroba występuje średnio 5 miesięcy po urodzeniu. U dzieci z AIDS odnotowano przedłużającą się gorączkę, niedorozwój, hipergammaglobulinemię i upośledzoną odporność komórkową. Zakażenia oportunistyczne są zdominowane przez pneumocystozowe i cytomegalowirusowe zapalenie płuc, posocznicę salmonelli. U niektórych chorych dzieci jednocześnie obserwuje się kilka postaci infekcji i patologii, spowodowanych różnymi czynnikami etiologicznymi. Mięsak Kaposiego u dzieci chorych na AIDS występuje bardzo rzadko. Jednocześnie infekcje wywołane przez mikroflorę bakteryjną częściej występują u dzieci niż u dorosłych. Biegunka występuje szczególnie często u dzieci poniżej pierwszego roku życia.

Diagnoza AIDS. Diagnoza AIDS to bardzo złożone i odpowiedzialne zadanie. Przediagnozowanie jest całkowicie niedopuszczalne. Trudność w diagnozowaniu AIDS wynika przede wszystkim z polimorfizmu obrazu klinicznego choroby spowodowanego dużą różnorodnością stanów oportunistycznych. Wiele z nich wymaga dość złożonej diagnostyki laboratoryjnej. W przypadku połączenia objawów klinicznych ze stanem niedoboru odporności potwierdzonym odpowiednimi testami, diagnoza staje się uzasadniona. Ale nawet w tych przypadkach wymagana jest ostrożność, ponieważ stany niedoboru odporności mogą być różne pod względem etiologicznym i patogenetycznym. Postawienie znaku równości między AIDS a niedoborem odporności, nawet limfocytami T, jest niemożliwe. W postawieniu diagnozy ważną rolę odgrywają specyficzne testy serologiczne, ale muszą być powtarzane. Dopiero połączenie epidemiologicznych, klinicznych, immunologicznych i swoistych serologicznych metod diagnostycznych pozwala specjalistom na postawienie diagnozy AIDS. Uważne zebranie wywiadu, dynamiczne monitorowanie pacjenta może ujawnić złożone objawy charakterystyczne dla stanu przed AIDS: powiększenie węzłów chłonnych, utratę masy ciała, uporczywą biegunkę, reakcje gorączkowe. Każdy z tych objawów sam w sobie nie jest dowodem, ale w połączeniu z ryzykiem (uzależnieni od narkotyków, prostytutki itp.) pozwalają podejrzewać preAIDS. Od czasu pojawienia się warunków oportunistycznych podstawy do diagnozowania AIDS stały się znacznie większe. Dotyczy to zwłaszcza takich oportunistycznych stanów najbardziej charakterystycznych dla AIDS, jak zapalenie płuc wywołane przez pneumocystis, mięsak Kaposiego, kandydoza i zakażenie wirusem cytomegalii.

Przed opracowaniem specyficznych testów serologicznych i wirusologicznych rozpoznanie AIDS stawiano na podstawie danych klinicznych i testów immunologicznych, pod warunkiem wykluczenia wszystkich innych czynników mogących powodować niedobór odporności (pierwotne niedobory odporności, niedobory odporności spowodowane napromieniowaniem, chemioterapią, głodzeniem, podawaniem hormonów nadnerczy - kortykosteroidów).

Rozpoznanie AIDS u dzieci jest szczególnie trudne, ponieważ we wczesnym dzieciństwie układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni ukształtowany, a u noworodków i przy braku AIDS możliwe są infekcje oportunistyczne. U dzieci podczas diagnozowania AIDS duże znaczenie ma zebranie wywiadu (historii choroby). Wywiad dotyczy zarówno samego dziecka (czy ma hemofilię, czy miał transfuzje krwi), jak i jego rodziców (narkomania, liczne kontakty seksualne, przyjazdy z ośrodków AIDS).

W przypadku podejrzenia AIDS na podstawie danych epidemiologicznych i klinicznych wskazane jest zbadanie stanu układu odpornościowego i ustalenie charakteru naruszeń. Złożoność badania immunologicznego jest zdeterminowana trudnościami w prawidłowej ocenie uzyskanych wyników i technicznym sformułowaniem reakcji, które nie są dostępne dla wszystkich laboratoriów. Pacjenci z wyraźnymi (wyraźnymi) postaciami AIDS charakteryzują się zmianami w postaci zmniejszenia całkowitej liczby limfocytów: od 1,0 do 1,5 × 10⁹/ l. W przypadku limfadenopatii i bezobjawowej infekcji limfopenię obserwuje się w 40% przypadków. Duże znaczenie w badaniach immunologicznych przywiązuje się do zmiany normalnego stosunku substancji pomocniczych do supresorów. U zdrowych ludzi pomocnicy stanowią 60% limfocytów T. W przypadku oczywistego (zamanifestowanego) AIDS stosunek pomocników do supresorów jest zawsze poniżej 1. W przypadku limfadenopatii stosunek mniejszy niż 1 odnotowuje się w 55%. Stopień niedoboru odporności ocenia się na podstawie stosunku pomocników i supresorów.

Aby określić odporność komórkową, stosuje się metodę testu śródskórnego. Jest to multitest wykorzystujący 7 antygenów i kontrolę. Zdrowi ludzie mają co najmniej dwie pozytywne reakcje skórne (o średnicy powyżej 10 mm u mężczyzn, powyżej 5 mm u kobiet). U pacjentów z jawnymi postaciami AIDS oraz u pacjentów z powiększeniem węzłów chłonnych prawie we wszystkich przypadkach występuje hiperergia lub anergia. U bezobjawowych nosicieli hiperergia występuje u 20-40%. Zmiana odporności humoralnej polega na tym, że u 50-60% pacjentów z jawnym AIDS iu 30-40% pacjentów z limfadenopatią zawartość JgA i JgJ jest zwiększona. W AIDS odpowiedź humoralna jest jakościowo niewystarczająca: limfocyty B reagują niecałkowicie na antygeny drobnoustrojów, to znaczy nie wytwarzają wystarczającej ilości przeciwciał. Ta okoliczność komplikuje diagnostykę serologiczną zakażeń oportunistycznych. Dodatkowe badania to wzrost białek ostrej fazy, wzrost zawartości niskocząsteczkowego białka β w surowicy₂- mikroglobulina. Wyniki badań immunologicznych należy oceniać z uwzględnieniem charakterystyki reakcji w poszczególnych grupach wiekowych. Na przykład u dzieci zmiana stosunku T-pomocników i T-supresorów do diagnozy AIDS jest mniej ważna niż u dorosłych. Wynika to z faktu, że odchylenia od normy u dzieci są mniej wyraźne. U dzieci AIDS można odróżnić od wrodzonych niedoborów odporności na podstawie poliklonalnej hipergammaglobulinemii. Ogólnie rzecz biorąc, testy immunologiczne są uważane za jeden z ważnych elementów kompleksowej diagnostyki AIDS. Izolacja czynnika sprawczego AIDS (ludzkiego wirusa niedoboru odporności - HIV) umożliwiła specyficzne zdiagnozowanie choroby. Specyficzna diagnostyka laboratoryjna przebiega w następujący sposób:

1) wykrywanie wirusów;

2) wykrywanie składników wirusa (antygeny, kwas nukleinowy, odwrotna transkryptaza);

3) wykrywanie przeciwciał.

Należy zauważyć, że choć rzadko (w 0,2% przypadków), możliwe są również reakcje fałszywie dodatnie. Dlatego testy serologiczne, podobnie jak inne metody diagnostyczne, powinny być oceniane tylko w połączeniu z innymi danymi. Zdaniem naukowców najważniejszy w diagnostyce serologicznej AIDS jest test na przeciwciała znakowane enzymami (REMA). Wszystkie pozytywne i wątpliwe surowice muszą być koniecznie sprawdzone innymi złożonymi testami, które opierają się na innych zasadach. Poprawa reakcji przeciwciał znakowanych enzymatycznie pozwala uniknąć fałszywie dodatnich reakcji, a zatem pomaga zapobiegać błędom w ostatecznej diagnozie AIDS.

Rozważając rozległą grupę stanów niedoboru odporności, należy stwierdzić, że przy całej uniwersalności systemu obronnego organizmu, który stworzyła natura, nie jest on absolutny, a jedynie dostosowany do pewnego zestawu warunków naturalnych, poziomu i stylu życia konkretna osoba, które odpowiadają indywidualnej normie adaptacji. Ponieważ zmieniają się warunki życia człowieka, pojawiają się nowe czynniki środowiskowe, organizm jest zmuszony do adaptacji. Adaptacja występuje nawet wtedy, gdy zmiany warunków odpowiadają granicom adaptacji określonym w genotypie. A taka adaptacja koniecznie obejmuje mechanizmy adaptacji i kompensacji, czyli innymi słowy, może powodować patologiczną reakcję organizmu.

WYKŁAD nr 5. Patologiczne reakcje immunologiczne organizmu. Choroby alergiczne

Możliwość reakcji patologicznej jest szczególnie wysoka w przypadkach, gdy zmiana warunków życia danej osoby następuje w krótkim czasie. Takimi przykładami są zmiana klimatu, zmiana diety, zmiana aktywności fizycznej itp. Jeszcze większym niebezpieczeństwem jest interakcja z czynnikami, które jakościowo lub ilościowo przekraczają tempo adaptacji gatunku. W nowoczesnych warunkach jest to w szczególności spowodowane czynnikami środowiskowymi, które są spowodowane działalnością człowieka. Obecna skala oddziaływania tych czynników jest ogromna, a ludzkość nie spotkała się wcześniej z takimi czynnikami w takich ilościach.

Wzrost proporcji ludności miejskiej w stosunku do wsi – urbanizacja, pozbawienie ludzi ich naturalnego siedliska, chemizacja, która dała początek ogromnej ilości sztucznych substancji stosowanych we wszystkich sferach życia człowieka, zmiany diety, wzrost w proporcji żywności puszkowanej i rafinowanej, stosowanie silnych leków i innych powodowało wpływ na organizm ludzki takich czynników, z którymi wcześniej nie oddziaływały mechanizmy ochronne. Powstało wyrażenie „choroby cywilizacyjne”, co oznacza ilościowy wzrost takich chorób jak patologie układu krążenia, nowotwory, różne alergie itp. Pojawiły się nieznane wcześniej choroby: „choroba legionistów” (ostre zapalenie płuc), AIDS itp. Fakty wskazują, że systemy ochrony organizmu człowieka przed patogenami rozwijają się w odpowiedzi na zmieniające się warunki egzystencji poprzez tworzenie nowych elementów ochrony kompensacyjnej. Fakty te potwierdza szeroki rozwój reakcji alergicznych, które przybrały masową skalę. Alergie znane są od czasów starożytnych. Hipokrates opisał również astmę oskrzelową. Obecnie w medycynie alergologia jest wyodrębniona jako osobna nauka, która stara się odkrywać przyczyny alergii i opracowuje nowe metody ich leczenia i zapobiegania.

Termin „alergia” odnosi się do zwiększonej wrażliwości organizmu na działanie niektórych substancji środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Substancje, które mogą powodować tę nadwrażliwość, nazywane są alergenami. Alergeny, podobnie jak antygeny, powodują powstawanie przeciwciał w organizmie. Ale w przeciwieństwie do antygenów natury biologicznej, alergeny mogą być różnymi substancjami znajdującymi się w żywności, chemikaliach, kosmetykach, lekach, serum leczniczych, kurzu domowym, pyłkach roślin itp. Dla wielu osób są to substancje absolutnie nieszkodliwe. osoby ze skłonnością do alergii stają się przyczyną astmy oskrzelowej, kataru siennego, pokrzywki, alergicznego nieżytu nosa, a czasem ciężkiego wstrząsu anafilaktycznego. Cechą reakcji alergicznej jest to, że pierwsza interakcja alergenu z ciałem nie objawia się zewnętrznie. Układ odpornościowy reaguje na nią wytwarzając przeciwciała na określony alergen, np. przeciwciała klasy E (lub reagin). Ponadto powstają również limfocyty T wrażliwe na ten alergen. Tak więc pierwsza interakcja z alergenem sprawia, że ​​organizm jest na niego wrażliwy. Po wielokrotnej interakcji z alergenem odpowiadający mu klon reagin zawiera reakcję alergiczną typu natychmiastowego (po 1-2 dniach). Reakcje alergiczne charakteryzują się:

1) alergen i przeciwciało łączą się na błonie cytoplazmatycznej komórki docelowej;

2) w wyniku działania kompleksu alergen-przeciwciało na określone komórki (komórki tuczne) uwalniane są chemicznie aktywne substancje (histamina, serotonina, bradykinina itp.), które inicjują reakcję alergiczną;

3) substancje aktywne chemicznie, które powstały w drugim etapie, wpływają na organizm, powodując uszkodzenie komórek tkankowych i stan zapalny.

