Bezpłatna biblioteka techniczna

Kulturologia. Notatki z wykładu: krótko, najważniejsze

Katalog / Notatki z wykładów, ściągawki

Komentarze do artykułu

Spis treści

1. Struktura i kompozycja współczesnej wiedzy kulturowej (Ogólna charakterystyka kultury współczesnej. Skład i struktura wiedzy kulturowej)
2. Kulturologia i filozofia kultury, socjologia kultury (Główne nurty i szkoły zachodniej filozofii kultury XIX-XX w. Filozofia kultury w Rosji XIX-XX w. Socjologia kultury)
3. Antropologia kulturowa. Kulturologia i historia kultury (Antropologia kultury. Kulturologia i historia kultury. Styl artystyczny jako symboliczny wyraz duszy)
4. Kulturoznawstwo teoretyczne i stosowane (Badania teoretyczne w kulturoznawstwie. Badania stosowane w kulturoznawstwie)
5. Metody badań kulturowych (Oryginalność kulturoznawstwa jako nauki złożonej. Metody badań kulturowych. Podstawowe formy kultury duchowej)
6. Kulturologia jako nauka o kulturze (Kultura jako przedmiot kulturoznawstwa, kultura. Kształtowanie się pojęcia „kultura” i jego filozoficzne rozumienie. Pojęcie „kultury” w językach różnych nauk i w języku mówionym)
7. Związek kultury i cywilizacji (Powstanie i podstawowe znaczenia pojęcia „cywilizacja”. Rodzaje cywilizacji. Specyfika i główne cechy cywilizacji technogenicznej. Związek między pojęciami „kultura” i „cywilizacja”)
8. Podstawowe pojęcia kulturoznawstwa (Kulturogeneza (pochodzenie i rozwój kultury). Wartości i normy kulturowe. Dynamika kultury. Modernizacja kultury. Morfologia kultury, morfologia kultury. Tradycje kulturowe)
9. Modele kultury (Klasyczne i współczesne modele kultury. Kultury masowe i elitarne. Subkultura i kontrkultura. Kultura jako system znaków. Informacyjna definicja kultury)
10. Typologia kultur (Typologia kultury. Typy etniczne i narodowe kultury. „Wschód - Zachód” w kulturoznawstwie. Rosja i typ jej kultury)
11. Kultury lokalne (Kultury lokalne jako model rozwoju człowieka. Koncepcja typów kulturowo-historycznych (N.Ya. Danilevsky). Kultury lokalne i cywilizacje lokalne (O. Spengler i A. Toynbee). Teoria kultur-cywilizacji S. Huntingtona )
12. Miejsce i rola Rosji w kulturze światowej (Kultura rosyjska i rosyjski charakter narodowy. Słowiański pierwiastek kultury rosyjskiej. Motywy prawosławne kultury rosyjskiej: oryginalne i zapożyczone. „Moskwa to trzeci Rzym” jako ucieleśnienie idei mesjanizmu w kulturze rosyjskiej. Ludzie Zachodu i słowianofile o kulturze rosyjskiej i historyczne losy Rosji)
13. Tendencje uniwersalizacji kultury w globalnym procesie nowoczesności (Czynniki i mechanizmy transformacji kulturowej. Uniwersalizacja i transformacja kultury w dobie globalizacji. Rutynizacja i wirtualizacja kultury. Globalizacja jako podstawa dialogu międzykulturowego)
14. Kultura i społeczeństwo (Kultura i przyroda. Kultura i społeczeństwo. Kultura i problemy globalne naszych czasów. Kultura i osobowość. Socjalizacja i inkulturacja)
15. Cechy kultur starożytnych (Kultura prymitywna. Cechy wielkich kultur starożytności)
16. Kultura starożytności. Kultura Wschodu (Kultura starożytności. Starożytna Grecja. Epoka archaiczna i jej osiągnięcia kulturowe. Okres klasyczny. Kultura helleńska. Kultura starożytnego Rzymu. Kultury Wschodu. Kultura kalifatu arabskiego. Kultura starożytnych Indii. kultura Chin, kultura Japonii)
17. kultura europejska (Kultura Bizancjum. Kultura średniowiecznej Europy. Kultura renesansu. Kultura europejska epoki)
18. Kultura Rosji IX-XIX w (Kultura starożytnej Rusi. Kultura państwa moskiewskiego (XIV-XVII w.). Kultura rosyjska XVIII wieku. Złoty wiek kultury rosyjskiej)
19. Kultura państwa radzieckiego (Specyfika kultury w Rosji okresu porewolucyjnego. Kultura ZSRR w latach 1930.-1950. XX w.. Kultura państwa radzieckiego w latach 60.-80. XX w.. Problematyka współczesnej kultury rosyjskiej)
20. Pojęcie pochodzenia kultury F. Nietzsche
21. Poglądy A. Toynbee na teorię cywilizacji ludzkiej
22. Teoria kultury N. Berdyaev
23. Z. Freud i jego koncepcja świadomego i nieświadomego”
24. Koncepcja kulturowa N.Ya.Danilevsky
25. Filozoficzna koncepcja funkcjonowania kultury O. Spenglera
26. Teoria supersystemów autorstwa PA Sorokin
27. Przezwyciężanie idei katastrofizmu K. Jaspers
28. Koncepcja archetypów kulturowych autorstwa EG Jung
29. Koncepcja kulturowa D.B. Vico
30. Johana Huizingi. Homo ludens
31. Umberto Eco. Z Internetu do Guttenberga
32. Jean-Francois Lyotard. Państwo ponowoczesne
33. Michela Foucaulta. Nadzoruj i karz. Narodziny więzienia
34. Roberta Burtona. Anatomia melancholii

Sekcja I

TEORIA KULTURY

Wykład 1. Struktura i kompozycja współczesnej wiedzy kulturowej

1. Ogólna charakterystyka kultury współczesnej

Znaki współczesnej kultury: dynamizm, eklektyzm, wieloznaczność, mozaikowość, różnorodność całościowego obrazu, policentryczność, zerwanie jej struktury i integralna hierarchia organizacji jej przestrzeni.

Rozwój technologii informacyjnych, aprobata mediów kształtująca opinię publiczną i nastroje społeczne. Środki masowego przekazu odzwierciedlają zewnętrzne, konsumpcyjne, bezduszne życie, kreują pewne wyobrażenia o świecie, kształtują niszczenie tradycyjnie cenionych wartości, dają efekt sugestii.

Marszałek McLuhan (1911-1980) w swojej pracy Galaktyka Gutenberga dzieli historię na trzy etapy:

1) wcześniejszy etap komunikacji;

2) skodyfikowaną komunikację pisemną;

3) cudiswizualny.

Współczesne społeczeństwo nazywa się informacyjnym, ponieważ informacja dostarcza w nim połączenia różnych poziomów i planów jego istnienia i działania. Procesy informacyjne leżą u podstaw funkcjonowania wszystkich jej systemów. Rozwój mediów masowych utrwalił jakość masowego charakteru, nadając mu pewne cechy zjawiska społeczno-kulturowego. Zysk jest dostarczany nie przez produkcję, ale przez obieg kapitału, władza sprawowana jest poprzez specjalne operacje informacyjne, sama informacja nabiera statusu towaru, stając się wartościowym przedmiotem biznesu.

Cywilizacja postindustrialna to cywilizacja nowych technologii. Środki komunikacji zaczynają nie tylko oddziaływać na masy, ale także je wytwarzać.

Ostatnie dekady rozwoju współczesnego społeczeństwa doprowadziły do ​​powstania zjawiska masowego człowieka. Zjawisko człowieka masowego charakteryzuje:

1) człowiek masowy to liczna pod względem liczebności grupa, która ma wpływ na procesy społeczno-kulturowe;

2) czynnik zjednoczenia w masę wynika z obecności pola informacyjnego, wpływu mediów;

3) współczesny człowiek masowy nie odczuwa niedostatku kulturowego pod względem poziomu swojego rozwoju itp.;

4) współczesna osoba masowa jest pożądana przez współczesny styl życia i jest do niego dostosowana.

Człowiek masowy to człowiek o masowej świadomości i jednocześnie indywidualista.

Człowiek postrzega realną rzeczywistość poprzez system tworzenia medialnych mitów.

Mitologizacja - cechą charakterystyczną współczesnej kultury masowej, przebywanie w sferze mitów jest cechą charakterystyczną życia współczesnego człowieka.

2. Skład i struktura wiedzy kulturowej

Kulturoznawstwo jako nauka powstała w połowie XX wieku. Jednym z głównych zadań tej nauki jest identyfikowanie wzorców rozwoju kulturowego odmiennych od praw natury i praw materialnego życia człowieka oraz określanie specyfiki kultury jako z natury wartościowej sfery bytu.

Współczesne kulturoznawstwo to duży kompleks dyscyplin naukowych, różne obszary pracy naukowej, różne podejścia do problemów kulturowych, metodologia, szkoły naukowe itp. Nie ma potrzeby mówić o jasnej i zrozumiałej strukturze wiedzy o kulturze. Bardzo często jest to kwestia wstępna. Niemniej jednak teraz możemy wyróżnić najistotniejsze elementy struktury wiedzy kulturowej.

Po pierwsze jest to teoria kultury, która ukazuje nam całą różnorodność prób ogólnego rozumienia kultury, wersji „obrazów” kultury, wariantów systemów pojęć, kategorii, schematów teoretycznych, za pomocą których potrafi próbować opisać kulturę i jej rozwój.

W tej dziedzinie szczególne miejsce zajmuje filozofia kultury, która rozwiązuje problem tworzenia teorii kultury za pomocą metod i pojęć charakterystycznych dla filozofii.

Po drugie, jest to socjologia kultury, będąca połączeniem socjologii (badania systemu społecznego) i kulturoznawstwa.

Badania z zakresu socjologii kultury mają orientację zarówno teoretyczną, jak i praktyczną. W tym drugim przypadku można wskazać koncepcje polityki kulturalnej i działania instynktów kulturowych (struktury społeczeństwa związane z kulturą), prognozowanie, projektowanie i regulacje społeczno-kulturowe, badania edukacji kulturalnej w Rosji i innych krajach, problemy socjalizacji i inkulturacja jednostki (przystosowanie człowieka do systemu społeczno-kulturowego), ochrona dziedzictwa kulturowego.

Po trzecie, są to studia historyczno-kulturowe, które nie tylko opierają się na dorobku nauk humanistycznych (historia, filologia, krytyka literacka, historia sztuki, historia religii itp.), ale także wykorzystują nowe podejścia kulturowe. Tutaj możemy wyróżnić:

1) studia historyczno-kulturowe o profilu ogólnym, studia nad kulturą mentalności (czyli sposobami postrzegania przez ludzi świata ukształtowanego w różnych kulturach);

2) studia nad religijnym aspektem kultury;

3) kulturowe aspekty językoznawstwa, semiotyki (teorii systemów znakowych), krytyki sztuki i estetyki. Po czwarte, jest to antropologia kulturowa - dziedzina wiedzy o kulturze, pod wieloma względami bliska socjologii kultury, ale zwracająca większą uwagę na etniczne elementy kultury, procesy interakcji między kulturami różnych ludów, badanie cech językowych i inne środki komunikacji (komunikacja, wymiana informacji) w różnych kulturach.

Zainteresowania antropologii kulturowej nie ograniczają się do powyższych zagadnień.

Zgodnie ze swoją nazwą (przetłumaczoną z greki, antropologia to „nauka o człowieku”), stawia sobie za główne zadanie stworzenie jak najpełniejszego obrazu życia ludzkiego w środowisku kulturowym, czyli w środowisku stworzonym przez człowieka. samego siebie. Aby rozwiązać ten problem, antropologia kulturowa szeroko wykorzystuje dane z nauk przyrodniczych zajmujących się życiem człowieka, a także archeologii, etnografii, językoznawstwa, socjologii, historii religii i mitologii, folkloru i filozofii.

Wszystkie te obszary nauk o kulturze można nazwać podstawowymi lub podstawowymi. Jednak oprócz nich pojawiają się inne specjalne i nietradycyjne obszary badań. Wiele z nich ma szczególne znaczenie.

Na przykład w ramach teorii kultury szczegółowe teorie dynamiki (zmiany, rozwoju) kultury, morfologii (kształtowania się systemu gatunków i form) kultury, typologii (badania typów) kultur, hermeneutyki (nauki). interpretacji) kultury, pojawiły się próbki kulturowe i ludzie (archetypy), paradygmaty, zinversalia). Tutaj oddzielnie badane są metody kulturoznawcze.

Synteza na podstawie kulturoznawstwa, wiedzy historyczno-kulturowej, socjologicznej, psychologicznej pozwala nam opracować problemy mentalności, cech psychologicznych poszczególnych kultur, kultury „somatycznej” (cielesnej) różnych narodów itp. Porównawcze badania kulturowe (porównawcze) są ma ogromne znaczenie dla rozwoju kulturoznawstwa. W ostatnich dziesięcioleciach dynamicznie rozwija się kierunek ekologiczno-kulturowy („ekologia kulturowa”), badający relacje różnych kultur ze środowiskiem naturalnym. System wiedzy o kulturze podlega ciągłemu rozwojowi.

Wykład 2. Kulturologia i filozofia kultury, socjologia kultury

1. Główne ruchy i szkoły zachodniej filozofii kultury XIX-XX wieku.

Jeden z głównych kierunków badań filozoficznych w IX-XX wieku. stała się filozofią kultury. Stworzyło to warunki do powstania licznych szkół naukowych w tej dziedzinie wiedzy filozoficznej. Nie tylko opracowali ogólny zakres problemów, ale także opracowali oryginalne podejścia do ich rozwiązywania.

Podwaliny nowoczesnej filozofii kultury położono w drugiej połowie XIX wieku. neokantowie (zwolennicy niemieckiego filozofa I. Kanta) i przedstawiciele „filozofii życia”.

Neokantyści (G. Kogan, P. Natori, E. Cassirer, V. Windelband, G. Riccius) badali różnice między naukami przyrodniczymi i humanistycznymi. Ich badania doprowadziły do ​​wniosku, że główna różnica polega na metodach stosowanych w każdym typie nauki. Nauki przyrodnicze posługują się metodami paleolitycznymi (uogólniają pojedyncze fakty i na tej podstawie wyprowadzają prawa dla tego typu zjawisk), a humanistyczne metodą ideograficzną (ma na celu badanie nie tego, co ogólne, ale tego, co indywidualne, unikalne w zjawiskach kulturowych) , wydarzenia historyczne, osobistości).

Neokantowska filozofia kultury opierała się na aksjologii (filozoficznej doktrynie wartości). Wartości idealne (niematerialne) przywiązują wagę do pewnych zjawisk, zamieniając je w elementy kultury, tworzą sfery „wartości dóbr kultury” – nauki, sztuki, religii, prawa.

Uwaga przedstawicieli „filozofii życia” (W. Dilthey, G. Simmel, F. Nietzsche, O. Spengler) skupiła się na relacji kultury do bytu pierwotnego.

Badania wykazały, że formy i ograniczenia kultury krępują przepływ „życia”, a następnie są przez niego niszczone, aby zrobić miejsce dla nowych form i ograniczeń. „Filozofia życia” podkreślała tragizm historii kultury, która ostatecznie skazana jest na śmierć.

Poszczególni przedstawiciele „filozofii życia” wnieśli ogromny wkład w rozwój teorii kultury. V. Dilthey pokazał znaczenie hermeneutyki (nauki o interpretacji) w badaniu kultury i opracował metodę intuicyjnego rozumienia zjawisk historycznych i historyczno-kulturowych. F. Nietzsche postrzegał kulturę jako harmonijną jedność dwóch zasad: irracjonalnej („dionizyjskiej”) i racjonalnej („apollońskiej”). Analizował także takie zjawisko, tak charakterystyczne dla kultury ostatnich stuleci, jak „nihilizm”, które głosiło niszczenie norm i wartości kultury. A. Bergson opisał społeczeństwo jako „zamknięte” (nastawione na kolektywizm, despotyzm, tradycjonalizm) i „otwarte” (charakteryzujące się niezależnością jednostki, wolnością intelektualną i demokracją). Doszedł do wniosku, że istnieją dwa typy moralności i religii: statyczny, oparty na zrytualizowanym kulcie Boga lub normach moralnych, oraz dynamiczny, oparty na pragnieniu osobistej komunikacji z Bogiem, etycznym heroizmie i indywidualnej aktywności.

Nowy impuls do rozwoju filozofii kultury nadały idee przedstawicieli psychoanalizy (J. Breuer, Z. Freud, K. G. Jung, A. Adler, E. Fromm, J. Lacan i wielu innych). Mimo że psychoanaliza (lub freudyzm) wyłoniła się jako koncepcja psychiatrii i psychologii, szybko ujawniła swój filozoficzny i kulturowy potencjał. Z. Freud uważał, że kultura jest w zasadzie wytworem nieświadomych pragnień i skłonności człowieka, ładunku, który daje mentalną energię pożądania seksualnego - libido. Tak więc kultura pojawia się poprzez sublimację libido, czyli poprzez przekształcenie seksualnych i agresywnych pragnień jednostki w coś akceptowalnego przez innych ludzi – sztukę, politykę, religię, sport itp.

W kształtowaniu kultury najważniejszą rolę Z. Freud przypisywał kompleksom psychicznym, nerwicom, obsesjom, które nawet „wyparte” ze świadomości, nieustannie dążą do powrotu do niej. W późnym okresie swojej twórczości Z. Freud doszedł do wniosku, że kryzys kultury jest nieuchronnie generowany przez sam postęp kultury, ponieważ jej normy wchodzą w niemożliwy do pogodzenia konflikt z nieświadomymi popędami ludzi. Przemyślając na nowo idee Z. Freuda, Carl Gustav Jung stworzył doktrynę „zbiorowej nieświadomości” ludzkości, która jest rodzajem repozytorium doświadczeń pokoleń ludzi. „Nieświadomość zbiorowa” wywiera potężny wpływ na kulturę głównie poprzez jej „archetypy” (prototypy). Analizując różnice między kulturami Zachodu i Wschodu, K.G. Jung doszedł do wniosku, że Wschód dąży do rozpuszczenia jednostki w „nieświadomości zbiorowej”, podczas gdy Zachód przeciwnie, dąży do autonomii jednostki od „nieświadomości zbiorowej”. Wszystkie główne nurty filozofii zachodniej XX wieku stworzyły własne wersje filozofii kultury. Ich teorie kulturowe zależały od zagadnień, które zostały rozwinięte na tych obszarach.

Dziś zachodnia filozofia kultury zajęta jest poszukiwaniem nowych dróg rozwoju. Wiele jej osiągnięć zostało przejętych przez kulturologię, to w niej przesunął się „środek ciężkości” kulturoznawstwa.

2. Filozofia kultury w Rosji XIX-XX wieku.

W Rosji na rozwój filozofii kultury wpłynęły idee europejskiej filozofii kultury, które jednak zostały twórczo przemyślane przez filozofów rosyjskich. Z przełomu XIX i XX wieku. można już z całą pewnością stwierdzić wpływ rosyjskiej myśli filozoficznej i kulturowej na myśl zachodnią. W Rosji o rozwoju filozofii kultury decydowały nie tylko zachodnie wpływy intelektualne, ale także głębokie zakorzenienie jej problemów w kulturze rosyjskiej.

Najważniejszym etapem kształtowania się rosyjskiej filozofii kultury były spory między Zachodem a słowianofilami w latach 30-60. XNUMX wiek Rodzajem impulsu do początku tych sporów był P.Ya. Czaadajewa, w którym postawił pytania o rolę Rosji wśród narodów Zachodu i Wschodu, o ocenę reform Piotrowych, o relacje między kulturą rosyjską i zachodnią. Filozofia kultury zachodniej (P.V. Annenkov, T.N. Granovsky, KD Kavelin, V.G. Belinsky, A.I. Herzen, I.S. Turgieniew, S.M. Solovyov itp.) Wywodziła się z idei jedności cywilizacji ludzkiej i wspólnej ścieżki jej rozwoju. Rosja była uważana przez ludzi Zachodu za kraj europejski, z różnych względów odstający (położenie geograficzne na peryferiach Europy, jarzmo tatarsko-mongolskie itp.) od innych krajów europejskich na ścieżce rozwoju cywilizacyjnego. Europa była dla ludzi Zachodu wzorem postępu cywilizacyjnego, dlatego ludzie Zachodu starali się w każdy możliwy sposób zbliżyć do niej Rosję, wierząc, że inaczej pogrąży się ona w dzikości i ignorancji. W tym streszczeniu zachodnia ocena reform Piotrowych była ogólnie pozytywna.

W przeciwieństwie do ludzi Zachodu słowianofile (A.S. Chomyakov, I.V. Kireevsky, P.V. Kireevsky, bracia K.S. i I.S. Aksakov, N.M. Yazykov itp.) zaprzeczali jedności cywilizacji ludzkiej i ogólnemu sposobowi jej rozwoju. Z ich punktu widzenia kultury poszczególnych plemion i ludów są bytami organicznymi, których charakterystyczne cechy określa „dusza ludowa” tkwiąca w każdym z nich. Naród rosyjski i inne ludy słowiańskie były postrzegane przez słowianofilów jako cywilizacja pierwotna, oparta na zasadzie religijnej i moralnej ukształtowanej przez prawosławie.

Jednocześnie na Zachodzie, jak wierzyli, dominuje bezduszna zasada formalno-prawna. Tak więc Rosja, zdaniem słowianofilów, jest młodą kulturą, która ma własną ścieżkę rozwoju historycznego i kulturowego. Słowianofile na ogół negatywnie odnosili się do reform Piotra I, uważając, że zniekształcają one właściwości kultury rosyjskiej. Odrodzenie tych właściwości słowianofilów uznano za możliwe dzięki oczyszczeniu religijnemu i moralnemu oraz dogłębnemu studium historii kultury ludowej Rosji, będącej skarbnicą narodowej tożsamości kulturowej.

W drugiej połowie XIX wieku. idee słowianofilstwa zostały rozwinięte przez „późnych słowianofilów” lub „ziemię” (AA Grigorieva, N.N. Strakhova, F.M. Dostojewski itp.). Głównym tematem pozostaje dla nich rosyjska tożsamość, której istotę widzą w chrześcijańskiej pokorze.

Historyczną misją Rosji jest zjednoczenie narodów Europy w chrześcijańskie braterstwo. Środki na wypełnienie tej misji może zapewnić pierwotnie rosyjska kultura ludu („ziemi”), ale nie ideologia inteligencji „wyrwana z ziemi”. Późni słowianofile wierzyli, że zrozumienie idei narodowej jest możliwe dzięki studiowaniu sztuki narodowej. Teoretycznie uzasadnione poglądy późnych słowianofilów N.Ya. Danilewski („Rosja i Europa”, 1869). Skrytykował idee człowieczeństwa, które jego zdaniem jest pojęciem abstrakcyjnym i nie ma własnej historii. Historyczna rzeczywistość N.Ya. Danilewski zadeklarował typy kulturowo-historyczne. Podobnie jak organizmy biologiczne, typy kulturowo-historyczne są w stanie ciągłej walki ze środowiskiem zewnętrznym i między sobą. W ciągu 1000-1500 lat swojego istnienia typ kulturowo-historyczny przechodzi przez etapy narodzin, dojrzewania, upadku i śmierci. Możliwe jest opisanie różnic między typami kulturowymi i historycznymi poprzez wyróżnienie czterech „fundamentów” (najważniejszych form działalności człowieka):

1) zakonnicy;

2) kulturowe (w tym nauka i sztuka);

3) polityczny;

4) społeczno-gospodarcze.

N.Ya. Danilewski wierzył, że w historii XIX wieku. dominują dwa typy kulturowo-historyczne:

1) niemiecko-romański (europejski);

2) Słowianie na czele z Rosją.

Pod koniec XIX - początek XX wieku. w Rosji pojawia się cała plejada wybitnych filozofów: V.S. Sołowjow, S.N. i EN Trubieckoj, NA Bierdiajew, S.N. Bułhakow, PA Florensky'ego i innych, których prace często dotykały problemów filozofii kultury. Głównymi tematami refleksji są religijne, duchowe podstawy różnych typów kultury, filozofia sztuki, nowe rozumienie cech kultury rosyjskiej, jej podobieństwa i różnice w stosunku do kultury krajów europejskich.

Rosyjski „renesans religijno-filozoficzny” charakteryzuje się sprzecznym połączeniem dążenia do usprawiedliwienia tradycji kultury chrześcijańskiej Rosji i czasami dość ostrej krytyki tych tradycji. Wydarzenia 1917 r. radykalnie zmieniły bieg historii narodowej, w tym historii intelektualnej i kulturalnej. Filozofia kultury znalazła się pod dominacją nauki marksistowskiej i nakazów ideologii komunistycznej. Inna grupa naukowców, którzy wyemigrowali z Rosji (NS Trubetskoy, PN Savitsky, L.P. Karsavin i inni) stworzyła koncepcję euroazjatycką, która uważa Rosję za oryginalną cywilizację euroazjatycką, ale nie europejską czy azjatycką.

3. Socjologia kultury

Socjologia kultury jest dyscypliną naukową, która bada kulturę z punktu widzenia socjologii i wykorzystuje wszystkie osiągnięcia współczesnych nauk społecznych. W tym kontekście kultura jest badana jako część systemu społecznego, stosunki społeczne, jako pewna instytucja społeczna.

Największy wpływ na rozwój socjologii kultury mieli tacy badacze jak K. Marks, M. Weber, E. Durkheim, P. Sorokin, M. Mead, B. Malinowski i inni.

Sama kultura w tej dyscyplinie rozpatrywana jest nie tyle z merytorycznego, co funkcjonalnego punktu widzenia. Socjologia kultury bada rolę (lub role) odgrywaną przez kulturę w społeczeństwie ludzkim. Są to takie role, jak np. edukacyjna rola kultury (jej funkcja pedagogiczna), orientacja człowieka na pewien system wartości (funkcja zorientowana na wartość lub aksjologiczna), rola kultury jako niezbędnej przesłanki do komunikacji między ludźmi, wymiany informacji (funkcja komunikacyjna) i wielu innych.

Socjologia kultury przywiązuje niewielką wagę do treści i historii zjawisk kulturowych. Interesują ją głównie jako sposób na usprawnienie regulacji stosunków społecznych. Na przykład normy moralne, prawo, nakazy religijne umożliwiają łagodzenie sprzeczności między interesami różnych grup społecznych, unikanie ciągłych konfliktów między nimi, które w przeciwnym razie można by rozwiązać siłą. Należy jednak zauważyć, że kultura nie zawsze spełnia swoje funkcje regulacyjne, zwłaszcza w dobie wojen, rewolucji, konfliktów społecznych. W takich okresach sama kultura przeżywa kryzys i zmienia swoje formy. Socjologia kultury wychodzi z podstawowego faktu społecznej heterogeniczności społeczeństwa ludzkiego (klas, stanów, grup). A ta społeczna heterogeniczność nieuchronnie prowadzi do nierówności społecznej, w której niektórzy ludzie znajdują się na „drabinie społecznej” powyżej lub poniżej innych ludzi.

Grupy publiczne różnią się od siebie nie tylko interesami ekonomicznymi, politycznymi, statusem społecznym, ale także szeregiem cech psychologicznych i kulturowych (samoświadomość i samoocena, ideologia tej grupy, obyczaje, tradycje, normy zachowania , sposoby spędzania czasu wolnego, użycie charakterystycznych słów i wyrażeń, sposób ubierania się, upodobania w sztuce itp.).

Z tego wszystkiego powstają subkultury, czyli określone formy kultury (lub subkultury) uwarunkowane różnicami społecznymi. Czasami subkultury są generowane nie tyle przez różnice społeczne, ile przez wiek (subkultura młodzieżowa) lub jakieś inne różnice (subkultury mniejszości seksualnych).

Socjologia kultury bada subkultury elitarne (kulturę „szczytów” społeczeństwa), subkultury „klasy średniej”, subkultury społecznych „klas niższych”. Należy zauważyć, że te subkultury można dalej dzielić.

Jednymi z najbardziej interesujących dla socjologów są subkultury marginalne. Ich formacja pochodzi od osób zajmujących „pośrednią”, „graniczną” pozycję społeczną. Ci ludzie nie mogą lub nie chcą się odnaleźć w istniejących strukturach społecznych. Dlatego ich psychologia i kultura zbudowane są na ostrym sprzeciwie wobec społeczeństwa, mniej lub bardziej agresywnym odrzucaniu norm i wartości społecznych.

Zwykle przestępcy, narkomani, rewolucjoniści, anarchiści określani są jako marginaliści, a ostatnio antyglobaliści, skinheadzi (skinheadzi), przedstawiciele pewnych obszarów kultury punkowej itp.

Z socjologicznego i kulturologicznego punktu widzenia szczególnie interesujący jest proces przekształcania subkultury marginalnej w subkulturę dość szanowanych, a czasem wręcz elitarnych warstw społecznych (sztuka awangardowa, kultura rockowa).

Jednym z najważniejszych czynników w tym procesie jest przekształcenie marginalnej subkultury w dochodowy biznes.

Aspekty kulturowe obecne są we wszystkich głównych dziedzinach współczesnej socjologii. Obejmują one badanie dynamiki społecznej (zmiany społeczne i społeczno-kulturowe); badanie mobilności społecznej (zmiany pozycji społecznej jednostki lub grupy społecznej); zajmuje się psychologią społeczną; badania problemów statusów społecznych i stratyfikacji społecznej (stratyfikacji społecznej); opis środowiska społecznego, zachowania społeczne, doświadczenia społeczne, charaktery społeczne.

Socjologowie badają związki między kulturą a innymi poziomami i formami organizacji społecznej – ekonomią, polityką, nauką, edukacją itp.

Wszystkie główne kierunki pracy naukowej z zakresu socjologii kultury łączy pojęcie „systemu społeczno-kulturowego”.

Pozwala łączyć wiedzę o poszczególnych zjawiskach społecznych i kulturowych, budować model społeczeństwa, którego integralną częścią są normy kulturowe, wzorce kulturowe (wzorce, paradygmaty), orientacje kulturowe, organizacje kulturowe. Posługując się pojęciem „system społeczno-kulturowy”, możemy wyróżnić w historii ludzkości różne typy tych systemów. Obecnie socjologia kultury jest jedną z najważniejszych i najbardziej owocnych dziedzin wiedzy o kulturze.

Wykład 3. Antropologia kulturowa. Kulturologia i historia kultury

1. Antropologia kulturowa

Antropologia kulturowa (lub antropologia kulturowa) jest jedną z najważniejszych dziedzin badań kulturowych. Jest częścią ogromnego systemu wiedzy o człowieku, zwanego antropologią (nauką o człowieku). W jej ramach mieści się antropologia teologiczna (teologiczna), czyli religijna, antropologia psychologiczna, antropologia przyrodnicza (biologiczna), antropologia poznawcza, która zajmuje się badaniem problemów ludzkiego poznania świata. W tej serii znalazła swoje miejsce antropologia kulturowa, badająca kulturę jako formę życia i działalności człowieka, siedlisko ludzi.

Antropologia kulturowa w swoim pochodzeniu jest ściśle związana z etnografią - nauką badającą kultury różnych plemion i ludów, głównie zamieszkujących Afrykę, Amerykę, Australię i Oceanię. Antropologia kulturowa nadal aktywnie korzysta z materiałów etnograficznych, choć już dawno wyszła poza zakres etnografii. Antropologia kulturowa obejmuje etnografię, która gromadzi materiał o poszczególnych kulturach, etnologię, która teoretycznie uogólnia ten materiał, ogólne teorie antropologiczne, informacje z zakresu językoznawstwa, archeologii, historii społeczeństwa i kultury oraz religioznawstwa. Wiedza o kulturach różnych ludów i plemion gromadziła się przez wiele stuleci. Zawarte są w zabytkach literatury starożytnej, myśli historycznej i religijnej, opowieściach podróżników. Pierwsze próby uogólnienia tego materiału podjęto już w XVII-XVIII wieku, ale jako nauka antropologia ukształtowała się dopiero w drugiej połowie XIX wieku.

Pierwszą znaczącą szkołę naukową w antropologii kulturowej można nazwać ewolucjonizmem XIX - początku XX wieku lub klasycznym ewolucjonizmem (G. Spencer, E.B. Taylor, D.D. Fraser, L.G. Morgan itp.).

Ewolucjonizm ukształtował się pod wpływem dominanty w XIX wieku. idee ewolucji i postępu, które antropolodzy ewolucyjni zastosowali do badania kultury. Uważali różne zjawiska kultury i kultury różnych narodów za etapy ewolucji kulturowej, budowali jedną linię rozwoju ewolucyjnego.

Antropolodzy-ewolucjoniści wyciągnęli analogie między ewolucją jednostki (dzieciństwo, młodość, dojrzałość, starość) a ewolucją kultury. Do zalet klasycznego ewolucjonizmu należy przetwarzanie ogromnej ilości informacji, które zostały wbudowane w jasne, przekonujące schematy opracowane na podstawie zunifikowanej teorii.

Antropolodzy ewolucyjni pozostawili po sobie dobrze rozwiniętą terminologię, wiele koncepcji naukowych. Jednak na początku XX wieku. ewolucjonizm przeżywa kryzys z powodu swoich wad:

1) biurowy charakter większości studiów;

2) chęć dostosowania materiału faktycznego do spekulatywnych konstrukcji ewolucyjnych.

Jako reakcja na wady ewolucjonizmu w antropologii kulturowej pierwszej połowy XX wieku. wyłaniają się nowe kierunki.

Jedną z nich była szkoła historyczna, czyli szkoła Boasa (F. Boas, F. Grebner, A. Kroeber, R. Lone i inni).

Jej przedstawiciele kładli główny nacisk na konkretne badania, metody skrupulatnego opisu wszelkich cech każdej kultury. Szkoła historyczna starała się prześledzić i udokumentować pochodzenie każdej cechy kultury, ustalić, czy pochodzi ona z danej kultury, czy też przeniknęła do niej z zewnątrz. Badano różne przypadki dyfuzji (przenikania się) kultur, transformacji (zmian) kulturowych. Najważniejszym osiągnięciem szkoły Boasa było rozwinięcie teorii akulturacji. Akulturacja to proces zmiany kultury, który zachodzi przy bezpośrednim kontakcie i interakcji kilku grup ludzi będących nosicielami różnych kultur.

Można prześledzić trzy typy relacji między tymi grupami: albo kultura jednej grupy jest akceptowana przez inną częściowo („akceptacja”) lub całkowicie („asymilacja”); albo następuje adaptacja, adaptacja elementów jednej kultury do potrzeb innej; lub następuje „reakcja” - całkowite odrzucenie form obcej kultury.

Równolegle ze szkołą historyczną rozwijała się dyfuzjonizm, czyli szkoła Ratzla (L. Frobenius, W. Schmidt, W. Rivers, V.G. Child i inni).