Tak więc, w przeciwieństwie do reakcji czysto immunologicznej, w której komórki organizmu są niszczone przez antygen, a limfocyty T i B niszczą antygeny, w reakcji alergicznej patologiczne niszczenie komórek następuje pod wpływem substancji wytwarzanych przez sam organizm. Dlatego uważa się, że reakcja nadwrażliwości, alergia, nie jest częścią mechanizmu ochronnego, ale wręcz przeciwnie, uszkodzenie tkanek podczas alergii jest czynnikiem niekorzystnym, a nawet „błędnym obliczeniem” procesu odpornościowego. Istnieje jednak inna opinia, zgodnie z którą reakcje alergiczne różnego typu obejmują niespecyficzne mechanizmy ochronne, które są typowym procesem patologicznym i mają na celu zlokalizowanie, zniszczenie i usunięcie wszelkich patogenów, w tym antygenów. Wskazuje to na ochronną rolę alergii. Ale przy reakcji alergicznej proces zapalny jest bardzo aktywny i znacznie uszkadza tkanki. Oprócz stanu zapalnego w przypadku alergii występują reakcje takie jak skurcz oskrzeli, obrzęk, wstrząs itp. Uszkodzenia te są spowodowane odpowiedzią immunologiczną, ponieważ inne elementy układu odpornościowego są również zaangażowane w proces alergiczny, który oczywiście ma szkodliwy wpływ. Według naukowców alergie to reakcje, które mają zarówno cechy destrukcyjne, jak i ochronne. Normalnie immunologiczne uszkodzenia i zniszczenia komórek są dokonywane przez organizm w sposób ciągły i są jednym z elementów aktywności życiowej oraz ważnym składnikiem zachowania genetycznej indywidualności organizmu. Zabójcy T nieustannie niszczą zmutowane komórki, które mają zaburzony skład genów, w tym komórki nowotworowe i umierające.

Substancje o charakterze antygenowym stale dostają się do organizmu z zewnątrz: przez skórę, układ oddechowy i przewód pokarmowy. W samym ciele w procesie metabolizmu powstają substancje o charakterze antygenowym, które są niszczone przez mechanizmy niespecyficznej i immunologicznej (specyficznej) ochrony humoralnej i komórkowej. Obce komórki i antygeny, stale powstające lub wnikające do organizmu, same nie powodują uszkodzeń lub nie mają czasu na ich wywołanie, ponieważ mechanizmy obronne ograniczają ich liczbę do minimalnego poziomu, który nie przekracza progu. Powyżej tego progu rozpoczyna się reakcja patologiczna.

Zatem dla rozwoju reakcji patologicznych nie liczy się obecność destrukcji, ale ich skala i siła. W niektórych przypadkach mechanizm odpornościowy zapewnia ochronę organizmu, aw innych zniszczenie. Ten sam antygen może wywołać reakcję immunologiczną lub alergiczną u różnych osób. Jednak wiele antygenów powoduje głównie alergie, np. pyłki roślin, produkty spożywcze, łupież, sierść zwierząt, kurz pokojowy itp. Dostając się do organizmu przez skórę i błony śluzowe, powodują powstawanie immunoglobulin E iw efekcie alergii. Ale ich wprowadzenie do przełyku, nawet w dużych ilościach, prowadzi do powstania przeciwciał immunologicznych, które w połączeniu z alergenem nie powodują uszkodzenia tkanek.

Zatem antygen może, ale nie musi, wykazywać właściwości alergizujących, w zależności od ilości i dróg wniknięcia. W mechanizmie odpowiedzi duże znaczenie ma również reaktywność organizmu, czyli jego zdolność do jakościowej i ilościowej odpowiedzi na podrażnienie antygenowe. Zdolność organizmu do wytworzenia odporności w dużej mierze zależy od reaktywności organizmu lub, w przypadku braku odporności, wytworzenia reakcji alergicznej, czyli procesu patologicznego, który ma cechy ochrony i niszczenia. W przypadku reaktywności alergicznej jest bardziej prawdopodobne, że antygen będzie wykazywał właściwości alergiczne, tj. po wielokrotnym podaniu wystąpi reakcja prowadząca do uszkodzenia tkanki. Warunki, które przyczyniają się do przekształcenia reakcji immunologicznej na alergiczną, to wzrost przepuszczalności tkanek powłokowych, co przyczynia się do wnikania antygenów do organizmu, zmiana charakteru odpowiedzi immunologicznej, naruszenie stosunek różnych klas immunoglobulin i ich ilość, wzrost powstawania mediatorów reakcji alergicznych i zmniejszenie ich inaktywacji.

Alergia jest przedmiotem badań immunologii, która bada nieadekwatną odpowiedź mechanizmu immunologicznego na wprowadzenie antygenu, prowadzącą do uszkodzeń w organizmie. Wzrost liczby chorób alergicznych wynika z kilku przyczyn. Po pierwsze, ograniczenie lub nawet całkowite wyeliminowanie chorób epidemicznych ograniczyło kontakt ludzi z silnymi alergenami ich patogenów, co zahamowało reakcję na przeważnie słabe alergeny środowiskowe. Po drugie, wprowadzenie szczepionek, surowic i innych substancji o charakterze antygenowym powoduje zwiększoną wrażliwość (uczulenie) predysponowanych do tego organizmów. Po trzecie, dramatycznie wzrosła liczba nowych związków chemicznych, które nawet nie występują w przyrodzie. Substancje te obejmują leki, których niekontrolowane przyjmowanie powoduje zmianę reaktywności organizmu, wpływa na układ neuroendokrynny. Po czwarte, zmiana warunków stylu życia i żywienia. Naruszenie kontaktu z przyrodą, miejskie warunki życia powodują, że naturalne produkty przyrody (pyłki roślinne, łupież, sierść zwierząt itp.), z którymi człowiek spotyka się od urodzenia, stają się obce, a niekontrolowana chemizacja rolnictwa prowadzi do wzrostu zawartości związków chemicznych w produktach żywnościowych. Każda klasa immunoglobulin ma za zadanie chronić organizm przed określonymi grupami antygenów, więc można przyjąć, że układ odpornościowy stanowi nowy element ochronny – ponownie walczy z nietypowymi antygenami alergenowymi, ponieważ immunoglobuliny innych klas nie wywołują uniwersalnej reakcji ochronnej z tymi antygenami – zapaleniem, czyli układ odpornościowy ulega ewolucji, dostosowując się do nowych warunków środowiskowych, wzmacniając odpowiedni element ochrony. Wynikiem adaptacji jest zwiększona reaktywność osobników, spowodowana indywidualnymi cechami ich układu odpornościowego.

1. Ogólna etiologia chorób alergicznych

Tak więc przyczyną chorób alergicznych są alergeny. Warunkiem wystąpienia alergii są określone cechy środowiska zewnętrznego oraz stan reaktywności organizmu. Pomimo wielu alergenów otaczających człowieka, zachoruje pewien odsetek osób, a nie wszyscy, ponieważ istotną rolę w rozwoju chorób alergicznych odgrywają te specyficzne niekorzystne warunki, które rozwijają się w danym momencie i przyczyniają się do realizacji działania alergenu na organizm. Alergen to substancja wywołująca reakcję alergiczną. Czym różni się alergen od antygenu? Główną różnicą jest efekt końcowy akcji. Jeśli substancja wywołuje reakcję alergiczną, nazywa się ją alergenem, jeśli prowadzi do rozwoju reakcji immunologicznej, nazywa się ją antygenem. Okazuje się, że alergeny posiadają wszystkie właściwości antygenów (jest to głównie białkowa natura, makrocząsteczka, obcość dla danego organizmu itp.).

Ale reakcje alergiczne mogą powodować nie tylko substancje o charakterze antygenowym, ale także substancje o tych właściwościach. Należą do nich wiele związków mikrocząsteczkowych, takich jak leki, proste chemikalia (brom, jod, chrom, nikiel itp.), a także bardziej złożone produkty niebiałkowe (niektóre produkty mikrobiologiczne, polisacharydy itp.). Substancje te nazywane są haptenami. Gdy dostaną się do organizmu, nie uruchamiają mechanizmów odpornościowych, ale stają się antygenami (alergenami) dopiero po połączeniu się z białkami tkanek organizmu. W tym przypadku powstają tak zwane sprzężone (lub złożone) antygeny, które uczulają organizm. Wchodząc ponownie do organizmu, te hapteny (alergeny) często mogą samodzielnie łączyć się z wytworzonymi przeciwciałami i (lub) uczulonymi limfocytami, bez wcześniejszego wiązania się z białkami.

Specyficzność złożonego antygenu zależy od specyficzności haptenu. W takim przypadku zmiany właściwości białka (nośnika) mogą być różne. W niektórych przypadkach jego konfiguracja przestrzenna (tj. konformacja) nie zmienia się lub nieznacznie zmienia. Nie staje się obcy ciału, więc uczulenie trafia tylko na hapten. W innych przypadkach przyłączenie haptenu powoduje istotne zmiany w konformacji nośnika. Cząsteczki białka są denaturowane. Obserwuje się to podczas dodawania halogenu, nitrowania, acetylowania, dodawania chromu itp. W takich przypadkach uczulenie rozwija się nie tylko na hapten, ale także na zmienione regiony cząsteczki białka.

Podsumowując powyższe, należy stwierdzić, że jeśli konformacja nośnika nie ulega zmianie, to rozwijają się reakcje alergiczne przebiegające zgodnie z rodzajem reakcji na egzogenny (zewnętrzny) alergen, tj. wraz z rozwojem chorób alergicznych, gdy zmienia się konformacja nosiciela, dodawane są reakcje autoalergiczne, które przy swoim ekstremalnym nasileniu mogą przekształcić się w choroby autoalergiczne. Jednak nie każda kombinacja substancji chemicznej z białkiem powoduje powstanie antygenu. Wiele leków w organizmie łączy się z białkami surowicy, ale powstałe kompleksy nie zawsze stają się antygenami dla organizmu. Białka serwatkowe łączą się również z wieloma endogennie powstającymi związkami mikrocząsteczkowymi (np. hormonami steroidowymi, jonami miedzi i żelaza, produktami przemiany materii), pełniąc w stosunku do nich funkcję transportową. Ale to również nie prowadzi do pojawienia się antygenowości. Połączenie białek transportowych z odpowiednim produktem endogennym lub metabolitem może zmienić konformację nośnika, ale nie prowadzi do jego denaturacji, ponieważ te zmiany strukturalne, powstałe w toku ewolucji, są „własne” dla organizmu, istnieje tolerancja immunologiczna na nie, czyli nie są postrzegane jako obce.

Inna sprawa, że ​​do organizmu z zewnątrz dostają się związki chemiczne, które nie są produktami naturalnego metabolizmu, a czasami dostają się nie przez przewód pokarmowy, ale przez skórę lub drogi oddechowe. Wszystkie te substancje w organizmie są zwykle metabolizowane (najczęściej w wątrobie) i wydalane. Ale jeśli wśród tych substancji lub ich metabolitów są takie, które mają aktywne, reaktywne miejsce w strukturze cząsteczki lub sztywną strukturę, to takie substancje są połączone z białkiem nośnikowym wiązaniami chemicznymi. Prowadzi to do powstania złożonego alergenu.

Należy jednak pamiętać, że rolę haptenu może czasami pełnić nie cała substancja chemiczna, ale pewna jej część, ugrupowanie. Identyczne grupy mogą znajdować się w składzie różnych chemikaliów. Dlatego przy uczuleniu na jedną substancję chemiczną możliwe są reakcje alergiczne na inne substancje chemiczne o podobnych grupach. Ma to szczególne znaczenie przy podziale reakcji alergicznych na alergeny medyczne i przemysłowe. Alergeny są egzogenne, dostają się do organizmu z zewnątrz, a endoalergeny powstają w samym organizmie.

Istnieje klasyfikacja oparta na sposobie dostania się alergenu do organizmu:

1) alergeny powietrzne, wziewne (kurz domowy i przemysłowy, pyłki roślin, naskórek i sierść zwierząt itp.);

2) alergeny pokarmowe;

3) alergeny kontaktowe, które przenikają przez skórę i błony śluzowe (chemikalia, leki);

4) alergeny do wstrzykiwania (leki, surowice);

5) alergeny zakaźne (bakterie, wirusy);

6) alergeny lecznicze.

Każda grupa tej klasyfikacji obejmuje alergeny różnego pochodzenia. Istnieje również wygodniejsza klasyfikacja, która opiera się na pochodzeniu egzogennych alergenów. Są one podzielone na następujące grupy:

1) alergeny pochodzenia niezakaźnego – domowe, naskórkowe, pyłkowe, spożywcze, przemysłowe;

2) alergeny pochodzenia zakaźnego - bakteryjne, grzybicze, wirusowe.

Wśród nich główną rolę odgrywa kurz domowy. Jest to złożony alergen w swoim składzie, w skład którego wchodzą cząsteczki kurzu (z ubrań, pościeli, materacy), grzyby (w wilgotnych pomieszczeniach), cząstki owadów domowych, bakterie (niepatogenne gronkowce itp.). Głównymi alergenami w kurzu domowym są roztocza i ich produkty odpadowe. Żyją w łóżkach, poduszkach, gdzie żywią się cząstkami ludzkiego naskórka. Podczas potrząsania łóżkiem kleszcze, ich cząsteczki i ekskrementy dostają się do dróg oddechowych. Ten rodzaj kleszcza jest bardzo rozpowszechniony. Dafnie, które są zawarte w karmie ryb akwariowych, są silnie alergizujące. Alergeny domowe najczęściej powodują alergiczne choroby układu oddechowego.

Są to alergeny jadu żądeł, śliny owadów gryzących oraz cząstki okrywy ciała owadów. Alergeny te powodują zarówno miejscowe, jak i ogólne reakcje alergiczne. Ludzie, którzy są nadwrażliwi na jednego owada, mają taką samą nadwrażliwość na inne owady z rzędu i rodziny, ponieważ mają wspólne antygeny.

Ta grupa obejmuje łupież, sierść zwierząt, ptasie pióra, rybie łuski. Jednym ze szczególnych alergenów jest sierść konia. Ten typ alergenu powoduje alergie zawodowe u pracowników wiwarium, hodowców owiec, drobiu, hodowców koni i fryzjerów. Objawia się nieżytem nosa, astmą oskrzelową, pokrzywką.

Prawie każdy lek może prowadzić do rozwoju alergii na leki. Leki lub ich metabolity są z reguły haptenami i dopiero po związaniu z białkami tkankowymi stają się pełnoprawnymi alergenami. Cząsteczka leku ma miejsce, w którym powstają przeciwciała, tj. to miejsce (a nie cała cząsteczka jako całość) pełni rolę determinanty antygenowej. Takie miejsca mogą być takie same dla różnych leków i nazywane są powszechnymi wyznacznikami reaktywności krzyżowej. Dlatego w przypadku uczulenia na jeden lek, reakcje alergiczne wystąpią na wszystkie inne leki, które mają tę samą determinantę.

Tak więc w przypadku alergii na jeden lek konieczne jest wykluczenie stosowania wszystkich leków, które mają z nim wspólną determinantę.

Choroby alergiczne nie są powodowane przez pyłki wszystkich rodzajów roślin, ale raczej małe (nie więcej niż 35 mikronów średnicy), a także mają dobry efekt lotny. Najczęściej jest to pyłek różnego rodzaju roślin wiatropylnych. Alergia wywołana pyłkami roślin nazywana jest katarem siennym. Skład antygenowy pyłku jest dość złożony i składa się z kilku składników. Na przykład pyłek ambrozji zawiera 5-10 antygenów, a pyłek tymotki zawiera do 7-15 składników antygenowych. Różne rodzaje pyłków mogą mieć wspólne alergeny, więc osoby wrażliwe na jeden rodzaj pyłków mogą reagować na inne rodzaje pyłków. Częste alergeny stwierdzono w pyłkach traw zbożowych (tymotka, żyto, kostrzewa, wiechlina). Każda strefa klimatyczna i geograficzna ma swoje własne gatunki roślin, których pyłki najczęściej powodują rozwój kataru siennego. Na Terytoriach Krasnodarskim i Stawropolskim jest to pyłek ambrozji i dzikich konopi, w Moskwie pyłek traw łąkowych itp.

Alergeny mogą być wieloma pokarmami. Ale najczęściej są to ryby, mięso (zwłaszcza wieprzowina), jajka, mleko, czekolada, pszenica, fasola, pomidory. Ponadto alergeny mogą być również dodatkami do żywności, które są zawarte w produktach i są chemikaliami. Są to przeciwutleniacze, barwniki, substancje aromatyczne i inne.

Szybki rozwój przemysłu chemicznego znacznie zwiększył ilość różnych chemikaliów w produkcji iw gospodarstwach domowych, a co za tym idzie kontakt ludzi z nimi. Spowodowało to pojawienie się reakcji alergicznych o różnym charakterze. Alergeny przemysłowe to w przeważającej części hapteny, które wiążą się z białkami poprzez swoją grupę reaktywną. Na przykład poprzez atom halogenu przyłączane są nitrozwiązki aromatyczne, grupy merkapto wielu pestycydów reagują z grupami HS białek itp. Uważa się, że im większa zdolność haptenu do tworzenia wiązania chemicznego z białkiem, tym większa jest jego aktywność alergizująca. Najczęstszymi alergenami przemysłowymi są terpentyna, oleje, nikiel, chrom, arsen, smoła, żywice, garbniki, wiele barwników itp. W salonach fryzjerskich i kosmetycznych alergenami mogą być farby do włosów, brwi i rzęsy, płyn do trwałej ondulacji itp. W życiu codziennym alergenami mogą być mydła, detergenty, tkaniny syntetyczne itp.

Procesy alergiczne mogą powodować różnorodne patogeny chorób zakaźnych, a także ich produkty przemiany materii. Procesy te stają się integralną częścią patogenezy choroby. Choroby zakaźne, w których patogenezie wiodącą rolę odgrywa alergia, nazywane są chorobami zakaźno-alergicznymi. Należą do nich wszystkie infekcje przewlekłe (gruźlica, trąd, bruceloza, kiła, reumatyzm, przewlekła kandydoza itp.). Wraz z eliminacją chorób epidemicznych coraz większego znaczenia nabierają procesy alergiczne wywoływane przez florę oportunistyczną i saprofityczną. Źródłem uczulenia jest zwykle flora przewlekłych ognisk zapalnych w zatokach przynosowych, uchu środkowym, migdałkach, próchnicy zębów, woreczku żółciowym itp. W tym przypadku niektóre postacie astmy oskrzelowej, obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka, reumatyzm, wrzodziejące zapalenie jelita grubego i inne choroby mogą się rozwijać. Grzyby są bardzo powszechnymi alergenami. Około 350 gatunków grzybów wykazuje działanie alergizujące. Wśród nich są gatunki chorobotwórcze dla ludzi, które wywołują choroby z alergiami na podstawie patogenezy. Takimi chorobami są na przykład aspergiloza, promienica, kokcydioidomikoza, histoplazmoza itp. Jednak wiele grzybów, które nie są patogenne dla ludzi, po spożyciu powoduje uczulenie i rozwój różnych chorób alergicznych (astma oskrzelowa itp.). Grzyby te znajdują się w powietrzu atmosferycznym, mieszkaniach, kurzu domowym, spleśniałej żywności itp. Ich stężenie zależy od pory roku, wilgotności, temperatury i innych warunków.

2. Patogeneza procesów alergicznych

Istnieją różne klasyfikacje reakcji alergicznych. Najpowszechniejsza dzieli wszystkie reakcje alergiczne na reakcje alergiczne typu natychmiastowego i reakcje alergiczne typu opóźnionego. Klasyfikacja ta opiera się na czasie wystąpienia reakcji po kontakcie z alergenem. Reakcja typu natychmiastowego rozwija się w ciągu 15-20 minut, typu opóźnionego - po 1-2 dniach. Ale ta klasyfikacja nie obejmuje całej gamy objawów alergii. Na przykład niektóre reakcje rozwijają się po 4-6 lub 12-18 godzinach, tj. Nie można ich przypisać ani opóźnionym reakcjom, ani natychmiastowym reakcjom. Dlatego różnice między reakcjami alergicznymi zaczęto wiązać z odmiennymi mechanizmami ich rozwoju i dokonano klasyfikacji opartej na zasadzie patogenetycznej. Wszystkie reakcje alergiczne dzielą się na prawdziwe, czyli właściwie alergiczne, i fałszywe, czyli pseudoalergiczne (nieimmunologiczne). Z kolei prawdziwe, a właściwie uczulone, dzielą się na chimergiczne (B-zależne) i kitergiczne (T-zależne).

Prawdziwe, a właściwie alergiczne reakcje mają etap immunologiczny w swoim rozwoju, fałszywe go nie mają. Podział reakcji prawdziwych na dwa typy opiera się na naturze mechanizmu immunologicznego. Chimergiczne powstają w wyniku reakcji alergenu z przeciwciałami (z gr. himos – „sok”), a kitergiczne – w wyniku połączenia alergenu z uczulonymi limfocytami (z gr. citos – „komórka”). Później ta klasyfikacja została poprawiona. Wyszczególnił mechanizmy immunologiczne. Reakcje chimergiczne zaczęto nazywać B-zależnymi, ponieważ tworzenie przeciwciał jest związane z limfocytami B. W zależności od klasy immunoglobulin, do której należą utworzone przeciwciała, w reakcjach alergicznych B-zależnych zidentyfikowano reakcje A, J, E i M-globuliny. Reakcje kytergiczne nazywane są reakcjami T-zależnymi, wśród nich są reakcje typu tuberkulinowego, takie jak kontaktowe zapalenie skóry i odrzucenie przeszczepu. Istnieje inna szeroko rozpowszechniona klasyfikacja, również oparta na zasadzie patogenetycznej. Opiera się na cechach mechanizmów odpornościowych. Zgodnie z tą klasyfikacją wyróżnia się 4 rodzaje reakcji alergicznych:

1) anafilaktyczne (przeciwciała JgE i rzadziej JgJ);

2) cytotoksyczne (przeciwciała JgJ i JgM);

3) typ Arthus - uszkodzenie przez kompleks immunologiczny (przeciwciała JgJ i JgM);

4) nadwrażliwość opóźniona (uwrażliwione limfocyty).

Pomimo faktu, że w rozwój choroby alergicznej zaangażowanych jest kilka mechanizmów immunologicznych, można wyróżnić główny, wiodący mechanizm, który jest niezwykle niezbędny dla leczenia uzasadnionego patogenetycznie.

Antygen, gdy dostanie się do organizmu, powoduje jego uczulenie. Uczulenie to pośredniczony immunologicznie wzrost wrażliwości organizmu na antygeny (alergeny) pochodzenia egzogennego lub endogennego. Pojęcia uczulenia i alergii są różne. Alergia obejmuje nie tylko wzrost wrażliwości na jakikolwiek antygen, ale także realizację tej zwiększonej wrażliwości w postaci reakcji alergicznej. Początkowo wzrasta wrażliwość na antygen i dopiero wtedy, gdy alergen (antygen) pozostaje w organizmie lub ponownie do niego wnika, rozwija się reakcja alergiczna, czyli sama reakcja alergiczna składa się z dwóch elementów. Te części są oddzielone w czasie. W tym przypadku uczulenie jest pierwszą (lub przygotowawczą) częścią, a druga część jest w rzeczywistości reakcją alergiczną.

Tak więc reakcja alergiczna jest realizacją stanu uczulenia na jakąś kliniczną postać choroby alergicznej. Bardzo często osoba, której organizm jest uczulony na alergen, jest praktycznie zdrowa, dopóki ten alergen nie dostanie się do jego organizmu, na przykład pyłek pyłkowicy, lek itp. Wynika z tego, że wzrost wrażliwości jest specyficzny, tj. tylko na antygen, który powoduje to. W zależności od metody otrzymywania rozróżnia się uczulenie czynne i bierne. Aktywne uczulenie rozwija się wraz ze sztucznym wprowadzeniem lub naturalnym spożyciem alergenu do organizmu. Bierne uczulenie odtwarza się w eksperymencie, gdy surowica krwi lub komórki limfoidalne są podawane biernemu biorcy od aktywnie uczulonego dawcy. Jeśli występuje uczulenie płodu podczas jego rozwoju wewnątrzmacicznego, wówczas takie uczulenie nazywa się wewnątrzmacicznym. Uczulenie może być jednowartościowe, gdy występuje nadwrażliwość na jeden alergen, i wielowartościowe, gdy jest uczulone na wiele alergenów. Uczulenie krzyżowe występuje również wtedy, gdy następuje wzrost wrażliwości uwrażliwionego organizmu na inne antygeny, które mają wspólne determinanty z alergenem wywołującym uczulenie.

Ze względu na charakter mechanizmów zaangażowanych w rozwój alergii wyróżnia się etap III.

I - etap immunologiczny. Obejmuje wszystkie zmiany w układzie odpornościowym zachodzące od momentu wniknięcia alergenu do organizmu, powstawanie przeciwciał i uczulonych limfocytów oraz ich połączenie z alergenem, który wielokrotnie wnikał lub istnieje w organizmie.

II - etap patochemiczny. Na tym etapie powstają mediatory aktywne biologicznie. Mediatory powstają, gdy alergen łączy się z przeciwciałami lub uczulonymi limfocytami pod koniec etapu immunologicznego.

III - etap patofizjologiczny lub etap objawów klinicznych. Charakteryzuje się tym, że powstałe mediatory mają patogenny wpływ na komórki, narządy i tkanki organizmu.