W tym kierunku rozwinęła się koncepcja „kręgów kulturowych” („prowincji kulturowych”), z których każda jest kombinacją wielu cech kulturowych na określonym obszarze geograficznym. „Krąg kulturowy” może wchodzić w interakcje z innymi współczesnymi „kręgami kulturowymi” (dyfuzja), przemieszczać się w przestrzeni (migracja), nakładać się na warstwy kulturowe uformowane przez poprzednie „kręgi kulturowe” (stratyfikacja). W historii kultury zwolennicy dyfuzjonizmu przywiązywali szczególną wagę do migracji „kręgów kulturowych”, do której dochodzi w wyniku kontaktów handlowych między krajami, migracji ludów i kolonizacji.

Pod koniec XIX - początek XX wieku. istnieje francuska szkoła socjologii i antropologii, na której czele stoją E. Durkheim, a następnie M. Mose. Jedną z podstawowych zasad szkoły Durkheima był funkcjonalizm. Różne zjawiska społeczne i kulturowe muszą być badane nie tylko z punktu widzenia ich przyczyn, ale także z punktu widzenia ich funkcji, czyli ról, jakie pełnią w stosunku do innych zjawisk i całego systemu społeczno-kulturowego jako cały. Do połowy XX wieku. w antropologii kulturowej odradza się zainteresowanie ewolucjonizmem, szkołą kulturowo-ewolucyjną (neoewolucjonizmem) lub szkołą L.A. Biały.

White widział w pojęciu „kultura” nie abstrakcję o niewielkiej treści, ale odbicie obiektywnej rzeczywistości w rzeczywistości biologicznej. Uważał, że główną funkcją kultury jest służenie przystosowaniu człowieka do środowiska.

Kultura to system, który rozwija się poprzez pewne etapy w zależności od akumulacji lub wydatkowania energii.

White wyróżnił w tym systemie trzy podsystemy:

1) technologiczne (narzędzia produkcyjne, broń, odzież, mieszkania itp.);

2) społeczne (wszystkie rodzaje indywidualnych lub zbiorowych zachowań ludzi);

3) ideologiczne (wiedza, idee, przekonania).

L. White odegrał kluczową rolę w rozwoju kulturoznawstwa jako nauki niezależnej. W pierwszych dekadach XX wieku. na styku antropologii kulturowej i językoznawstwa zaczęła kształtować się etnolingwistyka – nauka badająca cechy funkcjonowania języka w kulturach różnych grup etnicznych. Wybitni przedstawiciele etnolingwistyki E. Sapir, B. Whorf i wielu innych sformułowali hipotezę, zgodnie z którą struktura ludzkiego myślenia, sposób poznawania świata przez człowieka, charakterystyczne cechy kultury zależą od struktury i cech języka. Wszystko, co człowiek postrzega, jest przez niego postrzegane poprzez język. Jedna z najbardziej wpływowych postaci w historii etnografii, socjologii i antropologii XX wieku. został angielskim naukowcem B. Malinowskim. Stworzył szereg teoretycznych koncepcji antropologii kulturowej. Malinowski wyróżnił dwa rodzaje ludzkich potrzeb:

1) pierwotny (fizjologiczny i psychologiczny), który dana osoba ma od urodzenia;

2) wtórne, generowane przez kulturę.

Kultura, według Malinowskiego, to system instytucji społecznych, które zaspokajają potrzeby pierwotne i wtórne. Różnice między kulturami tkwią w sposobach zaspokajania potrzeb, które określa „imperatyw kulturowy” (indukcja). Antropologia kulturowa zajmuje szczególne miejsce wśród kulturoznawczych dyscyplin naukowych. Nie ma sobie równych pod względem bogactwa materiału faktograficznego, różnorodności i przemyślaności teorii oraz zakresu omówienia szerokiej gamy zjawisk.

2. Kulturologia i historia kultury

Historia kultury jest ściśle związana z kulturoznawstwem. Te powiązania są wieloaspektowe i systemowe.

Współczesne badania historyczno-kulturowe prowadzone są w oparciu o najnowsze osiągnięcia z zakresu teorii kultury, socjologii kultury i dynamiki kulturowej.

Należy zauważyć, że historia kultury zawsze była niemal niewyczerpanym źródłem materiału faktograficznego dla wiedzy o kulturze.

Kulturologia pełni funkcję rozumienia tego materiału, systematyzowania go, modelowania procesów zachodzących w historii społecznej i kulturowej poszczególnych narodów, cywilizacji i całej ludzkości.

Ponadto same badania historyczne i kulturowe, prowadzone nad konkretnym zagadnieniem, często dają początek obiecującym teoriom kulturowym i podejściom naukowym.

Przykładem może być gra w teorię kultury, rozwinięta przez historyka i krytyka sztuki J. Huizingę, badającego kulturę późnego europejskiego średniowiecza, badanie mentalności zapoczątkowane przez francuskich historyków szkoły Annales i dające początek nowemu kulturowemu dyscyplina - antropologia historyczna.

Prace szkoły historycznej z antropologii kulturowej, która na podstawie obszernego materiału etnograficznego uzasadniła teorię akulturacji (oddziaływania kulturowego).

Tak więc w systemie aktualnych nauk o kulturze zachodzi owocna współpraca historii kultury, kulturoznawstwa teoretycznego i innych dyscyplin kulturologicznych.

Jednym z najważniejszych obszarów jest tworzenie historycznych typologii kultury.

3. Styl artystyczny jako symboliczny wyraz duszy kultury

Od XI wieku w historii kultury artystycznej zaczyna pojawiać się pojęcie stylu. Styl artystyczny jako system złożonej symbolicznej refleksji ducha czasu poprzez obrazy sztuki powstał w europejskim średniowieczu. Pierwszy paneuropejski styl - romański, od łacińskiego romanus - „rzymski”. Jego cechy: surowość i zewnętrzna prostota, podobieństwo do wczesnych przykładów architektury starożytnego Rzymu. Ramy czasowe dominacji tego kierunku to X-XIII wiek. Pod wieloma względami budowle tego stylu odziedziczyły cechy architektury rzymskiej. Przykładem tego stylu mogą być liczne wieże, twierdze z XII wieku. Są to konstrukcje z niewielką liczbą okien, grubymi mocnymi ścianami, budowane koniecznie w niedostępnym miejscu.

Gotyk - jeden z dwóch wiodących stylów artystycznych europejskiego średniowiecza, łączący w sobie lekkość, elegancję, dekoracyjność. Zastąpił sztukę romańską w XIII-XIV wieku. Gotyckie katedry stały się symbolami jedności niebiańskiego i ziemskiego, personifikacjami żywotności miasta. Ostre łuki, okna, wieżyczki i iglice kierowały gotycką świątynię ku niebu, ku Bogu; duże okna zalewały go światłem, które ucieleśniało boskie światło dla katolików. Szeroko wykorzystywano bogaty wystrój ze złotem, rzeźbami w drewnie i rzeźbami religijnymi. Wczesnym gotykiem jest katedra Notre Dame w Paryżu. Później gotycki - katedra w Rouen, katedra w Reims.

Kultura XVI-XVIII wieku. reprezentowany przez style baroku i klasycyzmu.

Barokowy - główny kierunek stylu w kulturze artystycznej Europy, łączący w sobie powagę, przepych, różnorodność kompozycyjną i dynamikę form. Styl barokowy rozpowszechnił się głównie w krajach katolickich. Barok z włoskiego barocco - „dziwny, dziwaczny”.

Ten styl charakteryzuje się nadmiernym przepychem, bezczynnością. Barok starał się bezpośrednio oddziaływać na uczucia publiczności, charakteryzuje go fantastyczność, czar i karnawał, a także intelektualność i emocjonalność. Osoba w sztuce baroku to wielopłaszczyznowa osobowość o złożonym świecie doświadczeń.

Ośrodek rozwoju baroku w XVI-XVII wieku. stał się Rzymem. Zespoły parkowe i pałacowe, architektura kultowa, malarstwo i rzeźba dekoracyjna, portret ceremonialny, a także martwa natura i pejzaż stały się głównymi poglądami i gatunkami baroku. Mistrzami rzymskiego baroku są architekt Borromini oraz architekt i rzeźbiarz J. L. Bernini. Według projektów tych architektów zbudowano wiele kościołów. Wspaniałą kreacją Berniniego jest katedra św. Piotra i projekt gigantycznego placu w pobliżu tej katedry. Stworzył wiele rzeźbiarskich ołtarzy, był przodkiem barokowego portretu.

Klasycyzm (z łac. dassicus – „wykształcony”) – nurt w kulturze artystycznej XVII – początku XIX w., który zwracał się ku wzorcom klasyków starożytnej Grecji, kultywując rygor, bezpośredniość, harmonię, porządek. Estetyka klasycyzmu opiera się na zasadzie „uszlachetnienia natury”, na pragnieniu idealizacji rzeczywistości. Bohater w kulturze klasycyzmu spełnia swój obowiązek wobec państwa, podporządkowuje rozsądkowi swoje osobiste pasje. Głównym postulatem estetycznym klasycyzmu jest wierność naturze, naturalnej racjonalności świata z jego obiektywnie wrodzonym pięknem, które wyraża się w symetrii, proporcji, mierze, harmonii, które powinny być odtwarzane w sztuce w doskonałej formie. Prace artystyczne poddano pewnej systematyzacji i hierarchizacji.

W XVIII wieku. Sztuka zachodnioeuropejska była w trakcie rewizji wszystkich dotychczasowych wartości. Nowy rokokowy styl odzwierciedlał gust dworu Ludwika XV i arystokracji, będąc symbolem przesytu i melancholii. Rokoko z francuskiego rocail - „muszla”. Ten styl narodził się we Francji. Cechy definiujące styl: dążenie do elegancji, drobne detale formy, kontrast między zewnętrzną surowością budynków a wyrafinowaniem ich wystroju wnętrz, rzeźby i malarstwa odznaczają się wyrafinowaniem i wdziękiem.

Pod koniec XVIII wieku. wszedł na scenę kulturalną romantyzm. Romantyzm to nurt ideowo-artystyczny w kulturze europejskiej, związany z absolutyzacją zasady zmysłowości i zainteresowaniem niezwykłymi przejawami człowieka i życia.

Romantyzm symbolizował zainteresowanie tym, co niezwykłe i skrajne, wysuwając na pierwszy plan wyobraźnię, emocjonalność i twórczą duchowość artysty. Romantyzm interesował się wszystkim poza przeciętnością.

Prace pisarzy obejmują:

1) śpiew piękna;

2) kult bohaterskich osobowości;

3) temat śmierci;

4) motywy mistyczne.

Centralny dla romantyków jest problem osobowości. Wiedza o świecie zaczyna się od samopoznania. Druga połowa XIX wieku naznaczony nadejściem realizmu.

Realizm - ideologiczny i artystyczny kierunek kultury, związany z dążeniem do zrozumienia rzeczywistości w całej jej pełni i różnorodności, z uwzględnieniem cech najbardziej znaczących i typowych. Realizm przeciwstawia się romantyzmowi, jest symbolem zrównoważonego, spokojnego, krytycznego spojrzenia na życie i miejsce w nim człowieka.

Prace realistów są różne:

1) szeroki zakres problemów życia publicznego;

2) uważne przestudiowanie okoliczności życia bohaterów. Cechy te najpełniej odzwierciedla powieść społeczna. Działając jako wiodąca metoda, przede wszystkim w literaturze i malarstwie, realizm wyraźnie przejawia się w syntetycznych, „technicznych” formach sztuki z nimi związanych – teatrze, balecie, kinie, fotografii.

Naturalizm (z łac. natura - "natura") - nurt ideologiczno-artystyczny w kulturze europejskiej ostatniej połowy XIX wieku, charakteryzujący się zwiększoną dbałością o środowisko ludzkie, na jego wpływ na człowieka. Zdaniem przyrodników artysta powinien przedstawiać świat bez upiększeń, posłuszny tylko prawdzie pozytywnej, eksperymentalnej nauki.

Główne przejawy naturalizmu to fotograficzna i odestetyzowana forma sztuki. Modernizm (z francuskiego nowoczesny - „nowy, najnowszy”) - zespół szkół i nurtów estetycznych przełomu XIX i XX wieku. Kierunek ten charakteryzuje się zerwaniem z tradycjami realizmu i innych wcześniejszych szkół. Istnieje duża liczba modernistycznych szkół i kierunków. Szczególnie rozpowszechnione są: symbolizm, surrealizm, abstrakcjonizm, futuryzm.

Pod koniec lat 60. - na początku 70. XNUMX wiek powstała we Francji impresjonizm, charakteryzujący się chęcią uchwycenia świata w całej jego mobilności i zmienności.

Temat i fabuła dzieła impresjonistycznego może być tylko bezpośrednim wrażeniem tego, co zobaczył. Impresjonizm stał się nową artystyczną wizją świata.

Surrealizm - ten trend dotknął prawie wszystkie rodzaje sztuki. Jej specyfika polega na wyłącznie freudowskim podejściu do twórczości. Jego metodą jest czysty automatyzm psychiczny, zrywanie logicznych połączeń. W manifeście surrealistów głównym punktem było wyzwolenie z kajdan intelektu, moralności i tradycyjnej estetyki. Ten kierunek obejmuje prace S. Dali, P. Picassa, V. Kandinsky'ego.

Symbolika - kierunek ideowo-artystyczny w sztuce europejskiej przełomu XIX i XX wieku, wykorzystujący różne symbole jako środki wyrazu: idee-symbole, obrazy-idee itp. Symboliści widzieli swoje zadanie w poznaniu i artystycznym odtworzeniu istoty które można zrozumieć tylko za pomocą intuicji. Artyści symbolistyczni wyrażali nastrój i idee poprzez symbolikę kolorów, linii i kształtów. Rosyjscy symboliści - V. Ivanov, A. Bely, V. Chlebnikov, A. Blok.

Postimpresjonizm powstała pod koniec XIX wieku. jako reakcja na impresjonizm. Posiada następujące cechy wyróżniające:

1) szczególna dbałość o formę, stymulacja dekoracyjna;

2) symbolikę użycia koloru;

3) nowe techniki konstruowania przestrzeni i objętości.

Postmodernizm.

Postmodernizm – zespół idei charakteryzujący współczesną kulturę; nurt obejmujący filozofię, literaturę, sztukę i nauki humanistyczne. Wiek XX to wiek kultury postmodernistycznej. Terminu „postmodernistyczny” po raz pierwszy użył R. Panwitz do scharakteryzowania kryzysu kultury europejskiej. Termin ten jest powszechnie używany, jednak nie ma jednoznacznej definicji tego terminu. Można wyróżnić główne cechy charakterystyczne dla postmodernistycznego światopoglądu:

1) jego głównymi wartościami są nowość, wolność we wszystkim, spontaniczność, odrzucenie wszelkich autorytetów;

2) negatywne postrzeganie przeszłości, chęć pozbycia się potęgi tradycji, zaniedbanie starości, kult młodości;

3) krytyczna ocena zdolności umysłu do poznania prawdy;

4) pragnienie wyzwolenia się spod władzy języka, gdyż słowa porządkują świat, to znaczy język jest środkiem przymusu;

5) absolutyzacja nowego, rozumienie nowości jako sposobu czerpania przyjemności, dążenie do nowego;

6) elektryzm (granie z chaosem), gdzie mieszają się wartości i wytyczne, gdzie opinie i preferencje są niszczone i odtwarzane;

7) zasada dekonstrukcji - wyzwolenia tekstu z warstw kulturowych, "wyzwolenia" kultury z historii. Binarna opozycja koncepcji nowoczesności i postmodernizmu sugeruje, że zasady postmodernizmu nie zostały zapożyczone z poprzedniej epoki. Sami się uformowali. Postmodernizm niczego nie zapożycza z tradycji. Po prostu z nią zrywa. Ortega y Gasset w swojej pracy doszedł do wniosku, że podstawowe zasady sztuki XX wieku. - to dehumanizacja, odrzucenie obrazu żywych form, przekształcenie twórczości w grę, pociąg do ironii, odrzucenie transcendencji. Negatywny stosunek do przeszłości, do klasyki, do tradycji jest normą dla kultury postmodernistycznej. W swoich poszukiwaniach postmodernizm posunął się do skrajności: pomieszał style, zrównał to, co grzeszne z tym, co święte, to, co wzniosłe i to, co niskie, zamienił tekst w schizofreniczne wypowiedzi, zaczął bawić się językiem pozbawionym reguł gramatycznych.

Wykład 4. Kulturoznawstwo teoretyczne i stosowane

1. Badania teoretyczne w kulturoznawstwie

Kulturologia działa jako ogólna teoria kultury, dążąc do uogólnienia faktów reprezentujących poszczególne nauki badające kulturę. Dlatego studia teoretyczne i rozwój teorii pozwalających na usystematyzowanie materiału historyczno-kulturowego mają szczególne znaczenie w kulturoznawstwie.

Teoria kultury, jak każda teoria naukowa, jest złożoną strukturą, która obejmuje różne elementy: aparat pojęciowy, schematy logiczne i badawcze, modele naukowe, metody eksperymentalnej weryfikacji konstrukcji teoretycznych i wiele innych. Nie naruszając innych aspektów kulturoznawstwa teoretycznego, rozważmy podstawowe pojęcia czy kategorie, którymi posługuje się nauka kulturologiczna. Kategorie te tworzą fundamentalną podstawę teoretycznych studiów kulturowych. Wiążą się one oczywiście ze wszystkimi elementami teorii kulturowych.

Do najbardziej rozpowszechnionych pojęć (kategorii) teorii kultury należą:

1) funkcje kultury;

2) zjawiska kulturowe;

3) dobra kultury;

4) właściwości kultury;

5) rodzaje historycznego rozwoju kultury;

6) procesy kulturowe;

7) znaczenia kulturowe;

8) symbole kultury;

9) wartości kulturowe;

10) zachowania kulturowe;

11) kontakty i interakcje kulturowe (akulturacja) i ich różne formy;

12) środowisko kulturowe;

13) inkulturacja (tj. wejście człowieka w środowisko kulturowe);

14) instytucje kulturalne i społeczno-kulturalne (tj. organizacje realizujące funkcjonowanie kultury);

15) polityka kulturalna;

16) grupy kulturowe i społeczno-kulturowe;

17) systemy kulturowe;

18) kultury społeczne, narodowe, historyczne i innego rodzaju itp.

Szczególne znaczenie dla myśli kulturologicznej ma pojęcie „cywilizacji”, pod wieloma względami bliskie pojęciu „kultury”.

Zwracamy również uwagę na koncepcje, które są bardziej powszechne niż inne w języku teoretycznych studiów kulturowych.

Uniwersalia kulturowe to najpowszechniejsze i najistotniejsze formy życia społecznego i kulturalnego (normy, wartości, idee, wierzenia, stereotypy myślenia i zachowania).

Próbki kulturowe lub wzorce są stabilnymi modelami zachowań kulturowych ludzi związanych z ich stosunkiem do pewnych zjawisk kulturowych, wartości i idei.

Archetypy kulturowe to fundamentalne, podstawowe modele życia duchowego, psychologicznego i kulturalnego w dowolnej kulturze lub typie kultury (wschodnia, zachodnia itp.). Pojęcie „archetypu” stało się szeroko znane dzięki pracom jednego z klasyków psychoanalizy – K.G. Chłopiec okrętowy. Współcześnie używa się go w różnych znaczeniach, czasem dalekich od nauk Junga.

Taksonomia kulturowa to system, który pozwala organizować różne cechy i elementy kultury oraz budować z nich model kultury.

„Paradygmat” kulturoznawstwa. Pojęcie to wprowadził amerykański historyk nauki T. Kuhn. Określił je mianem klasycznego rozwoju naukowego, który staje się wzorem dla dalszych badań naukowych (np. mechanika Newtona), podstawą tradycji naukowej. Od czasu do czasu, w wyniku nagromadzenia faktów, które nie mieszczą się w klasycznej teorii, następuje zmiana paradygmatu – rewolucja naukowa.

Teorię Kuhna można w pewnym stopniu zastosować także w historii rozwoju kulturoznawstwa. Przejście od koncepcji kultury uniwersalnej (światowej, uniwersalnej) do teorii cywilizacji lokalnych i badań w ramach podejścia cywilizacyjnego można uznać za zmianę paradygmatu. Kulturologia teoretyczna stale aktualizuje swój aparat kategoryczny (tj. pojęciowy), podobnie jak inne elementy teorii kulturologicznych. Proces ten wiąże się z kształtowaniem się nowych nurtów myśli kulturowej, nowych kierunków naukowych i filozoficznych, nowych punktów widzenia na zagadnienia kultury. Tak więc, wraz z pojawieniem się w latach 70. i 80. XX wiek postmodernizmu w języku kulturoznawstwa pojawiały się takie pojęcia jak: „symulakrum”, „dekonstrukcja”, „wirtualność”, „kłącze” (szczególny rodzaj rozwoju nieukierunkowanego, rozwoju „we wszystkich kierunkach”) itp. Badania teoretyczne w kulturoznawstwie jest stale stymulowana przez twórczą wymianę pomiędzy tą nauką a socjologią, antropologią, językoznawstwem, historią, filozofią i innymi naukami humanistycznymi.

Teorie kultury opierają się na poważnej podstawie faktograficznej i mają szereg zastosowań praktycznych. Wszystko to sprawia, że ​​kulturologia teoretyczna może być żywą i owocną częścią wiedzy kulturologicznej i humanitarnej.

2. Badania stosowane w kulturoznawstwie

W kulturoznawstwie można wyróżnić badania o fundamentalnym charakterze teoretycznym, określonym charakterze teoretycznym, eksperymentalnym lub naukowym, mające na celu zebranie materiału naukowego (np. badania „terenowe” w etnografii), a także szereg form pracy naukowej pośredni między nimi.

Obok nich istnieją studia stosowane w kulturoznawstwie, czyli takie, które mają znaczenie praktyczne i są stosowane w praktyce.

Praktycznie stosowane aspekty kulturoznawstwa są bardzo zróżnicowane.

Weźmy niektóre z nich jako przykłady.

Wiedza kulturologiczna pozwala na badanie różnorodnych projektów polityki kulturalnej, ustaw i aktów prawnych, które mają na celu uregulowanie działalności instytucji kultury (sztuka, nauka, edukacja).

W ostatnich latach kulturologia stała się podstawą procesu tzw. „kulturologizacja” rosyjskiej edukacji, czyli nasycenie programów szkół i uczelni informacjami kulturalnymi.

Celem kulturalizacji edukacji jest pomoc uczniom i studentom w stworzeniu systemu wytycznych kulturowych, niezbędnych w obliczu dramatycznych zmian społecznych i kulturowych zarówno w samej Rosji, jak i na całym świecie.

Stosowane znaczenie kulturoznawstwa przejawia się również w tym, że uczestniczy (obok psychologii, socjologii i pedagogiki) w badaniu zjawisk socjalizacji, kulturalizacji, czyli „przyzwyczajania się” do człowieka w określonej system kulturowy.

Innym kierunkiem stosowanych studiów kulturowych jest ochrona dziedzictwa kulturowego, badanie odradzających się tradycji kulturowych, na przykład tradycji kultur kozackich Rosji, form kultury religijnej itp.

Wysoki stopień badania problematyki interakcji między kulturami sprawia, że ​​kulturoznawstwo jest nieodzownym pomocnikiem w badaniu przyczyn konfliktów na tle narodowym, kulturowym i religijnym oraz opracowywaniu środków mających na celu zapobieganie takim konfliktom lub eliminowanie ich skutków.

Teorie rozwoju społeczno-kulturowego w kulturoznawstwie stanowią doskonałą podstawę do prognozowania i projekcji społeczno-kulturowej na różne okresy.

Nowe obszary badań stosowanych w kulturoznawstwie są generowane przez potrzeby społeczeństwa, złożone problemy, z którymi stale się boryka.

Nauki o kulturze jest nauką humanitarną o istocie, wzorach i rozwoju ludzkiej wiedzy oraz sposobach pojmowania kultury.

Od czasu pojawienia się filozofii kulturologia ukształtowała się jako specyficzna dziedzina wiedzy humanitarnej. Definicja ta odnosi się do New Age i jest związana z filozoficzną koncepcją procesu historycznego D.B. Vico (1668-1714), I. Gerber (1744-1803), G.V. Hegla (1770-1831).

Podstawowy wpływ na rozwój kulturoznawstwa w XX wieku. takich myślicieli jak O. Spengler, K. Jung (uczeń Z. Freuda), M. Heidegger, K. Levistros i wielu innych.

W Rosji kulturoznawstwo reprezentowane jest przez dzieła N.Ya. Danilevsky, A.F. Loseva, M.M. Bachtina, A.Ya. Gurewicz, Yu.M. Łotmana i wielu innych autorów.

Metoda kulturoznawcza to jedność wyjaśniania i rozumienia, dlatego można ją nazwać opisowo-hermeneutyczną.

Każda kultura jest uważana za system znaczeń, który ma swoją istotę, swoją wewnętrzną logikę, którą można zrozumieć poprzez racjonalne wyjaśnienie. Jednocześnie racjonalne wyjaśnianie działa jako mentalna rekonstrukcja procesu kulturowo-historycznego opartego na jego uniwersalnej istocie, wyodrębnionej i utrwalonej w formach myślenia. Wiąże się to z wykorzystaniem idei i metod filozofii, które są metodologiczną podstawą studiów kulturowych.

Kulturologia, jak każda nauka humanitarna, nie ogranicza się do wyjaśniania, gdyż kultura jest zawsze skierowana do ludzkiej podmiotowości i nie istnieje z nią w nieożywionym związku. Dlatego kulturoznawstwo, aby zrozumieć swój przedmiot, potrzebuje zrozumienia, czyli uzyskania holistycznego, intuicyjno-semantycznego zaangażowania podmiotu w pojmowane zjawisko. W kulturoznawstwie rozumienie poprzedza wyjaśnienie, uzupełnia je, a jednocześnie zagłębia się w nie i koryguje. Zadaniem kulturoznawstwa jest realizacja dialogu kultur, w trakcie którego łączymy się z innymi światami semantycznymi, ale się w nich nie rozpływamy. Tylko w ten sposób dochodzi do wzajemnego wzbogacania się kultur. Kulturoznawstwa nie można zatem sprowadzić jedynie do systemu wiedzy. Kulturologia ma nie tylko system racjonalnej wiedzy, ale także system nieracjonalnego rozumienia, które są ze sobą wewnętrznie spójne.

Wykład 5. Metody badań kulturowych

1. Oryginalność kulturoznawstwa jako nauki złożonej

Nauki o kulturze to złożona nauka badająca wszystkie aspekty funkcjonowania kultury: od przyczyn powstania do historycznej autoekspresji. Kultura jest przedmiotem kulturoznawstwa. Zainteresowanie fenomenem kultury tłumaczy się pewnymi okolicznościami.

1. Środowisko, instytucje społeczne życia codziennego są przekształcane przez współczesną cywilizację. Kultura jest źródłem innowacji społecznych. Jest chęć ujawnienia potencjału kultury, możliwości jej aktywizacji.

2. Pytania o relacje między pojęciami kultury i społeczeństwa, kultury i historii, o wpływ kultury na dynamikę społeczną pozostają aktualne. Współczesne cele kulturowe zmieniają się tak szybko, że stawiają człowieka w trudnej sytuacji. W związku z tym szczególne znaczenie ma badanie najważniejszych cech kultury minionych stuleci, aby uniknąć prymitywizacji kultury współczesnej.

Kategorie studiów kulturowych, które tworzą jej aparat terminologiczny, zawierają najistotniejsze pojęcia wzorców w rozwoju kultury jako systemu, odzwierciedlają istotne właściwości kultury.

Głównymi składnikami studiów kulturowych są filozofia kultury i historia kultury. Razem stanowią podstawę studiów kulturowych. Fakty historyczne podlegają analizie filozoficznej i uogólnieniu.

Filozofia kultury to dział kulturoznawstwa, który bada koncepcje powstania i funkcjonowania kultury.

Historia kultury to dział kulturoznawstwa, który bada specyficzne cechy kultur różnych etapów kulturowych i historycznych.

Działy kulturoznawstwa, których głównymi parametrami wciąż się kształtują, są morfologia kultury i teoria kultury.

2. Metody badań kulturowych

Metody badań kulturologicznych są badane przez kulturologię stosowaną.

Metoda ewolucyjna związana jest z nazwiskami E. Tylor i L. Levy-Bruhl. Pojawił się wraz z narodzinami kulturoznawstwa. Metoda ta uwzględnia dynamikę kultury jako kolejny łańcuch ciągłych zmian, uwzględniający gwałtowne skoki w jej rozwoju.

Badanie struktury systemu kulturowego, a także relacji między jego elementami odbywa się metodą strukturalną.

Metoda funkcjonalna bada funkcje danej kultury lub jej formy. Podejście to traktuje każdą kulturę jako wewnętrznie samowystarczalny integralny system składający się z funkcjonalnie połączonych elementów. Metoda funkcjonalna bada ogólne prawa funkcjonalne dla wszystkich kultur, które mogą wyjaśnić każde zjawisko i element kulturowy.

Kultura każdego narodu jako całość jest badana metodą systematyczną. Wszystkie elementy kultury w tym podejściu są ze sobą powiązane i tworzą takie właściwości, które ma tylko system jako całość.

Metoda typologiczna ma na celu identyfikację różnych typów kultur.

W oparciu o tę metodę można wyróżnić kultury etniczne i narodowe, wschodnie i zachodnie oraz inne.

N.Ya. Danilevsky, O. Spengler, A. Toynbee stosowali metodę historyczną w analizie rozwoju kultur. Porównując i przeciwstawiając zjawiska i zjawiska poszczególnych kultur, ujawnili istotne cechy i cechy morfologiczne różnych kultur.

Tożsamość kulturowa to zdolność ludzi do odnoszenia się do danej kultury, do jej stereotypów i symboli.

Poprzez tożsamość kultura jest zdolna do samorozwoju. Proces identyfikacji kulturowej jest nieodłączny od procesu samoidentyfikacji człowieka.

Człowiek musi być społecznie poszukiwany i akceptowany przez otaczające go społeczeństwo.

Samoidentyfikacja to świadomość na racjonalnym poziomie jedności danej grupy ludzi na takiej czy innej podstawie (etnicznej, religijnej, politycznej itp.). Rozwój wspólnych cech kulturowych (obyczaje, obyczaje, język) zakłada zbiorową solidarność ludzi. Identyfikacja siebie z określoną grupą pomaga osobie w orientacji w przestrzeni społeczno-kulturowej. Od jednostki wymagana jest dyscyplina społeczna, lojalność polityczna i kompetencje kulturowe (posiadanie norm społeczno-kulturowych i społecznie akceptowanych języków komunikacji).

To, co sprawia, że ​​osoba zaangażowana w jakąkolwiek kulturę, to zestaw:

1) wyuczone elementy świadomości, zachowania;

2) gusta i zwyczaje;

3) języki i inne środki komunikacji.

Problem tożsamości kulturowej człowieka tkwi w przyjmowanych przez nią parametrach:

1) normy kulturowe;

2) wzory zachowań i świadomości;

3) systemy wartości i język.

Tożsamość kulturowa przejawia się w:

1) świadomość własnego „ja” z punktu widzenia tradycji kulturowych danego społeczeństwa oraz w przejawach lojalności wobec nich;

2) samoidentyfikacja z tymi wzorcami kulturowymi.

3. Główne formy kultury duchowej

Kulturologia ma sześć prawdziwie uniwersalnych form kultury duchowej.

1. Mit - to nie tylko historycznie pierwsza forma kultury, ale także wymiar życia duchowego człowieka, który pozostaje nawet wtedy, gdy mit traci swoją dominację. Uniwersalna istota mitu polega na tym, że reprezentuje on nieświadome znaczenie jedności osoby z siłami bezpośredniego bytu natury lub społeczeństwa. Przetłumaczone ze starożytnego greckiego mifos - „legenda, opowieść o tym, co wydarzyło się wcześniej”.

Amerykański etnograf Malinowski wierzył, że w starożytnych społeczeństwach mit to nie tylko opowiadane historie, ale prawdziwe wydarzenia, w których żyli ludzie tych społeczeństw.

Mity są również charakterystyczne dla współczesnych społeczeństw, a ich funkcją jest tworzenie szczególnej rzeczywistości niezbędnej każdej kulturze.

2. Religia - wyraża potrzebę odczuwania przez człowieka zaangażowania w podstawowe zasady bytu i wszechświata. Bogowie religii rozwiniętych znajdują się w sferze czystej transcendencji w bycie pozanaturalnym, różniąc się tym samym od pierwotnego przebóstwienia sił natury.

Takie umieszczenie bóstwa w sferze pozanaturalnej eliminuje wewnętrzną zależność człowieka od procesów naturalnych, koncentrując uwagę na wewnętrznej duchowości samego człowieka.

Obecność rozwiniętej kultury religijnej jest oznaką cywilizowanego społeczeństwa.

3. Morał powstaje po odejściu mitu, gdzie osoba wewnętrznie łączy się z życiem kolektywu i jest kontrolowana przez różne zakazy (tabu).

Wraz ze wzrostem wewnętrznej autonomii osoby pojawiły się pierwsze regulatory moralne, takie jak obowiązek, honor, sumienie itp.

4. Art jest wyrazem ludzkich potrzeb w symbolach figuratywnych przeżywanych przez człowieka w ważnych momentach jego życia. Jest to druga rzeczywistość, świat przeżyć życiowych, do którego inicjacja, wyrażanie siebie i samopoznanie stanowią w nim jedną z ważnych potrzeb duszy ludzkiej, a bez tego żadna kultura nie jest możliwa.

5. Filozofia stara się wyrazić mądrość w formie myśli. Powstał jako duchowe przezwyciężenie mitu. Filozofia jako myślenie dąży do racjonalnego wyjaśnienia wszelkiego bytu. Hegel nazywa filozofię teoretyczną duszą kultury, ponieważ świat, którym zajmuje się filozofia, jest jednocześnie światem znaczeń kulturowych.

6. nauka ma na celu racjonalną rekonstrukcję świata w oparciu o zrozumienie jego praw. Z punktu widzenia kulturoznawstwa nauka jest nierozerwalnie związana z filozofią, która działa jako ogólna metoda poznania naukowego, a także pozwala zrozumieć miejsce i rolę nauki w kulturze i życiu człowieka.

Wykład 6. Kulturologia jako nauka o kulturze

1. Kultura jako przedmiot kulturoznawstwa

Słowo kultura pochodzi od łacińskiego culturera: „zamieszkiwać, kultywować, czcić” (to ostatnie znajduje odzwierciedlenie w pojęciu cultus – „kult religijny”).

We wszystkich wczesnych użyciach słowo „kultura” oznaczało uprawę lub hodowlę zwierząt i roślin. Z biegiem czasu pierwotne znaczenie, zasadniczo rolnicze, uległo zdecydowanym zmianom i zaczęto je wykorzystywać do charakteryzowania procesów rozwoju i doskonalenia zarówno jednostki, jak i społeczeństwa.

V. Dahl podaje następującą definicję pojęcia kultury: kultura - przetwarzanie i pielęgnacja, uprawa i uprawa, edukacja umysłowa i moralna.

Ważny zwrot w interpretacji słowa „kultura” nastąpił w XVIII wieku. Niemiecki filozof I. Gerber (1744-1803) w swojej książce „Pomysły na filozoficzną historię ludzkości” zaproponował rozumienie kultury jako pewnego rodzaju zbioru pewnych unikalnych osiągnięć w dziejach cywilizacji, dzięki którym stało się możliwe mówić o kulturze starożytnego Egiptu, średniowiecza itp. .

We współczesnych językach europejskich istnieją cztery główne znaczenia słowa „kultura”:

1) abstrakcyjne określenie ogólnego procesu rozwoju intelektualnego, duchowego i estetycznego jednostki;

2) oznaczenie stanu społeczeństwa opartego na praworządności i zasadach moralnych. W tym sensie słowo „kultura” pokrywa się z pojęciem „cywilizacji”;

3) wskazuje cechy trybu istnienia lub stylu życia charakterystyczne dla każdego społeczeństwa, grupy ludzi, jakiegoś okresu historycznego;

4) oznaczenie form i wytworów działalności intelektualnej, a przede wszystkim artystycznej.

W rodzimych kulturoznawstwie dominują dwa podejścia do badania kultury. Jeden z nich uważa kulturę za zespół wartości materialnych i duchowych stworzonych przez człowieka. Jest to aksjologiczna interpretacja kultury (od greckiego axios – „wartość”).

Kultura jawi się tu jako pewien rezultat poprzedzający działalność człowieka, reprezentujący hierarchię formacji semantycznych, istotnych dla danego społeczeństwa i jednostki.

Inny kierunek koncentruje się na aktywistycznej interpretacji kultury, zwanej także prakseologiczną (od greckiej praxis – „czyn, działanie”).

Tutaj kultura rozumiana jest jako zespół pozanaturalnych mechanizmów, dzięki którym proces jest stymulowany i realizowana jest aktywność ludzi w społeczeństwie. Obie te definicje wywodzą się z antytezy „natura – kultura”, która jest dla wszystkich kulturologów druidyzmem.

Jeśli w świadomości społecznej kultura działa jako zbiorowy obraz, który jednoczy religię, naukę, sztukę itp., to kulturologia posługuje się pojęciem kultury, które ujawnia uniwersalny stosunek człowieka do świata, poprzez który człowiek jest świadomy świat i siebie.

Uniwersalna relacja człowieka do świata, która charakteryzuje kulturę, jest zdeterminowana przez znaczenie.

Znaczenie służy jako pośrednik między człowiekiem a światem, a świat kultury, w którym żyjemy, jest przede wszystkim światem znaczeń. Te znaczenia mogą być racjonalne i irracjonalne, świadome lub nieświadome, ale jeśli znaczenie jest ogólnie ważne, to jest związane z kulturą. To poprzez znaczenie można zdefiniować kulturę jako przedmiot studiów kulturowych.

Kultura jest uniwersalnym sposobem twórczej samorealizacji człowieka poprzez nadanie sensu, dążenie do ujawnienia i afirmacji sensu ludzkiego życia w jego korelacji ze znaczeniem wszystkiego, co istnieje.

Kultura jawi się człowiekowi jako świat semantyczny, który przekazując z pokolenia na pokolenie determinuje sposób bycia i postawę ludzi.

2. Kształtowanie się pojęcia „kultura” i jego filozoficzne rozumienie

Pojęcie „kultury” jest jednym z podstawowych pojęć w języku cywilizacji zachodniej. Pojęcia tego rodzaju są zawsze trudne do zdefiniowania, ponieważ konkretna koncepcja z reguły definiowana jest przez pojęcie bardziej ogólne. Ponadto definicja obejmuje wybór szeregu cech charakteryzujących to pojęcie.

Kiedy spotykamy się z podstawowymi pojęciami, które same w sobie są niezwykle ogólne i charakteryzują się ogromną różnorodnością cech, trzeba je definiować w inny sposób. W takiej sytuacji ważne jest prześledzenie historii takiego pojęcia, zidentyfikowanie pojęć z nim skorelowanych i uzupełniających, opisanie pola zjawisk, które on oznacza.

Pojęcie „kultury” pochodzi z języka łacińskiego. Początkowo słowo „cultyra” oznaczało „uprawę, pielęgnację, uprawę ziemi, uprawę roli”. Było to również bliskie w znaczeniu i pochodzeniu metodzie „kultu” (kultu). Obaj wskazują na kult bogów, religię. Począwszy od I w. pne mi. słowo „kultura” zaczęło oznaczać wychowanie człowieka, rozwój jego duszy, edukację.

Po raz pierwszy takie użycie terminu „kultura” występuje w pismach wielkiego rzymskiego oratora i filozofa Cycerona. Znając doskonale starożytny język grecki, zbliżył znaczenie łacińskiego słowa „kultura” do znaczenia greckiego pojęcia „paideia”. Grecy widzieli w „paideia” (dobre maniery, wykształcenie) swoją główną różnicę w stosunku do barbarzyńców.

Tym samym kultura (edukacja) poprzez opozycję okazała się powiązana z pojęciami barbarzyństwa, dzikości i ignorancji.

Innym pojęciem, które już w filozofii starożytnej było jednocześnie przeciwstawne i dopełniające słowo „kultura”, było pojęcie „natura”, „natura” (z łac. natyra – „natura”). Natura sprzeciwiała się kulturze jako światowi naturalności, a nie sztuczności, wrodzonych instynktów, a nie praw i norm moralnych ustanowionych przez umysł ludzki.

W III-V wieku. n. np. w epoce późnego Cesarstwa Rzymskiego pojęcie „kultury” zbliżyło się do słowa „civitas” (civitas), które Rzymianie określali jako społeczeństwo obywateli, państwo żyjące według sprawiedliwych praw, miasto styl życia, który był przeciwny wiejskiej dzikości i ignorancji.

Te znaczenia, z których głównymi były „edukacja”, „edukacja”, bardzo długo przypisywano słowu „kultura”.

Średniowiecze (V-XVII w. n.e.) i renesans (XIV-XVI w. n.e.) wprowadziły niewiele nowego w rozwój tej koncepcji. Należy jednak zauważyć, że w okresie Renesansu „kultura” coraz bardziej kojarzyła się z przejawami osobistej doskonałości, ze zgodnością z humanistycznym ideałem człowieka, opartym na próbkach epoki antycznej.

W epoce oświecenia (XVIII - początek XIX wieku ne) słowo „kultura” w końcu weszło do użytku jako pojęcie filozoficzne. W tym okresie był używany razem z blisko spokrewnionym terminem „cywilizacja”.

Postaci oświeceniowe wierzyły, że cywilizacja czy kultura narodów europejskich polega na chęci zorganizowania ich życia na rozsądnych podstawach, a cywilizacja przejawia się w osiągnięciach Europejczyków w dziedzinie rzemiosła, nauki i sztuki. Sprzeciwiała się temu dzikość i barbarzyństwo ludów starożytnych i pozaeuropejskich.

Przedstawiciele późnego Oświecenia, niemieccy filozofowie I. Herder i G. Hegel, opracowali koncepcję historycznego rozwoju kultury, jej postępu. Uważali kulturę za duchową ewolucję ludzkości, stopniowe doskonalenie języka, obyczajów, rządu, wiedzy naukowej, sztuki, religii.

Idee postępu, rozwoju ewolucyjnego stały się dominujące w światopoglądzie ludzi XIX wieku, którzy zaczęli postrzegać postęp kultury jako niekończący się proces nieustannego i coraz większego doskonalenia. I dopiero w XX wieku. daremność tych nadziei stała się jasna.

Filozoficzne pojęcie „kultury” ustala więc ogólną różnicę między osobą, jej aktywnością życiową, światem sztucznych rzeczy i zjawisk stworzonych przez człowieka, a zjawiskami naturalnymi. Kultura jest tym, co stworzył człowiek, natura jest tym, co istnieje niezależnie od niego. Pojęcia „kultura” i „natura” są skorelowane, to znaczy uzupełniają się nawzajem i są definiowane poprzez różnice między sobą.

Jednym z najtrudniejszych zadań jest rozgraniczenie zjawisk przyrodniczych i kulturowych. I być może nigdzie ta granica nie jest tak niejasna i nieokreślona, ​​jak w samym człowieku.

3. Pojęcie „kultury” w językach różnych nauk i języku mówionym

We współczesnym sensie geneza pojęcia „kultura” związana jest z obszarami pedagogiki (kultura jako edukacja, wychowanie) i filozofii (kultura jako sztuczny, stworzony przez człowieka świat, który różni się od świata przyrody, przyrody). Ponadto koncepcja ta od dawna jest stosowana nie tylko w tych dziedzinach, ale także w mowie potocznej i słownikach różnych nauk. Jest to najbardziej charakterystyczne przede wszystkim dla języków europejskich, w tym rosyjskiego, ponieważ wszystkie one w takim czy innym stopniu były pod wpływem tradycji antycznej. Ważne jest również to, że język łaciński jest podstawą międzynarodowej terminologii naukowej i filozoficznej, a słowo „kultura” (w różnych formach) zapożyczane jest z łaciny przez rozpowszechnione na całym świecie języki: francuski, angielski, hiszpański, itp.

Język mówiony używany w codziennej komunikacji charakteryzuje się niewystarczająco jasnym określeniem znaczeń pojęcia. Na tym polega główna różnica między tym typem języka a językiem nauki, który dąży do jak najdokładniejszego i jednoznacznego uformowania znaczenia jego pojęć, podczas gdy w mowie potocznej i opartym na niej języku literackim znaczenie słowa jest raczej związane z pewnymi znakami, cechami.

Pojęcie „kultury” w języku rosyjskim (w jego wersji potocznej, literackiej i publicystycznej) wiąże się z takimi cechami jak edukacja, wychowanie, moralność.

Często słowo „kultura” oznacza określone obszary działalności człowieka - sztukę, naukę, edukację, religię, filozofię, a także zainteresowanie nimi dowolnej osoby. Takie rozumienie słowa „kultura” bliskie jest znaczeniowo charakterystycznym zwrotom „człowiek kulturalny” (człowiek dobrze wychowany, wykształcony i grzeczny, kierujący się normami moralnymi, zainteresowany literaturą, teatrem, kinem, muzyką itp.), „ postać kultury” (najczęściej człowiek sztuki, nauczyciel, naukowiec, filozof, ksiądz), „instytucje kultury” (teatry, filharmonie, biblioteki, placówki oświatowe itp.), „wydarzenia kulturalne” (spektakle, koncerty, wykłady, pokazy filmowe itp.).

Oprócz mowy potocznej i użycia literackiego i dziennikarskiego słowo „kultura” jest również szeroko używane jako termin naukowy.

Najczęściej termin ten używany jest w naukach humanistycznych (filozofia, historia, filologia itp.). Jednak w niektórych sytuacjach słowo „kultura” odnosi się do fizyki, astronomii lub matematyki.

Można mówić np. o „wysokiej kulturze badań naukowych”, „kulturze eksperymentu”, czyli przez „kulturę” o wysokim stopniu doskonałości eksperymentu, badania.

W agronomii „kultura” odnosi się do odmiany rośliny uprawianej przez człowieka, stosuje się kombinacje „roślin uprawnych”, „roślin zbożowych” itp. Wynika to z pierwotnego łacińskiego znaczenia słowa cyltura - „rolnictwo ”, „uprawa”.

Rozważmy jako przykłady użycie terminu „kultura” w niektórych naukach humanistycznych.

В etnografia - nauka zajmująca się badaniem porównawczym kultur różnych ludów, na przykład plemion Afryki, Ameryki, Australii, Oceanii, Syberii itp., Pojęcie „kultura” jest używane w niezwykle szerokim znaczeniu. Kultura plemienia to charakterystyczny dla niego system zwyczajów, norm zachowania, sposobów komunikowania się (język, gesty, mimika), stosunków pokrewieństwa, stosunków społecznych, umiejętności pracy, przekonań religijnych i rytuałów. Niektórzy etnografowie uważają, że kultura powinna być rozumiana wyłącznie jako rezultat działalności człowieka, stworzone przez niego rzeczy lub zjawiska.

В socjologia - nauka o społeczeństwie - pojęcie "kultura" jest używane w różnych znaczeniach. Z reguły „kulturą” dla socjologa są pewne instytucje społeczne, organizacje artystów itp.

„Kultura” może odnosić się do działań o znaczeniu społecznym, takich jak nauka, sztuka, religia, edukacja, a czasem sport.

W niektórych przypadkach „kultura” odnosi się do norm i idei, które pomagają zarządzać społeczeństwem i łagodzić konflikty między grupami społecznymi (nakazy religijne, nakazy moralne, normy prawne, zwyczaje itp.).

Określone znaczenie nadaje terminowi „kultura” w archeologia - nauka badająca pozostałości życia ludzi z przeszłości.

W tym kontekście „kultura” to całość znalezisk archeologicznych dokonanych na jakimś obszarze i przypisanych do konkretnego okresu historycznego, przypisywanych jakiemuś rodzajowi ludzi (neandertalczykom, kromaniończykom) lub plemieniu.

Wszystkie pozostałości działalności człowieka tworzą to, co archeolodzy nazywają „warstwą kulturową”. Często, choć nie zawsze, kultura archeologiczna bierze swoją nazwę od współczesnego osadnictwa, obok którego odkryto historyczne miejsce pochówku.

В Historia sztuki (nauka badająca sztukę przeszłości i teraźniejszości) istnieją różne nurty interpretacji pojęcia „kultura”.

Z jednej strony niektórzy historycy sztuki mają tendencję do utożsamiania kultury i sztuki, aby przez „kulturę” rozumieć przede wszystkim sztukę w całej jej różnorodności.

Z drugiej strony „kultura” w studiach nad sztuką często tworzy rodzaj środowiska otaczającego dowolne zjawisko sztuki, kierunek w sztuce, osobowość autora.

Wreszcie w filologiaLub językoznawstwo (nauka o języku), istnieje sekcja o nazwie „kultura mowy”. Studiuje normy ustnego i pisanego języka literackiego.

Posiadanie tych zasad stawia człowieka na pewnym poziomie „kultury językowej”.

Tak więc pojęcie „kultury” jest szeroko stosowane zarówno w potocznej i literackiej, jak i naukowej wersji języka.

Wykład 7. Związek kultury i cywilizacji

1. Formacja i główne znaczenia pojęcia „cywilizacja”

Pojęcie „cywilizacji” jest jednym z kluczowych terminów zachodniej tradycji humanitarnej, systemu wiedzy socjologicznej i kulturowej.

Początki słowa „cywilizacja” sięgają czasów starożytnych, kultury starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu. Głównym typem ustroju politycznego w starożytności była samorządna wspólnota wolnych obywateli, państwo-miasto, które Grecy nazywali „polis”, a Rzymianie „civitas”. Pojęcie „civitas” było u Rzymian kojarzone z wyobrażeniami o dobrze zorganizowanym życiu wolnego państwa, którego fundamentem są rozsądne i sprawiedliwe prawa ustanowione przez mądrych ludzi.

Sam łaciński rzeczownik civitas oznacza „obywatelstwo, społeczeństwo obywatelskie, państwo, miasto”. I jest całkiem naturalne, że z punktu widzenia Rzymian wzorem „civitas” był sam Rzym. Poza państwem rzymskim rozszerzył się świat barbarzyńców i wschodnich królów despotów.

Pierwsi charakteryzują się naturalnością, dzikością i ignorancją ludzi żyjących zgodnie z prawami natury, drudzy niesprawiedliwością i okrucieństwem, które wynikają z nieznajomości prawdziwej mądrości, braku wykształcenia, dobrego wychowania i człowieczeństwa. Warto również zauważyć, że Rzymianie kojarzyli „civitas” z miastem, które znacznie różniło się od „niecywilizowanej” wioski.

Samo pojęcie „cywilizacji” pojawia się w XVIII wieku, w okresie Oświecenia, i nosi piętno kultury i światopoglądu tej epoki. Jej ideałami były racjonalność, nauka, obywatelstwo, sprawiedliwość, które miały stać się fundamentami życia publicznego i prywatnego ludzi. Postacie Oświecenia uważały, że temu wszystkiemu sprzeciwiał się mroczny świat barbarzyństwa, ignorancji, uprzedzeń i fanatyzmu religijnego. Jako przeciwieństwo tego świata wysunięto koncepcję cywilizacji.

Tak jak w czasach państwa rzymskiego, w epoce oświecenia, cywilizowana Europa, nowoczesna dla oświeconych, i niecywilizowane ludy starożytności, w średniowieczu, wszyscy nie-Europejczycy, byli przeciwni. O cywilizacji narodów europejskich świadczy, zdaniem oświeconych, nie tylko chęć kierowania się prawami rozumu, ale także ich osiągnięcia w rozwoju rzemiosła, techniki, nauki i sztuki. Jak więc widzimy, początkowo w koncepcji „cywilizacji” motyw wyższości Europejczyków nad innymi ludźmi był bardzo silny.

Cała historia pojęcia „cywilizacja” jest ściśle związana z historią pojęcia „kultura”. Przez ostatnie dwa stulecia pojęcia te w większości przypadków pełnią rolę synonimów, terminów jednoznacznych. Tak jak „kultura”, „cywilizacja” oznacza niebiologiczne formy ludzkiej rzeczywistości, system zjawisk odróżniających człowieka od natury, zespół sztucznie stworzonych przez człowieka rzeczy i idei.

Ponadto pojęcie „cywilizacji” (a także pojęcie „kultury” w niektórych przypadkach) wskazuje na tę lub inną formę historycznego życia ludzi, ograniczoną ramami przestrzennymi lub granicami epoki. Mówią na przykład o „cywilizacji wschodniej”, „cywilizacji europejskiej”, „cywilizacji starożytnej” itp. Podejście naukowe oparte na chęci dokładnego ustalenia współrzędnych geograficznych i historycznych cywilizacji (a dokładniej cywilizacji) nazywa się teorią lokalnych cywilizacji.

Jednym ze znaczeń pojęcia „cywilizacja” jest poziom, etap rozwoju społecznego i kulturowego. Z tego punktu widzenia etap „przedcywilizacyjny” i epoka cywilizacji wyróżniają się w dziejach ludzkości. Jednak nie tylko podążają za sobą, ale mogą też istnieć jednocześnie w obliczu ludów cywilizowanych i niecywilizowanych (dzikich, prymitywnych). Ta interpretacja sięga starożytnego sprzeciwu kulturowych Greków i Rzymian wobec barbarzyńców. Amerykański antropolog L.G. Morgana w XIX wieku wyróżnił dzikość, barbarzyństwo i cywilizację jako okresy ewolucji społeczeństwa i kultury. Na pierwszym etapie tej ewolucji ludzie żyli z przywłaszczania sobie gotowych wytworów natury (łowiectwo, rybołówstwo, zbieractwo), na drugim pojawiło się rolnictwo i hodowla bydła, a na trzecim rzemiosło, handel i państwo. Periodyzacja Morgana od dawna uznawana jest za przestarzałą, ale rozumienie cywilizacji jako etapu rozwoju historycznego jest zachowane.

„Cywilizację” można też interpretować w sensie całokształtu dorobku kultury materialnej i duchowej pewnych istot żywych lub istot obdarzonych inteligencją, niekoniecznie ludzi. Na przykład zwolennicy ufologii (nauki badającej niezidentyfikowane obiekty latające) mówią o „cywilizacjach pozaziemskich”, pisarze science fiction mówią o „cywilizacji robotów”, „cywilizacji owadów” itp.

2. Rodzaje cywilizacji

W kulturoznawstwie podnosi się pytanie o typologię cywilizacji. Cywilizacje dzielą się na:

1) dominujący rodzaj działalności gospodarczej – rolniczo-przemysłowy lub nadmorski i kontynentalny;

2) zasada naturalnego środowiska geograficznego – „otwarte” i „zamknięte”, introwertyczne i ekstrawertyczne;

3) zasada religijna.

E. Toffler identyfikuje milenijne cykle cywilizacyjne: cywilizację rolniczą, przemysłową, postindustrialną.

Yu.V. Yakovtsev reprezentuje siedem cywilizacji świata: neolityczną, wczesną niewolniczą, starożytną, wczesnofeudalną, późnofeudalną, przemysłową, postindustrialną.

Taka typologia pełni rolę czynnika zewnętrznego, pozostawiając „na zewnątrz” specyfikę rozwoju kulturowego.

Koncepcja ewolucji multiliniowej J. Stewarta jaśniej wyraża obecny stan badań interdyscyplinarnych.

J. Stewart wysunął ideę ekologii kulturowej, uogólniając paralelizmy w rozwoju kultur w podobnych warunkach geograficznych.

V.S. Stepin stworzył koncepcję dwóch typów rozwoju cywilizacyjnego w dziejach ludzkości: tradycyjnego i technogenicznego.

Różnice między cywilizacjami technogenicznymi i tradycyjnymi wynikały z różnic w rozumieniu człowieka, natury, prawdy, władzy, osobowości itp.

Te typy cywilizacji istnieją jednocześnie.

3. Specyfika i główne cechy cywilizacji technogenicznej

Cywilizacja europejska zaczęła nabierać technogenicznego charakteru w związku z szybko postępującym procesem technokratyzacji.

Technogeniczny charakter współczesnej cywilizacji determinują następujące cechy:

1) szczególna idea natury jako pola zastosowania sił ludzkich;

2) osoba jest uważana za istotę aktywną, powołaną do przemieniania świata;

3) rozumienie działalności człowieka jako kierunku przemiany przedmiotów, a nie samego człowieka;

3) nacisk na techniczną i technologiczną optymalność rozwoju technologii i technologii poza ich ludzkim, społeczno-kulturowym wymiarem.

Cywilizacja technogeniczna opiera się na:

1) gwałtowna, wykładnicza zmiana w obiektywnym świecie, która wpływa na sposób życia, dynamikę więzi społecznych;

2) dominacja racjonalności naukowej;

3) etyka purytańska;

4) skupić się na autonomii jednostki, jej prawach, wolnościach;

5) szczególne rozumienie mocy, siły, ich charakteru i natury. Następuje proces globalizacji stylów życia: kultura, jedzenie, odzież stają się masowe.

Proces globalizacji ułatwiają środki masowego komunikowania i nowoczesny transport.

Globalizacja stylów życia rodzi pytanie o walkę o zachowanie wyjątkowości kultur narodowych.

Większość myślicieli XX wieku doszedł do wniosku o kryzysie cywilizacji technogenicznej.

Istnieją jednak sposoby na pokonanie:

1) świadoma zmiana priorytetów w skali wartości kulturowych, tworzenie nowego stosunku do przyrody, kształtowanie kultury ekologicznej;

2) zmiana zasad pomiaru technologii, jej kryteriów i ocen, włączenie do systemu tych ocen, wraz z optymalnością techniczną i technologiczną oraz efektywnością ekonomiczną, społeczno-kulturowego, właściwego wymiaru ludzkiego;

3) globalne zmiany w myśleniu i działaniach inżynierskich, które pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku. Myślenie inżynierskie ma na celu zrozumienie natury zasad działania urządzeń technicznych.

Na obecnym etapie myślenie inżynierskie wiąże się ze społeczno-kulturowym rozumieniem technologii. Pozwala to przezwyciężyć technokratyczną jednostronność.

4. Związek między pojęciami „kultury” i „cywilizacji”

We współczesnej wiedzy kulturoznawczej najważniejsze miejsce zajmują pojęcia „kultury” i „cywilizacji”. Oba te terminy są ściśle powiązane zarówno pod względem pochodzenia, jak i podstawowych znaczeń.

Niemniej jednak istnieją znaczące różnice między tymi pojęciami w znaczeniu ich użycia w niektórych przypadkach w różnych kontekstach.

Ze względu na to, że terminy „kultura” i „cywilizacja” są niezwykle niejednoznaczne, nie jest możliwe rozważenie wszystkich możliwych podobieństw i różnic semantycznych. Podkreślmy tylko te główne.

Zarówno „kultura”, jak i „cywilizacja” mogą w równym stopniu oznaczać ogólną różnicę między człowiekiem a naturą, społeczeństwem ludzkim a środowiskiem naturalnym.

Oba pojęcia mogą być używane jako antonimy (słowa, które mają przeciwne znaczenie) pojęć „dzikość”, „barbarzyństwo”, „ignorancja” itp.

Zarówno „kultura”, jak i „cywilizacja” są używane do określenia pewnych historycznych typów kultury, epok w dziejach kultury, które mają specyficzne odniesienie geograficzne form kultury.

„Kultura antyczna” i „cywilizacja antyczna”, „kultura azjatycka” i „cywilizacja azjatycka”, a także inne podobne wyrażenia oznaczają to samo, chyba że autor wyraźnie je rozróżnia.

Oba słowa mogą wskazywać na proces rozwoju ludzkości, który przeszedł od życia według praw natury do stanu kulturowego lub cywilizowanego. Jednak z reguły kultura jest uważana za coś, co powstało wcześniej niż cywilizacja.

Na przykład prawie zawsze mówi się o "kulturze pierwotnej", ale nie o "cywilizacji pierwotnej", choć czasami, niezwykle rzadko, można spotkać się z podobnym wyrażeniem. Jednak termin „cywilizacje starożytnego wschodu” jest szeroko stosowany, stosowany do starożytnych kultur Egiptu, Mezopotamii, Indii, Chin itp. Różnice między znaczeniami pojęć „kultura” i „cywilizacja”, odcienie ich znaczenie jest w dużej mierze związane z ich pochodzeniem. Ponieważ pojęcie „kultura” wywodzi się (jeśli pominiemy jego pierwotne znaczenie „rolnictwo”) ze sfery religii (kult bogów), pedagogiki i filozofii (oświata, wychowanie, szkolenie), częściej stosuje się je do zjawiska tzw. „kultura duchowa”: edukacja, nauka, sztuka, filozofia, religia, moralność.

Pojęcie „cywilizacji” wywodzi się z polityczno-prawnego słownika starożytnego Rzymu, a zostało stworzone przez filozofów Oświecenia, skupiających się na problemach społecznych swoich czasów.

Nic dziwnego, że słowo „cywilizacja” zwykle odnosi się do zjawisk tzw. „kultury materialnej” (technologia, siły wytwórcze, gospodarka, mieszkalnictwo, transport i komunikacja itp.) oraz do życia społecznego.

Charakterystyczne jest, że mówiąc o „krajach cywilizowanych” mamy na myśli kraje o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego, technicznego i społecznego. Na tym etapie są to USA, kraje Europy Zachodniej, Japonia.

Jednak „kraj kultury”, „kraj kultury wysokiej” można nazwać także krajem stosunkowo biednym, o niskim lub średnim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego i technicznego. Z tego samego powodu współcześni politolodzy i komentatorzy polityczni zwykle mówią raczej o „zderzeniu cywilizacji” (na przykład zachodniej, islamskiej i dalekowschodniej) niż o „zderzeniu kultur”. Również termin „konflikt kulturowy” jest często używany przez kulturologów i socjologów, którzy badają procesy interakcji między różnymi kulturami (akulturacja), które często prowadzą do ostrej wrogości między ich przedstawicielami. Zainteresowanie politologów rozciąga się przede wszystkim na zderzenie interesów ekonomicznych i politycznych, sposób życia różnych cywilizacji.

Pojęcie „cywilizacja” najczęściej odnosi się do cech systemu społeczno-kulturowego, a pojęcie „kultura” do kulturowych cech narodowych, choć takie użycie słowa nie jest ścisłe. Na przykład mówi się o „kulturze angielskiej” i „cywilizacji europejskiej”; jednak w tym samym sensie można powiedzieć o „kulturze europejskiej”. Niektórzy kulturolodzy celowo dokonują wyraźnego rozróżnienia między „kulturą” a „cywilizacją”. Najbardziej znanym przykładem tego rodzaju jest koncepcja, którą O. Spengler rozwinął w swojej książce „Upadek Europy”.

Według Spenglera kultura i cywilizacja reprezentują wczesne i późne stadia rozwoju lokalnych „organizmów kultury”. Era późnej, umierającej kultury (lub cywilizacji) charakteryzuje się schyłkiem i degradacją religii, filozofii, sztuki przy jednoczesnym rozkwicie techniki i techniki maszynowej, zarządzania ludźmi, pragnienia wygody, akumulacji ogromnych mas ludzkich w miasta - megamiasta, wojny eksterminacyjne.

Cywilizacja to okres rozpadu organiczności i integralności kultury, zapowiadający jej nieuchronną śmierć.

Wykład 8. Podstawowe pojęcia kulturoznawstwa

1. Geneza kultury (pochodzenie i rozwój kultury)

geneza kulturowa, czyli kształtowanie się kultury, jest procesem kształtowania głównych zasadniczych cech. Geneza kulturowa zaczyna się, gdy grupa ludzi potrzebuje specjalnych ogólnych form życia, dostosowanych do specyficznych warunków miejsca i czasu, a kończy się pojawieniem się form i norm utrwalonych w obyczajach i obyczajach.

We współczesnej nauce istnieje wiele różnych interpretacji genezy kultury: istnieje koncepcja pracy narzędziowej (kultura powstała dzięki zdolności człowieka do pracy i jego zdolności do tworzenia urządzeń technicznych), ewolucyjna (kultura wywodzi się z postępującego rozwoju żywa materia), psychoanalityczna, symboliczna, społeczno-kulturowa, zabawna, religijna itp.

Przyjrzyjmy się niektórym z nich bardziej szczegółowo. Koncepcja pracy narzędziowej (F. Engels): zgodnie z tą teorią człowieka od zwierząt odróżnia zdolność do pracy. Cały rozwój społeczny i kulturalny jest bezpośrednio związany z kształtowaniem się pracy ludzkiej, która przekształca życie ludzkie w działalność społeczną i kulturalną. Zakłada się, że aktywność zawodowa znacząco poszerza przestrzeń kultury. S. Czernyszew, interpretując teorię pracy, napisał, że człowiek zachowuje się jak „zwierzę społeczne, to znaczy zwierzę, którego stereotypy behawioralne nie są w nim osadzone, ale poza nim, w społecznej formie komunikacji. Istota osoby nie tkwi w jego genotypie, ale w całokształcie wszystkich stosunków społecznych. Dlatego rodzi się jako zwierzę, a staje się jedynie człowiekiem.

Robotnicza koncepcja genezy kultury i antropogenezy głosi, że tworzenie sztucznych narzędzi dało początek mowie, językowi, świadomości, myśleniu i wreszcie kulturze.

Symboliczna hipoteza Cassirera: ze względu na to, że człowiek jest biologicznie słabszy od zwierzęcia, nieświadomie go naśladował. Doprowadziło to do stopniowego rozwoju pewnego systemu wytycznych, który budowany jest na instynktach, uzupełniając je. Na tym polega symboliczna adaptacja do świata. Symbole mają przede wszystkim wartość użytkową, a tajemnica kulturowej genezy tkwi w ukształtowaniu człowieka jako symbolicznego zwierzęcia.

Teoria gier Gadamera, Finka, Huizingi: źródłem kultury jest naturalna zdolność osoby do zabawy.

Zgodnie z tą teorią gra jest znacznie „starsza” niż kultura. Chociaż jest to również nieodłączne u zwierząt, to u ludzi jest to znacząca funkcja o wielu aspektach znaczenia. Siły poruszające życia kulturalnego rodzą się w micie i kulcie. Zabawa to przede wszystkim bezpłatna aktywność, która jest bezinteresowna.

Człowiek przed zmianą otoczenia zrobił to już we własnej wyobraźni, w sferze zabawy.

Teoria psychoanalityczna Freuda: ujawnienie genezy kultury poprzez zjawisko kultury prymitywnej, tj. duże znaczenie w tej koncepcji przypisuje się systemowi zakazów - tabu. Człowiek ma cechę, której nie ma w świecie zwierząt.

Właściwość ta powstaje nieoczekiwanie, przez przypadek, a przecież sama możliwość jej pojawienia się tkwi w człowieku. Tą cechą jest sumienie. To ona wyodrębniła człowieka z królestwa zwierząt i stworzyła kulturę. Zjawisko sumienia, zgodnie z teorią Freuda, wywodzi się z grzechu pierworodnego – zabójstwa prymitywnego „ojca”.

Ten akt doprowadził do pokuty, narodzin od zwierzęcego człowieka i powstania kultury jako środka do przezwyciężenia obsesyjnych wizji. Zatem dopiero popełniając zbrodnię zbiorową, ludzie pierwotni nabyli zdolność do życia społecznego. Kultura ludzka to wszystko, co wynosi ludzkie życie ponad warunki naturalne i czym różni się ono od życia zwierząt.

Kultura ma dwie strony:

1) obejmuje całą nabytą wiedzę i umiejętności, które umożliwiają człowiekowi opanowanie sił natury i uzyskanie z niej korzyści materialnych w celu zaspokojenia swoich potrzeb;

2) obejmuje wszystkie instytucje niezbędne do usprawnienia relacji między ludźmi.

Tak więc kultura jest tworzona przez tłumienie i przymuszanie naturalnych instynktów, kulturowa geneza wynika z narzucania zakazów, a głównym zadaniem kultury jest ochrona jednostki i społeczeństwa jako całości przed naturą.

Zwolennik tej teorii, E. Fromm, kładzie jeszcze inny nacisk: to historia i kultura są wezwane do ujawnienia destrukcyjnych zdolności w człowieku.

2. Wartości i normy kulturowe

1. Właściwie kulturologiczna charakterystyka wartości kulturowych sugeruje dwa podejścia do ich definicji:

1) to suma najwybitniejszych dzieł twórczości intelektualnej, artystycznej i religijnej (podejście archeologiczne i krytyki artystycznej);

2) jest jakąś kwintesencją doświadczenia społecznego, które wchłonęło najskuteczniejsze zasady realizacji życia (obyczaje, stereotypy zachowań i świadomości, oceny, opinie itp.). Przy takim podejściu wartości kulturowe są podstawowymi normami zachowania i osądu, które prowadzą do wzrostu integracji społecznej społeczeństwa, do wzrostu wzajemnego zrozumienia ludzi itp. To jest rdzeń życia społecznego społeczeństwa, która wchłonęła ludową mądrość i intelektualne objawienia.

2. normy kulturowe to kategoria, która odzwierciedla prawa i standardy życia społecznego ludzi. To pojęcie najpełniej ujawnia się w jego typologii.