W reakcjach alergicznych występuje kilka rodzajów uszkodzeń tkanek:

1) reaginiczny typ uszkodzenia tkanek. Nazwa tego typu pochodzi od nazwy reaginowych przeciwciał biorących udział w jego powstawaniu. Reaginy należą głównie do klasy JgE, ale są wśród nich również reaginy klasy JgJ. Ten typ ma synonimy: atoniczny (z greckiego atonos - „niezwykły”, „obcy”), anafilaktyczny, reakcja alergiczna typu natychmiastowego. W odpowiedzi na spożycie alergenu powstają reaginy. Są one utrwalone głównie na komórkach tucznych i ich analogach we krwi - bazofilach. Rezultatem jest stan uczulenia. Wielokrotne wnikanie do organizmu tego samego alergenu prowadzi do jego połączenia z powstającymi reaginami, co powoduje uwolnienie szeregu mediatorów z mastocytów i bazofilów oraz ich powstawanie przez inne komórki. Utworzone i uwolnione mediatory mają zarówno działanie ochronne, jak i patogenne. Patogenne działanie objawia się objawami różnych chorób. Mediatorami reakcji typu reaginowego są histamina, serotonina, substancje wolno działające (MDV), prostaglandyny;

2) cytotoksyczny typ uszkodzenia tkanki. Nazywa się to cytotoksycznym, ponieważ przeciwciała powstałe przeciwko antygenom komórkowym łączą się z komórkami i powodują ich uszkodzenie, a nawet lizę (efekt cytologiczny). Antygen to komórka, a raczej te determinanty antygenowe obecne na komórkach. Tworzą się przeciwciała przeciwko tym determinantom, które następnie wiążą się z nimi. Uszkodzenie może wystąpić na trzy sposoby:

a) w wyniku aktywacji dopełniacza powstają aktywne fragmenty dopełniacza, które uszkadzają błonę komórkową;

b) z powodu aktywacji fagocytozy komórek pokrytych przeciwciałami;

c) poprzez aktywację cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał.

Rolę mediatorów uszkodzeń w drugim typie odgrywają enzymy lizosomalne, które są wydzielane przez fagocyty. Działanie przeciwciał cytotoksycznych nie zawsze kończy się uszkodzeniem komórek. Jednocześnie liczy się ich liczba. Przy niewielkiej ilości przeciwciał zamiast uszkodzenia można uzyskać zjawisko stymulacji;

3) uszkodzenie przez kompleksy immunologiczne. W tego typu reakcji alergicznej uszkodzenie jest powodowane przez kompleksy immunologiczne. Synonimy to typ kompleksu immunologicznego i typ Arthusa. Pomysły na ten typ powstały na podstawie obserwacji miejscowego działania toksycznego na tkanki kompleksu antygen-przeciwciało powstającego w nadmiarze antygenu. Antygen, który dostaje się do organizmu, mający postać rozpuszczalną, jest tworzeniem przeciwciał. Największą rolę odgrywają w tym przypadku przeciwciała klasy JgJ i JgM. W pewnych warunkach kompleks antygen-przeciwciało może spowodować uszkodzenie i rozwój choroby. W tych przypadkach uszkadzające działanie kompleksu realizowane jest głównie poprzez aktywację dopełniacza, uwalnianie enzymów lizosomalnych oraz aktywację układu kininowego. Ten typ reakcji alergicznych prowadzi do rozwoju choroby posurowiczej, egzogennego alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych, w niektórych przypadkach alergii na leki i pokarmy, w wielu chorobach autoalergicznych (takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy itp.). Przy znacznej aktywacji dopełniacza może dojść do ogólnoustrojowej anafilaksji w postaci wstrząsu anafilaktycznego. Niektóre z powstałych mediatorów (kininy, serotonina, histamina) mogą powodować skurcz oskrzeli, który jest głównym objawem astmy oskrzelowej;

4) reakcja alergiczna typu opóźnionego. Termin ten odnosi się do grupy reakcji alergicznych, które rozwijają się u osób uczulonych 24-48 godzin po ekspozycji na alergen. Typowym przykładem takiej reakcji jest dodatnia tuberkulinowa reakcja skórna prątków gruźlicy uczulonych na antygeny. Początkowo charakterystyczną cechą był czas rozwoju reakcji. Stwierdzono wówczas, że główną rolę w mechanizmie ich powstawania odgrywa działanie uczulonych limfocytów na alergen. Synonimy tego typu:

a) nadwrażliwość typu opóźnionego;

b) nadwrażliwość komórkowa (ze względu na fakt, że rolę przeciwciał pełnią tzw. uczulone limfocyty);

c) alergia komórkowa;

d) typ tuberkulinowy;

e) nadwrażliwość bakteryjna.

W odpowiedzi na dostanie się alergenu do organizmu powstają tzw. uczulone limfocyty. Należą do populacji T limfocytów, a struktury pełniące rolę przeciwciał, które mogą wiązać się z odpowiednim antygenem, są również wbudowane w ich błonę komórkową. Kiedy alergen ponownie wchodzi, łączy się z uczulonymi limfocytami. Prowadzi to do szeregu zmian morfologicznych, biochemicznych i czynnościowych w limfocytach. Przejawiają się one w postaci zwiększonej syntezy DNA, RNA i białek, wydzielin różnych mediatorów, zwanych limfokinami. Za pomocą limfokin mobilizowane są różne komórki. Pod wpływem niektórych limfokin nieuwrażliwione limfocyty nabierają zwiększonej wrażliwości na alergen. Specjalny rodzaj limfokin ma działanie cytotoksyczne i hamujące aktywność komórek. Uczulone limfocyty mają również bezpośredni wpływ na komórki docelowe (działanie cytotoksyczne). Akumulacja komórek, naciek komórkowy obszaru, w którym następuje połączenie limfocytu z odpowiednim alergenem, rozwijają się przez kilka godzin i osiągają maksimum po 1-3 dniach. W tym obszarze odnotowuje się zniszczenie komórek docelowych, ich fagocytozę i zwiększoną przepuszczalność naczyń. Wszystko to objawia się w postaci reakcji zapalnej typu produktywnego. Jeśli alergen lub kompleks immunologiczny nie zostanie dezaktywowany, wokół nich zaczynają tworzyć się ziarniniaki, za pomocą których alergen jest oddzielany od otaczających tkanek. Ziarniniaki mogą obejmować różne mezenchymalne komórki makrofagów, komórki nabłonkowe, fibroblasty i limfocyty. Inny jest los ziarniniaka. Zwykle w jego centrum rozwija się martwica, a następnie tworzy się tkanka łączna i stwardnienie.

Głównymi mediatorami czwartego typu reakcji alergicznych są limfokiny, które są substancjami wielkocząsteczkowymi o charakterze polipeptydowym, białkowym lub glikoproteinowym, powstającymi podczas interakcji limfocytów T i B z alergenami. Limfokiny działają na różne komórki (makrofagi, limfocyty, fibroblasty, komórki nabłonkowe itp.) poprzez odpowiednie receptory na tych komórkach. Najczęściej badanymi limfokinami są:

1) czynnik hamujący migrację makrofagów. Wspomaga akumulację makrofagów w obszarze reakcji alergicznej i może wzmagać ich aktywność i fagocytozę. Uczestniczy również w tworzeniu ziarniniaków w chorobach zakaźnych i alergicznych oraz zwiększa zdolność makrofagów do niszczenia niektórych rodzajów bakterii;

2) czynnik stymulujący powstawanie endogennych pirogenów. Stymuluje tworzenie endogennych pirogenów przez makrofagi;

3) czynniki mitogenne. Są kombinacją kilku czynników. Są to limfocytarny czynnik mitogenny, interleukina-1 pochodzenia makrofagowego i czynnik wzrostu T, czyli interleukina-2, wydzielana przez T-pomocniki;

4) czynniki chemotaktyczne. Istnieje kilka rodzajów tych czynników, z których każdy powoduje chemotaksję odpowiednich leukocytów makrofagów, granulocytów neutrofilowych, eozynofilowych i zasadochłonnych;

5) limfotoksyny. Powoduje uszkodzenie lub zniszczenie różnych komórek docelowych. W organizmie komórki znajdujące się w miejscu powstawania limfotoksyn mogą ulec uszkodzeniu. W wysokich stężeniach powodują uszkodzenia wielu różnych komórek docelowych, a przy niskich stężeniach ich aktywność zależy od rodzaju komórek;

6) interferon jest wydzielany przez limfocyty pod wpływem specyficznego alergenu (tzw. interferonu immunologicznego) oraz niespecyficznych mitogenów. Jest specyficzny dla gatunku;

7) czynnik reagujący ze skórą. W doświadczeniu po śródskórnym podaniu zwierzęciu reakcja zapalna rozwija się po 4-6 godzinach, a maksimum osiąga po 16-24 godzinach. Nasilenie stanu zapalnego zależy od źródła czynnika reagującego ze skórą. Czynnik jest specyficzny dla gatunku. Zmniejszenie uwalniania czynnika reagującego ze skórą przez limfocyty krwi wskazuje na tłumienie odporności komórkowej;

8) współczynnik przeniesienia. Wyizolowany z dializatu limfocytów uczulonych świnek morskich (w eksperymencie) i ludzi. Czynnik ten, podawany nienaruszonym loszkom lub ludziom, nadaje „pamięć immunologiczną” antygenu uczulającego i uwrażliwia organizm na ten antygen. Oprócz limfokin w uszkadzającym działaniu biorą udział enzymy lizosomalne, które są uwalniane podczas fagocytozy i niszczenia komórek.

Po rozważeniu rodzajów reakcji alergicznych należy wyciągnąć następujący wniosek. Włączenie jednego lub drugiego rodzaju reakcji alergicznej zależy od wielu czynników, ale można je zredukować do dwóch głównych. Są to właściwości antygenu i reaktywność organizmu. Wśród właściwości antygenu ważną rolę odgrywa jego charakter chemiczny, stan fizyczny i ilość. Słabe antygeny występujące w środowisku w niewielkich ilościach (pyłki roślin, kurz domowy, łupież i sierść zwierząt) często dają atoniczny typ reakcji alergicznych. Alergeny nierozpuszczalne (bakterie, zarodniki grzybów itp.) często prowadzą do reakcji alergicznej typu opóźnionego. Alergeny rozpuszczalne (surowice antytoksyczne, γ-globuliny, produkty lizy bakteryjnej itp.), zwłaszcza w dużych ilościach, wywołują zwykle reakcję alergiczną typu immunokompleks.

Alergen jako przyczyna choroby alergicznej oddziałuje na organizm w określonych warunkach, co może albo sprzyjać jego działaniu, co doprowadzi do rozwoju choroby, albo utrudniać jego działanie i tym samym zapobiegać rozwojowi choroby. Dlatego pomimo obecności w środowisku dużej liczby potencjalnych alergenów, choroby alergiczne rozwijają się tylko w pewnym odsetku przypadków. Warunki mogą być zewnętrzne (ilość alergenu, czas trwania i charakter jego działania) i wewnętrzne. Warunki wewnętrzne to reaktywność organizmu.

Reaktywność organizmu jest właściwością organizmu jako całości, która reaguje zmianami aktywności życiowej na wpływ środowiska. Zależy to od dziedzicznych cech budowy i funkcjonowania układów organizmu oraz właściwości, które organizm nabywa w trakcie swojego życia. Ta kombinacja wrodzonych (dziedzicznych) i nabytych właściwości reprezentuje te wewnętrzne warunki, od których w dużej mierze zależy możliwość rozwoju lub braku rozwoju choroby. Fakt ten ma ogromne znaczenie, ponieważ możliwa jest celowa zmiana reaktywności organizmu w kierunku utrudniającym realizację działania potencjalnych alergenów. Każdy bodziec ma dwojaki wpływ na organizm: specyficzny i niespecyficzny. Pierwsza związana jest z jakością bodźca, jego zdolnością do wywołania pewnych zmian w organizmie. Specyficzna strona działania alergenu wpływa na układ odpornościowy, który posiada dla niego odpowiednie receptory. Układ odpornościowy reaguje na działanie alergenu określoną reakcją, zgodnie z programem, który posiada. O działaniu programu decydują właściwości dziedziczne i nabyte. Ustalono, że odpowiedź immunologiczna na każdy antygen jest z góry określona genetycznie. Klasa i rodzaje utworzonych przeciwciał zależą od cech funkcjonowania genów strukturalnych immunoglobulin. Geny odpowiedzi immunologicznej określają intensywność odpowiedzi immunologicznej poprzez ilość wytworzonych przeciwciał i nasilenie reakcji alergicznej typu opóźnionego z udziałem uwrażliwionych limfocytów. Dziedziczne lub nabyte wady pracy niektórych części układu odpornościowego mogą przyczynić się do rozwoju reakcji alergicznych. Na przykład przy niewystarczającej aktywności pewnej subpopulacji supresorów T wzrasta tworzenie JgE, co może prowadzić do rozwoju uczulenia typu atonicznego. Niedobór wydzielniczej JgA przyczynia się do przenikania alergenów przez błony śluzowe dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego oraz rozwoju reakcji atonicznych, immunokompleksowych lub innych typów reakcji alergicznych. Strona niespecyficzna przejawia się w działaniu alergenu (antygenu) jako stresora. Dlatego po raz pierwszy po wprowadzeniu różnych antygenów ujawniają się mniej więcej ten sam typ zmian w aktywności niektórych części układu neuroendokrynnego w postaci aktywacji układu współczulno-nadnerczowego, przysadkowo-nadnerczowego i innych. .