Rodzaje norm:

1) instytucjonalny - normy jako system pozwoleń i zakazów podejmowania jakichkolwiek działań, wyrażania jakichkolwiek opinii. Są one utrwalane w oficjalnych dokumentach, a kontrolę nad ich wykonaniem sprawuje państwo;

2) statystyczny - normy, które tworzą się spontanicznie w formie masowego obyczaju, aby postępować w określony sposób, myśleć i oceniać tak, a nie inaczej. Przykładem takich norm są tradycje ludowe;

3) standardowy - normy, które pojawiły się w wyniku umowy społecznej, ale nie weszły w życie ustawy. Mogą to być normy przyjaznych, sąsiedzkich, miłosnych relacji. Wdrożenie tych norm leży w gestii konkretnej osoby;

4) odniesienie - normy stworzone specjalnie jako wzór do naśladowania. Ten typ normy jest adresowany przede wszystkim przez sztukę i religię.

3. Dynamika kultury

1. Najważniejszymi właściwościami kultury są jej mobilność i zdolność do rozwoju. Opisują zmiany kultury w czasie i przestrzeni dynamika kulturowa.

W prymitywnym społeczeństwie pojawiły się pierwsze oznaki kultury. Motorami dynamiki kulturowej były wynalazki i odkrycia.

Otwarcie dostarczył ludziom nowej wiedzy, która następnie łączy się z wynikami wynalazki, wygeneruj nowe elementy.

Pierwszymi wynalazkami były przekształcenie kija i kamienia w środek obrony, przekształcenie broni w narzędzie pracy, „oswajanie ognia”.

Początki tej kultury sięgają momentu, gdy 80-100 milionów lat temu neandertalczycy zaczęli grzebać swoich przodków. To była pierwsza rzecz, która odróżniała człowieka od zwierzęcia.

2. Główne formy upowszechniania kultury:

1) zapożyczenia kulturowe;

2) dyfuzja kulturowa;

3) samodzielne odkrycia.

Zapożyczenia kulturalne odnosi się do dobrowolnego naśladowania jednej kultury przez wartości innej. Ludzie i kultura pożyczają to, co bliskie i zrozumiałe; coś, co przyniesie jakiekolwiek korzyści; coś, co zaspokaja wewnętrzne potrzeby tej grupy etnicznej, która nie może zaspokoić własnych artefaktów i kompleksów kulturowych.

Kraj lub naród, który pożycza coś innego - kultura odbiorcy; kraju lub ludzi, dając własne, - kultura dawców.

Dyfuzja kulturowa - jest to wzajemne przenikanie się cech i kompleksów kulturowych z jednego społeczeństwa do drugiego podczas ich dystrybucji (kontakt kulturowy).

Kanały dyfuzji: migracje, wojny, handel, turystyka, konferencje naukowe, działalność misyjna, wystawy i wycieczki itp.

Dyfuzja kulturowa między grupami to horyzontalne rozprzestrzenianie się innowacji kulturowych między kilkoma grupami etnicznymi, grupami lub jednostkami o równym statusie.

Uwarstwiona dyfuzja kulturowa - pionowe rozmieszczenie elementów kultury pomiędzy podmiotami o nierównym statusie. Dyfuzję stratyfikacji można wyrazić na dwa sposoby:

1) klasy średnie i niższe zapożyczają od klas wyższych elementy prestiżowej konsumpcji, wysokiej mody, języka literackiego itp.;

2) klasa wyższa przejmuje zrelaksowane wzorce zachowań, sposoby ubierania się i jedzenia od klas niższych.

3. O postęp kultury mówią, czy suma pozytywnych skutków zmian przeważa nad negatywnymi. O regresja powiedz inaczej.

Postęp społeczny - jest to globalny, światowo-historyczny proces wznoszenia się społeczeństw ludzkich ze stanu dzikości na wyżyny cywilizacji. Postęp społeczny ma charakter stopniowy (reformistyczny) i spazmatyczny (rewolucyjny).

Reforma - to częściowa poprawa w dowolnej sferze życia, nie naruszająca fundamentów istniejącego ładu społecznego.

Rewolucja to złożona zmiana w większości aspektów życia społecznego.

Rewolucje mają charakter nie tylko społeczno-polityczny, ale także naukowy, religijny, kierowniczy, techniczny, ekonomiczny. Najważniejszą rewolucją w dziejach ludzkości jest neolit ​​– udomowienie zwierząt i uprawa roślin.

4. Dynamikę kulturową opisuje również szereg następujących pojęć:

1) „opóźnienie kulturowe” - sytuacja, w której jedne części kultury zmieniają się szybciej, a inne wolniej;

2) transmisja kulturowa - przekazywanie kultury z poprzednich pokoleń na następne poprzez szkolenie. Dzięki temu utrzymywana jest ciągłość kultury;

3) akumulacja kulturowa - dodawanie nowych elementów do zgromadzonego dziedzictwa kulturowego;

4) kulturowe wyczerpanie - proces, w którym więcej cech kulturowych znika niż się dodaje;

5) integracja kulturowa - unifikacja różnych elementów kulturowych w pewną całość;

6) zróżnicowanie kulturowe - podział kultury dominującej na wiele subkultur;

7) ekspansja kulturalna - rozszerzenie sfery wpływów kultury dominującej (narodowej) poza granice pierwotne lub państwowe.

4. Modernizacja kultury

1. Ważnym procesem w dynamice kultury jest modernizacja kulturowa. Autorzy teorii modernizacji uważają, że termin ten odnosi się tylko do obecnego etapu postępu społecznego.

Istota modernizacji wiąże się z upowszechnianiem wartości i osiągnięć kapitalizmu: racjonalizmu, roztropności, urbanizacji, industrializacji.

Modernizacja to rewolucyjne przejście od społeczeństwa przedindustrialnego do społeczeństwa przemysłowego, czyli kapitalistycznego, przeprowadzane poprzez złożone reformy rozciągnięte w czasie.

2. Istnieją dwa rodzaje modernizacji:

1) modernizacja organiczna - jest to moment własnego rozwoju kraju, przygotowany przez cały przebieg dotychczasowej ewolucji. Tego rodzaju modernizacja zaczyna się od kultury i świadomości społecznej, a następnie dotyka gospodarki. Przykładem są kraje Europy Zachodniej, gdzie kapitalizm powstał w wyniku naturalnych zmian w światopoglądzie, sposobie życia i tradycjach ludzi;

2) modernizacja nieorganiczna - to odpowiedź każdego kraju na zewnętrzne wyzwanie krajów bardziej rozwiniętych, które jest sposobem „nadrabiania” rozwoju. Podejmują ją agencje rządowe w celu przezwyciężenia historycznego zacofania i uniknięcia zależności. Modernizacja nieorganiczna zaczyna się od ekonomii i polityki, a nie od kultury. W rezultacie nie zawsze otrzymuje wsparcie społeczne od społeczeństwa.

5. Morfologia kultury

Dział kulturoznawstwa, który bada strukturalne elementy kultury jako systemu, ich strukturę i cechy, nosi nazwę morfologia kultury. Do takich składników należą: kultura narodowa, kultura światowa, kultura miejska, kultura chrześcijańska, kultura społeczna, kultura artystyczna, kultura osobista itp. Najbardziej znaczące dla kulturoznawstwa są takie podgatunki strukturalne, jak kultura materialna i kultura duchowa, postrzegane jako antypody. Kultura materialna – kultura życia codziennego i pracy – wiąże się z wygodą czysto fizyczną, z potrzebą zaspokojenia potrzeb człowieka. Najważniejszym rodzajem kultury jest kultura duchowa, obejmująca intelektualną i estetyczną działalność ludzkości. Często kultury materialne i duchowe są ze sobą powiązane.

Różnie postrzegana jest struktura kultury. Niektórzy kulturolodzy wyróżniają w nim takie podsystemy jak kultura społeczna, kultura technologiczna, kultura behawioralna, kultura ideologiczna. Radzieccy kulturolodzy jako główne wyróżnili dwa poziomy: specjalistyczny i zwyczajny.

Poziom specjalistyczny obejmuje takie podsystemy kultury jak ekonomiczny, polityczny, prawny, filozoficzny, naukowo-techniczny, artystyczny.

Poziom codzienności obejmuje sprzątanie, obyczaje i zwyczaje, moralność, praktyczną technologię, zwyczajny światopogląd i zwyczajną estetykę.

6. Tradycje kulturowe

1. tradycje kulturowe są głównymi akumulatorami i tłumaczami znormalizowanego doświadczenia społecznego społeczeństwa. Gromadzą:

1) zbiór norm i wzorców zachowań społecznych;

2) ustalone formy organizacji, komunikacji i regulacji społecznej;

3) obyczaje i zwyczaje, obrzędy i obrzędy. Funkcje tradycji:

1) regulacja stosunków międzyludzkich i międzygrupowych;

2) przekazywanie doświadczeń społecznych.

2. Tradycje mogą pojawić się na podstawie szczególnych przypadków, które przeszły proces selekcji w przyszłości. Pozwala to rozszerzyć istniejące tradycje o pewne innowacje społeczno-kulturowe. Innym, bardziej powszechnym mechanizmem dodawania tradycji jest proces wielowiekowego doświadczenia powtarzania typowych sytuacji życiowych zapisanych w pamięci ludu.

3. W społeczeństwach tradycyjnych tradycje są dominującym środkiem regulacji społecznej. Stopień tej dominacji zależy od poziomu rozwoju społeczeństwa.

W krajach zmodernizowanych tradycje pełniące funkcje regulacji społecznej i przekazywania wzorców kulturowych są zlokalizowane głównie w obszarze kultury codziennej.

W dziedzinie edukacji i życia publicznego zmodernizowanych społeczności tradycje te zostały zastąpione przez zinstytucjonalizowanych regulatorów i tłumaczy. Stają się prawami, konstytucjami, statutami zawodowymi, instytucjami państwowymi itp.

Wykład 9. Modele kultury

1. Klasyczne i współczesne modele kultury

W rozwoju kulturoznawstwa europejskiego można wyróżnić ważny okres powstawania kultury zachodniej (od renesansu do połowy XIX wieku). Okres ten charakteryzuje się poczuciem historycznego optymizmu, wiarą w postęp, przekonaniem o ostatecznym triumfie rozumu i wolności, które znalazły wyraz w ideologii Oświecenia. Idee te stanowiły podstawę klasycznego modelu kultury. Niedoskonałość takiego modelu dostrzega się na obecnym etapie istnienia kultury (rozczarowanie rezultatami rozwoju kultury, rewizja spuścizny Oświecenia).

Zasady klasycznego modelu kultury:

1) europocentryzm - wyobrażenie Europejczyków o cechach ich kultury i jej bezwarunkowej wyższości nad wszystkimi innymi kulturami, sposób oceniania kultury innych narodów przez ich zgodność z modelem europejskim;

2) humanizm - świadomość otaczającego świata jako produktu własnej działalności twórczej, produktywnej. Ideę człowieka jako osobowości wolnej i niezależnej, zdolnej do przekraczania granic swojej natury fizycznej kosztem własnych wysiłków, nazwano „odkryciem człowieka”;

3) racjonalizm. Człowiek mocą swojej racjonalności uczynił siebie celem natury, a przyroda środkiem w stosunku do siebie samego jako celu. Od czasów renesansu filozofowie dostrzegali w człowieku obecność „nadprzyrodzoności”, pozwalając mu na kreowanie własnego świata. Rozum to zdolność człowieka do działania zgodnie z własnymi, a nie narzuconymi celami. Humanistycznym ideałem osoby jest wolnomyśląca osoba obdarzona rozumem;

4) historyzm. Kultura jest bezpośrednio związana z historią. Jego poszczególne etapy odzwierciedlają rozwój procesu kulturowego. Model klasyczny rozpoznaje nie tylko granicę wyznaczającą obszar egzystencji człowieka w otaczającym świecie, ale także jego historycznie zmienny charakter. Na każdym etapie historii granica ta nadaje człowiekowi nowy wizerunek i niepowtarzalną indywidualność.

Zasady współczesnego modelu kultury:

1) krytyka humanizmu. Wiek Oświecenia dał początek kultowi człowieka autonomicznego, zdolnego do trzeźwego i głębokiego oceniania zjawisk i idei, czynów moralnych i ich konsekwencji. We współczesnym modelu kultury zatraca się poszukiwanie określonej zasady ludzkiej (dowodu jej autonomii). Człowiek nie jest koroną stworzenia, a jedynie ogniwem w rozwoju reszty świata przyrody. Teoria neoklasyczna odrzuca wyjątkowość człowieka i wysuwa pogląd, że człowiek nie tylko nie jest szczególnym ogniwem w przyrodzie, ale także wypada z całego łańcucha. Człowiek jest uznawany za istotę, która zatraciła sens prawdziwego życia, jego podstawowe wartości i prawa;

2) krytyka racjonalizmu. Nowoczesna tradycja wyjaśnia świat i człowieka na podstawie irracjonalnych zasad, które odgrywają większą rolę niż rozum. Nowa tradycja odrzuca normatywność, wartościom nadaje status osobistych, indywidualnych poszukiwań. Krytyczne podejście do wszelkich ustalonych zaleceń;

3) krytyka historyzmu i europocentryzmu. Schlegel postrzegał historię jako panoramę autonomicznych wydarzeń.

Z tego punktu widzenia wszystkie kultury są równe. Następnie wzmocniono ideę równości kultur, z których każda ma swoją godność i doskonałość.

2. Kultura masowa i elitarna

Czas narodzin kultury masowej to rok 1870 (w Wielkiej Brytanii przyjęto ustawę o powszechnej piśmienności).

W dalszym rozwoju kultury masowej przyczynili się do:

1) w 1895 r. - wynalezienie kina;

2) w połowie XX wieku. - pojawienie się muzyki pop. Społeczeństwo to jedność większości i mniejszości. Msza to tłum ludzi bez szczególnej zasługi.

Człowiek masowy to taki, który nie czuje w sobie żadnego daru ani odmienności od wszystkich innych. Mniejszość - grupa ludzi, którzy postawili sobie za cel służbę wyższej normie. Produkcja literacka i powieści fabularne cieszą się dużym zainteresowaniem w kulturze popularnej. Kino i radio odegrały decydującą rolę w kształtowaniu się kultury masowej, ponieważ kino jest fundamentem estetycznych zasad kultury masowej. Opracował sposoby przyciągania widzów, najważniejsze było kultywowanie iluzji. Szczególną cechą kultury masowej jest umiejętność wybawienia konsumenta od jakiegokolwiek wysiłku intelektualnego, torowania mu krótkiej drogi do przyjemności.

Znaki kultury masowej:

1) seryjny charakter wyrobów;

2) prymitywizacja życia i relacji międzyludzkich;

3) rozrywkę, zabawę, sentymentalizm;

4) naturalistyczne przedstawienie niektórych scen;

5) kult silnej osobowości, kult sukcesu.

Pozytywne aspekty kultury masowej:

1) szeroki wachlarz gatunków, stylów;

2) spełnienie wymagań wielu sektorów społeczeństwa.

Negatywne aspekty kultury masowej:

1) kultura masowa jest uzależniona od polityki ideologicznej;

2) bawi;

3) niewielka liczba utworów to kwestia celu i sensu życia, jego wartości;

4) dalekie od wszelkich prac wykonane są na wysokim poziomie merytorycznym i posiadają walory estetyczne;

5) tworzy masowy światopogląd z bezkrytycznymi przekonaniami i poglądami.

Przeciwieństwem kultury masowej jest kultura elitarna, której głównym zadaniem jest zachowanie twórczości w kulturze, kształtowanie wartości i tworzenie nowych form estetycznych. Elita twórcza to dynamiczna społeczno-kultura edukacji, niewielka, ale wpływowa. Są to ludzie aktywni, bystro utalentowani, zdolni do tworzenia nowych form. Wszystko, co tworzą, jest przerażająco nowe, łamie dotychczasowe stereotypy i zasady, jest odbierane przez społeczeństwo jako coś wrogiego.

Kultura elitarna jest zróżnicowana, wielokierunkowa, z wysokim odsetkiem złożonych eksperymentów. Generuje zarówno odkrycie, jak i motywację, ale tylko jest w stanie wygenerować coś nowego.

Kultura masowa nie uznaje takiego elitarnego typu kultury, odmawiając mu elitaryzmu i kultury, oceniając go jako nieprofesjonalizm, nieludzkość, brak kultury. Kultura masowa jest zjawiskiem szczególnym, ma swoje prawa powstawania i rozwoju form. Woli monotonię i powtarzalność, ma wybiórczą pamięć. Jednak kultura masowa jest obowiązkowym elementem każdego procesu kulturowego i historycznego, rządzi się swoimi prawami.

Kultura klasyczna to skrzyżowanie kultury elitarnej i masowej. Zgodnie ze sposobem tworzenia kultura klasyczna jest elitarna, ale w procesie rozwoju nabrała cech masowego charakteru.

3. Subkultura i kontrkultura

W kulturoznawstwie, obok innych nauk humanistycznych, używa się pojęcia subkultury. Subkultura to częściowy podsystem kulturowy kultury „oficjalnej”, który określa styl życia, orientację na wartości i mentalność jej nosicieli.

Subkultury dzielą się na tradycjonalista и innowacyjna awangarda. Tradycjonaliści to subkultury zawodowe, które są pozytywną reakcją na potrzeby społeczeństwa.

Innowacyjna awangarda subkultury odrzucają „główną” kulturę społeczeństwa (kontrkulturę). Subkultura może być kulturą dowolnej grupy społecznej lub demograficznej. Subkultury można wyróżnić na podstawie etapów życia człowieka:

1) subkultura dziecięca;

2) subkultura młodzieżowa;

3) kultura osób starszych.

Pojęcie „subkultury” jest związane z pojęciem kultura marginalna.

Marginesowość odnosi się do pośredniej pozycji osoby między grupami społecznymi.

kultura marginalna - to kultura pogranicza, która powstaje na styku epok kulturowych i historycznych, światopoglądów, języków, kultur etnicznych czy subkultur.

Marginesowość jest zjawiskiem współczesnym. Marginalne zazwyczaj charakteryzuje przynależność do dwóch lub więcej grup kulturowych.

Przyczyny kultury marginalnej:

1) wielkie wstrząsy społeczne;

2) urbanizacja;

3) emancypacja mniejszości etnicznych;

4) zmieniający się sposób produkcji;

5) działalność ruchów nieformalnych i organizacji publicznych.

Kontrkultura - są to postawy społeczno-kulturowe, które sprzeciwiają się podstawowym zasadom „głównej” kultury. Powstanie kontrkultury wynika z tego, że lokalne wartości kulturowe przenikają do szerszych grup społecznych, wykraczając poza własne środowisko kulturowe.

4. Kultura jako system znaków

Kultura ma swój język, który niesie w sobie nadprzyrodzoną istotę, jest ona tworzona sztucznie. Jest to szczególna sfera zajmująca przestrzeń kulturową społeczeństwa.

Obszar ten jest rozpatrywany przez semiotyczną definicję kultury.

Semiotyka - nauka badająca właściwości znaków i systemów znakowych w społeczeństwie ludzkim, w przyrodzie lub w samym człowieku.

Podpisać - jest to przedmiot, czynność lub zdarzenie, które zastępuje inny przedmiot, czynność, zdarzenie. Język migowy był jednym z wczesnych systemów znakowych, w którym każde słowo jest znakiem zastępującym przedmiot, który to słowo oznacza.

W społeczeństwie istnieje kilka rodzajów znaków, takich jak:

1) znaki-kopie, odtwarzają to, co jest w rzeczywistości (zdjęcie);

2) znaki-znaki niosące informacje o przedmiocie (wysoka temperatura pacjenta);

3) znaki-sygnały – informacje niezwiązane z przedmiotami (zjawiskami), o których informują (dzwonek szkolny);

4) znaki-symbole niosące informację o przedmiocie (zjawisku) w oparciu o jego istotę (godło państwowe);

5) znaki językowe.

Istnieją systemy znaków. Najprostszy to układ migowy pozdrowień: różnego rodzaju ukłony, uściski dłoni, pocałunki, poklepywanie po ramieniu itp., którym towarzyszą formuły słowne ("cześć", "bardzo miło").

Znane systemy znaków: znaki drogowe, kod Morse'a itp. Złożonym systemem znaków jest język. W przeciwieństwie do innych znaków, znaki językowe są polisemantyczne.

Cała kultura jako całość jest przekazywana z pokolenia na pokolenie poprzez znaki i ich systemy, zadaniem każdej osoby jest zrozumienie znaczenia i znaczenia jak największej liczby znaków, aby świat kultury ujawnił swoją głębię.

Znak ma materialną, idealną formę, treść, złożony i wieloaspektowy.

Podejście semiotyczne traktuje kulturę jako świat symboli. Szczególnie interesujące są prace E. Cassirera i Y. Lotmana.

Skupiają się na semiotycznej (strukturalno-symbolicznej) naturze sztuki we wszystkich jej odmianach (muzyka, malarstwo, rozrywka).

Niemiecki filozof Ernst Cassirer (1874-1945), autor pracy „Filozofia form symbolicznych”, jako podstawę swojej koncepcji kultury uważa ludzką zdolność do systematycznej i stałej symbolizacji.

Symboliczna koncepcja powstania kultury - teoria kultury, która traktuje kulturę jako syntezę różnych symboli (języka, pisma, sztuki, nauki itp.).

Cassirer upatruje źródeł kultury w zdolności człowieka do tworzenia swego rodzaju sztucznego świata. Rzeczywistość jest oznaczana za pomocą pewnych symboli. Specyfika życia człowieka polega na tym, że człowiek żyje w stworzonym przez siebie systemie symbolicznym.

Wraz ze wzrostem aktywności symbolicznej rzeczywistość fizyczna staje się dla człowieka drugorzędna (porównanie: europejski naukowiec, afrykański dzikus).

Cywilizowana osoba wchodzi w interakcję z rzeczami za pomocą sztucznych środków, form językowych, obrazów artystycznych, symboli mitycznych, obrzędów religijnych. Na tej podstawie Cassirer zaproponował, aby nazwać osobę „zwierzęciem symbolicznym”, a nie „zwierzęciem myślącym”, jak to już stało się tradycyjne.

5. Informacyjna definicja kultury

W kulturoznawstwie funkcjonuje informacyjna definicja kultury, zgodnie z którą kultura to informacja zgromadzona przez społeczeństwo, zawarta w działaniach ludzi i zobiektywizowana w wynikach tej działalności, system znaczeń stworzonych przez ludzi.

Pojęcie informacji jest niejednoznaczne:

1) wiadomość o czymś przekazywaną przez ludzi;

2) zmniejszenie niepewności w wyniku pozyskania jakichkolwiek danych;

3) sygnały w ich znaczeniu, praktyczne zastosowanie.

W 1948 roku powstała teoria informacji, badająca kwestię jej ilości, metod, środków i form jej przekazywania i utrwalania.

A. Mol, współczesny badacz form istnienia informacji kulturowej, stwierdza: „Kultura działa jako niezbędny materiał myśli, jako coś opanowanego i obecnego, jako treść. Jako materiał myśli kultura jest czymś danym, a myśl jest czymś, co jest z niej stworzone; myślenie jest zatem tworzeniem kultury.

W tym stwierdzeniu kultura działa jako wiedza, informacja o świecie, jako system wiedzy o społeczeństwie.

Albert Schweitzer, słynny szwajcarski myśliciel, powiedział, że kultura jest wypadkową osiągnięć wszystkich ludzi, całej ludzkości, we wszystkich dziedzinach relacji ze światem. Ciągłość jest warunkiem koniecznym istnienia kultury.

Na każdym etapie istnienia społeczeństwa istnieją trzy etapy kultury:

1) obejmuje wszystko, co zostało stworzone przez poprzednie pokolenia;

2) stopień rozwoju bogactwa kulturowego przez żywe pokolenie;

3) działalność twórcza żyjącego pokolenia. Pamięć kulturowa nie jest przekazywana genetycznie. Cała wiedza, umiejętności, sposoby pracy i inne działania, tradycje żyją tylko w systemie kultury. Ważne jest, aby ta informacja nie zniknęła, będąc poszukiwaną przez każde kolejne pokolenie. Wiąże się z tym problem zachowania kultury. Degradacja to utrata informacji kulturowych.

Wykład 10. Typologia kultur

1. Typologia kultury

Typologia kultury - jest to metoda poznania naukowego, która opiera się na podziale systemów i obiektów społeczno-kulturowych oraz ich grupowaniu za pomocą opisu i porównania.

Typologia kultury stała się konieczna ze względu na wieloznaczność i pluralizm świata społeczno-kulturowego. Zadaniem typologii kultury jest uporządkowany opis i wyjaśnienie heterogenicznego zbioru obiektów kultury. Do typologii kultury można posłużyć się różnymi podstawami.

Podstawy typologiczne - zestaw wskaźników, który zawiera istotne wskaźniki badanych kultur. Powodów jest kilka, dlatego wybór każdego z nich jest ważny dla kulturologów.

Główne zasady typologii kultur to:

1) geograficzne (lokalizacja kultur w przestrzeni terytorialnej);

2) chronologiczny (lokalizacja w czasie, podział etapów rozwoju historycznego);

3) narodowy (względne cechy etnicznych i narodowych cech kultury).

O. Spengler zaproponował teorię cywilizacji lokalnych. Polega na tym, że istnieją różne, ale równoważne typy kultur; istnieją obok siebie, ale nie wpływają na siebie. Istnieje osiem takich kultur (egipska, indyjska, babilońska, chińska, starożytna, arabska, kultura Majów, zachodnioeuropejska).

Heglowska teoria „monizmu ewolucyjnego” jest następująca: wszystkie kraje objęte są jednym schematem rozwoju historycznego od niższych do wyższych form kultury; te, które nie przeszły od świadomości mitologicznej do świadomości racjonalnej, należą do „czasu przedosiowego”. " Osią historii świata jest okres pomiędzy 800 a 200 rokiem naszej ery. pne mi. Teorię „czasu osiowego” stworzył K. Jaspers.

Typologia kultury posługuje się również podejściem Wschód-Zachód, które jest rozważane przez wielu teoretyków.

2. Etniczne i narodowe typy kultury

Typy kultury etnicznej i narodowej zawierają systemy kulturowe typów plemiennych i etnicznych oraz kultury narodowe jako przekształcone warianty kultury etnicznej.

Tego typu systemy kulturowe powstają w związku ze wspólnym doświadczeniem ludzi mieszkających na sąsiednich terytoriach dla wygody działalności gospodarczej i obrony przed wrogami.

Istnieją wspólne cechy takich grup:

1) język;

2) elementy stylu życia i kultury życia codziennego;

3) system idei mitologicznych (religijnych) i racjonalnych;

4) wewnętrzne stosunki gospodarcze i społeczne.

W rezultacie powstaje plemienny (lub międzyplemienny) system kulturowy – kultura etniczna danego ludu (etnos). Pierwszą podstawą tożsamości było pokrewieństwo. Została zastąpiona wspólnotą zwyczajów i obyczajów.

Na kulturę etniczną wpłynęło pojawienie się miast i państw.

Rozwarstwienie społeczne kultury to kształtowanie się kultury nowych osiedli miejskich.

Kultura nabiera jeszcze dwóch wymiarów: politycznego i religijnego.

Ten etap obejmuje kulturę wczesnych cywilizacji miejskich (od III-II tysiąclecia pne do połowy II tysiąclecia naszej ery). Zasada terytorialno-sąsiedzkiej solidarności pozostaje dominującym przejawem konsolidacji. Ten typ kultury przekształca się wraz z pojawieniem się narodów burżuazyjnych w typ kultury narodowej. Kultura narodowa jest syntetycznym typem kultury opartym na jedności terytorialnej i narodowym interesie gospodarczym. Podstawą organizacji ludzi jest państwo narodowe. Kultura narodowa jest relewantna, czyli nastawiona na rozwiązywanie bieżących problemów społecznych, oraz prognostyczna, czyli ukierunkowana na osiąganie przyszłości.

3. „Wschód – Zachód” w kulturoznawstwie

Kultury Wschodu i Zachodu zawsze były postrzegane jako biegunowe względem siebie. Podział ten uwzględnia nie tylko położenie terytorialne i geograficzne, ale także charakterystykę metod i sposobów poznawania świata, orientację na wartości, podstawowe światopoglądy, struktury społeczno-gospodarcze i polityczne.

Kultury europejskie i amerykańskie są zaangażowane w koncepcję „Zachodu”. Kraje Azji Środkowej, Południowo-Wschodniej, Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej reprezentują kulturę Wschodu.

Cywilizacja wschodnia obejmuje takie kultury, jak kultura narodu żydowskiego, Chin, Indii i świata arabsko-muzułmańskiego. W rozumieniu filozoficznym i historycznym Wschód przedstawiany jest jako pierwszy etap historyczny w globalnym rozwoju ludzkości. W teoriach kultur zamkniętych i cywilizacji lokalnych odrzucono linearny schemat historyczny, a pozornie jednorodny świat wschodni pojawił się jako rozproszenie oryginalnych formacji kulturowych. We współczesnych systemach typologicznych cywilizacje chińską, indyjską i bliskowschodnią uznano za trzy główne i niezależne formy kultury i społeczeństwa.

Doprowadziło to do przemyślenia samego paradygmatu Wschód-Zachód. Idea tradycyjnego charakteru cywilizacji Wschodu zastąpiła ideę ich wzajemnego dialektycznego związku.

Zgodnie z tym punktem widzenia to właśnie Wschód w szerokim tego słowa znaczeniu stał się kolebką światowej cywilizacji i ludzkiej kultury. Wszystkie jej lokalne formacje społeczno-kulturowe charakteryzowała chęć zachowania sztywnych norm, stabilnego ładu społecznego oraz wyznaniowych i moralnych standardów postępowania. Istota tych systemów społecznych jest zdeterminowana przez azjatycki sposób produkcji i sprowadza się do konserwatywnej stabilności. To jest koncepcja L.S. Wasiliew.

Innym punktem widzenia na ten problem jest koncepcja R. Genona, zgodnie z którą cywilizacje wschodnie nie są ze sobą zasadniczo sprzeczne z racji przestrzegania początkowo wspólnej wyższej zasady.

Z obu wyjaśnień widzimy, że we współczesnym świecie z jednej strony cywilizacje pozostające na tradycyjnych pozycjach (takie jak cywilizacje Wschodu), z drugiej zaś cywilizacje otwarcie antytradycyjne czy cywilizacja Zachodu.

LS Wasiliew identyfikuje trzy gigantyczne struktury: chińską, indobuddyjską i arabsko-muzułmańską. R. Guenon reprezentował świat Wschodu według następującego podziału: Daleki Wschód – cywilizacja chińska, Bliski Wschód – hinduizm, Bliski Wschód – islam.

W pracach L.I. Siedowa, który przyjął socjologiczną koncepcję T. Parsonsa, na podstawie tezy o możliwości przerostu rozwoju jednego z czterech podsystemów społecznych wraz z jego przekształceniem w podstawę społeczeństwa - cywilizację - klasyfikacja ta otrzymała nową podstawę.

Zachód reprezentuje w nim ekonomiczny typ społeczeństwa, podczas gdy trzy wschodnie cywilizacje odpowiadają głównie typom „wartościowym”, „społecznym” i „politycznym”.

Kultura zachodnia charakteryzuje się orientacją na:

1) wartości rozwoju technicznego;

2) dynamiczny, aktywny tryb życia;

3) doskonalenie kultury i społeczeństwa. Idea znaczenia jednostki, priorytetu twórczości i inicjatywy są konstytucyjnie ustalone.

Charakterystyczne cechy socjodynamiki kultury zachodniej: nierówna, falująca.

Przejście do nowego oznacza przełamanie istniejących lub przestarzałych systemów wartości, systemów społeczno-politycznych i gospodarczych.

Wschód przeciwnie, nie odrzuca starego, tradycyjnego, organicznie do niego wpisującego się. Charakterystyczne cechy kultury wschodniej:

1) zanurzenie w wewnętrznym świecie osoby;

2) przekonanie, że ulepszanie świata opiera się na nabyciu przez człowieka integralności i harmonii w sobie;

3) harmonia z naturą;

4) rozwój nie przy pomocy technologii i technologii, ale w sposób naturalny.

Kultury wschodnie tracą dziś swoją izolację i bliskość, dostrzegając wpływy kultury zachodniej, ale jednocześnie pozostając indywidualne i oryginalne.

Jeśli Wschód jest reprezentowany w kulturze przez kilka lokalnych cywilizacji lub trzy główne, to Zachód jest reprezentowany przez szereg zmieniających się epok:

1) klasyczna kultura helleńska;

2) krok hellenistyczno-rzymski;

3) kultura rzymsko-germańska chrześcijańskiego średniowiecza;

4) nowa kultura europejska.

Ostatnie trzy etapy można też uznać za swoiste wariantowe formy westernizacji tradycyjnej kultury Rzymian i Niemców, a następnie całej romano-germańskiej Europy.

U początków i w samych podstawach wszystkich społeczeństw i kultur europejskiej tradycji cywilizacyjnej tkwi coś niewyobrażalnego: gospodarka, społeczeństwo, państwo, kultura, wszystko spoczywające na barkach jednej osoby: osoba – społeczeństwo, osoba – stan, osoba - światopogląd, prawdziwie integralna osobowość, wolna i niezależna w myślach, słowach i czynach.

Najważniejszymi wynalazkami kultury europejskiej są filozofia i nauka jako sposób rozumienia świata. Bardzo często w rozwoju kultury europejskiej wyróżnia się tylko dwa okresy:

1) z połowy I tysiąclecia p.n.e. mi. do XVII wieku;

2) okres XVII-XX wieku. Na jego określenie używane są dwa główne terminy: okres nowej kultury europejskiej lub okres cywilizacji technogenicznej.

Biorąc pod uwagę inne kryteria, periodyzacja ta staje się bardziej skomplikowana. Opowiadają o epokach kultury antycznej, greckiej, rzymskiej, kulturze średniowiecza i kulturze renesansu. W ramach drugiego dużego okresu często wyróżnia się kulturę oświecenia, romantyzm i klasyczną niemiecką epokę kulturową końca XVIII - początku XX wieku.

Druga połowa XIX-XX wieku. scharakteryzowane na różne sposoby. Jest jednak dość oczywiste, że w ciągu tych półtora wieku sytuacja w sferze kulturowej i społecznej zachodniej cywilizacji technogenicznej ustabilizowała się, także w związku z szerokim pokryciem kultur pozaeuropejskich przez wartościowe orientacje cywilizacji zachodniej.

4. Rosja i rodzaj jej kultury

Wielu badaczy historii kultury rosyjskiej uważa, że ​​na kształtowanie się kultury rosyjskiej duży wpływ miało chrześcijaństwo. Ale nie ma wątpliwości, że Rosja jest krajem europejskim, a zachodni początek odegrał dużą rolę w jej życiu kulturalnym.

Ważną rolę w rozwoju rosyjskiej kultury duchowej odegrał również fakt, że pod względem geograficznym i społeczno-ekonomicznym – przy wszystkich różnicach w stosunku do klasycznych krajów Wschodu – okazała się ona społeczeństwem, którego materialny fundament coraz bardziej nabrał cech azjatyckiego sposobu produkcji: masy społeczności wiejskich i ogromnego państwa, zmuszonego na etapie centralizacji władzy i administracji do „zniewolenia” zarówno klas podatników, jak i usług, m.in. zagrożenie dla kraju.