Układ odpornościowy, jak każdy inny układ organizmu, działa i jest regulowany w interesie całego organizmu, mimo że funkcjonuje według własnych wewnętrznych praw i programów. Na funkcję układu odpornościowego wpływa układ neuroendokrynny. Dzięki temu systemowi organizm przystosowuje się do ciągle zmieniających się warunków środowiskowych, działania różnych jego czynników. Zdolność do oddziaływania na układ odpornościowy zapewnia obecność na jego komórkach składowych odpowiednich receptorów dla mediatorów układu nerwowego i hormonów. Obserwacje kliniczne wskazują, że stan wyższych partii ośrodkowego układu nerwowego może wpływać na przebieg i rozwój chorób alergicznych. Dobrze znane są fakty zaostrzeń przebiegu chorób alergicznych na tle napięcia w sferze psychoemocjonalnej pod wpływem negatywnych emocji. Opisano przypadki pojawienia się tych chorób po negatywnych emocjach i rozwoju ostrych reakcji alergicznych na szereg pokarmów i innych alergenów po uszkodzeniu mózgu. Wyższe części ośrodkowego układu nerwowego mają wyraźny wpływ na objawy astmy oskrzelowej. Autonomiczny układ nerwowy odgrywa istotną rolę w reakcjach immunologicznych i procesach alergicznych. Aktywacja podziałów współczulnego i przywspółczulnego wpływa na powstawanie przeciwciał w różny sposób.

Analiza obrazu klinicznego chorób alergicznych wskazuje bardziej na rolę dystonii miejscowej niż uogólnionej obu części autonomicznego układu nerwowego. Najwyższą pobudliwość przywspółczulną w odpowiednich tkankach, niezależnie od stanu układu współczulnego, stwierdzono w astmie oskrzelowej, pokrzywce i migrenie. Wpływ układu nerwowego realizowany jest w tkankach zarówno bezpośrednio poprzez obecne na komórkach receptory cholinergiczne i adrenergiczne, jak i poprzez zmianę aktywności gruczołów dokrewnych, których ośrodki regulacji zlokalizowane są w podwzgórzu. Obserwacje kliniczne i eksperymentalne wykazały, że zmiany w gospodarce hormonalnej organizmu mogą mieć istotny wpływ na występowanie i przebieg procesów alergicznych. Z kolei same procesy alergiczne zaburzają funkcje gruczołów dokrewnych. Aktywacja układu przysadkowo-nadnerczowego i współczulno-nadnerczowego w warunkach stresowych hamuje w niektórych przypadkach występowanie reakcji zapalnych i alergicznych. Na przykład w eksperymencie na tle usunięcia nadnerczy u zwierząt wstrząs anafilaktyczny i szereg innych reakcji alergicznych są cięższe. Procesy alergiczne powodują aktywację układu przysadkowo-nadnerczowego. Ta aktywacja jest niespecyficzna, wtórna i jest odpowiedzią na uraz. Jednocześnie procesy alergiczne zachodzące w samych nadnerczach w różnym stopniu blokują syntezę kortyzolu, co często wzmaga powstawanie kortykosteronu. Powtarzające się zaostrzenia procesów alergicznych prowadzą do wyczerpania tego systemu. Dlatego u pacjentów z przewlekłymi chorobami alergicznymi zawsze stwierdza się pewien stopień niewydolności nadnerczy. Istnieją również przesłanki wskazujące na dużą rolę hormonów płciowych w powstawaniu i przebiegu procesów alergicznych. Wiadomo na przykład, że w niektórych przypadkach rozwój chorób alergicznych jest związany ze zmianami cyklu miesiączkowego lub wystąpieniem menopauzy. Dysfunkcja tarczycy jest czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju alergii, przy czym nadczynność odgrywa większą rolę. Należy zauważyć, że na tle nadczynności tarczycy stosowane leki często powodują rozwój alergii na leki. Jednocześnie wprowadzenie dużej ilości hormonów tarczycy hamuje rozwój reakcji alergicznych. Insulina i ściśle z nią związane stany hiper- i hipoglikemii mają pewien wpływ. Uważa się, że hiperglikemia hamuje reakcje typu opóźnionego, rozwój wstrząsu anafilaktycznego, a hipoglikemia je nasila. O roli przytarczyc świadczą objawy niedoczynności przytarczyc (krótkotrwałe skurcze tężcowe kończyn) u pacjentów z astmą oskrzelową oraz korzystny efekt terapeutyczny parathormonu w astmie oskrzelowej i pokrzywce. Tak więc choroby alergiczne odgrywają ważną rolę w występowaniu szeregu stanów patologicznych organizmu.

3. Alergia na leki

Jest to zbiorcze określenie różnych chorób, których czynnikiem etiologicznym są leki, a patogeneza jest alergiczna. Alergia na leki jest szczególnym działem alergologii klinicznej, dlatego immunologiczne zasady klasyfikacji różnych chorób alergicznych mają również zastosowanie do klasyfikacji alergii na leki. Prawie każda choroba alergiczna (z wyjątkiem pyłkowicy) może być wywołana przez różne leki, jednocześnie każda z nozologicznych postaci choroby alergicznej może być wywołana przez inne alergeny.

Istnieje następująca klasyfikacja.

1. Powikłania alergiczne i choroby związane z krążącymi przeciwciałami humoralnymi (reakcje natychmiastowe):

1) system:

a) wstrząs anafilaktyczny;

b) ostra pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy;

c) choroba posurowicza i reakcje posurowiczopodobne;

d) astma oskrzelowa, alergiczna rinozinusopatia (postać atoniczna);

e) zaostrzenie choroby podstawowej (astma oskrzelowa, alergiczny nieżyt nosa, pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy, atoniczne zapalenie skóry - neurodermit);

f) agranulocytoza, plamica, nabyta niedokrwistość hemolityczna;

2) lokalne: reakcje takie jak fenomen Artusa-Sacharowa.

2. Powikłania alergiczne związane z przeciwciałami komórkowymi (reakcje typu opóźnionego):

1) miejscowe: powikłania typu kontaktowego (zapalenie skóry, zapalenie skóry i spojówek, zapalenie rogówki, zapalenie gardła, zapalenie języka itp.);

2) system:

a) uogólnione, rozległe zapalenie skóry;

b) reakcje grzybopodobne (rumieniowo-pęcherzykowe zapalenie skóry);

c) powikłania typu hiperergicznego (zapalenie naczyń, erytrodermia, pęcherzowe, złuszczające i krwotoczne zapalenie skóry, zespół Lyella, zespół Stevensa-Johnsona itp.);

d) zaostrzenie choroby podstawowej (kolagenozy, niektóre formy egzemy i neurodermitów itp.).

Powikłania pierwszej grupy wyróżniają się tym, że w ich mechanizmie biorą udział biochemicznie aktywne substancje reakcji antygen-przeciwciało, aw surowicy krwi pacjentów znajdują się przeciwciała alergiczne (reaginy). Pozytywne testy skórne lub prowokacyjne w powikłaniach alergicznych o podobnym mechanizmie występują z reguły w ciągu 15-20 minut. Drugą grupę powikłań stanowią reakcje, w mechanizmie których wiodącą rolę odgrywają procesy podrażnienia przez składniki alergiczne struktur naskórka i tkanki łącznej oraz powstawanie różnego rodzaju stanów zapalnych (w tym po testach skórnych i prowokacyjnych) po 12-24 godzinach lub dłużej. Klasyczne substancje biochemiczne z reguły nie biorą udziału w tych reakcjach.

Szok anafilaktyczny

Jest to najgroźniejsze powikłanie alergiczne. Wstrząs anafilaktyczny mogą wywołać prawie wszystkie obecnie stosowane leki, surowice i szczepionki, alergeny pyłkowe w okresie błędnych testów prowokacyjnych, pokarmy, zwłaszcza ryby, mleko, jajka i inne, napoje alkoholowe, kąpiele w zimnej wodzie z alergiami na zimno, użądlenia os , pszczoły, trzmiele, szerszenie. Wstrząs anafilaktyczny odnosi się do powikłań alergicznych, które występują z krążącymi przeciwciałami humoralnymi, których główną cechą jest ich wpływ na mechanizm biologicznie czynnych substancji reakcji antygen-przeciwciało w tkankach i płynnych ośrodkach tkankowych oraz jako ogniwo pośrednie na procesy pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego. W patogenezie wstrząsu anafilaktycznego (i innych typów alergii humoralnych typu natychmiastowego) wyróżnia się trzy etapy: immunologiczny, patochemiczny (biochemiczny) i patofizjologiczny. Początkowym etapem etapu immunologicznego jest uczulenie, tj. proces nadwrażliwości. Uczulenie następuje w ciągu około 7-8 dni (w eksperymencie), a u ludzi okres ten może trwać wiele miesięcy i lat. Faza uczulenia charakteryzuje się immunologiczną restrukturyzacją organizmu, produkcją przeciwciał homocytotropowych (lub reagin). Oddziaływanie alergenu z przeciwciałami zachodzi w narządach i komórkach, w których przeciwciała są utrwalane, tj. w narządach wstrząsowych. Narządy te obejmują skórę, mięśnie gładkie narządów wewnętrznych, komórki krwi, tkankę nerwową, tkankę łączną. Reakcja jest szczególnie ważna w komórkach tucznych tkanki łącznej, które znajdują się w pobliżu małych naczyń krwionośnych pod błonami śluzowymi, a także na leukocytach zasadochłonnych. Na etapie patochemicznym kompleks alergen-przeciwciało prowadzi do zahamowania aktywności inhibitorów enzymów tkankowych i surowiczych, co powoduje zatrucie i uwolnienie niektórych substancji biologicznie czynnych (histaminy, serotoniny, heparyny, acetylocholiny itp.) oraz powstawanie innych substancji biologicznie czynnych (bradykininy, wolno działającej substancji anafilaktycznej odpowiedzialnej za skurcz oskrzeli itp.). Stadium patofizjologiczne daje zespół zaburzeń patofizjologicznych leżących u podstaw obrazu klinicznego. Charakterystyczne są skurcze oskrzeli, skurcze mięśni gładkich jelita, pęcherza moczowego, macicy, upośledzona przepuszczalność naczyń. W tej fazie dochodzi również do zapalenia alergicznego, które rozwija się na skórze, błonach śluzowych i narządach wewnętrznych. Podstawą patomorfologiczną wstrząsu anafilaktycznego jest nadmiar i obrzęk opon i mózgu, płuc, krwotoki w opłucnej, wsierdziu, nerkach, nadnerczach, błonach śluzowych, żołądku i jelitach, rozedma płuc.

Szybkość powikłania wynosi od kilku sekund lub minut do 2 h. Objawy wstrząsu są zróżnicowane, ich nasilenie jest różne u różnych pacjentów. Stopień ciężkości dzieli się na cztery etapy: łagodny, umiarkowany, ciężki i bardzo ciężki (śmiertelny). Większość pacjentów skarży się na nagłe osłabienie, duszności, suchy kaszel, zawroty głowy, pogorszenie widzenia, utratę słuchu, silne swędzenie skóry lub uczucie gorąca w całym ciele, dreszcze, bóle brzucha, serca, nudności, wymioty, parcia na stolec i oddawanie moczu. Może wystąpić utrata przytomności. Obiektywnie stwierdza się tachykardię, nitkowate tętno, niskie lub całkowicie niewykrywalne ciśnienie krwi, zimne poty, sinicę lub ostre zaczerwienienie skóry, stłumione dźwięki serca, rozszerzone źrenice, drgawki, pianę z ust, czasem ostry obrzęk języka, obrzęk twarzy (obrzęk Quinckego), krtani, mimowolne wypróżnianie, zatrzymanie moczu, rozległą wysypkę. Czas trwania objawów wstrząsu anafilaktycznego zależy od stopnia uczulenia, prawidłowości i terminowości leczenia chorób współistniejących itp. W niektórych przypadkach śmierć pacjentów następuje w ciągu 5-30 minut od zamartwicy, w innych - po 24-48 godzinach lub po kilku dniach od ciężkich zmian w nerkach (z powodu zapalenia kłębuszków nerkowych), wątrobie (zapalenie wątroby, martwica wątroby), przewodzie pokarmowym (obfite krwawienia z przewodu pokarmowego), sercu (zapalenie mięśnia sercowego ) i inne narządy. Po przebytym wstrząsie anafilaktycznym obserwuje się gorączkę, letarg, bóle mięśni, brzucha, dolnej części pleców, wymioty, biegunkę, swędzenie skóry, pokrzywkę lub obrzęk naczynioruchowy, napady astmy oskrzelowej itp. Powikłania wstrząsu anafilaktycznego, oprócz wyżej wymienionych, obejmują zawał serca, zapalenie płuc, niedowład połowiczy i porażenie połowicze, zaostrzenie przewlekłego zapalenia jelita grubego z przedłużającym się krwawieniem z jelit. Śmiertelność we wstrząsie anafilaktycznym waha się od 10 do 30%. Wszyscy pacjenci po wstrząsie anafilaktycznym wymagają ambulatoryjnej obserwacji alergologa. Najważniejszymi środkami zapobiegawczymi są ukierunkowane gromadzenie historii alergii, a także eliminacja nieuzasadnionych recept na leki, zwłaszcza dla pacjentów cierpiących na taką czy inną postać choroby alergicznej. Lek, na który wystąpiła reakcja alergiczna jakiegokolwiek rodzaju, powinien być całkowicie wykluczony z kontaktu z pacjentem w jakiejkolwiek postaci farmakologicznej.