Główną sprzeczność rosyjskiego życia społeczno-kulturalnego, jego typ cywilizacyjny, pierwotnie wyznaczały dwa czynniki: z jednej strony przynależność do cywilizacji europejsko-chrześcijańskiej, która powstała w XI-XVI wieku. najbardziej uderzający wyraz na ziemi rosyjskiej, az drugiej strony, pod względem społeczno-ekonomicznym, reprezentacja w systemie społecznym tradycyjnego, azjatyckiego sposobu produkcji.

Sprzeczność ta ulega istotnej modyfikacji w warunkach włączenia Rosji do rynku światowego, nabierając wyraźnej dynamicznej konotacji. Ta sprzeczność i jej modyfikacja w świadomości społecznej post-piotrowej Rosji znalazła odzwierciedlenie w opozycji: prawosławie – sekularyzm, konserwatyzm – progresywizm.

Wykład 11

1. Kultury lokalne jako model rozwoju człowieka. Pojęcie typów kulturowych i historycznych (N.Ya. Danilevsky)

W filozofii i kulturoznawstwie ważnym problemem jest pytanie o to, co konstytuuje proces historyczno-kulturowy: rozwój kultury światowej jako całości czy zmiana kultur lokalnych, z których każda żyje własnym, odrębnym życiem. Z punktu widzenia teorii kultur lokalnych schemat historii nie jest jednokierunkowym procesem liniowym: linie rozwoju kultur rozchodzą się. To stanowisko zajmował N.Ya. Danilevsky, O. Spengler, L. Frobenius, A. Toynbee, E. Meyer, E. Troelch i inni Myśliciele ci przeciwstawiali swoje koncepcje idei uniwersalizmu i historii świata (koncepcje Woltera, Monteskiusza, G. Lessinga , I. Kant, I. G. Herder, W. Sołowjow, K. Jaspers i inni).

Rosyjski socjolog Nikołaj Jakowlewicz Danilewski (1822-1885) rozwinął koncepcję lokalnych typów kulturowo-historycznych, czyli cywilizacji, przechodzących kolejno przez etapy narodzin, rozkwitu, schyłku i śmierci w swoim rozwoju. Typy kulturowo-historyczne są podmiotami historii ludzkości. Jednak historia kultury nie wyczerpuje się na tych tematach. W przeciwieństwie do pozytywnych typów kulturowo-historycznych, istnieje również tzw. „negatywne postacie ludzkości” – barbarzyńcy, a także grupy etniczne, które nie charakteryzują się ani pozytywnymi, ani negatywnymi rolami historycznymi. Te ostatnie stanowią materiał etnograficzny, zaliczany do typów kulturowo-historycznych, ale nie osiągający historycznej indywidualności.

N.Ya. Danilevsky identyfikuje następujące typy kulturowe i historyczne:

1) kultura egipska;

2) kultura chińska;

3) asyryjsko-babilońsko-fenicki;

4) kultura chaldejska, czyli starożytna semicka;

5) kultura indyjska;

6) kultura irańska;

7) kultura żydowska;

8) kultura grecka;

9) kultura rzymska;

10) kultura arabska;

11) Kultura niemiecko-rzymska lub europejska.

Szczególne miejsce w teorii Danilewskiego zajmuje kultura meksykańska i peruwiańska, które zostały zniszczone, zanim zdążyły dokończyć swój rozwój.

Wśród tych kultur wyróżniają się typy „samotne” i „kolejne”. Pierwszy typ to kultury chińska i indyjska, a drugi to kultura egipska, asyryjsko-babilońsko-fenicka, grecka, rzymska, żydowska i europejska.

Owoce działalności tych ostatnich były przenoszone z jednego typu kulturowego na inny jako pożywienie lub „nawóz” gleby, na której później rozwinęła się inna kultura.

Każdy pierwotny typ kulturowy i historyczny ewoluuje od etnograficznego do państwa państwowego, a od niego do cywilizacji.

Cała historia, według Danilewskiego, pokazuje, że cywilizacja nie jest przenoszona z jednego typu kulturowo-historycznego na inny.

Nie wynika z tego, że nie oddziaływały na siebie nawzajem, ale tego wpływu nie można uznać za bezpośrednią transmisję.

Narody każdego typu kulturowo-historycznego na ogół nie działają; wyniki ich pracy pozostają własnością wszystkich innych ludów, które osiągnęły cywilizacyjny okres swego rozwoju.

W okresie cywilizacji Danilewski rozumiał czas, w którym narody tworzące typ przejawiają głównie swoją duchową aktywność we wszystkich kierunkach, dla których istnieją gwarancje w ich duchowej naturze. Danilevsky wyróżnia następującą podstawę typologii kulturowej: kierunki ludzkiej aktywności kulturalnej.

Rosyjski socjolog dzieli całą społeczno-kulturową działalność człowieka na cztery nieredukowalne do siebie kategorie:

1) działalność religijna, w tym stosunek człowieka do Boga - światopogląd ludu jako mocna wiara, która stanowi żywą podstawę wszelkiej ludzkiej działalności moralnej;

2) działalność kulturalna w wąskim znaczeniu (właściwie kulturowym) tego słowa, obejmująca relację osoby ze światem zewnętrznym. Jest to po pierwsze działalność teoretyczno-naukowa, po drugie estetyczno-artystyczna i po trzecie techniczno-przemysłowa;

3) działalność polityczna, obejmująca zarówno politykę wewnętrzną, jak i zagraniczną;

4) działalność społeczno-gospodarcza, w trakcie której powstają określone relacje i systemy gospodarcze. Zgodnie z kategoriami ludzkiej aktywności kulturalnej N.Ya. Danilevsky wyróżnił następujące typy kulturowe:

1) kultury pierwotne lub przygotowawcze. Ich zadaniem było wypracowanie warunków, w których życie w zorganizowanym społeczeństwie staje się w ogóle możliwe. Kultury te nie ujawniły się dostatecznie w pełni i wyraźnie w żadnej z kategorii aktywności społeczno-kulturowej. Kultury te obejmują kultury egipskie, chińskie, babilońskie, indyjskie i irańskie, które położyły podwaliny pod dalszy rozwój;

2) kultury monobazowe - historycznie podążały za kulturami przygotowawczymi i pokazały się dość jasno i w pełni w jednej z kategorii aktywności społeczno-kulturowej. Do tych kultur należą żydowska (stworzenie pierwszej religii monoteistycznej, która stała się podstawą chrześcijaństwa); grecki, ucieleśniony w aktualnej działalności kulturalnej (sztuka klasyczna, filozofia); Roman, który realizował się w działalności polityczno-prawnej (klasyczny system prawa i system państwowy);

3) kultura dwupodstawowa – niemiecko-rzymska lub europejska. Danilewski nazwał ten typ kulturowy typem polityczno-kulturowym, ponieważ to właśnie te dwa kierunki stały się podstawą twórczej działalności narodów europejskich (tworzenie systemów parlamentarnych i kolonialnych, rozwój nauki, technologii, sztuki). Rzeczywiście, w działalności gospodarczej Europejczycy odnosili sukcesy w znacznie mniejszym stopniu, gdyż tworzone przez nich stosunki gospodarcze nie odzwierciedlały ideału sprawiedliwości;

4) kultura czteropodstawowa – hipotetyczny, dopiero wyłaniający się typ kulturowy. Danilewski pisze o bardzo szczególnym typie w historii kultury ludzkiej, który ma okazję urzeczywistnić w swoim życiu cztery najważniejsze wartości: prawdziwą wiarę; sprawiedliwość polityczna i wolność; sama kultura (nauka i sztuka); doskonały, harmonijny system społeczno-gospodarczy, którego nie udało się stworzyć żadnym poprzednim kulturom. Słowiański typ kulturowo-historyczny może stać się takim typem, jeśli nie ulegnie pokusie przejęcia gotowych form kulturowych od Europejczyków. Przeznaczeniem Rosji, wierzył Danilewski, nie jest podbój i ucisk, ale wyzwolenie i odbudowa.

Filozofia historii Danilewskiego opiera się na idei zaprzeczenia jedności ludzkości, jednego kierunku postępu: uniwersalna cywilizacja nie istnieje i nie może istnieć. Uniwersalny to bezbarwność, brak oryginalności. Nie wątpiąc w biologiczną jedność ludzkości, Danilevsky kładzie nacisk na oryginalność, samowystarczalność kultur. Prawdziwymi twórcami historii nie są same narody, ale kultury przez nie stworzone i osiągnęły dojrzały stan.

2. Kultury lokalne i cywilizacje lokalne (O. Spengler i A. Toynbee)

Rozwój problemu kultur rozwijających się lokalnie kontynuował Oswald Spengler (1880-1936). W Upadku Europy broni idei dyskretnego charakteru historii.

Spengler przekonuje, że nie ma postępującego rozwoju kultury, a jedynie obieg kultur lokalnych. Porównując kultury do żywych organizmów, Spengler wierzy, że rodzą się one niespodziewanie, całkowicie odizolowane i pozbawione wspólnych więzi. Cykl życia każdej kultury nieuchronnie kończy się śmiercią.

Spengler identyfikuje osiem typów kultur, które dobiegły końca: chińska; Babiloński; Egipcjanin; Indyjski; antyczny (grecko-rzymski) lub „Apollo”; Arabski; zachodnioeuropejski lub „faustowski”; kultura ludu Majów. W szczególnym typie, który wciąż znajduje się na etapie powstawania, Spengler wyróżnił kulturę rosyjsko-syberyjską.

W przeciwieństwie do pojęć kultury i życia, w ramach kultury Spengler rozumie zewnętrzną manifestację wewnętrznej struktury duszy ludzi, pragnienie zbiorowej duszy ludzi do wyrażania siebie.

Każda kultura, każda dusza ma swój pierwotny światopogląd, swój własny „pierwotny symbol”, z którego wypływa całe bogactwo jej form; zainspirowana nim żyje, czuje, tworzy. Dla kultury europejskiej „pierwszym symbolem” jest dopiero charakterystyczny dla niej sposób doświadczania przestrzeni i czasu – „dążenie do nieskończoności”. Wręcz przeciwnie, kultura starożytna opanowała świat, opierając się na zasadzie widzialnej granicy. Wszystko, co irracjonalne, jest im obce, liczby zerowe i ujemne nie są znane.

Typ historyczno-kulturowy jest sam w sobie zamknięty, istnieje osobno, w izolacji. Kultura żyje własnym, szczególnym życiem; nie może wchłonąć niczego z innych kultur. Nie ma ciągłości historycznej, nie ma wpływów ani zapożyczeń. Kultury są samowystarczalne i dlatego dialog jest niemożliwy. Osoba należąca do określonej kultury nie tylko nie potrafi dostrzec innych wartości, ale też nie jest w stanie ich zrozumieć. Wszelkie normy działalności duchowej człowieka mają sens tylko w ramach określonej kultury i tylko dla niej mają znaczenie.

Według Spenglera jedność ludzkości nie istnieje, pojęcie „ludzkości” jest pustym frazesem. Historia świata jest iluzją stworzoną przez europejski typ kulturowy. Każdy typ kultury, z nieuchronnością losu, przechodzi przez te same etapy życia (od narodzin do śmierci), rodzi te same zjawiska, pomalowane jednak w osobliwe tony.

rosyjski filozof Nikołaj Aleksandrowicz Bierdiajew (1874-1948) uzasadnia ideę stopniowej przemiany „rasy ludzkiej” w „ludzkość”. Ogromną rolę na drodze ludzkiej świadomości własnej wspólnoty ma chrześcijaństwo, które historycznie powstało i objawiło się w okresie powszechnego spotkania wszystkich skutków procesów kulturowych starożytnego świata. W tym okresie połączyły się kultury Wschodu i kultury Zachodu.

Upadek wielkich kultur, zdaniem N. Bierdiajewa, świadczy nie tylko o przeżywaniu przez nie momentów narodzin, rozkwitu i umierania, ale także o tym, że kultura jest początkiem wieczności. Upadek Rzymu i starożytnego świata jest katastrofą w historii, a nie śmiercią kultury. W końcu prawo rzymskie jest wiecznie żywe, grecka sztuka i filozofia są wiecznie żywe, podobnie jak wszystkie inne zasady starożytnego świata, które stanowią podstawę innych kultur.

Arnold Toynbee (1889-1975) w swojej pracy „Rozumienie historii” rozwija koncepcję cywilizacji lokalnych. Cywilizacje są przez niego podzielone na trzy pokolenia. Pierwsza to prymitywne, małe, niepiśmienne kultury. Jest ich niezliczona ilość, a ich wiek jest niewielki. Charakteryzują się jednostronną specjalizacją, przystosowaniem do życia w określonym środowisku geograficznym; instytucji społecznych – państwa, edukacji, kościoła, nauki – nie mają. Kultury te rozmnażają się jak króliki i umierają spontanicznie, chyba że połączą się, poprzez akt twórczy, w potężniejszą cywilizację drugiej generacji.

Akt twórczy jest utrudniony przez statyczny charakter społeczeństw pierwotnych: w nich powiązanie społeczne (naśladownictwo), regulujące jednolitość działań i stabilność relacji, skierowane jest do zmarłych przodków, do starszego pokolenia. W takich kulturach zwyczaje i innowacje są trudne. Przy gwałtownej zmianie warunków życia, którą Toynbee nazywa „wyzwaniem”, społeczeństwo nie może odpowiednio zareagować, odbudować i zmienić swojego stylu życia; żyjąc i zachowywać się tak, jakby nie było „wyzwania”, jakby nic się nie stało, kultura zmierza w otchłań i ginie.

Jednak niektóre kultury wyłaniają spośród siebie „twórczą mniejszość”, która jest świadoma wyzwania i jest w stanie w zadowalający sposób na nie odpowiedzieć. Ta garstka entuzjastów – proroków, księży, filozofów, naukowców, polityków – przykładem własnej bezinteresownej służby porywa masę, a społeczeństwo rusza na nowe tory. Rozpoczyna się tworzenie cywilizacji pomocniczej, która odziedziczyła doświadczenia swojego poprzednika, ale jest znacznie bardziej elastyczna i wszechstronna.

Według Toynbee kultury, które żyją w komfortowych warunkach, nie otrzymują wyzwań ze strony otoczenia, są w stanie stagnacji. Dopiero tam, gdzie pojawiają się trudności, gdzie umysł ludzi jest podekscytowany w poszukiwaniu wyjścia i nowych form przetrwania, stwarzane są warunki do narodzin cywilizacji wyższego poziomu.

Zgodnie z prawem „złotego środka” Toynbeego wyzwanie nie powinno być ani za słabe, ani za trudne. W pierwszym przypadku nie będzie aktywnej reakcji, w drugim trudności mogą zatrzymać powstanie cywilizacji. Najczęstsze odpowiedzi to: przejście do nowego typu gospodarowania, tworzenie systemów irygacyjnych, tworzenie potężnych struktur władzy zdolnych do mobilizacji energii społeczeństwa, tworzenie nowej religii, nauki i technologii.

W cywilizacjach drugiej generacji więzi społeczne skierowane są do jednostek kreatywnych, które przewodzą pionierom nowego porządku społecznego. Cywilizacje drugiego pokolenia są dynamiczne, tworzą wielkie miasta, rozwijają podział pracy, wymianę towarową, rynek, są warstwy rzemieślników, naukowców, kupców, ludzi pracy umysłowej, powstaje złożony system stratyfikacji społecznej. Tu mogą się rozwijać atrybuty demokracji: organy wybieralne, system prawny, samorząd, podział władzy.

Pojawienie się w pełni rozwiniętej cywilizacji wtórnej nie jest przesądzone.

Aby się pojawił, konieczne jest połączenie kilku warunków. Ponieważ nie zawsze tak jest, niektóre cywilizacje okazują się zamrożone lub „niedorozwinięte”.

Problem narodzin cywilizacji z prymitywnej kultury jest jednym z głównych problemów Toynbee. Uważa, że ​​ani typ rasowy, ani środowisko, ani struktura ekonomiczna nie odgrywają decydującej roli w genezie cywilizacji: powstają one w wyniku mutacji kultur pierwotnych, które zachodzą w zależności od kombinacji wielu przyczyn. Przewidywanie mutacji jest trudne w wyniku gry karcianej.

Cywilizacje trzeciego pokolenia powstają na bazie kościołów. W sumie, według Toynbee, do połowy XX wieku. z trzech tuzinów istniejących cywilizacji przetrwało siedem lub osiem: chrześcijańska, islamska, hinduska itd.

Podobnie jak jego poprzednicy, Toynbee rozpoznaje cykliczny wzorzec rozwoju cywilizacji: narodziny, wzrost, rozkwit, rozpad i rozkład. Ale ten schemat nie jest śmiertelny, śmierć cywilizacji jest prawdopodobna, ale nie nieunikniona. Cywilizacje, podobnie jak ludzie, nie są dalekowzroczne: nie są w pełni świadome źródeł własnych działań i niezbędnych warunków zapewniających ich pomyślność.

Ścisłość i egoizm rządzących elit w połączeniu z lenistwem i konserwatyzmem większości prowadzą do degeneracji cywilizacji.

W przeciwieństwie do fatalistycznych i relatywistycznych teorii Spenglera i jego zwolenników, Toynbee poszukuje solidnych podstaw dla zjednoczenia ludzkości, próbując znaleźć sposoby na pokojowe przejście do „kościoła powszechnego” i „państwa powszechnego”.

Według Toynbee szczytem ziemskiego postępu byłoby utworzenie „wspólnoty świętych”. Jej członkowie byliby wolni od grzechu i zdolni, współpracując z Bogiem, nawet za cenę wielkiego wysiłku, przemienić naturę ludzką. Tylko nowa religia, zbudowana w duchu panteizmu, mogłaby zdaniem Toynbee'ego pogodzić zwaśnione grupy ludzi, ukształtować ekologicznie zdrową postawę wobec przyrody i tym samym uratować ludzkość przed zagładą.

3. Teoria kultur-cywilizacji S. Huntingtona

Teoria cywilizacji kulturowych naszego współczesnego Samuela Huntingtona jest zgodna z przedstawionymi powyżej ogólnymi koncepcjami kultur. Promuje także ideę znaczenia cech kulturowych; Huntington deklaruje, że konfrontacja nowoczesności z tradycją jest podstawowym problemem epoki nowożytnej.

S. Huntington przywraca cywilizowane podejście do analizy procesu historycznego i kulturowego. Posługuje się metodą badawczą stosowaną przez A. Toynbee, N. Danilevsky'ego, O. Spenglera.

Huntington uważa, że ​​głównym konfliktem epoki jest konfrontacja nowoczesności z tradycjonalizmem. Treścią epoki nowożytnej jest zderzenie kultur-cywilizacji. Do wiodących cywilizacji kulturowych Huntington należą: zachodnia, konfucjańska (Chiny), japońska, islamska, hinduska, prawosławna, latynoamerykańska i afrykańska.

Według S. Huntingtona tożsamość (samoświadomość, samoidentyfikacja) będzie miała w najbliższym czasie coraz bardziej decydujące znaczenie właśnie na poziomie zidentyfikowanych kultur-cywilizacji, czyli metakultur. Wiąże się to również ze świadomością konfliktowego charakteru świata i zbliżających się starć cywilizacji na „liniach kulturowych wad”, czyli przestrzennych granicach wspólnot metakulturowych. Jednocześnie S. Huntington podchodzi pesymistycznie do perspektyw rozwoju historycznego i uważa, że ​​linie podziału między cywilizacjami są liniami przyszłych frontów.

S. Huntington wychodzi z założenia, że ​​różnice między cywilizacjami-kulturami są ogromne i jeszcze długo takie pozostaną. Cywilizacje nie są podobne pod względem historii, tradycji kulturowych i - co najważniejsze - religii. Ludzie różnych kultur-cywilizacji mają różne wyobrażenia o świecie jako całości, o wolności, modelach rozwoju, o relacji między jednostką a wspólnotą, o Bogu. Fundamentalne dla ogólnej koncepcji kulturowej jest stanowisko S. Huntingtona, że ​​różnice międzykulturowe są bardziej fundamentalne niż różnice polityczne i ideologiczne.

Szczególną rolę w określaniu obrazu współczesnego świata odgrywa fundamentalizm (ścisłe przestrzeganie archaicznych norm, powrót do starego porządku), przede wszystkim w postaci ruchów religijnych.

S. Huntington ocenia powrót do tradycyjnych wartości kulturowych jako reakcję na ekspansję zachodniej kultury przemysłowej na kraje rozwijające się. Zjawisko to objęło przede wszystkim kraje o orientacji islamskiej, które odgrywają znaczącą rolę we współczesnym świecie.

Naukowiec dostrzega główną „wadę kulturową” w opozycji Zachodu do reszty świata; unia konfucjańsko-islamska odgrywa decydującą rolę w obronie ich tożsamości kulturowej.

S. Huntington jedną z możliwych opcji rozwoju konfliktu epoki widzi w tym, że euroatlantyk, będąc u szczytu swojej potęgi, będzie w stanie (mniej lub bardziej organicznie) przyswoić sobie wartości inne kultury. W zasadzie reorientacja współczesnej kultury przemysłowej na bardziej introwertyczną, zwróconą ku wewnętrznemu światu człowieka, miała miejsce już w ostatnich dziesięcioleciach. Wyrażało się to w ogromnym zainteresowaniu doskonaleniem osobistym, systemami religijnymi o orientacji buddyjsko-taoistycznej, odrzuceniem przez młodsze pokolenie racjonalno-materialnego podejścia do życia, pojawieniem się kontrkultury i poszukiwaniem sensu istnienia w kulturze Zachodu . Tendencje te istnieją w kulturze Zachodu od początku lat 1970. XX wieku. Wpływają na wewnętrzne funkcjonowanie industrializmu.

Wykład 12. Miejsce i rola Rosji w kulturze światowej

1. Kultura rosyjska i rosyjski charakter narodowy

Mimo bogatej historii i kultury w Rosji można zaobserwować brak średniego poziomu kultury. Rosyjski filozof Nikołaj Bierdiajew zauważył, że Rosjanie są maksymalistami: potrzebują wszystkiego albo niczego. To jest główny powód, dla którego kultura materialna zawsze była w Rosji na raczej niskim poziomie. Do dziś w Rosji pozostają rozległe niezagospodarowane terytoria. We współczesnej myśli kulturologicznej powstała doktryna kultur pogranicza. Powstają na peryferiach stabilnych, dużych cywilizacji, w strefach, w których przekraczają swoje granice i wchodzą w interakcje z innymi cywilizacjami. Kulturę rosyjską można uznać za strefę takiego przejścia. Dla niej edukacja „z pogranicza” charakteryzuje się:

1) wewnętrzne napięcia i sprzeczności jako stały czynnik konstytutywny, określający naturę mechanizmów kulturotwórczych i ich funkcjonowanie;

2) cykliczne „przerwy” w procesie formowania, ta sama „nieciągłość”, o której była mowa powyżej i na której obecność zwrócił uwagę N. Bierdiajew;

3) niezdolność do samorozwoju, współistnienie w strukturze kultury zjawisk należących do różnych chronologii historycznych – od archaicznej do współczesności, ciągła aktywizacja zjawisk archaicznych;

4) rozległy charakter, niezdolność do dynamicznego rozwoju, bolesność wszelkich modernizacji. Kultury pogranicza nieustannie poszukują swojej tożsamości. Teraźniejszość zawsze charakteryzuje niepewność, fragmentacja, rozłam między przeciwstawnymi zasadami tradycyjnymi i nowoczesnymi.

Wola i myślenie w Rosji nie są zdyscyplinowane, nie są kompletne. Dostojewski zauważył, że najbardziej specyficzną cechą rosyjskiego charakteru narodowego jest jego zdolność dostrzegania cech dowolnego charakteru narodowego. Rosyjski pisarz nazwał tę zdolność „powszechną reakcją” Rosjan. Bez dostatecznego docenienia kultury materialnej, potrzeb życia codziennego, Rosjanie są w stanie dokonać destrukcji już istniejących wartości kulturowych.

Tutaj manifestuje się maksymalizm rosyjskiej duszy: z jednej strony najwyższe przejawy świętości, z drugiej szatańskie zło. Dostojewski tłumaczył to nadmiernym uzdolnieniem i talentem Rosjan.

Narody europejskie są wystarczająco dojrzałe, aby zrezygnować z tej wszechstronności swojej młodości. Niewystarczająca uwaga na potrzeby życia codziennego jest oczywiście negatywną stroną rosyjskiego życia.

Rosjanie wciąż muszą zdyscyplinować swoją wolę i umysł. Bez takiej powściągliwości Rosjanin nieuchronnie zamienia się w bezradnego marzyciela, anarchistę, awanturnika, playboya, nawet jeśli zachowa swoją dobroć.

Cechy kultury Rosji były w dużej mierze determinowane przez jej położenie geopolityczne:

1) pozycja środkowa między Wschodem a Zachodem;

2) przestrzenne cechy „odległość” i „przestrzeń” jako atrybuty mentalności rosyjskiej;

3) problem „kulturowego zacofania” Rosji w średniowieczu: obce najazdy, panowanie nad rozległymi obszarami kraju, pokusa wielkich przestrzeni, rodzaj „żelaznej kurtyny” między Rosją a innymi krajami.

A. Toynbee twierdził, że każdy naród i każda kultura przejawiają się w ciągłych „wyzwaniach”, takich jak najazdy, wojny, podboje. Ziemie rosyjskie były wielokrotnie podbijane i dewastowane przez hordy wschodnie. Wschód i Zachód spotykały się nie tylko na rozległych przestrzeniach Rosji, ale także w samej rosyjskiej kulturze.

N. Bierdiajew zauważył, że w Rosji zderzają się dwa strumienie historii świata - Wschód i Zachód. Kultury rosyjskiej nie można uważać za czysto europejską ani czysto azjatycką: zawsze walczyły w niej dwie zasady - wschodnia i zachodnia.

W różnych okresach swojego rozwoju kultura rosyjska zapożyczała zwyczaje i tradycje różnych ludów: pogańskich bóstw pochodzenia skandynawskiego, a następnie w XVIII wieku chrześcijaństwa bizantyjskiego (prawosławia). szlachta przyjęła język i zwyczaje Niemców w XIX wieku. - szlachta francuska i angielska.

Jednym z istotnych problemów historyczno-kulturowych jest problem zacofania kulturowego Rosji w średniowieczu. Na początku XVIII wieku. w Rosji nie było świeckiej literatury, architektury, muzyki, filozofii i nauki, podczas gdy Europa do tego czasu stworzyła już ogromny wachlarz wiedzy naukowej, filozoficznej, miała doświadczenie we wszystkich dziedzinach kultury i bardziej postępowy system państwowy.

Młodego Piotra Wielkiego, podróżując po Europie, uderzyła odmienność struktury ich życia i życia narodu rosyjskiego.

2. Słowiański pierwiastek kultury rosyjskiej

Wśród Słowian wschodnich echem fetyszyzmu i animizmu, załamującym się przez tysiąclecia, był kult np. kamieni, drzew, gajów. Kult kamiennych fetyszy jest bardzo stary. Niewykluczone, że wśród starożytnych Słowian powstał on z kultu narzędzi kamiennych, niezbędnych w myślistwie i uprawie roli.

Oderwanie ducha - „podwójnego” od przedmiotu, do którego jest nieodłączny, wraz z totemizmem, rodzi wiarę w dusze zmarłych, a także w kult przodków. Prawdopodobnie jedną z form tego kultu był kult Rodziny i kobiet w czasie porodu, który powstał w związku z rozwojem i umacnianiem się klanów oraz umacnianiem się organizacji klanowej. Rod był najwyższym bóstwem Słowian przed Perunem. Ale w warunkach rozłamu politycznego i ekonomicznego starożytnych Słowian, izolacja klanów, istnienie najwyższego boga wśród Słowian, który podporządkowuje całą resztę, jest wątpliwe.

Kolejnym czynnikiem społecznym powstania kultu przodków był podział grupy wiekowej najstarszych w strukturze plemiennej. Ich szacunek w życiu ziemskim wpłynął także na stosunek do nich bliskich po śmierci.

Na kult przodków wskazuje zachowany zwyczaj upamiętniania zmarłych rodziców w określone dni w roku. Niewidzialne duchy (dusze przodków i krewnych), bliźniaki przedmiotów i zjawisk fetyszowych, przedmioty kultu totemicznego tworzą stopniowo świat otaczający starożytnych Słowian. Sam przedmiot nie jest już przedmiotem czci. Uwielbienie odnosi się do ducha, który w nim mieszka, demona. Nie sam obiekt, ale to one mają pozytywny lub negatywny wpływ na bieg wydarzeń na świecie i losy ludzi.

Pogaństwo wznosi się do stadium polidemonizmu. Demony były wcześniej bliźniakami rzeczywistych rzeczy i zjawisk świata przedmiotowego, a także ludzi, ale opuściły swoich prawdziwych nosicieli i stały się niezależnymi istotami. Przybierają postać antropomorficzną. Teraz las i rzeka, i domy są zamieszkałe, demony w nich mieszkają. Różnią się stosunkiem do osoby, dzieląc się na zło i dobro. W żywiole wody, jak wierzyli starożytni Słowianie, żyły brzegi i wody. Beregini (później - syreny) - kobiece duchy rzek, jezior, stawów, studni itp. Według popularnych wierzeń, wiosną syreny schodzą na brzeg, huśtają się na gałęziach, czeszą swoje długie zielone włosy, śpiewają piosenki, wabią przechodniów i spróbuj łaskotać je aż do śmierci.

Wierzenia demoniczne przybliżyły Słowian Wschodnich do kolejnego etapu rozwoju religii pogańskiej – politeizmu, czyli wiary w bogów. Nestor w „Opowieści o minionych latach” pisze, że w momencie zawarcia traktatów między Rusią a Bizancjum – ważne wydarzenia w historii Słowian Wschodnich w X wieku. - Rosjanie przysięgali na swoją broń oraz na bogów Peruna i Velesa.

Według dojrzałej słowiańskiej mitologii bóg piorunów Perun ściga swojego wroga Velesa za uprowadzenie bydła lub ludzi. Ścigany przez Gromowładcę Veles się chowa. Perun świętuje swoje zwycięstwo deszczem, który przynosi płodność.

Wraz z początkiem panowania Włodzimierza w Kijowie powstał harmonijny panteon starożytnych rosyjskich pogańskich bogów. Wiele innych bóstw zostaje dodanych do Peruna i Velesa.

Stribog jest bogiem wiatru, burzy, trąby powietrznej, zamieci. Mokosh to żeńskie bóstwo, ziemska żona Grzmotomocnego Peruna. Mokosh wywodzi się od syrenich widły i „matki wilgotnej ziemi”. W staroruskich czasach była boginią płodności, wody, później patronką kobiecej pracy i dziewczęcego losu. Simargl to stworzenie zoomorficzne; to święty skrzydlaty pies. Jest niższym bóstwem, które strzeże nasion i upraw.

3. Prawosławne motywy kultury rosyjskiej: oryginalne i zapożyczone

Chrzest Rusi związany jest z działalnością księcia Włodzimierza. W 978 r. książę nowogrodzki przejął władzę w Kijowie. Dość nieoczekiwanie Władimir – zagorzały wyznawca pogaństwa – zaczyna szukać „prawdziwej” wiary i wysyła ambasadorów do różnych krajów. Ocena różnych wyznań i kultów dokonana przez Włodzimierza ma wręcz epicki charakter: nawrócenie księcia na chrześcijaństwo nastąpiło pod wpływem czynników wewnętrznych i zewnętrznych, a nie w wyniku jakiegoś zewnętrznego przypadku. Chrzest ludu był powszechny i ​​szybki. Chrzest Rusi odbył się, jak mówią, „z góry”.

Wkrótce historię prawosławia na Rusi zaznaczyła jedna charakterystyczna cecha – asceza, zwłaszcza w pierwszych wiekach jego istnienia. W historii rosyjskiego kościoła i kultury rosyjskiej stali się wielebnymi, świętymi głupcami i starszymi. Wymienione wyżej trzy kategorie ascetów nie zawsze mieściły się w ramach oficjalnej religijności: jedni zajmowali określone miejsce w hierarchii kościelnej, inni nie. Zjawisko starostwa służyło pomyślności rosyjskich klasztorów, ale starsi tworzyli wewnątrz klasztoru własny „wewnętrzny” klasztor. Często ich autorytet przewyższał autorytet opata.

W pierwszych wiekach chrześcijaństwa istniały dwie formy monastycznego życia pustelniczego: egipska i syryjska (ascetyczna i surowa) oraz palestyńska – łagodniejsza, bardziej umiarkowana i kulturalna. To właśnie bardziej umiarkowana forma pustelni zakorzeniła się na Rusi. Stopniowo klasztory rozrastają się, zyskują kamienne mury, otaczają się wioskami i chłopami. Nie mniej unikalnym niż zjawisko ascezy, kolejnym ikonicznym elementem rosyjskiej kultury prawosławnej jest ikona. W systemie kultury chrześcijańskiej zajmuje miejsce naprawdę wyjątkowe: nigdy nie była traktowana wyłącznie jako dzieło sztuki. Ikona jest przede wszystkim tekstem religijnym, który ma służyć komunii z Bogiem. Doktrynalną funkcję ikony podkreślali święci ojcowie; przypisywali ikonografię dziedzinie teologii.

Ikona została pierwotnie pomyślana jako święty tekst, który wymagał pewnych umiejętności czytania.

Ikona jest dla prawosławnych rodzajem okna na świat duchowy. Ma określony język, w którym każdy znak jest symbolem. A ten symbol oznacza coś więcej niż on sam. Za pomocą systemu znaków ikona przekazuje informacje nie gorsze niż książka.

Jednak nawet po przyjęciu chrześcijaństwa starożytna Rosja nie była wzorem jedności ideologicznej i społeczno-praktycznej. Przez długi czas (a częściowo teraz), równolegle z prawosławiem, zachowały się potężne warstwy kultury pogańskiej (w tym religijnej). Większość pogańskich wierzeń i zwyczajów była nadal przestrzegana bez lub z niewielkim wprowadzeniem do nich norm chrześcijańskich w XI, XII i XIII wieku, a czasem nawet później. Ostateczne mieszanie się religii pogańskich i chrześcijańskich ma miejsce już w moskiewskiej Rosji.

4. „Moskwa – trzeci Rzym” jako ucieleśnienie idei mesjanizmu w kulturze rosyjskiej

W rosyjskich kręgach kościelnych idea „świętej misji” rosyjskiego prawosławia ukształtowała się ze szczególną siłą po upadku Konstantynopola (1453). Wraz z upadkiem Bizancjum w rosyjskiej świadomości społecznej zaczęła utrwalać się idea, że ​​odtąd „wybrane przez Boga” królestwo jest właśnie królestwem rosyjskim.

Pod koniec XV wieku. w przekazach mnicha Filoteusza rozwija się słynna teoria o Moskwie jako „trzecim Rzymie”. Ta teoria była koncepcją historiozoficzną. Podążała za eschatologicznymi oczekiwaniami swoich czasów (koniec świata, według ówczesnych obliczeń, spodziewany był w 1492 r.). To byłby koniec świata i koniec historii, przyjście Królestwa Bożego na ziemię. Ale po roku 1492 koncepcja eschatologiczna przybiera inną postać: ostateczne losy świata związane są tylko z tym, co dzieje się w krajach chrześcijańskich.

Filoteusz przedstawia proces historyczny jako przemianę trzech państw, których stolicą jest symboliczny Rzym. Pierwszy Rzym, pogrążony w herezji i rozpuście, padł pod ciosami plemion barbarzyńskich. Drugi Rzym – Konstantynopol, nawrócony na katolicyzm, został zdobyty przez Turków w 1453 roku.

Moskwa stała się jedyną twierdzą i strażnikiem prawdziwej wiary chrześcijańskiej, prawosławia. Zachowa wiarę prawosławną do końca czasów, do końca świata, a nawet wtedy nie będzie kolejnego Rzymu.

Koncepcja Filofeya zawiera elementy rodzącej się myśli imperialnej i choć rzeczywisty stan rzeczy nie odpowiadał ideologicznym apetytom książąt moskiewskich, to idea boskiego wybrania Moskwy i Rosji jako całości była mocno zakorzeniona w świadomości społecznej.

W kontekście rozumowania Filofeia pojęcie Świętej Rusi okazuje się kategorią niemalże kosmiczną.

Rosyjscy ideolodzy kościelni zaczerpnęli z Bizancjum ideę świętej misji władzy królewskiej: w listach Filoteusza król nazywany jest „strażnikiem wiary prawosławnej”, to znaczy ma władzę kościelną. W królu potwierdza się „tajemnica”, tj. połączenie boskich i ludzkich zasad niedostępne dla rozumnego pojmowania, w nim konsekrowany jest byt historyczny.

Poparcie dla silnej władzy wielkiego księcia moskiewskiego doprowadziło do znacznego wzrostu wpływów prawosławia. Kościół szybko wzbogacił się kosztem przyznanych i nabytych ziem (w okresie jarzma tatarskiego został dodatkowo zwolniony z danin) i stał się nie tylko prawdziwą siłą gospodarczą, ale i polityczną. Roszczenia władz duchowych do ingerowania w sprawy doczesne zostały wyrażone w pojawieniu się opozycji w samym Kościele.

Dwie przeciwstawne grupy nazwano józefitami (od hegumena monasteru Wołokołamskiego Józefa Wołockiego) i nieposiadaczami (ich ideowym inspiratorem był mnich z klasztoru Kirillo-Belozersky Nil Sorsky, Vassian Kosoy i mnich z klasztoru Athos Maksym Grek) . Nieposiadacze sprzeciwiali się gromadzeniu przez Kościół nadmiernych dóbr materialnych, namawiając go do dbania o życie duchowe, a nie o kondycję światową. Uważali, że duchowieństwo powinno żyć z tego, co przynosi mu własna praca, a nie przywłaszczać sobie efektów cudzej pracy. Nieposiadacze byli szczególnie ostrzy wobec klasztornego dzierżawienia ziemi, gdy chciwość mnichów prowadzi ich do łamania przykazań Bożych i odwraca ich od prawdziwego przeznaczenia - dobrych uczynków i oczyszczenia duszy.

Nieposiadacze realizowali ideę pewnego ograniczenia władzy królewskiej, wzywając władcę do konsultacji ze swoimi powiernikami - książętami i bojarami.

Dzięki poparciu idei oddania przez Boga władzy królewskiej, jej absolutnemu i niepodważalnemu charakterowi, Józefici pokonali współpracowników Nila Sorskiego. Władza cara, według Józefa Wołockiego, częściowo rozciąga się na władzę duchową: car chroni i zachowuje Kościół i jego własność, chroni go przed heretykami. Józefici tłumaczyli potrzebę wartości materialnych tym, że bez pieniędzy i ziemi kapłani nie byliby w stanie pomóc biednym i pozbawionym środków do życia, aby wyrwać ludzi z szponów herezji.

W rezultacie w ramach dyskusji politycznych i kościelnych zwyciężyli józefici: to oni byli wspierani przez najwyższych hierarchów kościelnych i władzę świecką w osobie Iwana III.

5. Ludzie Zachodu i słowianofile o kulturze rosyjskiej i historycznym losie Rosji

W historii rosyjskiej myśli politycznej XIX wieku. uderzający kontrast prezentują dwa przeciwstawne sobie kierunki – słowianofil i westernizm. Wysiłki słowianofilów miały na celu wypracowanie chrześcijańskiego światopoglądu opartego na naukach ojców Kościoła wschodniego i prawosławia w pierwotnej formie, jaką nadał mu naród rosyjski. Idealizowali historyczną i kulturową przeszłość Rosji oraz rosyjski charakter narodowy.

Słowianofile wysoko cenili oryginalne cechy kultury rosyjskiej i argumentowali, że historia i kultura Rosji rozwinęła się i będzie rozwijać własną drogą, zupełnie inną niż droga ludów zachodnich.

Ich zdaniem Rosja jest wezwana do ożywienia Europy Zachodniej duchem prawosławia i rosyjskich ideałów społecznych, aby pomóc Europie w rozwiązywaniu jej wewnętrznych i zewnętrznych problemów zgodnie z ogólnymi zasadami chrześcijańskimi.

słowianofilstwo pojawiło się na początku lat 1840. XIX wieku. Jej ideologami byli filozofowie i pisarze A.S. Chomiakow, bracia I.V. i P.V. Kirejewski, K.S. i jest. Aksakovs, Yu.F. Samarin i inni.

Przeciwnie, ludzie Zachodu byli przekonani, że Rosja powinna uczyć się od Zachodu i podążać tą samą ścieżką rozwoju.

Chcieli, aby Rosja przyswoiła sobie europejską naukę i kulturę oraz owoce wieków oświecenia. Ludzie Zachodu nie interesowali się religią. Jeśli byli wśród nich ludzie religijni, to nie dostrzegali zalet prawosławia i mieli skłonność do wyolbrzymiania wad Kościoła rosyjskiego.

Westernizm ukształtował się jako nurt ideologiczny w twórczości i działalności historyków, prawników i pisarzy T.N. Granovsky, KD Kavelina, P.V. Annenkowa, B.N. Chicherina, wiceprezes Botkin, V.G. Bielińskiego.

Powodem pojawienia się dyskusji między ludźmi Zachodu a słowianofilami była w rzeczywistości publikacja „Listu filozoficznego” Piotra Jakowlewicza Czaadajewa (1794-1856) w czasopiśmie Teleskop.

Stał się ważnym wydarzeniem w życiu publicznym Rosji Nikołajewa: podniósł szereg ważnych problemów społeczno-politycznych, historycznych i kulturowych.

Biorąc pod uwagę historię Rosji, Czaadajew uważał, że została ona wyrwana ze światowego procesu historycznego. Opiera się zarówno na Europie, jak i na Wschodzie, ale musi łączyć te dwie zasady. Taka izolacja jest konsekwencją przyjęcia prawosławia przez Rosję. Czaadajew uważał, że jeśli katolicyzm w swej istocie jest zjawiskiem głęboko społecznym, to prawosławie wpaja w człowieka takie cechy jak pokora, pokora, asceza.

Czaadajew zdecydowanie broni wolności człowieka, jego odpowiedzialności za historię (choć proces dziejowy jest tajemniczy i napędzany przez opatrzność), a więc przeciwko zabobonnej idei codziennej interwencji Boga. Im silniej Czaadajew odczuwa religijny sens historii, tym mocniej afirmuje odpowiedzialność i wolność człowieka.

Podobnie jak Czaadajew, mieszkańcy Zachodu uważali Europę Zachodnią za swój ideał rozwoju społecznego. Jednym z ich liderów był profesor Timofiej Nikołajewicz Granowski (1813-1855).

Granovsky wnikliwie analizuje historię krajów Europy Zachodniej, zwracając szczególną uwagę na średniowiecze. Zmuszony jest przyznać, że Rosja nie wyszła jeszcze ze średniowiecza; nie przeżyła cywilizacji feudalnej, a co za tym idzie wolności jednostki, osoby. Ale optymizm Granowskiego polega na przekonaniu, że Rosja pójdzie drogą Europy, ponieważ jest już na progu i wszystkie ruchy europejskiego życia znajdują w niej echa.

Kluczową postacią ruchu słowianofilskiego jest Iwan Siergiejewicz Aksakow (1823-1886). Ostrze krytyki skierował przeciwko biurokratycznemu aparatowi państwa rosyjskiego, które jego zdaniem było odcięte od ludu, od ducha ludowego.

Jednym z głównych zagrożeń dla społeczeństwa jest niesamowicie rozbudowany aparat biurokratyczny państwa – armia urzędników, przywileje klasowe szlachty niszczą jedność społeczną, paraliżują aktywność społeczną. Zdaniem Aksakowa państwo powinno być do pewnego stopnia wyabstrahowane z życia ludu i społeczeństwa. Jednocześnie występuje również jako przeciwnik klasowego podziału społeczeństwa.

Konstantin Siergiejewicz Aksakow (1817-1860) przedstawił ideę wyższości narodu rosyjskiego nad innymi. Argumentował to tym, że w rosyjskim charakterze narodowym najbardziej rozwinięte są zasady etyczne chrześcijańskiego humanizmu, nie ma narodowego egoizmu i wrogości wobec innych narodów. Naród rosyjski, jak wierzył słowianofil, mógł sprawiedliwie rozwiązywać spory, ale nie na podstawie tłumienia prywatnych interesów, ale na podstawie interesów całego świata, czyli społeczności. Jego zdaniem narodowi rosyjskiemu nie obce jest poczucie jedności z pokrewnymi ludami słowiańskimi.

Aksakow uważa, że ​​​​jedność prawosławia, autokracji i narodowości jest konieczna w takiej formie, w jakiej istniały przed reformami Piotra I. Aksakow nazywa naród rosyjski niepaństwowym w tym sensie, że nie wymaga od rządu udziału w rządzeniu i żadnych swobód politycznych. Tłumaczy to faktem, że dla narodu rosyjskiego państwo nie jest celem, ale środkiem; nie dąży do władzy, ale ją zachowuje, nie zmieniając religijnych i moralnych ideałów wolności politycznych obcych duchowi ludu.

Zachodnicy i słowianofile naprawili te fundamentalne problemy, które wciąż niepokoją rosyjskie społeczeństwo. Jakie są historyczne i kulturowe wektory rozwoju Rosji? Na to pytanie próbowali też odpowiedzieć wyznawcy słowianofilów w XX wieku. Eurazjaci (G. Florovsky, G. Vernadsky i inni), zwolennicy leninizmu, liberalni reformatorzy lat 1990. i nacjonaliści (RNU, NPSR itp.). W każdym konkretnym przypadku przedstawia się opinię i ocenę kultury i historii Rosji jako całości, jej miejsca w światowym procesie kulturowo-historycznym oraz wszelkiego rodzaju modele przyszłości naszego kraju.

Wykład 13

1. Czynniki i mechanizmy transformacji kulturowej

Przez dziesięć tysięcy lat swojego rozwoju kultura ludzka przeszła od kamiennego topora do eksploracji kosmosu. Nigdy nie pozostawała w bezruchu: powstała, rozwijała się i rozprzestrzeniała z jednego regionu do drugiego, przeszła z poprzednich pokoleń do teraźniejszości i przyszłości i była stale uzupełniana nowymi wytworami materialnymi i duchowymi.

Zmiany są integralną własnością kultury i obejmują zarówno wewnętrzne przekształcenia zjawisk kulturowych (ich zmiany w czasie), jak i zmiany zewnętrzne (interakcje ze sobą, ruch w przestrzeni itp.). Dzięki temu następuje postępowy ruch kultury, jej przechodzenie z jednego stanu do drugiego.

W procesie zmiany kulturowej rodzą się, utrwalają i rozdzielają różne elementy doświadczenia kulturowego. Wartość, wpływ i zasięg występowania tych pierwiastków zależą w dużej mierze od źródła ich występowania.

Wartości i symbole zawarte w pomnikach przeszłości stają się ważnym czynnikiem nowej kultury. Jednocześnie należy je nie tylko zachować, ale i powielać, ujawniając ich znaczenie nowym pokoleniom. Odwołanie się do dziedzictwa kulturowego przeszłości ma na celu zapewnienie utrzymania zwykłych znaczeń, norm i wartości, które rozwinęły się w społeczeństwie. Te znaczenia, normy i wartości zamieniają się w kanony lub wzorce, sprawdzone wieloletnią praktyką; podążanie za nimi zapewnia zwykłe warunki życia. Tożsamość kultury stanowią te elementy dziedzictwa kulturowego, które przekazywane są z pokolenia na pokolenie i utrwalane przez długi czas. Treścią tożsamości są nie tylko tradycyjne zjawiska kulturowe, ale także jej bardziej mobilne elementy: wartości, normy, instytucje społeczne.

Istotną rolę w dynamice kulturowej odgrywa zapożyczanie kulturowe, czyli posługiwanie się przedmiotami, normami zachowania, wartościami tworzonymi i testowanymi w innych kulturach. Ten rodzaj dynamiki kulturowej rozwija się, gdy na jedną kulturę wpływa inna, bardziej rozwinięta. Jednocześnie jednak większość osób o mniej rozwiniętej kulturze, mimo zapożyczenia elementów innej kultury, zachowuje wiele obyczajów, norm i wartości tkwiących w ich rodzimej kulturze.

Zapożyczenia kulturowe są najczęstszymi źródłami zmian kulturowych w porównaniu ze wszystkimi innymi. To źródło dynamiki kulturowej może być zarówno bezpośrednie (poprzez kontakty międzykulturowe jednostek), jak i pośrednie (poprzez działanie mediów, dóbr konsumpcyjnych, instytucji edukacyjnych itp.). Jednak w procesie zapożyczania się, ludzie-odbiorcy nie pożyczają wszystkiego, a jedynie to, co jest bliskie ich własnej kulturze, może przynieść oczywiste lub ukryte korzyści, dać przewagę nad innymi narodami i zaspokoić wewnętrzne potrzeby tej grupy etnicznej.

O charakterze, stopniu i skuteczności zapożyczeń kulturowych decydują przede wszystkim następujące czynniki:

1) intensywność kontaktów (częsta interakcja kultur prowadzi do szybkiej asymilacji obcych elementów kulturowych);

2) warunki kontaktów międzykulturowych (kontakty przemocowe wywołują reakcję odrzucenia);

3) stopień zróżnicowania społeczeństwa (obecność grup społeczno-kulturowych gotowych do przyjęcia innowacji);

4) podatność na obcą kulturę (zdolność do zmiany swojego zachowania w zależności od zmiany kontekstu kulturowego).

Do źródeł dynamiki kulturowej należy także synteza, czyli wzajemne oddziaływanie i łączenie heterogenicznych elementów kulturowych, w wyniku czego powstaje nowe zjawisko kulturowe, odmienne od obu jego składowych i posiadające własną jakość. Synteza ma miejsce w przypadku, gdy kultura opanuje osiągnięcia w dziedzinach, które sama w sobie nie są dostatecznie rozwinięte, ale jednocześnie zachowuje swoją pierwotną podstawę i pozostaje oryginalna.

We współczesnych warunkach synteza jest ważnym źródłem przemian kulturowych w wielu krajach rozwijających się. Japonia, a także wiele krajów Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej (Korea Południowa, Tajwan, Singapur itd.) są zwykle przytaczane jako najbardziej uderzający przykład owocnego połączenia własnych narodowych i zagranicznych elementów kulturowych.

2. Uniwersalizacja i transformacja kultury w dobie globalizacji”

Dyfuzja kulturowa jako proces spontanicznego i niekontrolowanego zapożyczania wartości kulturowych ma zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty. Z jednej strony pozwala ludziom komunikować się ze sobą i uczyć się o sobie nawzajem. Komunikacja i wiedza przyczyniają się do zbliżenia narodów. Z drugiej strony nadmiernie aktywna komunikacja i zapożyczenia zagrażają utracie tożsamości kulturowej. Rozprzestrzenianie się tych samych wzorców kulturowych na całym świecie, otwarcie granic na wpływy kulturowe oraz rozszerzająca się komunikacja kulturowa sprawiają, że mówimy o procesie globalizacji współczesnej kultury.

Globalizacja kultury to proces integrowania poszczególnych kultur etnicznych w jedną kulturę światową opartą na rozwoju pojazdów, powiązań gospodarczych i środków komunikacji. W komunikacji międzykulturowej wyraża się w poszerzaniu kontaktów kulturowych, zapożyczaniu wartości kulturowych i migracji ludzi z jednej kultury do drugiej.

Obecnie proces globalizacji objął najróżniejsze dziedziny naszego życia. Finanse, pomysły i ludzie są teraz bardziej mobilni niż kiedykolwiek. Jest rzeczą naturalną, że światowe rynki finansowe i towarowe, media oraz przepływy migracyjne doprowadziły do ​​gwałtownego wzrostu wymiany kulturowej, wyrażającej się w szybko rosnącej liczbie bezpośrednich kontaktów między instytucjami państwowymi, grupami społecznymi i jednostkami różnych krajów i kultur. W trakcie tych kontaktów zanika wiele tradycyjnych form życia i sposobów myślenia. Ale jednocześnie proces globalizacji prowadzi do pojawienia się nowych form kultury i sposobów życia. Ze względu na powszechną dostępność pewnych towarów i idei, lokalne kultury zmieniają się i wchodzą ze sobą w niezwykłe kombinacje. Zacierają się granice między insiderami a outsiderami. To mieszanie się kultur obserwuje się nie tylko w życiu jednostek – coraz częściej staje się ono cechą charakterystyczną całych społeczeństw.

Dlatego ONZ ogłosiła rok 2001 rokiem dialogu między kulturami.

Nowe formy kultury i tożsamości nie są łatwe do zrozumienia w kategoriach konwencjonalnych wyobrażeń o tym, czym jest kultura. Różnice kulturowe między ludźmi są zwykle określane przez ich charakterystyczne korzenie historyczne. Jednak współczesny postęp technologiczny oraz globalne zmiany polityczne, gospodarcze i kulturowe doprowadziły do ​​tego, że naszą planetę przenika gęsta sieć komunikacji, zajęta wspólnymi globalnymi problemami przetrwania. Państwa i narody, które ją tworzą, pomimo sprzeczności i fundamentalnych różnic między nimi, z powodzeniem znajdują sposoby i środki wzajemnego zrozumienia i coraz bardziej skłaniają się ku ustanowieniu jednej globalnej kultury na planecie. W ramach tego powstającego systemu różnice są już ustalane, ujawniają się podobieństwa, realizuje się różnorodność świata, dlatego niezwykle ważna staje się umiejętność określenia kulturowych cech jego elementów składowych w celu wzajemnego zrozumienia i osiągnąć wzajemne uznanie. Struktury i idee stają się globalne, takie jak ideały piękna, prawa człowieka lub zasady organizacyjne. Jednak ich praktyczny projekt lub realizacja może się znacznie różnić w każdym przypadku.

Z kulturowego punktu widzenia globalizacja jest procesem dialektycznym. Integracja i zróżnicowanie, konflikty i współpraca, uniwersalizacja i partykularyzacja nie wykluczają się wzajemnie, ale wzajemnie zakładają trendy rozwojowe. W toku globalizacji niektóre idee i struktury współczesnego życia faktycznie rozprzestrzeniają się po całym świecie. Jednocześnie cechy kulturowe poszczególnych ludów na tle procesów globalnych coraz wyraźniej zarysowują się lub są powszechnie uznawane za takie po raz pierwszy. Globalizacja nie jest automatycznym procesem, który zakończy się wolnym od konfliktów i idealnym światem. Jest obarczona zarówno nowymi szansami, jak i nowymi zagrożeniami, których konsekwencje mogą być dla nas poważniejsze niż we wszystkich poprzednich epokach.

Koniec konfrontacji Wschodu z Zachodem nie doprowadził do ustanowienia stabilnego porządku światowego. Proces globalizacji ma wyraźną tendencję do jednoczenia kultur. Powoduje to w niektórych narodach potrzebę kulturowej autoafirmacji i chęć zachowania własnych wartości kulturowych i indywidualnych. Szereg państw i kultur demonstruje aktywne, często agresywne i wybuchowe samostanowienie, wyzwolenie się spod paternalistycznych wpływów tradycyjnie dominujących państw i kultur, kategoryczne odrzucenie globalnych zmian kulturowych. Ogólnemu procesowi otwierania różnych granic przeciwstawiają się rosnącej nieprzenikliwości i przesadnemu poczuciu dumy ze swojej tożsamości kulturowej. Wszystko to potęguje obecność nierozwiązanych problemów historycznych, głównie geopolitycznych, prowadzących do zmiany granic przestrzeni polityczno-gospodarczych, powstawania „gorących punktów”, przekształcenia granic międzykulturowych w linie militarne.

Praktyka historyczna pokazuje, że w samym procesie kulturowej globalizacji został początkowo ustanowiony pewien potencjał konfliktowy, ponieważ często konieczna jest rewizja lub porzucenie niektórych tradycyjnych zasad i wartości własnej kultury. Różne społeczeństwa reagują na obce zmiany na różne sposoby. Zakres oporu wobec procesu scalania kultur jest dość szeroki – od biernego odrzucania wartości innych kultur po aktywny sprzeciw wobec ich szerzenia i aprobaty. W rezultacie jesteśmy świadkami licznych konfliktów etniczno-religijnych, nastrojów nacjonalistycznych w polityce i regionalnych ruchów fundamentalistycznych. Dotyczy to w dużej mierze tradycyjnych kultur Kaukazu, kultury islamu, archaicznych kultur Afryki, niektórych krajów Ameryki Łacińskiej i Azji.

3. Rutynizacja i wirtualizacja kultury

Ostatnio zwolennicy podejścia kulturologicznego coraz częściej mówią, że jedność w różnorodności, pluralizm kultur i wspólne zasady etyczne społeczeństwa ludzkiego przestały być dylematami wyboru wartości. Stąd w szczególności autorzy Światowego Raportu o Kulturze, którzy na podstawie analizy danych dotyczących stopnia zadowolenia ludzi, ich nadziei na przyszłość, poziomu zaufania i tolerancji, parametrów geograficznych samoidentyfikacji, na temat stosunku do problemu płci, małżeństwa i rodziny itp. dość szeroki zakres wartości, rozważ obecny stan „etapu ewolucji” w kierunku wyższego poziomu jedności kulturowej.

Zauważając, że międzynarodowy system wartości nie jest wewnętrznie podzielony nieprzeniknionymi podziałami, wymieniają następujące elementy „dominującego klimatu kulturowego”:

1) ideał demokracji (mimo braku powszechnego zaangażowania w prawa człowieka);

2) ideał tolerancji (choć w stosunku do cudzoziemców przejawia się on tylko częściowo i nie zawsze dotyczy niektórych mniejszości, np. homoseksualistów);

3) orientacja na lokalny poziom artykulacji interesów (miasto, w mniejszym stopniu wieś);

4) idea emancypacji kobiet i dość liberalne poglądy na małżeństwo;

5) rozpoznanie istnienia problemów związanych ze środowiskiem (ale nie tak wyraźnych, jak sądzili ekolodzy);

6) chęć ochrony dzieci przed wpływem niekorzystnych czynników.

Naszym zdaniem wniosek o jednoznacznej dominacji trendu w kierunku wzrostu jedności kulturowej w globalizującym się świecie jest mało uzasadniony.

Utworzenie jednolitej przestrzeni informacyjnej i uniwersalizacja standardów konsumenckich nie usuwa problemu zachowania „różnorodności” (jako cechy tożsamości), a widoczny brak możliwości globalizacji według scenariusza neoliberalnego stymuluje poszukiwanie alternatyw. Pytanie, czym one będą, pozostaje otwarte, chociaż badania „globalnego społeczeństwa obywatelskiego” wskazują na tworzenie jakościowo nowych struktur na poziomie transnarodowym.

Jaka jest rola czynników społeczno-kulturowych w rozwoju alternatyw rozwojowych i jak oceniać główne kierunki dynamiki społeczno-kulturowej w jednej przestrzeni informacji i komunikacji?

Różnorodność współczesnych doświadczeń społecznych oraz wybór stylów życia i wzorców kulturowych stymuluje upadek zahamowań i rutynę tego doświadczenia. Szybki wzrost potrzeb wcale nie oznacza porównywalnego stopnia ich zaspokojenia, podobnie jak poszerzanie dostępu do dorobku kultury nie prowadzi bezpośrednio ani do wzrostu ich zapotrzebowania, ani do zauważalnego przełomu w jakości kształcenia. Możemy raczej mówić o „desakralizacji” kultury. W rezultacie maleje znaczenie ogólnej wiedzy humanitarnej. Traci funkcje czynnika strukturyzującego przestrzeń komunikacji, oddając je nośnikom informacji. Ekspansja kina, telewizji, Internetu zwiększa rolę wizualności, wizualnej percepcji wzorców kulturowych, przyczynia się do zastępowania tych ostatnich znakami i symbolami. Wirtualne modele kultury zyskują coraz mocniejsze miejsce w kulturze popularnej.

Próby wyjścia poza świat sieci nieustannie do niego powracają. Kształtujący się na styku orientacji modernistycznej i tradycjonalistycznej wektor rosyjskiej dynamiki społeczno-kulturowej leży w układzie współrzędnych globalizacji i poszukiwaniu własnego miejsca w porządku światowym.

Wybór konkretnych strategii rozwoju zależy od preferencji elity władzy, a funkcje realnego integratora społecznego pełni instytucja przywództwa politycznego. Interesy narodowe są utożsamiane z interesami państwowymi, a te ostatnie często zastępowane są interesami elit rządzących.

Wysoki poziom społecznego rozłamu utrudnia gromadzenie zasobów kulturowych na potrzeby modernizacji. Parametry dynamiki społeczno-kulturowej są wyznaczane przez interakcję niestabilnych modeli kulturowych i doświadczenia społecznego przekształcającego się społeczeństwa, podzielonego wzdłuż wielu linii.

Wszystko to można wyrazić słowami rosyjskiego myśliciela A. Dugina. Rozpoznaje następujące nurty w kulturze u progu XXI wieku:

1) mondializacja (globalizacja) amerykanizmu jako kultury namiastki.

Zrównanie modelu ekonomicznego i politycznego w skali planetarnej zakłada ustanowienie jednego stereotypu kulturowego. Zgodnie z logiką rzeczy, modelowaniem takiego stereotypu powinny dokonać te siły i bieguny, które są sponsorami i kuratorami całego procesu globalizacji.

Amerykański styl życia, znaczki zamerykanizowanej kultury namiastki, emitowane przez światowe mass media, stopniowo wypierają lokalne projekty kulturalne, dostosowując historyczne zróżnicowanie do jednowymiarowych, z góry ustalonych wzorców.

Jednocześnie istnieje również zjawisko odwrotne: konsolidacja regionalnych enklaw narodowych i religijnych w celu przeciwstawienia się ekspansji kulturalnej;

2) zjawisko ponowoczesne. Ogólny trend zmiany jakości cywilizacji, pojawianie się nowych czynników ludzkiej egzystencji oraz znacząca modyfikacja nawykowych form życia, związana z powagą przemian historycznych, przejawia się w organizowaniu nowego typu kultury lub wspólnego mianownik w rozwoju kultury. Zjawisko to nazywa się postmodernistycznym. Nie mówimy o konkretnym stylu artystycznym, mówimy o ogólnym trendzie, który w przyszłości wpłynie na wszystkie trendy kulturowe;

3) uniwersalizm i dyferencjalizm w ponowoczesności. Jednocześnie ostateczny wektor ponowoczesności w kulturze nie został jeszcze określony. Zjawisko to może przejść poważną ewolucję i najprawdopodobniej rozwinie się po złożonej trajektorii. W ponowoczesności z pewnością można odróżnić aspekt unifikacyjny związany z mondializacją pieczęci cywilizacyjnych pod auspicjami Zachodu od aspektu różnicowego związanego z reakcją stref geoekonomicznych, kultur narodowych i religijnych na wyzwanie „globalizmu” ;

4) alternatywne projekty kulturalne (fundamentalista, neokonserwatywny, ekologiczny). W ramach poszukiwania alternatywy dla globalizacji amerykańskiej kultury namiastki można wyróżnić kontury innych projektów kulturalnych, które są przeciwstawne w swej głównej orientacji;

5) rola mediakracji. Rola mediów i nowych technologii informacyjnych (Internet lub podobne projekty typu interaktywnego wirtualnego) w procesie kulturowym będzie wzrastać wykładniczo. Spektakularna strona wypiera semantyczną kolorystykę obiektu. Stopniowo funkcja informacyjna mediów rozszerzy się na kulturotwórczą.

Model „społeczeństwa spektaklu” (Guy Debord), który powstał w krajach zachodnich, zostanie przeniesiony na inne regiony.

4. Globalizacja jako podstawa dialogu międzykulturowego”

Pomimo pesymistycznych prognoz, w kulturze globalnej kształtują się i współistnieją różne stanowiska i punkty widzenia, a to nie czyni wszystkich ludzi jednakowymi. Globalizacja nie likwiduje różnorodności sposobów życia ludzi, tworzy jedynie nowe formy, częściowo integrujące poprzednie.

Proces globalizacji kultury jest obecnie realizowany w różnych formach we wszystkich dziedzinach ludzkiej działalności: ekonomii, polityce, nauce, sztuce, sporcie, turystyce, kontaktach osobistych itp.

Żadna kultura, grupa społeczna czy wspólnota etniczna nie pozostaje z dala od tego procesu. Jednocześnie najistotniejsze zmiany zachodzą w trzech najważniejszych obszarach życia człowieka:

1) w zakresie nowych technologii i systemów informatycznych (systemu łączności);

2) w zakresie stosunków etnicznych na planecie;

3) w procesie rozwoju światowego systemu gospodarczego. Współczesny postęp technologiczny znacznie rozszerzył kontakty międzykulturowe poprzez stworzenie nowych pojazdów i nowych form komunikacji.

Mobilność ludzi gwałtownie wzrosła: dziś samoloty naddźwiękowe mogą dostarczyć człowieka do dowolnej części planety w ciągu kilku godzin.

Rezultatem była możliwość bezpośredniego kontaktu z kulturami, które wcześniej wydawały się tajemnicze i dziwne.

W bezpośrednim kontakcie z nimi uwidaczniają się różnice nie tylko w ubiorze, diecie, przyborach kuchennych, ale także w postrzeganiu czasu i przestrzeni, w stosunku do kobiet i osób starszych, w sposobach i środkach prowadzenia interesów itp.

Jednak szczególnie ważną rolę w rozwoju interakcji kulturowych odegrały nowe media. Satelity kosmiczne umożliwiły ludziom otrzymywanie informacji ze wszystkich regionów świata.

O wadze tej formy komunikacji przekonująco świadczą następujące dane: dziś na świecie jest 1,2 miliarda telewizorów i 180 milionów komputerów osobistych.

Dziś intensywnie tworzony jest światowy system telewizji ABC z całodobowym nadawaniem, którego transmisje początkowo będą odbierane przez widzów w 90 krajach świata.

Z kolei rozwój łączności satelitarnej doprowadził do powstania Internetu, który jest obecnie najszybciej rozwijającym się systemem komunikacyjnym.

Tym samym w ciągu ostatnich dwóch lat skala Internetu potroiła się, a użytkownicy tego systemu znajdują się w ponad 100 krajach na całym świecie.

Ponadto czynnik etniczny stał się niezbędnym i istotnym wyznacznikiem globalnych zmian kulturowych, co znajduje odzwierciedlenie w szybkim wzroście populacji planety.

Dynamikę tego procesu charakteryzowały się następujące statystyki: w 1965 r. na świecie było 3,3 miliarda ludzi, w 1995 r. liczba ludności wzrosła do 5,7 miliarda, a w październiku 1999 r. całkowita populacja naszej planety przekroczyła 6 miliardów ludzi.

Liczby te oznaczają, że w ostatnich latach wzrost liczby ludności wynosił średnio 100 milionów osób rocznie.

Z kolei w skali globalnej oznacza to również, że jej populacja rośnie o 3 osoby na sekundę, o 10 600 osób na godzinę i o 254 000 dziennie.

Obecne tempo wzrostu populacji pociąga za sobą zaostrzenie szeregu globalnych problemów egzystencji całej ludzkości.

Obecnie około 1 miliard ludzi na świecie nie otrzymuje odpowiedniego pożywienia, w związku z czym brak żywności stawia jeden naród przeciwko drugiemu.

100 milionów ludzi, które pojawiają się co roku w odpowiednich proporcjach, pogłębia niedobory zasobów i może wywołać walkę o ich posiadanie w celu zachowania życia. Dla wielu krajów i narodów problem czystej wody pitnej, która za pięćdziesiąt lat stanie się najcenniejszym zasobem naturalnym, staje się coraz bardziej dotkliwy.

Już dziś w oceanach brakuje ryb itp.

Coraz większe zaostrzenie się tych problemów wymaga zapobiegania zbliżającym się konfliktom i zachęca wszystkie narody do wzajemnego zrozumienia i współpracy.

Procesy globalizacji i dynamiki kulturowej, jak pokazuje praktyka, nie prowadzą do powstania jednej kultury światowej.

Współczesna kultura pozostaje wielością oryginalnych kultur, które są ze sobą w dialogu i interakcji. Zmiany kulturowe prowadzą tylko do uniwersalizacji, ale nie do monotonii.

Ale te procesy zmuszają nas do krytycznego spojrzenia na naszą własną kulturę i tkwiący w niej typ osoby, aby zidentyfikować ich międzykulturowe granice.

Współczesne badania antropologii kulturowej pokazują, że tożsamość kulturowa każdego narodu jest nierozerwalnie związana z tożsamością kulturową innych ludów, że wszystkie kultury podlegają prawom komunikacji. Umiejętność rozumienia obcej kultury i punktów widzenia, krytyczna analiza podstaw własnego zachowania, rozpoznanie obcej tożsamości kulturowej, umiejętność włączania cudzych prawd na swoje stanowisko, uznanie zasadności Coraz większego znaczenia nabiera istnienie wielu prawd, umiejętność budowania dialogicznych relacji i zawierania rozsądnego kompromisu. Zachodzące zmiany kulturowe w coraz większym stopniu podlegają logice komunikacji kulturowej.

Koegzystencja ludzi we współczesnej cywilizacji jest niemożliwa bez pragnienia harmonii między kulturami, którą można osiągnąć jedynie poprzez dialog między nimi.