Ostra pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy (obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka olbrzymia)

Jest to klasyczna alergiczna choroba skóry, która wiąże się z naruszeniem przepuszczalności ściany naczyniowej i rozwojem obrzęku, któremu często towarzyszy uszkodzenie układu sercowo-naczyniowego i innych układów organizmu. Czynnikami etiologicznymi, które mogą powodować obrzęk Quinckego, są liczne leki, pokarmy, alergeny domowe, bakteryjne i grzybicze itp. Zgodnie z patogenezą obrzęk Quinckego odnosi się do choroby alergicznej, która występuje z humoralnymi, krążącymi przeciwciałami. Głównym mediatorem reakcji alergicznej jest histamina. Mediatory powodują rozszerzenie naczyń włosowatych i zwiększoną przepuszczalność naczyń krwionośnych, co prowadzi do zaczerwienienia, powstawania pęcherzy i obrzęków. W klinice ostrej pokrzywki przeważają dolegliwości związane z rozdzierającym miejscowym lub rozległym świądem, dreszczami, nudnościami, bólami brzucha i wymiotami.

W przypadku obrzęku naczynioruchowego nie występuje swędzenie skóry, pojawia się uczucie napięcia skóry, powiększenie warg, powiek, uszu, języka, moszny itp., z obrzękiem krtani - trudności w połykaniu, chrypka głosu. Obrzęk Quinckego jest uważany za jedną z postaci pokrzywki. W przeciwieństwie do pokrzywki, obrzęk naczynioruchowy obejmuje głębsze partie skóry i tkanki podskórnej. Często te choroby są łączone. Ostra pokrzywka może wystąpić z powikłaniami, takimi jak zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie kłębuszków nerkowych i obrzęk krtani, co może prowadzić do ciężkiej asfiksji wymagającej pilnej tracheotomii.

Choroba posurowicza i reakcje surowiczopodobne Są to klasyczne ogólnoustrojowe choroby alergiczne, które występują po podaniu obcych surowic leczniczych i wielu leków leczniczych. Choroby odnoszą się do reakcji alergicznych, które występują z humoralnymi, krążącymi przeciwciałami. W obrazie klinicznym wyróżnia się okres inkubacji od 7 do 12 dni, który w zależności od stopnia uczulenia może skrócić się do kilku godzin lub wydłużyć do 8 tygodni lub więcej. W zależności od stopnia nasilenia wyróżnia się formy łagodne, umiarkowane i ciężkie. Pacjenci skarżą się na świąd, dreszcze, ból głowy, pocenie się, ból brzucha, czasami nudności, wymioty, bóle stawów. Podczas badania określa się wysypki na skórze, obrzęk naczynioruchowy, gorączkę od stanów podgorączkowych do 40 ° C, obrzęk węzłów chłonnych, obrzęk stawów, tachykardię, niedociśnienie. Może wystąpić obrzęk krtani z groźbą uduszenia. Czas trwania choroby wynosi od kilku dni do 2-3 tygodni, czasami występuje anafilaktyczna postać choroby posurowiczej, która swoim przebiegiem przypomina wstrząs anafilaktyczny. Choroba posurowicza może powodować powikłania: zapalenie mięśnia sercowego, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie wątroby, zapalenie wielonerwowe, zapalenie mózgu. Rokowanie w znacznej liczbie przypadków jest korzystne, jeśli nie występują późne ciężkie powikłania ze strony narządów wewnętrznych wskazanych powyżej.

Reakcje alergiczne, takie jak zjawisko Arthusa-Sacharowa Inna nazwa tych reakcji to „reakcje pośladkowe”, ponieważ występują one w miejscu podania leku. Przyczynami tych reakcji są obce surowice, antybiotyki, witaminy (na przykład B₁), aloes, insulina i wiele innych leków. Mechanizm patogenetyczny polega na lokalnym oddziaływaniu antygenu (lub haptenu) z przeciwciałami w ścianie małych naczyń, przeciwciało zbliża się do ściany naczynia, ale nie wnika do tkanek. Kompleks antygen-przeciwciało tworzy się w warstwie podśródbłonkowej ściany naczynia krwionośnego, w której podrażnia tkanki, powodując zmiany martwicze. Histamina nie bierze udziału w tych reakcjach. W tkankach miękkich powstaje ziarniniak, który ma złożoną strukturę morfologiczną. Następujące czynniki wskazują na zwiększoną wrażliwość: pierwotny rozwój martwicy, zgodnie z typem zjawiska Arthusa, szybkie tworzenie torebki wokół ogniska, wyraźne reakcje proliferacyjne naczyń i komórek wokół martwicy z tworzeniem się struktur ziarniniakowych i gigantycznych form makrofagów. Charakterystyczną cechą ziarniniaka morfologicznego jest rozwój struktur gruźliczych, które są bardzo podobne do obrazu procesu gruźliczego. Termin reakcji - od 2-3 dni do 1 miesiąca lub dłużej. Pacjenci skarżą się na silny ból w miejscu wstrzyknięcia, miejscowe swędzenie skóry. Obiektywnie zaznaczone przekrwienie, zagęszczenie, bolesność przy dotyku. Jeśli wstrzyknięcia nie zostaną zatrzymane w odpowiednim czasie, wówczas nacieki powiększają się, stają się ostro bolesne i może powstać miejscowa martwica. Ziarniniak w tkankach miękkich ma tendencję do tworzenia aseptycznych ropni i przetok. W większości przypadków rokowanie jest korzystne.

astma oskrzelowa

Astma oskrzelowa jest chorobą alergiczną, w przebiegu której centralne miejsce zajmują napady astmy typu wydechowego (z utrudnionym wydechem), wywołane skurczem oskrzeli, nadmiernym wydzielaniem i obrzękiem błony śluzowej oskrzeli. Istnieje wiele przyczyn rozwoju astmy. Mogą to być alergeny pochodzenia zakaźnego i niezakaźnego. Spośród alergenów zakaźnych na pierwszym miejscu znajdują się Staphylococcus aureus, Staphylococcus aureus, Klebsiella, Escherichia coli i inne, czyli mikroorganizmy oportunistyczne i saprofityczne. Do alergenów niezakaźnych należą alergeny domowe (kurz i pióra domowe, roztocza), kurz z książek i bibliotek, pyłki drzew, traw, chwastów, sierść i sierść zwierząt, pokarm dla ryb akwariowych. Alergeny pokarmowe - ryby, zboża, mleko, jaja, miód i inne - są ważną przyczyną astmy oskrzelowej głównie u dzieci, a u dorosłych - z katarem siennym. Alergeny mogą być patogennymi i niepatogennymi grzybami, substancjami leczniczymi. Astma oskrzelowa dzieli się na atoniczną (niezakaźną-alergiczną) i zakaźną-alergiczną. Zgodnie z tymi dwiema postaciami uwzględnia się również patogenezę choroby, natomiast bierze się pod uwagę patogenezę ataku i patogenezę choroby. Skutkiem reakcji alergicznej zachodzącej w tkankach drzewa oskrzelowego jest zawsze atak astmy oskrzelowej. W postaci atonicznej atak jest wynikiem reakcji alergicznej z krążącymi, humoralnymi przeciwciałami (reaginami, które są głównie związane z JgE), utrwalonymi na uczulonych komórkach tucznych, których duża liczba znajduje się w tkance łącznej aparatu oskrzelowo-płucnego.

W astmie oskrzelowej wyróżnia się trzy etapy: immunologiczny, patochemiczny i patofizjologiczny. W powstawaniu ataku biorą udział wolno działające substancje anafiloksyna, histamina, acetylocholina i inne substancje biologicznie czynne, które są uwalniane podczas tworzenia kompleksu antygen-przeciwciało. W patofizjologicznym stadium atonicznej postaci astmy oskrzelowej rozwija się skurcz mięśni gładkich oskrzeli i oskrzelików, zwiększa się przepuszczalność naczyń krwionośnych, zwiększa się tworzenie śluzu w gruczołach śluzowych i pobudzenie komórek nerwowych.

Mechanizmy alergiczne są głównym ogniwem w patogenezie astmy oskrzelowej, jednak na pewnym etapie choroby aktywowane są mechanizmy drugiego rzędu, w szczególności neurogenne i endokrynologiczne. Istnieje również predyspozycja genetyczna do chorób atonicznych (około 50%). Jedną z konstytucyjnych cech genetycznych jest zmniejszenie wrażliwości receptorów β-adrenergicznych, co powoduje wzrost wrażliwości mięśni gładkich oskrzelików na działanie histaminy, acetylocholiny, a tym samym prowadzi do skurczu oskrzeli. W infekcyjno-alergicznej postaci astmy oskrzelowej patogeneza związana jest z alergią typu komórkowego (opóźnionego). W mechanizmie tego typu alergii wiodącą rolę odgrywają procesy podrażnienia struktur skóry i tkanki łącznej przez alergeny oraz powstawanie różnego rodzaju stanów zapalnych. Początkowym etapem reakcji alergicznej typu komórkowego jest bezpośredni specyficzny kontakt uczulonych limfocytów z czynnikami alergicznymi na powierzchni uczulonych komórek. W obrazie histologicznym widoczne są cechy proliferacji elementów histiomonocytowych tworzących struktury typu gruźliczego, masywnego okołonaczyniowego nacieku przez komórki jednojądrzaste, takie jak średnie i małe limfocyty. Wraz z rozwojem reakcji alergicznej typu komórkowego, oprócz czynnika hamowania migracji makrofagów, wyróżnia się inne czynniki humoralne (przepuszczalność węzłów chłonnych, limfotoksynę, chemotaksję, czynnik reagujący ze skórą itp.). Oprócz makrofagów i fibroblastów obiektami wpływu czynników humoralnych, które są biochemicznymi mediatorami reakcji alergicznej typu komórkowego, mogą być komórki nabłonkowe, śródbłonek ścian naczyń krwionośnych, elementy niekomórkowe (mielina) itp. Reakcja alergiczna typu komórkowego rozwija się jako odpowiedź na antygeny drobnoustrojów, ale może również wystąpić w stosunku do oczyszczonych białek i prostych chemikaliów w połączeniu z białkiem autologicznym.

W obrazie klinicznym astmy oskrzelowej pierwszoplanową rolę odgrywają nawracające ataki astmy. Zwykle zaczynają się w nocy lub wcześnie rano. Szereg pacjentów ma pewne prekursory: letarg, swędzenie nosa, zatkany nos lub kichanie, uczucie ucisku w klatce piersiowej. Napad zaczyna się bolesnym kaszlem, zwykle suchym (bez plwociny), następnie pojawia się typowa duszność typu wydechowego (wydech jest utrudniony). Od samego początku ataku oddech się zmienia, staje się głośny i gwiżdżący, słyszalny z daleka. Pacjent stara się utrzymać stan spoczynku, często przyjmuje pozycję siedzącą w łóżku lub nawet na kolanach, odruchowo próbując zwiększyć pojemność płuc. Liczba ruchów oddechowych zmniejsza się do 10 lub mniej na minutę. W szczytowym momencie ataku, z powodu dużego napięcia, pacjent jest pokryty potem. Znika przerwa między wdechem a wydechem. Klatka piersiowa znajduje się w pozycji głębokiego oddechu, oddychanie staje się możliwe głównie dzięki udziale mięśni międzyżebrowych. W mięśniach brzucha występuje napięcie. Podczas ataku skóra twarzy blednie, często odnotowuje się sinicę. Podczas słuchania na całej powierzchni płuc określa się suche rzężenia gwiżdżące. Atak kończy się najczęściej kaszlem z oddzieleniem lekkiej, lepkiej lub gęstej i ropnej plwociny.