W tym dialogu żadna kultura nie może rościć sobie prawa do wyłącznego głosu lub jedynego prawdziwego światopoglądu. Relacje między kulturami powinny być oparte na zasadach konsensusu i pluralizmu.

Prawdziwą podstawą tego typu relacji jest obecność w każdej kulturze pozytywnych uniwersalnych wartości, które można wykorzystać do międzykulturowego konsensusu.

Dynamika kulturowa rozwija się więc w kierunku współpracy kultur opartych na pluralizmie kulturowym. Pluralizm kulturowy to przystosowanie człowieka do obcej kultury bez porzucania własnej. Polega na opanowaniu wartości innej kultury bez narażania wartości własnej kultury.

Przy pluralizmie kulturowym żadna kultura nie traci swojej tożsamości i nie rozpływa się we wspólnej kulturze. Zakłada dobrowolne opanowanie przez przedstawicieli jednej kultury zwyczajów i tradycji innej, wzbogacając ich własną kulturę.

Wykład 14. Kultura i społeczeństwo

1. Kultura i przyroda

Kultura obejmuje wszystko, co zostało stworzone przez człowieka, wszystko, co zostało stworzone ludzkimi rękami, ale w tym poglądzie są sprzeczności. Taka kultura, jako coś zbudowanego na naturze, tworzy efekt wzajemnego wyobcowania tych sfer: do stworzenia kultury potrzebny jest maksymalny dystans od natury.

I w tym sensie naprawdę się przeciwstawiają. Ale jest też druga strona ich wzajemnego przyciągania i interakcji. Fenomen kultury musi zawsze opierać się na szeregu warunków naturalnych, dzięki którym kultura staje się możliwa. Jednocześnie zjawiska przyrodnicze muszą mieć szereg uwarunkowań kulturowych do ich rozumienia, czyli tego, jak człowiek postrzega świat, przyrodę. W tym sensie kultura, którą człowiek odtwarza, utwierdza się jako osoba, udowadniając sobie, że należy do świata kultury.

Sprzeczność między naturą a kulturą zostaje przezwyciężona poprzez kategorię działania. Kultura jest zdefiniowana jako wynik wszelkiej działalności człowieka. Pogląd ten podlega jednak krytycznej ocenie. Działalność człowieka jest różnorodna. Można w nim wyróżnić takie czyny człowieka, które wiążą się z przełomem w nową przestrzeń duchową w poszukiwaniu sensu – dotyczy to także kultury jako formy idealnego rozwoju świata.

Realizuje się to w formie wartości, ale znaczna część tej aktywności to replikacja pewnego wzorca, który kiedyś został znaleziony, iw tym przypadku mamy do czynienia z taką formą, jak cywilizacja.

2. Kultura i społeczeństwo

Określenie relacji między kulturą a społeczeństwem jest złożonym problemem teoretycznym. Korelacja tych pojęć zależy od tego, jak rozumie się społeczeństwo i kulturę. Na przykład odrębny system kulturowy – język, nauka, religia czy kultura – można uznać za integralność globalną, na którą składa się samoistna wartość czynników biologicznych, społecznych, terytorialnych. Antropologiczne wymiary kultury i społeczeństwa traktują osobę jako osobę, jako podmiot społeczny. We wszystkich przypadkach skrzyżowanie kultury i społeczeństwa ma skalę kulturowego typu osobowości, co odpowiada określonemu typowi relacji społecznych. Na przykład kultura ludów koczowniczych nie może stworzyć społeczeństwa przemysłowego, które wiąże się z rozwojem nauki, znajomości racjonalnego systemu edukacji i wielu innych czynników kulturowych.

V. Zanetsky definiuje społeczeństwo jako szereg współistniejących grup, w których społeczeństwo pokrywa się z określonym typem orientacji kulturowej. P. Sorokin zwraca uwagę na różnorodność orientacji kulturowych w tej samej grupie społecznej.

Uzasadnienie pewnego modelu ostatecznych relacji między kulturą a społeczeństwem wymaga uwzględnienia osobowego charakteru reprodukcji wartości kulturowych. Osobisty czynnik kultury zakłada badanie zarówno życia społecznego, jak i szczególnego obszaru twórczości kulturalnej. Kultura otwiera drogę do społeczeństwa, a także umożliwia samo istnienie społeczeństwa. W związku z tym dokonuje się rozróżnienia między kulturą a społeczeństwem w zakresie dynamiki kulturowej, kulturowego samostanowienia jednostki.

Przyswojenie języka, zwyczajów to tylko droga do korzystania z norm prawnych, instytucji państwowych, jakimi dysponuje społeczeństwo. W związku z tym konieczne jest rozróżnienie zarówno sposobów, w jakie kultura i społeczeństwo wpływają na osobę, jak i sposobów, w jakie osoba się do nich dostosowuje. Społeczeństwo to system relacji i sposobów obiektywnego wpływania na osobę. Wewnętrzne życie człowieka nie jest wypełnione wymaganiami społecznymi. Nie mogą sprawować całkowitej kontroli nad preferencjami, wartościami, zainteresowaniami jednostki.

Formy regulacji społecznej są akceptowane jako pewne reguły gry, akceptowane przez wszystkich członków społeczeństwa i niezbędne jednostce do zajęcia miejsca w hierarchii społecznej. Aby sprostać wymogom społecznym, niezbędne są przesłanki kulturowe, które reprezentują kulturowy świat człowieka.

Kultura kształtuje się na zasadzie refleksyjności, wymaga refleksji i samoświadomości jednostki. Społeczeństwo jako stabilny system społeczny jest zachowane w takim stopniu, w jakim odtwarzane są warunki kulturowe, co pozwala na zachowanie go jako systemu relacji między jednostkami.

3. Kultura i globalne problemy naszych czasów

W XX wieku. Człowiek staje przed problemami, od rozwiązania których zależy los cywilizacji. Te problemy nazywane są globalnymi. Problemy globalne obejmują:

1) przezwyciężenie kryzysu ekologicznego związanego z katastrofalnymi skutkami działalności człowieka (efekt cieplarniany, zmniejszenie warstwy ozonowej atmosfery itp.);

2) problem zapobiegania wojnie z użyciem broni masowego rażenia (termonuklearnej, chemicznej, biologicznej);

3) przezwyciężenie głodu, biedy, analfabetyzmu, przepaści między bogatą Północą a biednym Południem;

4) problem znalezienia nowych źródeł surowców, zapobiegania negatywnym skutkom rewolucji naukowo-technicznej;

5) problem urbanizacji - koncentracja ogromnych mas ludności w dużych i superdużych miastach wraz z upadkiem wsi;

6) problem kryzysu kultury, czyli braku kultury z katastrofalnymi skutkami dla społeczeństwa;

7) problem zdrowia publicznego, w którym pojawia się pytanie o zmniejszanie się szans na przeżycie z powodu pogorszenia puli genowej;

8) problem zjawisk aspołecznych – narkomania, alkoholizm, przestępczość.

Przyczyny problemów globalnych:

1) wojny światowe;

2) kryzys cywilizacji światowej: wzrost siły ekonomicznej człowieka;

3) nierównomierny rozwój krajów i kultury.

Z historycznych doświadczeń rozwoju społeczeństwa i kultury wiadomo, że ludzkość zawsze stawiała sobie tylko te zadania, które mogła rozwiązać.

W latach 1960-1970. istnieją ośrodki zrzeszające naukowców pracujących w tej dziedzinie. Pojawiła się i zaczęła się rozprzestrzeniać futurologia - całość ludzkiej wiedzy, idee dotyczące przyszłości ludzkości. W badaniach futurologicznych zasłynął Klub Rzymski (założony w 1967 r.), w skład którego wchodzili naukowcy z 30 krajów świata. Głównym problemem badawczym jest globalne modelowanie relacji różnych aspektów życia człowieka (społecznego, politycznego, kulturowego, ekonomicznego).

4. Kultura i osobowość

Pojęcie „osobowości” pierwotnie oznaczało rytualną maskę, rolę odgrywaną przez aktora w teatrze. W średniowieczu pojawia się idea wyjątkowości jednostki, jej wyjątkowości i poczucia własnej wartości. Współczesne rozumienie osobowości w kulturoznawstwie opiera się na interpretacjach socjologicznych, psychologicznych i ogólnofilozoficznych. Pojęcie „osobowość” jest ściśle związane z pojęciami "indywidualność" и "indywidualny".

Pojęcie „jednostka” odnosi się do pojedynczej osoby, przedstawiciela określonej grupy społecznej. Ale pozycja społeczna nie jest oznaką osobowości.

Pojęcie „indywidualności” wskazuje na oryginalność, wyjątkowość osoby, różnorodność jej umiejętności. Pojęcie „osobowości” podkreśla niezależność, świadomy-wolicjonalny początek w człowieku.

Problem osobowości to problem wolnego wyboru i społecznej odpowiedzialności.

W historii ludzkości pojęcie „osobowości” uległo zmianie.

Dla starożytnej filozofii greckiej osobowość jest nierzeczywista, to znaczy w starożytności osobowość działa jako związek. W chrześcijaństwie człowiek jest jak dusza niematerialna. Zgodnie z rozumowaniem I. Kanta, dzięki samoświadomości człowiek staje się osobowością.

W historii filozofii istniały osobne problemy w badaniu osobowości: wpływ czynników biologicznych i społecznych na kształtowanie się osobowości, stopień wolności jednostki w stosunku do natury, społeczeństwa i siebie. W interpretacji marksistowskiej osobowość jest całością wszystkich stosunków społecznych.

Osobowość w kulturze traktowana jest jako indywidualny nośnik kultury.

Kultura - jest to sposób wewnętrznej regulacji, to nie tylko to, co jest reprodukowane przez osobę. Nauczyć się rozumieć świat oznacza poszerzyć swój stosunek do świata. Postawa twórcza – chęć uczestniczenia w tworzeniu czegoś nowego. Tak rozumiana kultura najdobitniej ujawnia treść osobowości. Osobowość to cały świat ze swoimi sekretami, odkryciami i problemami. W wyborze między potrzebami a zainteresowaniami przejawia się skala wartości przyjmowanych przez jednostkę. Wartości są regulatorami osobistych aspiracji i działań oraz określają preferencje społeczne jednostki.

Jednostka, opierając się na systemie wartości, pozostaje w granicach ustalonych w społeczeństwie wzorców zachowań. Istnienie i podążanie za wzorcami świadczą o pewnej stabilności społeczeństwa. Tym samym jednostka znajduje się w centrum kultury, na przecięciu mechanizmów reprodukcji, przechowywania i odnawiania życia kulturalnego.

5. Socjalizacja i inkulturacja

Socjalizacja - proces opanowywania i odtwarzania przez człowieka określonego systemu wiedzy, norm, wartości, tradycji itp. Człowiek potrzebuje ich, aby stać się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa i wchodzić w interakcje z innymi. Socjalizacja to przyjęcie i wykorzystanie doświadczeń społeczno-kulturowych. Taka socjalizacja odbywa się poprzez celową edukację i szkolenie. Istnieją dwa etapy socjalizacji:

1) pierwotny (dzieciństwo i dorastanie, osoba opanowuje najpotrzebniejsze normy społeczno-kulturowe);

2) średnie (dorosły zdobywa nową wiedzę, umiejętności itp. w ciągu swojego życia).

Pojęcie socjalizacji jest szeroko stosowane w socjologii, psychologii społecznej i antropologii. Ta koncepcja pojawiła się w latach 30. XX wieku.

Enkulturacja - proces wprowadzania człowieka do kultury, przyswajania wartości, norm, wzorców zachowań charakterystycznych dla danej kultury. Termin ten jest szeroko stosowany w amerykańskiej antropologii kulturowej. Przedstawiciele tego nurtu (M. Herskovitz, K. Klakkon) uważają, że pojęcie „inkulturacja” w porównaniu z pojęciem „socjalizacja” pełniej odpowiada problemowi wprowadzenia człowieka do kultury.

Dziś socjalizacja i inkulturacja to dwie strony jednego procesu wchodzenia człowieka w system społeczno-kulturowy.

Sekcja II. HISTORIA ŚWIATOWEJ KULTURY SZTUCZNEJ

Wykład 15. Cechy kultur antycznych

1. Kultura prymitywna

Okres kulturowej starożytności (kultura prymitywna) jest określona przez następujące ramy: 40-4 tysiące lat pne. mi. W tym okresie są:

1) starożytna epoka kamienia (paleolityczna): 40-12 tysięcy lat pne. mi.;

2) Środkowa epoka kamienia (mezolit): 12-7 tysięcy lat p.n.e. mi.;

3) Nowa epoka kamienia (neolit): 7-4 tys. lat p.n.e. mi.

Wspólną cechą wszystkich kultur pierwotnych jest synkretyzm (synkretyzm) - niepodzielność różnych rodzajów działalności człowieka, charakterystyczna dla nierozwiniętego, prymitywnego stanu kultury.

Procesy życiowe zostały przedstawione jako całość. Rytuał poprzedzający polowanie, obraz zabijanej zwierzyny, sam proces polowania są równorzędnymi ogniwami w jednym procesie.

Totemizm przeplata się z synkretyzmem - zespołem wierzeń i rytuałów społeczności plemiennej związanych z ideami pokrewieństwa między grupami ludzi i totemami (niektóre zwierzęta, rośliny).

Były totemy konkretnej osoby, klanu, plemienia. Totemy zostały zaprojektowane w celu ochrony ludzi. Pojawienie się totemizmu wiąże się z niezdolnością prymitywnych ludzi do radzenia sobie z nieprzewidywalnym zachowaniem zwierząt za pomocą racjonalnych środków.

Kultura prymitywna to kultura tabu (zakazów). Wraz z totemizmem pojawił się zwyczaj tabu. Tabu pełniło rolę najważniejszego mechanizmu kontroli i regulacji stosunków społecznych. Tabu płci i wieku regulowały stosunki seksualne w zespole, tabu żywieniowe określało charakter żywności przeznaczonej dla konkretnej osoby.

Inne tabu związane są z nienaruszalnością domu czy ogniska domowego, z prawami i obowiązkami każdego z przedstawicieli plemienia.

Tabu powstało z potrzeby przetrwania (wprowadzenie pewnych obowiązkowych praw i nakazów dla wszystkich). Egzogamia powstała w oparciu o system tabu.

Egzogamia to system, w którym najbliżsi krewni (rodzice i dzieci, rodzeństwo) są wykluczeni ze związków małżeńskich.

Egzogamia przyczyniła się do społecznej regulacji małżeństwa, powstania klanu i rodziny.

Rytuał w epoce prymitywnej jest główną formą ludzkiej egzystencji społecznej, głównym ucieleśnieniem ludzkiej zdolności do działania.

Rytuał stał się podstawą działalności przemysłowo-gospodarczej, duchowo-religijnej i społecznej.

Rytuał przybiera formę modlitwy, śpiewów i tańców. W ramach rytuału pojawiają się systemy znaków, które później stały się podstawą sztuki i nauki. Mit rodzi się z rytuału.

Mit - jest to rodzaj uniwersalnego systemu, który określa orientację osoby w przyrodzie i społeczeństwie. Mit utrwala i reguluje wyobrażenia człowieka o otaczającym go świecie, dotyka podstawowych problemów bytu.

W epoce prymitywnej istniało wiele form sztuki. Magiczna koncepcja pochodzenia kultury głosi, że źródłem sztuki są magiczne obrzędy i wierzenia.

Pojawienie się sztuki w epoce prymitywnej wiąże się z aktywnością zawodową i rozwojem komunikacji.

Komunikacja stała się możliwa dzięki artykułowanej mowie dźwiękowej, poprzez rysunek, gest, śpiew, taniec.

Najstarszą formą sztuki plastycznej jest grafika. Potem przyszło malarstwo, pierwsze próbki rzeźby, pierwsze dzieła architektury (megality - miejsca kultu wykonane z ogromnych nieprzetworzonych kamiennych bloków).

2. Cechy wielkich kultur starożytności (Sumer i starożytny Egipt)

Kultura Sumeru. Okres wielkich kultur archaicznych (4-6 w. p.n.e.) obejmuje przede wszystkim:

1) powstanie pierwszych ośrodków kultury wysokiej w Mezopotamii: Sumer i Akad - 4 tys. lat pne. mi.;

2) pochodzenie starożytnej cywilizacji egipskiej - koniec IV tysiąclecia pne. mi. Kolejny etap po prymitywnym etapie historii kultury światowej wiąże się z Mezopotamią. To Sumer stał się pierwszym ośrodkiem państwowości. Sumerowie, pracując niestrudzenie, położyli podwaliny pod dalszy rozwój gospodarczy i kulturalny Mezopotamii (Mezopotamii). Wynaleźli koło do wozu, koło garncarskie z brązu. W dziedzinie matematyki Sumerowie znali potęgowanie, potrafili wyciągać korzenie, używać ułamków.

Sumerowie używali sztuk wizualnych, aby przekazać ważne momenty w historii. Dzięki powstaniu pisma klinowego – najstarszego znanego rodzaju pisma, odmiany pisma ideograficznego – potrafili zapisywać przekazy ustne, stając się założycielami literatury. Jednym z najsłynniejszych dzieł literackich starożytnych Sumerów jest Opowieść o Gilgameszu, mitycznym sumeryjskim królu.

Szkoły po raz pierwszy pojawiły się wśród Sumerów - „domy z tabletami”. Uczniowie czytali i pisali na glinianych tabliczkach.

Równolegle ze starożytnym Sumerem Starożytny egipt. W nim zasadnicze znaczenie miały zasady Maat, bogini porządku świata. Tych zasad uczono ludzi od wczesnego dzieciństwa. Zawierały one podstawy kultury zachowania, przyzwyczajonej do dyscypliny, powściągliwości i skromności. Jeśli dana osoba może dostosować się do wszystkich zasad Maat, będzie szczęśliwa. Szczęście było dla starożytnych Egipcjan wielką wartością, na bazie której rozwinął się najstarszy system hedonizmu (etyka przyjemności). Życie, jego radosne chwile były tak cenione, że Egipcjanie stworzyli własną wersję życia pozagrobowego (w królestwie Ozyrysa czeka na nich tylko to, co najlepsze w ich ziemskim życiu).

Stare Królestwo to wczesny okres starożytnego Egiptu. Powstał język pisany, co było spowodowane obecnością dużych gospodarstw i koniecznością prowadzenia prac w urzędzie państwowym.

Poczesne miejsce zajmuje postać skryby, skrybowie byli specjalnie szkoleni w szkołach przy świątyniach.

Dzięki wynalezieniu pisma możliwy stał się rozwój literatury starożytnego Egiptu (starożytnych mitów, bajek, bajek, dialogów filozoficznych, dydaktyki, hymnów, lamentacji, tekstów miłosnych itp.).

Specyficzny Instytut Starożytnego Egiptu „Dom Życia”. Pełnił następujące funkcje:

1) powstały w nim hymny i pieśni sakralne, odzwierciedlające pewne koncepcje filozoficzne;

2) opracowano literaturę dydaktyczną;

3) księgi magiczne zawierające informacje medyczne były tam usystematyzowane, przechowywane, udostępniane;

4) opracował teoretyczne i praktyczne wskazówki dotyczące działalności artystów, rzeźbiarzy i architektów;

5) odbywały się zajęcia z matematyki i astronomii.

Wykład 16

1. Kultura starożytności

Kultura starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu jest zwykle nazywana kulturą starożytną. Kultura starożytnej Grecji dzieli się na 5 okresów: okres egejski lub kreteńsko-mykeński, okres homerycki, archaiczny, klasyczny, hellenistyczny. Kultura starożytnej Grecji osiągnęła swój największy rozkwit w okresie klasycznym. Pierwsze trzy okresy bardzo często łączą się w okres preklasyczny. Termin „starożytność” pojawił się w okresie renesansu. Zostało ukute przez humanistów na określenie najstarszej wówczas kultury grecko-rzymskiej. „Antyczny” oznacza „starożytny” (od łacińskiego antiguus).

Wiele osiągnięć kultury starożytnej Grecji stanowiło podstawę późniejszej kultury europejskiej. Starożytni Grecy stworzyli naukę, którą wielu badaczy nazywa „myśleniem na sposób Greków”.

W Grecji pojawił się pierwszy system filozoficzny zwany „filozofią naturalną”. Charakteryzuje się materializmem i poszukiwaniem obiektywnych wzorców: Tales (624-546 p.n.e.) uważał wodę za podstawową zasadę wszechrzeczy, Anaksymenes (ok. 585-525 p.n.e.) - powietrze, Anaksymander (ok. 611-546 p.n.e.) - apeiron.

Do wybitnych osobistości Grecji należą: dramatopisarze - Ajschylos, Sofokles, Eurypides; historycy - Herodot, Tukidydes; filozofowie - Demokryt, Platon, Arystoteles.

W Grecji powstała nowa forma sztuki - teatr dramatyczny. W sztuce literackiej powstały nowe gatunki - komedia i tragedia.

Historia starożytnego Rzymu dzieli się na trzy główne okresy: królewski, republikański i okres cesarstwa. Najpotężniejszym okresem pod względem osiągnięć kulturalnych był okres ostatni – okres cesarstwa. Oświecenie i nauka odniosły w Rzymie wielki sukces, zwłaszcza system edukacji, który składał się z trzech etapów – szkoły podstawowej, szkoły retoryki i szkoły gramatyki.

2. Starożytna Grecja

Najstarsze cywilizacje w Grecji to cywilizacje Krety i Myken. Okres ten sięga ok. pne mi. Rozważmy te cywilizacje bardziej szczegółowo, ponieważ były one początkiem cywilizacji greckiej, która powstała później.

Kultura Krety, czyli kultura minojska, sprowadziła się do nas jako pozostałości budowli pałacowych na Krecie. Jedną z największych i najlepiej zbadanych budowli był kompleks pałacowy w Knossos. Budynek ten zbudowany jest na zasadzie labiryntu. Legendarny mit Minotaura znajduje tutaj bezpośrednie odzwierciedlenie. Na Krecie nie było świątyń. Oddzielne pomieszczenia były wykorzystywane do modlitw i innych ceremonii religijnych. Freski bardzo często przedstawiały sceny z bykami. Kult byka-boga był bardzo rozpowszechniony na Krecie. Na jego obrazie przedstawiono niszczycielskie siły natury. Pałac pełnił jednocześnie funkcję ośrodka administracyjnego, gospodarczego i religijnego. Jak to jest charakterystyczne dla kultury minojskiej, pałac nie był otoczony murem obronnym.

Wynika to z otwartych przestrzeni wokół wyspy.

Kultura Grecji Achajskiej. W przeciwnym razie kultura tego okresu nazywana jest kulturą mykeńską. Cechą charakterystyczną tej kultury był specyficzny stosunek do bezpieczeństwa przedmiotu. Pałace zawsze budowano na niezdobytych przestrzeniach lub na szczytach gór.

Grobowce Szachty w Mykenach stały się zabytkami tej kultury. Podczas wykopalisk tych grobowców znaleziono złotą biżuterię i wiele przedmiotów gospodarstwa domowego, broń, złote maski pośmiertne. Pałace w Mykenach, Pylos, Atenach, Ilok, Tiryns stały się ośrodkami kultury. Achajowie przyjęli sylabariusz od minojczyków, którego wciąż nie można rozszyfrować.

XII wiek pne mi. był punktem zwrotnym w dziejach ludów zamieszkujących wybrzeża Morza Egejskiego. Miasta Achajów giną w wyniku inwazji plemion doryckich. To czas rozwoju Grecji w okresie homeryckim. Kształtuje się nowy typ kultury w ogóle, aw szczególności kultury artystycznej.

Ta epoka jest naznaczona pojawieniem się dzieł Homera - Iliady i Odysei. Grecja wchodzi z epoki brązu w epokę żelaza. Ścisłe obliczenia arytmetyczne ucieleśniają ideę, która później jest zawarta w ścisłym systemie liczb, obliczeń, teorii. Rozwija się mała plastyka – figurki z terakoty, kości i brązu przedstawiają zwierzęta, sceny z życia i życia wojowników, bohaterów.

Monumentalna rzeźba zaczyna się rozwijać. Rzeźbiarze poszukują możliwości żywego i swobodnego obrazu ludzkiego ciała.

3. Epoka archaiczności i jej dorobek kulturowy

Okres archaiczny sięga VIII-VI wieku. pne mi. W tym czasie powstał grecki liryka. Jednym z pierwszych autorów tekstów był Archilochus. Po twórczości Homera pojawia się szereg nowych wierszy w stylu homeryckim.

Pojawia się praca Hezjoda „Prace i dni”. Dzieło Safony stało się szeroko znane.

W VII wieku pojawiają się kamienne budynki. Większość z nich to świątynie. Grecy uważali świątynię za mieszkanie Boga i porównywali ją z głównymi pomieszczeniami pałacu królewskiego. W procesie formowania się kultury greckiej ukształtowały się trzy kierunki: dorycki, joński i koryncki.

Dorycki rozpowszechniony był głównie na Peloponezie i wyróżnia się prostotą form i surowością. Kierunek joński symbolizuje lekkość, harmonię, dekoracyjność.

Koryncki kierunek to wyrafinowanie. Każdy z tych kierunków miał swoją własną kolejność. Najbardziej znane świątynie okresu archaicznego to świątynia Apolla w Koryncie i Hery w Paestum.

W rzeźbie tego okresu dominował wizerunek mężczyzny. Grecy próbowali obliczyć prawidłowe formy ludzkiego ciała. Wyznaczono dwa główne kierunki w rzeźbie - kouros i kora.

Kouros to wizerunek młodego mężczyzny. Jedna noga lekko wysunięta do przodu, włosy falowane, opadające na ramiona. Spojrzenie skierowane do przodu. Atletyczne ciało okrywał jedynie mały bandaż na biodrach. Kora uosabiał dziewczynę. Patrz prosto przed siebie, oczy szeroko otwarte. Na twarzy zawsze pojawia się uśmiech, który nazywa się archaicznym.

W tym okresie zaczęła się rozwijać ceramika. Dominowały dwa nurty: czerwonofigurowe malowanie waz oraz czarnofigurowe malowanie waz. Początkowo dominowało czarnofigurowe malarstwo wazonowe.

Figury przedstawiono czarnym lakierem na żółtym tle. Malarze wazowi rozwinęli umiejętności, które pozwoliły im przekazywać ruch i przedstawiać codzienne sceny. Geometryczny znak-symbol zostaje zastąpiony wizualnym obrazem artystycznym. Wazony zdobią wizerunki Achillesa i Ajaksa, Dionizosa i Herkulesa.

Jednak czarne sylwetki postaci nie były w stanie odpowiednio oddać objętości i przestrzeni, a malowidło czarnofigurowe zostało zastąpione stylem czerwonofigurowym.

W nim tło zostało pokryte czarnym lakierem, a postacie ludzi zachowały czerwony kolor gliny. Na takim tle łatwiej jest zobrazować postacie ludzi, oddać przestrzeń i zwroty.

Filozofia stała się uogólnieniem wiedzy o otaczającym świecie. Thales był założycielem szkoły milezyjskiej. Uważał wodę za podstawową zasadę świata, z której wszystko powstaje i w którą wszystko się zmienia.

Pitagoras - filozof i matematyk - założył szkołę filozoficzną w południowych Włoszech. Zgodnie z jego teorią świat składa się z relacji liczbowych, ustalonej serii relacji ilościowych.

4. Okres klasyczny

Ramy chronologiczne tego okresu to lata 480-323. pne mi. To czas podboju rozległych terenów przez Aleksandra Wielkiego. W światopoglądzie Greków zarysowało się nowe podejście do postrzegania świata zewnętrznego i nowe formy jego artystycznego wyrazu. Kultura grecka nie charakteryzowała się wąskim profesjonalizmem. Matematyka, astronomia, rzeźba, malarstwo osiągnęły wielki sukces. Dramaturgia rozwinęła się w tym okresie. Powstanie teatru greckiego wiązało się z kultem Dionizosa, boga winiarstwa. Aktorzy występowali w kozich skórach, dlatego gatunek ten nazwano „tragedią”. Znani dramatopisarze tamtych czasów to Ajschylos, Sofokles, Eurypides. Spośród gatunków prozy kwitła retoryka. W tragedii takie pojęcie jak katharsis (z greckiego „oczyszczenia”) otrzymało najpełniejszy wyraz: uszlachetnienie ludzi, wyzwolenie duszy z „brudu” czy bolesnych afektów.

Z problemów filozoficznych na pierwszy plan wysunęła się kwestia miejsca człowieka w świecie. Poruszono także inne problemy filozoficzne, na przykład problem bytu czy fundamentalnej zasady świata.

Ateny V wiek zadziwiają swoją monumentalną konstrukcją. Wzniesiono Partenon, Propyleje i Świątynię Ateny Zwycięskiej. Twórcom Partenonu, Iktynowi i Kalikratesowi udało się osiągnąć prawdziwą harmonię i doskonałość. Akropol górował nad miastem i symbolizował wolność demokratycznego państwa. Rzeźba tego okresu stała się przykładem klasycznej doskonałości. Ideał ludzkiej osobowości ucieleśnia rzeźbiarz Fidiasz w posągach Ateny Partenos i Zeusa Olimpijskiego. Współczesnymi Fidiaszowi byli Myron - autor posągu „Dyskobol” - i Polikleitos, twórca posągu „Kanon”, na którym osoba jest przedstawiona tak, jak powinna być w prawdziwym życiu. Nowe tradycje w sztuce przenikają niemal wszystkie dziedziny i gałęzie przemysłu. Erechtejon (koniec V w.) został zbudowany w nieco innym stylu. Jest złożony i asymetryczny i trzeba go obejść, aby docenić jego formy architektoniczne. Wymagania wobec rzeźby zmieniają się, co znajduje odzwierciedlenie w dziełach Praxitelesa, Skopasa i Lysipposa. Rzeźby Praksytelesa „Hermes z Dzieciątkiem Dionizosem” i „Atena z Knidos” zaspokajają przede wszystkim potrzeby estetyczne. Są nosicielami wyrafinowanego piękna i wdzięku. Obrazy Skopasa wyrażają nowy stosunek Greków do świata, utratę jego przejrzystości i harmonii.

Osoba zaczęła dotkliwie odczuwać tragiczne konflikty. Rozdrobnienie miast greckich nastąpiło w drugiej połowie IV wieku. do ich podboju przez Macedonię.

Artyści tego czasu zaczęli całkowicie polegać na prywatnych zamówieniach. Nadwornym mistrzem Aleksandra Wielkiego był Lysippus.

Opracował nowy kanon sztuki, który został w pełni ucieleśniony w rzeźbie „Apoksjomen”.

Proporcje ludzkiego ciała stały się nowe. Lysippus przedstawia człowieka podekscytowanego nieudaną walką i zmęczonego nią. Oba państwa uzyskują prawo do plastycznej ekspresji.

Cechą kultury greckiej jest rywalizacja. Grecki agon - walka, rywalizacja - uosabiał charakterystyczne cechy wolnego Greka. Najbardziej uderzającym wyrazem starożytnego agonu były igrzyska olimpijskie. Z greckiego agonu wywodzi się dialektyka – umiejętność walki.

5. Kultura helleńska

Ramy czasowe tego okresu to druga połowa IV - połowa I wieku. pne mi. Okres ten związany jest z rozwojem wszelkich form artystycznych związanych z religią, nauką, techniką, filozofią. Granice światopoglądu Greków zmieniają się na bardziej rozległe. Było to w dużej mierze spowodowane podbojami Greków. Polityka straciła na znaczeniu, jakie miała jakiś czas temu. Świat trzeba było poznać, zrozumieć i wyrazić w formach artystycznych.

Architektura ewoluuje. Wynikało to w dużej mierze z chęci władców pokazania swojej potęgi i wyższości. Powstają biblioteki, łaźnie, stadiony, palestry, buleuterie.

Pojawiają się słynne budowle, takie jak latarnia morska Pharos w Aleksandrii i Wieża Wiatrów w Atenach.

Rozwijają się formy sztuki, takie jak mozaiki, rzeźby dekoracyjne i ceramika malowana. Artyści przestali podziwiać majestatyczne piękno ludzkiego ciała.

Teraz zaczęto przedstawiać zarówno zgrzybiałych starców, jak i małe dzieci. Artyści starali się przekazać w formach artystycznych czysto ludzkie uczucia. To Laoocoon rzeźbiarzy Agesandera, Polydorusa i Athenadorusa. Fabuła ta została zaczerpnięta z Iliady Homera. W dziedzinie rzeźby można wyróżnić trzy szkoły: szkołę rodyjską (Laokoon, byk farneński); Szkoła Pergamońska (fryz rzeźbiarski ołtarza Zeusa i Ateny w Pergamonie); Szkoła aleksandryjska (wizerunek bogini Afrodyty).

Okres ten był ostatnim w rozwoju Grecji. Kultura starożytnej Grecji miała ogromny wpływ na kształtowanie się dalszej kultury Europy.

6. Kultura starożytnego Rzymu

Od końca I wieku pne mi. Sztuka rzymska nabiera wiodącego znaczenia w starożytnym świecie. Kultura starożytnego Rzymu przejęła wiele z kultury i sztuki starożytnej Grecji. Kultura artystyczna Rzymu wyróżniała się dużą różnorodnością i różnorodnością form. Sztuka rzymska rozwijała się w oparciu o pierwotną kulturę lokalnych plemion. Ale główny wpływ miała kultura grecka.

Dzieje starożytnego Rzymu dzieli się zwykle na trzy okresy: królewski, republikański i okres cesarstwa.

Architektura odgrywała wiodącą rolę w sztuce rzymskiej. Rzymianie zapoczątkowali nową erę światowej architektury. W większości budowali budynki użyteczności publicznej przeznaczone dla ogromnej liczby ludzi. Rzymianie wprowadzili konstrukcje inżynierskie - akwedukty, mosty, drogi, porty, twierdze - jako obiekty architektoniczne w zespołach miejskich i wiejskich.

Kultura rzymska nabrała bardzo charakterystycznej cechy - wywyższenia cesarza, władzy cesarskiej.

Stąd wielkie przesady, ogromne rozmiary.

Rzymianie opracowali historyczne i domowe reliefy, które stanowiły większość dekoracji architektonicznej.

Największą spuścizną rzeźby rzymskiej był portret. Rzymianie wnieśli do tego gatunku wiele nowych rzeczy. Badali twarz jednostki w jej wyjątkowości.

Portrety rzymskie historycznie utrwalały zmiany w wyglądzie ludzi, ich obyczajach i ideałach.

Obywatelskie ideały epoki republikańskiej są ucieleśnione w monumentalnych pełnometrażowych portretach - posągach Togatusa. Posąg Oratora jest powszechnie znany.

Pod koniec I wieku pne mi. Państwo rzymskie z republiki arystokratycznej przekształciło się w imperium.

Z tym czasem związane są nazwiska architekta Witruwiusza, historyka Tytusa Liwiusza, poetów Wergiliusza, Owidiusza, Horacego. Najbardziej gigantyczna rzymska budowla, Koloseum, miejsce walk gladiatorów i wspaniałych widowisk.