Ataki uduszenia mogą być łagodne, umiarkowane i ciężkie, w zależności od czasu ich trwania, możliwości złagodzenia (zaprzestania) za pomocą leków, postaci astmy oskrzelowej, czasu jej trwania i obecności współistniejących chorób aparatu oskrzelowo-płucnego. Zdarzają się przypadki, w których napadu astmy oskrzelowej nie można powstrzymać w ciągu 24 godzin za pomocą konwencjonalnych leków przeciwastmatycznych. Następnie rozwija się tak zwany stan astmatyczny, czyli stan astmatyczny. W patogenezie stanu astmatycznego w postaci atonicznej astmy oskrzelowej główną rolę odgrywa obrzęk błony śluzowej i skurcz mięśni gładkich oskrzeli. W postaci zakaźnej obserwuje się mechaniczną niedrożność światła oskrzeli gęstym lepkim śluzem.

Manifestacją kliniczną w stanie astmatycznym jest ciężka duszność wydechowa z bardzo rzadkimi spłyceniami oddechów. Skóra staje się wilgotna, sina, z szarawym odcieniem. Pozycja pacjenta wymuszona - siedząca. Odgłosy oddechowe (świszczący oddech ze świszczącym oddechem) słabną aż do całkowitego zaniku („ciche płuca”), tworząc zwodnicze wrażenie dobrego samopoczucia. W ciężkim stanie astmatycznym rozwija się śpiączka niedotlenieniowa, która może być dwojakiego rodzaju: szybko i wolno postępująca. Szybko płynąca śpiączka charakteryzuje się wczesną utratą przytomności, zanikiem odruchów, sinicą i częstym spłyceniem oddechu. Ustaje świszczący oddech nad płucami, tony serca stają się głośne, puls jest częstszy, spada ciśnienie krwi. Przy wolno płynącej śpiączce wszystkie znaki są rozciągnięte w czasie. Stan astmatyczny może być powikłany odmą opłucnową, niedodmą tkanki płucnej z powodu zablokowania oskrzeli lepką plwociną. Rokowanie dla postaci atonicznej jest korzystne. W przypadku formy zakaźnej jest znacznie gorzej, w którym to przypadku choroba często prowadzi do niepełnosprawności. Przyczynami zgonów są nadużywanie niektórych leków, alergie na leki (wstrząs anafilaktyczny), zespół odstawienia u pacjentów, którzy od dawna otrzymywali hormony glukokortykoidowe, silne środki uspokajające.

Dane z badań immunologicznych w astmie oskrzelowej. Alergiczne przeciwciała uczulające skórę (lub reagina) to różne typy immunoglobulin, które mają zdolność specyficznego reagowania z substancjami uczulającymi. Są to najważniejsze typy przeciwciał, które biorą udział w mechanizmach reakcji alergicznych u ludzi. Różnice przeciwciał alergicznych od „normalnych” globulin polegają na ich swoistości immunologicznej i biologicznych właściwościach różnych reakcji alergicznych. Przeciwciała alergiczne dzielą się na uszkadzające (agresywne) przeciwciała świadka i blokujące, które powodują przejście stanu alergii w odporność. Najbardziej wiarygodną metodą wykrywania reagin w surowicy krwi pacjentów z chorobami alergicznymi typu humoralnego jest metoda Prausnitza-Küstnera. W atonicznej postaci astmy pozytywne wyniki uzyskano z domowymi, pyłkowymi, pokarmowymi, grzybiczymi i szeregiem innych alergenów, a także w niektórych przypadkach z postacią zakaźną z monoszczepionkami bakteryjnymi. Reagin są immunologicznie niejednorodne, niektóre z nich są związane z JgA i JgJ, ale większość jest związana z typem JgE. W przypadku astmy oskrzelowej i innych chorób alergicznych w surowicy krwi zawartość JgE wzrasta 4-5 razy. JgE znajduje się również w bardzo niskich stężeniach w śluzie nosowym, oskrzelach, siarze i moczu. Powikłaniami astmy oskrzelowej są rozedma płuc, pneumoskleroza, przewlekłe serce płucne, niewydolność płucna.

pyłkowica (katar sienny)

Jest to klasyczna choroba wywoływana przez pyłki roślin wiatropylnych. Ma wyraźną sezonowość, tj. pogarsza się w okresie kwitnienia roślin. Pyłki są powodowane przez pyłki drzew i krzewów (takich jak brzoza, akacja, olcha, leszczyna, klon, jesion, topola itp.), łąki, trawy zbożowe (takie jak tymotka, kostrzewa, bluegrass itp.), zboża uprawne ( takie jak żyto, kukurydza, słonecznik) i chwasty (takie jak piołun, komosa ryżowa, mniszek lekarski itp.). Patogenetycznie katar sienny jest typową chorobą alergiczną, która występuje przy krążących przeciwciałach humoralnych. Reaginy na alergeny pyłkowe są oznaczane w surowicy krwi, błonie śluzowej nosa, plwocinie, spojówce.

Warianty kliniczne pyłkowicy to nieżyt nosa, zapalenie spojówek oraz astmatyczne zapalenie oskrzeli lub astma oskrzelowa. Możliwe są inne opcje, na przykład w przypadku neurodermitu, pokrzywki. Pacjenci w okresie zaostrzeń skarżą się na bolesne i częste napady kichania z obfitą wodnistą wydzieliną z jamy nosowej, przekrwienie i świąd nosa, świąd powiek, łzawienie, ból oczu, świąd błon śluzowych nosogardzieli, krtani, rozległy świąd skóry. Astma pyłkowa charakteryzuje się napadami duszności wydechowej, którym towarzyszą objawy nieżytu nosa i zapalenia spojówek. Pojawiają się objawy tzw. zatrucia pyłkiem: ból głowy, osłabienie, pocenie się, dreszcze, stan podgorączkowy. Oczy pacjentów są opuchnięte, zaognione, łzawiące, nos jest spuchnięty, głos jest nosowy. Oddychanie przez nos jest trudne. Przebieg choroby może być stosunkowo łagodny z izolowanym zapaleniem błony śluzowej nosa lub spojówek, umiarkowany – z połączeniem tych chorób i wyraźniejszym obrazem zatrucia pyłkami, ciężki – z dodatkiem astmy oskrzelowej, która może być nawet wywołana stanem astmatycznym.

U pacjentów z katarem siennym, poza okresem kwitnienia roślin, po spożyciu produktów spożywczych o wspólnych właściwościach antygenowych z pyłkiem drzew (orzechy, brzoza, wiśnia, sok jabłkowy i inne) mogą wystąpić krótkie zaostrzenia. Również łagodne zaostrzenia kataru siennego u pacjentów z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego są spowodowane spożywaniem zbóż w postaci pieczywa, różnych zbóż i napojów alkoholowych. Również dla pacjentów cierpiących na katar sienny uważa się za bardzo niebezpieczne stosowanie wywarów z różnych ziół w zimie w leczeniu przeziębienia. Fitoterapia u takich pacjentów może przyczynić się do ciężkiego zaostrzenia kataru siennego i wywołać ataki astmy oskrzelowej.

Laboratoryjne badanie krwi ujawnia eozynofilię, limfocytozę. W surowicy krwi zawartość histaminy, serotoniny, α₂- i γ-globuliny. W plwocinie pacjentów z astmą pyłkową stwierdza się nagromadzenie eozynofili. U pacjentów z pyłkowym zapaleniem oskrzeli i astmą oskrzelową stwierdzono nadwrażliwość oskrzeli na acetylocholinę i histaminę. W przypadku polinozy możliwe są powikłania w postaci bakteryjnego zapalenia spojówek, zapalenia zatok, zapalenia zatok czołowych, zapalenia sit, astmatycznego zapalenia oskrzeli i astmy oskrzelowej. Pacjenci z katarem siennym są potencjalnymi astmatykami, ale na ogół jest wystarczająca liczba przypadków długiego i raczej korzystnego przebiegu choroby, gdy zdolność do pracy jest zaburzona tylko w okresie kwitnienia roślin, a w pozostałej części rok utrzymuje się dobry stan zdrowia. Pacjenci z katarem siennym wymagają długoterminowej obserwacji alergologa.

Najcięższą postacią alergii na leki jest zespół Lyella. Przyczyny tego zespołu są różne: przyjmowanie antybiotyków i leków sulfonamidowych, a także chorób wirusowych i bakteryjnych. Zespół Lyella nazywa się ostrą alergiczną lizą naskórka. Pojawia się nagle i ostro. Charakteryzuje się pojawieniem się na skórze i błonach śluzowych różowych, czerwonych lub brązowawych plam o różnej wielkości, na których tworzą się wiotkie pęcherze i odrywanie się powierzchniowych warstw naskórka. W rezultacie powstają ciągłe powierzchnie erozyjne przypominające oparzenie drugiego stopnia. Stan ogólny stopniowo się pogarsza, temperatura ciała wzrasta do 39-40 ° C, rozwija się ostre osłabienie, pojawiają się zaburzenia czynności układu sercowo-naczyniowego, nerek i wątroby. Może rozwinąć się śpiączka. Rokowanie choroby jest niekorzystne, około 30% pacjentów umiera dość szybko.

Zespół Stevensa-Johnsona

Jest to złośliwa postać rumienia wysiękowego. Procesowi towarzyszy wysoka temperatura, pojawienie się wysypki na skórze i błonach śluzowych jamy ustnej, nosa, narządów płciowych, w odbycie. Wysypka często ma charakter pęcherzowy (w postaci pęcherzy). Charakterystyczne są również zmiany oka w postaci zapalenia spojówek, zapalenia rogówki. Powikłania w reakcjach typu hiperergicznego: piodermia, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wątroby, zapalenie nerwów, zapalenie kłębuszków nerkowych. Z zespołem Lyella - posocznicą. Na podstawie obserwacji klinicznych zidentyfikowano jednoznaczne czynniki ryzyka powikłań alergicznych po lekach.

Czynniki te dzielą się na dwie grupy. Pierwsza grupa obejmuje czynniki zależne od pacjenta:

1) dziedziczność obciążona chorobami alergicznymi (tzw. konstytucja alergiczna);

2) współistniejące klasyczne choroby alergiczne w przeszłości lub w czasie obserwacji;

3) przedłużone i niekontrolowane samoleczenie pacjentów różnymi lekami;

4) zagrożenia zawodowe dla pracowników zakładów produkujących leki, przemysłu chemicznego itp.;

5) przedłużające się choroby grzybicze (trichofitoza, rubrofitoza, łupież pstry) stwarzają ryzyko uczulenia na penicylinę.

Druga grupa obejmuje czynniki zależne od lekarza:

1) nieuzasadnione przepisywanie antybiotyków i leków chemioterapeutycznych w celach profilaktycznych i terapeutycznych (zwłaszcza w przypadku chorób wirusowych);

2) niewłaściwe leczenie (wybór dawki, droga podania). Niebezpieczne długotrwałe stosowanie antybiotyków w postaci aerozoli, kropli, maści u pacjentów z konstytucją alergiczną, nieuzasadnione dożylne podawanie antybiotyków przy braku wskazań życiowych (takich jak: posocznica, zapalenie otrzewnej, zapalenie wsierdzia itp.);

3) wielokrotne i wielokrotne leczenie lekiem lub związkami chemicznymi, które mają wspólne z nim właściwości antygenowe;

4) polipragmazja. Ustalono, że wiele leków zwiększa aktywność alergiczną innych leków (np. sulfonamidy - antybiotyki stosowane doustnie);

5) niedoszacowanie przez lekarza uszkodzenia narządów wydalniczych i odpowiednio poziomu wydalania leków podczas terapii lekowej;

6) źle zebrany wywiad alergiczny przed przepisaniem leków;

7) jednoczesne stosowanie leków przeciwhistaminowych, które nie hamują występowania powikłań alergicznych na leki, a jedynie maskują początkowe objawy, którym można by zapobiec poprzez terminowe odstawienie leku.

WYKŁAD nr 6. Sposoby wzmacniania odporności. Szczepienia zapobiegawcze

W życiu człowieka istnieje kilka krytycznych etapów rozwoju zdolności układu odpornościowego do ochrony organizmu przed obcymi komórkami i substancjami. Te etapy są związane ze zmianami związanymi z wiekiem, podczas których układ odpornościowy zachowuje się nieprzewidywalnie, gdy wprowadzenie antygenu do organizmu powoduje nieprawidłową, paradoksalną reakcję. Wyraża się to tym, że odpowiedź immunologiczna może być albo niewystarczająca do odparcia agresji obcego czynnika, albo nadmierna, prowadząca do różnego rodzaju reakcji alergicznych.

Pierwszy okres zwiększonego ryzyka to pierwszy miesiąc po urodzeniu. Dziecko rodzi się praktycznie „sterylne”. Mikroflora matki nie jest dla niego niebezpieczna dzięki odporności biernej, na którą składają się przeciwciała ochronne matki, które dziecko otrzymuje przez łożysko podczas rozwoju płodowego oraz z mlekiem podczas karmienia piersią. Mikroby obecne w szpitalu położniczym stanowią potencjalne zagrożenie dla noworodka, ponieważ ma on niewiele możliwości, by się im oprzeć. Jego organizm (układ odpornościowy) nie wytwarza jeszcze własnych przeciwciał, fagocyty nie są wystarczająco aktywne itp. Dlatego wszystkie przedmioty, które mają kontakt z noworodkiem muszą być praktycznie sterylne. Jeśli dziecko urodziło się zdrowe, nie powinno długo przebywać w szpitalu lub oddziale położniczym. W domu noworodek jest dosłownie atakowany przez mikroflorę członków rodziny i przedmiotów gospodarstwa domowego. Dziecko potrzebuje co najmniej miesiąca, aby się do tego przystosować. Jednak pod koniec pierwszego tygodnia życia liczba limfocytów gwałtownie wzrasta we krwi.

Drugi okres osłabienia sił ochronnych przypada na 3-6 miesięcy życia dziecka. Wynika to z faktu, że w tym okresie kończy się podaż przeciwciał matczynych uzyskanych przez łożysko. Z tego powodu wzrasta podatność organizmu na wirusy grypy, przeziębienia i czynnik wywołujący infekcje dziecięce, które w tym wieku przebiegają nietypowo i nie dają stabilnej odporności. W tym okresie niepożądane jest, aby dziecko kontaktowało się z dziećmi uczęszczającymi do przedszkola i szkoły. Długotrwałe karmienie naturalne jest bardzo ważne, ponieważ poprzez mleko matki częściowo kompensowany jest brak przeciwciał, które mogą chronić je przed infekcjami i przed rozwojem alergii pokarmowych, które najczęściej pojawiają się w tych miesiącach.

Trzeci okres przypada na 2 rok życia, kiedy rozszerza się krąg kontaktów dziecka z otoczeniem, a miejscowa odporność błon śluzowych układu oddechowego i pokarmowego nie jest jeszcze w pełni sprawna, dlatego istnieje ryzyko powtarzających się infekcji wirusowych i bakteryjnych. Twardnienie, chodzenie na świeżym powietrzu, odpowiednie odżywianie pomagają ich uniknąć. W tym wieku należy unikać odwiedzania z dzieckiem zatłoczonych miejsc.

Czwarty okres to 4-6 lat życia dziecka. Jest to tak zwany okres przedszkolny, kiedy dziecko uczęszcza do przedszkola, w którym utrzymuje się stały kontakt z dziećmi. W tym wieku często rozwija się przewlekłe zapalenie migdałków, wzrost migdałków, częste infekcje dróg oddechowych i pojawia się skłonność do reakcji alergicznych.

Piąty okres to okres dojrzewania, rozpoczynający się w wieku 12-13 lat dla dziewcząt i 14-15 lat dla chłopców. To czas bardzo szybkiego wzrostu i rozwoju organizmu, za którym nie nadążają narządy układu odpornościowego. „Rozprysk” hormonów płciowych zmniejsza aktywność limfocytów T i prowadzi do zwiększonej produkcji przeciwciał przez limfocyty B. Prowadzi to do aktywacji chorób zapalnych, przewlekłych i autoimmunologicznych. Jednocześnie w tym okresie następuje złagodzenie przebiegu chorób alergicznych, aż do ich całkowitego zaniku. Konieczne jest oczyszczenie wszystkich ognisk przewlekłej infekcji (zęby próchnicowe, migdałki, chore migdałki itp.). Ważna jest również właściwa, zbilansowana dieta pod każdym względem. We wszystkich okresach wzrostu i rozwoju dziecka liczba leków stosowanych w leczeniu różnych chorób powinna być minimalna. Jedną z metod wzmacniających układ odpornościowy i zapobiegających niektórym chorobom są szczepienia.

Szczepienia to najskuteczniejsza znana obecnie metoda ochrony przed chorobami zakaźnymi. Podstawową zasadą szczepienia jest wstrzyknięcie pacjentowi osłabionego lub zabitego czynnika chorobotwórczego w celu pobudzenia produkcji przeciwciał niezbędnych do walki z patogenem. Szczepienia są z powodzeniem stosowane w walce z różyczką, odrą, świnką, wirusowym zapaleniem wątroby typu B, polio, infekcją rotawirusem, grypą lub bakteriami (czynniki wywołujące gruźlicę, błonicę, krztusiec, tężec). Istotą szczepień jest wytworzenie lub wzmocnienie sztucznej odporności. Istnieje koncepcja odporności „stada”. Im więcej osób jest odpornych na chorobę, tym mniejsze prawdopodobieństwo zachorowania nieuodpornionych i mniejsze ryzyko epidemii (tj. przy pomocy szczepień tworzy się tzw. warstwa odpornościowa populacji). Szczepienie może być zarówno pojedyncze (przeciwko odrze, śwince), jak i wielokrotne (przeciwko polio, DPT). Wielość pokazuje, ile razy trzeba wstrzyknąć szczepionkę do organizmu, aby wytworzyć odporność.

Ponowne szczepienie to wydarzenie mające na celu utrzymanie odporności, która została wytworzona przez poprzednie szczepienia. Zwykle robi się kilka lat po szczepieniu. W przypadku ogniska jakiejkolwiek choroby zakaźnej przeprowadza się masowe szczepienia, aby zapobiec epidemii. Jest to jednorazowa wstępna szczepionka służąca do szybkiego przerwania łańcucha przenoszenia. Przykładem takiego szczepienia byłoby objęcie masowymi szczepieniami przed zbliżającą się epidemią grypy. Ale szczepienie ma również wady. Przeprowadza się go tylko wobec niektórych szczepów, możliwa jest nieskuteczność spowodowana mutacją wirusa.

Szczepionki są różnego rodzaju:

1) żywe szczepionki zawierające osłabiony żywy mikroorganizm;

2) szczepionki inaktywowane („zabite”);

3) szczepionki chemiczne. Zawierają składniki ściany komórkowej lub innych części patogenu;

4) toksoidy (zawierają nieaktywną toksynę wytwarzaną przez bakterie);

5) szczepionki skojarzone (zawierające kilka składników).

Immunokorekcja obejmuje również stosowanie leków przywracających osłabioną odporność. Jest to monoterapia lub stosowanie immunomodulatorów zgodnie z określonym schematem. W tym celu stosuje się leki zastępujące utraconą funkcję odporności (immunoglobuliny, interferony) oraz leki stymulujące obniżoną funkcję odpornościową (induktory interferonu, preparaty ziołowe, niespecyficzne immunostymulanty). Nie ma uniwersalnych sposobów na zwiększenie odporności. Układ odpornościowy organizmu człowieka jest bardzo złożony, dlatego do kwestii wzmocnienia i korygowania odporności należy podchodzić rozsądnie, kompleksowo i indywidualnie, skupiając się przede wszystkim na propagowaniu zdrowego stylu życia. To kompletna, zbilansowana dieta, hartowanie organizmu, brak stresu i racjonalna codzienna rutyna (praca, odpoczynek, sen) i aktywny tryb życia. Wszystko to pomoże wzmocnić układ odpornościowy, a w konsekwencji zdrowie organizmu.

Autor: Anokhina N.V.

Polecamy ciekawe artykuły Sekcja Notatki z wykładów, ściągawki:

▪ Biologia ogólna. Notatki do wykładów

▪ Prawo celne. Notatki do wykładów

▪ Literatura obca XX wieku w skrócie. Część 1. Ściągawka

Zobacz inne artykuły Sekcja Notatki z wykładów, ściągawki.

Czytaj i pisz przydatne komentarze do tego artykułu.

<< Wstecz

Najnowsze wiadomości o nauce i technologii, nowa elektronika:

Maszyna do przerzedzania kwiatów w ogrodach 02.05.2024

We współczesnym rolnictwie postęp technologiczny ma na celu zwiększenie efektywności procesów pielęgnacji roślin. We Włoszech zaprezentowano innowacyjną maszynę do przerzedzania kwiatów Florix, zaprojektowaną z myślą o optymalizacji etapu zbioru. Narzędzie to zostało wyposażone w ruchome ramiona, co pozwala na łatwe dostosowanie go do potrzeb ogrodu. Operator może regulować prędkość cienkich drutów, sterując nimi z kabiny ciągnika za pomocą joysticka. Takie podejście znacznie zwiększa efektywność procesu przerzedzania kwiatów, dając możliwość indywidualnego dostosowania do specyficznych warunków ogrodu, a także odmiany i rodzaju uprawianych w nim owoców. Po dwóch latach testowania maszyny Florix na różnych rodzajach owoców wyniki były bardzo zachęcające. Rolnicy, tacy jak Filiberto Montanari, który używa maszyny Florix od kilku lat, zgłosili znaczną redukcję czasu i pracy potrzebnej do przerzedzania kwiatów. ... >>

Zaawansowany mikroskop na podczerwień 02.05.2024

Mikroskopy odgrywają ważną rolę w badaniach naukowych, umożliwiając naukowcom zagłębianie się w struktury i procesy niewidoczne dla oka. Jednak różne metody mikroskopii mają swoje ograniczenia, a wśród nich było ograniczenie rozdzielczości przy korzystaniu z zakresu podczerwieni. Jednak najnowsze osiągnięcia japońskich badaczy z Uniwersytetu Tokijskiego otwierają nowe perspektywy badania mikroświata. Naukowcy z Uniwersytetu Tokijskiego zaprezentowali nowy mikroskop, który zrewolucjonizuje możliwości mikroskopii w podczerwieni. Ten zaawansowany instrument pozwala zobaczyć wewnętrzne struktury żywych bakterii z niesamowitą wyrazistością w skali nanometrowej. Zazwyczaj ograniczenia mikroskopów średniej podczerwieni wynikają z niskiej rozdzielczości, ale najnowsze odkrycia japońskich badaczy przezwyciężają te ograniczenia. Zdaniem naukowców opracowany mikroskop umożliwia tworzenie obrazów o rozdzielczości do 120 nanometrów, czyli 30 razy większej niż rozdzielczość tradycyjnych mikroskopów. ... >>

Pułapka powietrzna na owady 01.05.2024

Rolnictwo jest jednym z kluczowych sektorów gospodarki, a zwalczanie szkodników stanowi integralną część tego procesu. Zespół naukowców z Indyjskiej Rady Badań Rolniczych i Centralnego Instytutu Badań nad Ziemniakami (ICAR-CPRI) w Shimla wymyślił innowacyjne rozwiązanie tego problemu – napędzaną wiatrem pułapkę powietrzną na owady. Urządzenie to eliminuje niedociągnięcia tradycyjnych metod zwalczania szkodników, dostarczając dane dotyczące populacji owadów w czasie rzeczywistym. Pułapka zasilana jest w całości energią wiatru, co czyni ją rozwiązaniem przyjaznym dla środowiska i niewymagającym zasilania. Jego unikalna konstrukcja umożliwia monitorowanie zarówno szkodliwych, jak i pożytecznych owadów, zapewniając pełny przegląd populacji na każdym obszarze rolniczym. „Oceniając docelowe szkodniki we właściwym czasie, możemy podjąć niezbędne środki w celu zwalczania zarówno szkodników, jak i chorób” – mówi Kapil ... >>

Przypadkowe wiadomości z Archiwum Opłata za przejazd przez telefon 09.02.2006 W Hanau, miasteczku niedaleko Frankfurtu nad Menem (Niemcy), przeprowadzany jest eksperyment polegający na opłacaniu biletów autobusowych za pomocą telefonu komórkowego. Wchodząc do autobusu uczestnik eksperymentu przenosi telefon, w który wbudowany jest dodatkowy mikroukład, do specjalnego czujnika. Taryfa jest pobierana z konta telefonicznego, a płatność dokonywana jest na koniec miesiąca. Jeśli podróżowałeś mało, każda podróż jest pełnopłatna, jeśli podróżujesz dużo - jak w przypadku karnetu miesięcznego, ze znaczną zniżką.

Wiadomości o nauce i technologii, nowa elektronika

Ciekawe materiały z bezpłatnej biblioteki technicznej:

▪ sekcja witryny Warsztat domowy. Wybór artykułów

▪ artykuł Keynesizm. Historia i istota odkryć naukowych

▪ artykuł Co to jest protoplazma? Szczegółowa odpowiedź

▪ artykuł Starszy kasjer. Opis pracy

▪ artykuł Kolektory słoneczne. Ogrzewanie pomieszczeń. Encyklopedia elektroniki radiowej i elektrotechniki

▪ artykuł Cyfrowy miernik napięcia baterii. Encyklopedia elektroniki radiowej i elektrotechniki

Zostaw swój komentarz do tego artykułu:

Wszystkie języki tej strony

Arabic	Hebrew	Polish
Bengali	Hindi	Portuguese
Chinese	Italian	Spanish
English	Japanese	Turkish
French	Korean	Ukrainian
German	Malay	Vietnamese

Strona główna | biblioteka | Artykuły | Mapa stony | Recenzje witryn

www.diagram.com.ua
2000-2024