Ściany Koloseum podzielone są na cztery poziomy. Panteon konkuruje z Koloseum. Zbudowany przez Apolodora Domaskiego, reprezentuje klasyczny obraz budynku z centralną kopułą.

W epoce imperium rozwijano relief i okrągły plastik. Z okazji zwycięstwa Augusta w Hiszpanii i Galii na Polu Marsowym wzniesiono monumentalny marmurowy ołtarz.

Wiodące miejsce w rzeźbie nadal zajmował portret. Za panowania Augusta dramatycznie zmienił się charakter obrazu, odzwierciedlając ideał surowego klasycznego piękna.

To jest typ nowego człowieka, którego nie znał republikański Rzym. Pojawiły się pełnometrażowe portrety dworskie. Później powstają żywe i przekonujące dzieła.

Pragnienie indywidualizacji sięgało niekiedy w wyrazistość groteski (portret Nerona, Marka Aureliusza).

Późny okres rozwoju portretu charakteryzuje się zewnętrznym zgrubieniem wyglądu i wzmożoną ekspansją duchową. W sztuce rzymskiej powstał nowy system myślenia, w którym triumfowało dążenie do sfery zasady duchowej, charakterystyczne dla sztuki średniowiecznej.

Sztuka rzymska zakończyła duży okres starożytnej kultury artystycznej. W 395 Cesarstwo Rzymskie podzieliło się na zachodnie i wschodnie.

Jednak obraz kultury rzymskiej pozostaje do życia w późniejszych epokach. Na przykład mistrzowie rzymscy zainspirowali mistrzów renesansu.

Wykład 17. Kultury Wschodu

1. Kultura Kalifatu Arabskiego

Klasyczna kultura arabsko-muzułmańska zajmuje jedno z najważniejszych miejsc w historii wielkich kultur. Kalifat arabski to państwo, które powstało w wyniku podbojów arabskich w VII-IX wieku. Wraz z nadejściem kalifatu narodziła się kultura arabska. Kultura arabsko-muzułmańska wchłonęła znaczną część kultury Persów, Syryjczyków, Koptów, Żydów i ludów Afryki Północnej. Arabowie przejęli wiele z kultury hellenistyczno-rzymskiej. Mimo to kultura arabska zachowała swoją oryginalność i własne starożytne tradycje. Islam z góry zdeterminował kulturę islamu – zjawisko zupełnie odmienne od kultury zarówno europejskiej, jak i żydowskiej. Islam stał się systemem, który zorganizował cały świat ówczesnych społeczeństw, podporządkowany władzy kalifatu.

Koran jest główną świętą księgą muzułmanów, zbiorem kazań, zaklęć, modlitw wypowiadanych przez proroka Mahometa w miastach Mekka i Medyna. Allah jest absolutną doskonałością, a zbiór praw i zasad moralnych przez niego dyktowanych jest absolutną prawdą, wiecznością. Są odpowiednie „na wszystkie czasy i narody”.

Pod sztandarem islamu naród arabski rozpoczął swoją wielką historię, stworzył rozległe imperium, arabsko-muzułmańską cywilizację i kulturę. Islam ukształtował pewną specyficzną mentalność muzułmańską, niezależną od dawnych tradycji ludowych, kulturowych i religijnych.

Dla samoświadomości muzułmanów przynależność państwowo-narodowa odgrywała mniejszą rolę niż przynależność do islamu. Muzułmanin nie uświadamia sobie własnej osobowości jako wartości samej w sobie, ponieważ dla niego wszystko, co „dane” jest atrybutem Allaha.

Islam przyczynił się do rozwoju filozofii, sztuki, nauk humanistycznych i przyrodniczych oraz stworzenia kultury artystycznej. Główne ośrodki kultury i nauki średniowiecznej znajdowały się w Bagdadzie, Kairze i Kordobie. Język arabski jest nierozerwalnie związany z Koranem i jest istotnym elementem kultury arabsko-muzułmańskiej. Ze względu na potrzebę komentowania Koranu rozwinęły się filologiczne studia nad językiem arabskim. Arabski stał się oficjalnym językiem naukowców i filozofów w ciągu niespełna wieku.

Język arabski jest jednym językiem od VII wieku, a przez siedem wieków kultura arabsko-muzułmańska była na wysokim poziomie, pozostawiając daleko w tyle europejską naukę i kulturę tego okresu.

Meczety to rodzaj uniwersytetów. Nauczali wszystkich nauk religijnych i świeckich. Zgodnie z tradycją budownictwa arabsko-muzułmańskiego w nowym mieście wzniesiono meczety, szkoły i szpitale.

W dziedzinie nauk ścisłych osiągnięcia arabskich naukowców były ogromne. Arabski system liczenia został przyjęty i rozpowszechniony w Europie. Nauki chemiczne i medyczne, które również znalazły uznanie w Europie, osiągnęły wysoki poziom rozwoju wśród Arabów.

Tendencję ku syntezie różnych dziedzin wiedzy prezentuje zbiór baśni arabskich – „Baśń tysiąca i jednej nocy”, który odzwierciedla temat wartości świeckiej kultury arabskiej IX-X wieku. Poezja VII-VIII wieku śpiewał o wojskowych wyczynach, zabawie, winie, miłości. Kultura arabsko-muzułmańska nie stworzyła sztuk plastycznych, ponieważ islam miał negatywny stosunek do przedstawiania jakiejkolwiek żywej istoty w malarstwie, rzeźbie, co, jak się uważa, prowadzi do bałwochwalstwa.

W malarstwie islamskim występuje ornament i abstrakcja. Kaligrafia to najszlachetniejsza sztuka wizualna islamu.

Sztuka muzułmańska charakteryzuje się:

1) powtórzenie wyrazistych motywów geometrycznych;

2) zmiana rytmu i symetrii diagonalnej. Arabeska jest specyficznym ornamentem muzułmańskim, typowym przykładem arabsko-muzułmańskiej kultury artystycznej. Arabowie zapoznali się z osiągnięciami architektury irańskiej, rzymskiej. Rozwinęła się sztuka miniatury. Zdobione miniatury rękopiśmienne, prace medyczne, zbiory baśni, dzieła literackie.

2. Kultura starożytnych Indii

Kultura starożytnych Indii ma swoje początki w czasach starożytnych, obejmując okres od III tysiąclecia p.n.e. do III tysiąclecia p.n.e. mi. do V wieku n. mi. Specyfikę starożytnej kultury indyjskiej wyznaczały osobliwości mitologii i religii. Święte i dzisiaj w Indiach są hymny Wed.

Mitologia braminizmu rozprzestrzeniła się na początku I wieku. pne mi. Zbiory tych mitów to wiersze „Ramajana” i „Mahabharata”. W przyszłości braminizm został zastąpiony buddyzmem, określanym jako kultura filozoficzna i religijna „bez duszy i bez Boga”.

Postulaty buddyzmu to niezbędny ruch duszy do nirwany i doskonalenie człowieka poprzez serię odrodzeń.

W starożytnych Indiach wielkie sukcesy odnoszą takie dziedziny nauki jak medycyna, astronomia, językoznawstwo, filozofia i matematyka.

Starożytni indyjscy naukowcy jako pierwsi określili wartość pi, znaleźli skuteczny sposób rozwiązywania równań liniowych, opracowali twierdzenia w algebrze i geometrii oraz system dziesiętny.

Już wtedy lekarze w Indiach mogli wykonywać skomplikowane operacje chirurgiczne.

W pierwszych wiekach naszej ery w Indiach zaczęła się rozwijać kamienna architektura sakralna.

Za panowania Guptów powstały zmiany w teorii sztuki. Teoretycy uznali za konieczne przedstawienie duchowych doświadczeń i uczuć, a także zauważyli znaczenie piękna w sztuce i życiu.

W traktatach o sztuce teatralnej ustalano i analizowano zadania teatru, spektakle teatralne i grę aktorów.

W okresie rozdrobnienia, który nastąpił po upadku imperium Guptów, wpływ religii na sztukę i kulturę wzrósł. Dominuje hinduizm. Następnie, po ustanowieniu władzy sułtanatu Delhi, idee islamu przeniknęły do ​​Indii, co miało pewien wpływ na rozwój kultury. Wraz z powstaniem Imperium Mogołów rozpoczyna się proces przenikania się kultur muzułmańskich i hinduskich. Nowe trendy architektoniczne dały się zauważyć podczas budowy mauzoleów (Taj Mahal). Wysoki poziom rozwoju osiągnęła mongolska szkoła miniatury i malarstwa ściennego.

Jednocześnie w tym okresie pogorszyły się relacje międzyreligijne, co spowodowało konieczność poszukiwania nowych poglądów religijnych, które mogłyby pogodzić hinduizm i islam.

3. Kultura chińska

Cechą charakterystyczną kultury chińskiej jest to, że rozwijała się ona w warunkach izolacji od innych kultur.

Świat dla Chińczyków to niebiańskie imperium, które otaczają „barbarzyńcy z czterech stron świata”.

Było to wynikiem oddalenia Chin od Azji Środkowej i innych krajów.

Oryginalność chińskiej kultury wyraża się w piśmie hieroglificznym. Jego zasadą jest bezpośrednie połączenie rzeczywistego przedmiotu z symbolem, które odzwierciedla jego niezwiązanie z językowymi cechami wymowy.

Chińskie średniowiecze charakteryzuje się okresem rozkwitu kultury, wyrażającego się w rozwoju duchowym kraju, rozwoju wielkich miast, budowie luksusowych świątyń, pałaców i parków.

W literaturze pojawiają się nowe gatunki, takie jak powieść miejska i powieść.

Nowe zjawiska w kulturze artystycznej - malarstwo narracyjne i portretowe. To właśnie w Chinach powstały pierwsze na świecie kompozycje krajobrazowe. Dzięki rozwojowi nauki chińscy malarze mogli używać szerokiej gamy farb: od atramentu po farby mineralne.

Charakterystyczne cechy chińskiego malarstwa to użycie, oprócz papieru, jedwabiu, zastosowanie perspektywy linearnej.

Najważniejszymi odkryciami w dobie feudalizmu były wynalezienie porcelany i prochu strzelniczego, a także pojawienie się druku.

Chińskie pismo zostało dalej rozwinięte dzięki wynalezieniu atramentu. Tak zwany. referencyjny styl pisania, położył podwaliny nowoczesnego pisania hieroglifów.

Rozwój systemu edukacji związany jest z imieniem Konfucjusza (551-449 pne).

Charakterystyczne cechy nauk Konfucjusza:

1) przewaga filozofii praktycznej, która rozwiązuje problem harmonii życia społecznego, zagadnienia wychowania moralnego;

2) dbałość o kształtowanie wszechstronnie rozwiniętej osobowości zdolnej do zajęcia godnego miejsca w społeczeństwie;

3) uznanie działalności regulacyjnej państwa. Godne miejsce w rozwoju kultury światowej zajmuje starożytna nauka chińska, która jest właścicielem wielu ważnych odkryć i wynalazków.

Astronomia, geometria, matematyka przodowały w chińskim systemie wiedzy. Najważniejsze osiągnięcia starożytnych chińskich naukowców:

1) stworzenie kuli ziemskiej;

2) idea planet Układu Słonecznego;

3) odkrycie „plam” na Słońcu;

4) wynalezienie papieru, prochu i porcelany;

5) tworzenie nauk rolniczych;

6) wynalezienie produkcji lakierów i hodowli serów;

7) stosowanie ułamków dziesiętnych i liczb ujemnych. Główne zjawiska utrudniające rozwój chińskiej sztuki i nauki:

1) najazd mongolski z końca XIII wieku;

2) feudalizm w późniejszych stadiach istnienia;

3) polityka kolonialna krajów Europy Zachodniej. Mimo to wkład Chin w rozwój światowej kultury pozostaje nieoceniony.

4. Kultura Japonii

1. Cechy kultury Japonii są determinowane przez jej izolowane, wyspiarskie położenie. To spowodowało:

1) cechy mentalności narodowej;

2) specyfikę relacji z przyrodą i społeczeństwem;

3) specyfikę religii i sztuki.

Kultura Japonii powstała i ukształtowała się w średniowieczu.

Formy behawioralne zostały ustalone przez tradycje i prawa, w dużej mierze zapożyczone z konfucjanizmu i legalizmu. W VII wieku powstały „Tabela 12 rang”, „Prawo 17 artykułów”, zawierające zasady władzy i państwa.

Władca był utożsamiany z niebem, cała reszta (słudzy) - z ziemią. Społeczeństwo japońskie obejmowało wolnych rolników, półwolnych rzemieślników i niewolników.

Nad nimi stała szlachta wywodząca się z plemiennej arystokracji.

2. W kulturze japońskiej nie ma antagonizmu "natura - kultura", ponieważ otaczający świat nie sprzeciwia się człowiekowi, ale łączy się z nim.

Japończycy nieustannie poszukują z nim punktów kontaktu, sposobów harmonii. To określiło nieodłączne poczucie piękna w kulturze japońskiej.

Najstarsza religia Japonii Shinto odzwierciedla te idee.

Shinto wyjaśnia boskie pochodzenie mocy od bogini słońca Amaterasu, a resztę Japończyków od innych bóstw (kami).

Zasady sintoizmu:

1) świat jest sam w sobie doskonały;

2) zrozumienie naturalnej mocy życia, brak podziału na czyste i nieczyste;

3) jedność natury i historii, natury i kultury;

4) rozpoznanie politeizmu;

5) Shinto - religia tylko Japończyków, ponieważ tylko Japończycy są potomkami bogini słońca.

Shinto zaakceptował religijne nauki chińskie, rozpuszczając je w sobie. W VI wieku. Taoizm i buddyzm przybywają do Japonii. Rezultatem asymilacji buddyzmu było: Buddyzm Zen.

Jego istotą jest samopogłębienie, w wyniku którego pojawia się wgląd. Najpotężniejszy był wpływ konfucjanizmu, który rozprzestrzenił się na cały system ludzkich zachowań w społeczeństwie.

Tradycje artystyczne Japonii nie dostrzegały wpływów innych kultur.

Wykład 18. Kultura Europy

1. Kultura Bizancjum

Kultura Bizancjum jest zjawiskiem wyjątkowym w historii kultury europejskiej. Kultura ta powstała w stanie, który oficjalnie istniał od IV wieku p.n.e. do połowy XV wieku. ze stolicą Konstantynopol po podziale Cesarstwa Rzymskiego na dwie części: wschodnią i zachodnią. Wyjątkowość kultury bizantyjskiej polega na tym, że powstała i istniała w sytuacji granicznej.

Bizancjum jest częścią starożytnego świata, ale to w nim rozwinęła się prawosławna gałąź kultury średniowiecznej.

Charakterystyczne cechy kultury bizantyjskiej:

1) uroczysty splendor;

2) duchowość, głębia myśli;

3) elegancja formy.

Cechy kultury bizantyjskiej:

1) synteza elementów zachodnich i wschodnich z prymatem tradycji grecko-rzymskich;

2) zachowanie tradycji starożytnej cywilizacji, która stała się podstawą europejskiej kultury renesansu;

3) silne fundacje państwowe, które przyczyniły się do zachowania sztuki świeckiej;

4) kształtowanie się prawosławia, które wpłynęło na system chrześcijańskich wartości etycznych i estetycznych, poglądy filozoficzne i teologiczne;

5) mieszanka mitologii pogańskiej i osobowości chrześcijańskiej. Filozofowie bizantyjscy postawili pytanie o sens ludzkiej egzystencji, miejsce człowieka we wszechświecie i jego możliwości.

Myśliciele Bizancjum - pisarze, kaznodzieje, teologowie - zapożyczyli wszystko, co najlepsze, co dała ludzkości starożytna kultura. Bizantyńczycy widzieli w sztuce przede wszystkim narzędzie celowego pozytywnego oddziaływania na duchowy świat człowieka. Muzyka, malarstwo, architektura, sztuka słowa są mediatorami zrozumienia prawdy, źródłami moralnej doskonałości człowieka.

W porównaniu ze starożytnością formy architektoniczne kościołów chrześcijańskich uległy zmianie. Kościół chrześcijański jest miejscem, w którym gromadzi się wspólnota wierzących, dlatego architekci rozwiązali przede wszystkim problem organizacji przestrzeni wewnętrznej.

Najwyższym osiągnięciem kultury bizantyjskiej jest Hagia Sophia.

Główne formy malarstwa bizantyjskiego:

1) monumentalne malarstwo świątynne (mozaika i fresk);

2) ikony;

3) miniatura książki.

Mozaika - rodzaj malarstwa monumentalnego - obraz lub wzór wykonany ze smalty (kamieni wielobarwnych) - zyskała w Bizancjum szczególne znaczenie.

Powstaje malarstwo ikonowe, chrześcijańskie malarstwo sztalugowe, które stało się narzędziem ideowego oddziaływania Kościoła. Zgromadzona wiedza jest podsumowywana, tworzone są encyklopedie dotyczące historii, rolnictwa, medycyny itp.

Bizancjum wpłynęło na ukształtowanie się wczesnego humanizmu włoskiego.

Stał się pomostem między kulturami zachodnimi i wschodnimi i wywarł głęboki wpływ na kulturę wielu krajów europejskich, przede wszystkim tych, w których powstało prawosławie.

2. Kultura średniowiecznej Europy

Życie kulturalne społeczeństwa europejskiego tego okresu jest zdeterminowane przez chrześcijaństwo. Wypracowała nową etykę trzymania, wyznaczyła nowy pogląd na świat, na miejsce w nim człowieka.

Bóg jest stwórcą wszystkich widzialnych form. Historia jest realizacją boskiego planu. Filozofia jest służebnicą teologii. Teologia jest uogólnieniem praktyki społecznej człowieka w średniowieczu. Nawet symbole matematyczne są teologiczne.

Podstawy etyki chrześcijańskiej:

1) ludzie są początkowo postrzegani jako równi;

2) Kościół zwraca się indywidualnie do każdego członka wspólnoty;

3) postrzeganie rzeczywistości w złożoności gramatycznej;

4) doktryna o istnieniu dwóch światów: wyższego boskiego (duchowego) i niższego ziemskiego, która jest tylko odzwierciedleniem pierwszego.

Sztuki wizualne i architektura są ściśle związane z religią. Chrześcijańska świątynia jest modelem i obrazem wszechświata.

W sztukach wizualnych najważniejsza jest narracja wątków związanych z chrześcijańskimi symbolami. Osiągnięcie średniowiecza - koncepcja syntezy sztuk. Przejawia się to w rozwoju monumentalnych form architektury kojarzonych z innymi formami sztuki.

Kolejnym osiągnięciem kulturalnym średniowiecza jest pojawienie się stylu artystycznego. Romański stał się pierwszym stylem paneuropejskim, następnie został zastąpiony przez gotyk, związany z rozwojem kultury miejskiej. Rozkwit miast wymagał ludzi wykształconych. Przyczyniło się to do powstania szkół i uczelni. Pierwsze uniwersytety powstały w Bolonii, Paryżu, Oksfordzie i Cambridge. Wiodący w nich wydział teologiczny.

Scholastyka to rodzaj religijnej filozofii średniowiecznej, której celem jest teoretyczne uzasadnienie religijnego światopoglądu.

W kulturze świeckiej szczególne miejsce zajmuje środowisko rycerskie, które wykształciło specjalne ramy etykiety, rodzaj kodeksu rycerskiego. Jednym z jego przepisów był kult pięknej kobiety. Szczególne miejsce zajmuje poezja włóczęgów - wędrownych studentów, która miała satyryczne nuty antyklerykalne. Pomnik francuskiej epopei heroicznej z XII wieku. jest Pieśń o Rolandzie.

We wczesnym średniowieczu powstaje herezja – specjalna doktryna sprzeczna z podstawowymi założeniami religii chrześcijańskiej, powstaje Inkwizycja – instytucja sądownicza i policyjna stworzona przez Kościół katolicki w celu zwalczania herezji.

Pod koniec XIII - początek XIV wieku. zgodnie z kulturą średniowieczną następuje stopniowe kształtowanie się nowej kultury - kultury renesansu.

3. Kultura renesansu

Renesans (Renesans) - To okres w dziejach kultury europejskiej związany z powstaniem filozofii humanistycznej i próbą odtworzenia ideałów starożytności. Nazwa epoki wynikała z zainteresowania starożytnym dziedzictwem. Miejscem narodzin renesansu jest Florencja. Tworzyły się tam kręgi ludzi wykształconych (humanistów).

Tak nazwano humanistów z kręgu nauk, których przedmiotem badań był człowiek. Humaniści wyszukiwali, kopiowali, studiowali literackie i artystyczne zabytki starożytności.

Kultura włoskiego renesansu dzieli się na cztery okresy:

1) XIII wiek. - protorenesans, przedodrodzenie;

2) XIV wiek. - wczesny renesans;

3) XV wiek. - wysoki renesans;

4) XVI wiek. - Późny renesans.

W okresie przedrenesansowym nadal dominuje gotyk, ale pojawiają się już cechy nowego stylu.

Dante w Boskiej komedii tworzy obrazy głęboko indywidualne i psychologicznie autentyczne. Autentyczność psychologiczna stała się jedną z cech sztuki renesansowej.

Humanizm został ogłoszony właśnie w tej epoce. Humanizm jest światopoglądem filozoficznym opartym na uznaniu wartości osoby ludzkiej. Człowiek jest centrum wszechświata, jego najcenniejszym tworem.

Kształtuje się ideał harmonijnej, wszechstronnie rozwiniętej osobowości twórczej. Przykładem takiej osoby był Leonardo da Vinci (1452-1519).

Dzieło Raphaela Santi (1483-1520) odzwierciedla poczucie radości i piękna ziemskiego życia.

Ideał człowieka nabiera w twórczości rzeźbiarza i artysty Michała Anioła Buanorottiego (1475-1564) wysublimowanych, heroicznych, tytanicznych cech.

W ramach renesansu miała miejsce Reformacja - ruch społeczny na rzecz odnowy Kościoła katolickiego.

Rezultatem było zwycięstwo protestantyzmu w Niemczech.

Najważniejsze cechy protestantyzmu:

1) idea osobistego związku człowieka z Bogiem bez współpracy kościoła i księdza;

2) tłumaczenie całego nabożeństwa na język ojczysty wiernych. W Niemczech w okresie renesansu pracował Albrecht Dürer – portrecista, grafik, twórca serii graficznej „Apokalipsa”. Początek renesansu w Holandii – twórczość Jana van Dycka.

Złoty wiek hiszpańskiego malarstwa i teatru - koniec XVI - koniec XVII wieku. (Miguel Cervantes, Lope de Vega, Velasquez i inni). Kultura hiszpańska charakteryzuje się najsilniejszym przywiązaniem do katolicyzmu.

Angielski renesans stworzył przykłady literatury filozoficznej, poezji i dramatu.

Dzieło Thomasa More'a „Utopia” (1516) wyznaczyło początek literackiego i filozoficznego kierunku utopii społecznej.

„Tytanem” angielskiego renesansu jest William Shakespeare (1564-1616), który w swoich pracach odzwierciedlił konflikt między wysokimi ideałami renesansu a rzeczywistością.

Ostatni rozwój humanizmu nastąpił we Francji - dopiero na początku XVI wieku.

Uderzającym przykładem francuskiego renesansu jest powieść „Gar-gantua i Pantagruel” Francois Rabelais (1494-1553).

4. Europejska kultura Oświecenia

Ramy chronologiczne epoki zostały określone przez niemieckiego naukowca W. Windelbanda jako wiek między Chwalebną Rewolucją w Anglii (1639) a Wielką Rewolucją Francuską (1789).

Oświecenie europejskie to bardzo specyficzny zbiór idei, które dały początek pewnemu systemowi kultury.

Kultura Oświecenia posiada szereg specyficznych cech.

1. Deizm (doktryna religijno-filozoficzna, która uznaje Boga za stwórcę przyrody i nie dopuszcza innych sposobów poznania Boga poza rozumem). Deizm umożliwił wypowiedzenie się przeciwko fanatyzmowi religijnemu.

2. Kosmopolityzm (potępienie wszelkiego nacjonalizmu i uznanie równych szans dla wszystkich narodów).

Rozprzestrzenianie się kosmopolityzmu doprowadziło do zaniku poczucia patriotyzmu.

Powstał pomysł o jedności ludzkości i kultury (zainteresowanie życiem, obyczajami i kulturą krajów Wschodu).

3. Nauka, przebudzenie, nauki przyrodnicze. Na arenę historyczną wkroczył niezależny i integralny światopogląd naukowy.

Kształtowanie się współczesnej nauki z jej ideałami i normami, które determinowały rozwój cywilizacji technogenicznej, zostało zakończone.

4. Wiara że z pomocą rozumu zostanie odnaleziona prawda o człowieku i otaczającej go przyrodzie.

Oświecenie to wiek rozumu. Rozum jest źródłem i motorem wiedzy, etyki i polityki: człowiek może i musi działać rozsądnie; społeczeństwo może i musi być racjonalnie zorganizowane.

5. Idea postępu. To właśnie w okresie Oświecenia powstało pojęcie „wiary w postęp poprzez rozum”, które przez długi czas determinowało rozwój cywilizacji europejskiej.

6. Absolutyzowanie znaczenie edukacji w formacji nowej osoby. Postaw na nową osobę, wolną od dziedzictwa takiej czy innej tradycji filozoficznej, religijnej czy literackiej.

„Esej o ludzkim umyśle” – traktat filozoficzny Johna Locke'a – rodzaj manifestu Oświecenia. Zawiera idee dotyczące edukacji osobowości człowieka i roli środowiska społecznego w tym procesie.

Francuskie Oświecenie składało się z doktryn różniących się radykalizmem politycznym i filozoficznym.

Przedstawiciele starszego pokolenia - Sh.L. Montesquieu i Voltaire dążyli do stopniowej reformy społeczeństwa feudalnego na wzór Anglii. Monarchia konstytucyjna to forma rządów, w której władza monarchy jest ograniczona ramami konstytucji i silnym parlamentem.

D. Diderot, J.O. Lamerty, K.A. Helvetius, PA Holbach odmawiał własności feudalnej i przywilejów feudalnych, odrzucał władzę monarchiczną, opowiadając się za monarchią oświeconą, ucieleśnieniem idealistycznej wiary w możliwość poprawy władzy monarchicznej poprzez aktywne oświecanie monarchów w duchu nowych ówczesnych idei.

Encyklopedia stała się kodeksem francuskiego oświecenia. Był to zasób wiedzy naukowej, forma walki z uprzedzeniami społecznymi.

Oświeceni postrzegali sztukę jako środek upowszechniania idei moralnych i politycznych. Literatura opierała się na opinii publicznej, która kształtowała się w kręgach i salonach.

Voltaire (1694-1778) - uznany przywódca oświeconych całej Europy. Jego prace wyrażały myśl społeczną stulecia.

Ruch racjonalistyczny jest porównywany z działalnością Woltera i nazywany Wolterianizmem.

Największym przedstawicielem francuskiego oświecenia był Charles Louis Montesquieu (1689-1755). Opracował teorię zależności stosunków społecznych od stopnia oświecenia społeczeństwa, od stanu psychicznego ludzi, od ogólnego magazynu cywilizacji.

Nurt demokratyczny w okresie oświecenia to „rusoizm” nazwany na cześć Jeana-Jacquesa Rousseau (1712-1778). Rousseau idealizował „stan naturalny” ludzkości i gloryfikował kult natury. Zaprzeczał postępowi cywilizacyjnemu.

Francja w drugiej połowie XVIII wieku. ukształtował się styl artystyczny - rokoko, odzwierciedlający gust dworu Ludwika XV i arystokracji.

Twórcą realizmu krytycznego w malarstwie jest angielski artysta William Hogarth (1697-1764). Całe serie obrazów łączy jedna fabuła. Zostały przetłumaczone na ryciny i stały się dostępne dla szerokiego grona osób. Bardziej demokratyczny i tańszy od malarstwa grawer stał się nośnikiem idei Oświecenia.

Rzeźba europejska XVIII wieku odzwierciedlało zmianę nastrojów społecznych. Jean Antoine Houdon (1741-1828) to najciekawszy rzeźbiarz epoki, twórca całej galerii portretów współczesnych.

Teatr Oświecenia odzwierciedlał nowe spojrzenie na świat w dramaturgii i technikach scenicznych. Dramaturdzy i aktorzy z Anglii, Francji, Niemiec byli zjednoczeni w swoim pragnieniu jak najdokładniejszego przedstawienia współczesnego życia.

W twórczości austriackiego kompozytora V.A. Mozart (1756-1791) odzwierciedlał postępowe idee w muzyce.

Wykład 19

1. Kultura starożytnej Rusi

Najważniejszym etapem rozwoju kultury starożytnej Rusi jest okres nowogrodzki, datowany na połowę VIII wieku. W 862 r. w Nowogrodzie rozpoczęło się panowanie Rurika, założyciela dynastii Rurik.

Na długo przed początkiem okresu Rusi Kijowskiej Ruś nazywana była w Zachodniej Gardarika – „krajem miast i zamków”. Znalazła miejsce na skrzyżowaniu najważniejszych szlaków handlowych i kulturowych. To, co stało się fenomenem dla kultury zachodnioeuropejskiej dopiero w średniowiecznym okresie gotyku, było charakterystyczne dla Rusi znacznie wcześniej:

1) aktywizacja kultury miejskiej;

2) masowa drewniana urbanistyka;

3) obfitość miejsc publicznych;

4) rozwój dużej liczby rzemiosła i rzemiosła ludowego;

5) aktywny obrót.

Charakteryzuje światopogląd starożytnych Słowian antropoteokosmizm - niepodzielność sfer ludzkich, boskich i naturalnych. Starożytni Słowianie święcie wierzyli w duchy zamieszkujące otaczający ich świat, towarzysząc człowiekowi od narodzin do śmierci; w walce między siłami światła i ciemności.

Słowianie wschodni na różnych etapach swojego rozwoju czcili różnych bogów. Bogowie uosabiali najważniejsze siły natury.

Używane do pisania tekstów proto-cyrylica (zapis słów słowiańskich alfabetem greckim). Na przełomie IX-X wieku. Pojawia się cyrylica.

Na przełomie X i XI w. Rozpoczyna się proces chrystianizacji Rusi. Jest związany z imieniem księcia nowogrodzkiego Włodzimierza Czerwonego Słońca. Chrzest przyczynił się do rozwoju kraju i kultury:

1) budowa kamiennych budowli i świątyń;

2) organizowanie szkół i upowszechnianie umiejętności czytania i pisania;

3) ulepszone pisanie kroniki;

4) pojawienie się nowych typów malarstwa monumentalnego: mozaik i fresków;

5) pojawienie się malarstwa sztalugowego (malowanie ikon).

Kronika zajmuje pierwsze miejsce wśród zabytków starożytnej kultury rosyjskiej. Kroniki rosyjskie pojawiają się w X wieku. i trwa aż do XVII wieku. Kroniki są pomnikami myśli i literatury społecznej, swego rodzaju encyklopedią wiedzy. Uderzającym przykładem takiej kroniki jest „Opowieść o minionych latach”, powstała w XI wieku. mnich z Ławry Peczerskiej Nestor.

„Kazanie o prawie i łasce” ks. Hilariona to swego rodzaju traktat polityczny, stworzony w formie kazania kościelnego. Kontrastuje chrześcijaństwo („łaska”) z judaizmem („prawo”). Powszechnym gatunkiem literatury kościelnej jest życie (żywoty świętych).

Główną ideą dzieła „Legenda Borysa i Gleba” jest jedność ziemi rosyjskiej, potępienie książęcych sporów domowych. Nauczanie Władimira Monomacha dotyka problemów społecznych, politycznych i moralnych.

„Instrukcja” uważana jest za żywy przykład literatury dydaktycznej.

Najwybitniejszym dziełem starożytnej literatury rosyjskiej jest „Opowieść o kampanii Igora”, epicka refleksja nad losami rosyjskiej ziemi, która jest jej centralnym obrazem.

Na początku XIII wieku. wysoko rozwinięta kultura chrześcijańska rozwinięta w starożytnej Rusi”. Pojawia się wspólnota ludu staroruskiego wyrażona w:

1) rozwój języka literackiego;

2) narodowe poczucie jedności;

3) kształtowanie się wspólnych form kulturowych.

2. Kultura państwa moskiewskiego (XIV-XVII wiek)

Pod koniec XIV wieku. rozpoczyna się aktywne odrodzenie kultury rosyjskiej, której ogromne szkody wyrządziło jarzmo tatarsko-mongolskie. Po zwycięstwie na polu Kulikowo ustala się wiodącą rolę Moskwy w zjednoczeniu ziem rosyjskich.

połowa XVI wieku charakteryzuje się procesem sekularyzacji - sekularyzacji, wyzwolenia świadomości społecznej i indywidualnej spod wpływu Kościoła.

Powstanie „Wielkiej Chet Menaia” miało duże znaczenie kulturowe.

Liczny zespół autorów, redaktorów i kopistów od ponad dwudziestu lat pracuje nad wspaniałym zbiorem oryginalnych i przetłumaczonych zabytków literackich.

Kamienne budownictwo rozpoczęto w Moskwie w drugiej ćwierci XIV wieku. W 1367 r. w Moskwie wzniesiono kamienny Kreml. Poszukiwania nowych form architektonicznych doprowadziły do ​​powstania stylu hip. Idea aspiracji w górę, ucieleśniona przede wszystkim w Kościele Wniebowstąpienia (wieś Kolomenskoje, 1532), stała się odzwierciedleniem duchowej atmosfery pierwszej połowy XVII wieku. Pod koniec wieku tzw. Baryszkinowski barok. Jego główną cechą jest połączenie zewnętrznego przepychu i dekoracyjności z wyrazistością i symetrią kompozycji.

„Złoty wiek malarstwa ściennego” - druga połowa XIV - początek XV wieku. Teofanes Grek pracował w Nowogrodzie i Moskwie. Jego najlepszym dziełem był fresk kościoła Zbawiciela w Nowogrodzie. Pojawienie się obrazu ikony autora wiąże się z imieniem Andrieja Rublowa.

W malarstwie przejawia się zainteresowanie osobą, z czym wiąże się pojawienie się i rozwój sztuki w XVII wieku. parsuna - malarstwo portretowe.

W literaturze pojawiają się nowe gatunki - satyra demokratyczna, opowieść codzienna. Pierwszą wyższą instytucją w Moskwie była Akademia Słowiańsko-Grecko-Łacińska. Druk jest szeroko i wszechobecnie stosowany.

„Życie arcykapłana Awwakuma” to wybitny zabytek literatury rosyjskiej drugiej połowy XVII wieku.

Jego cechami wyróżniającymi są nowatorstwo formy artystycznej, indywidualny styl pisania, piętnowanie niesprawiedliwości społecznej i arbitralność nowych władz kościelnych.

W XVII wieku powstają pierwsze teatry: sąd i szkoła. Wcześniej teatry na Rusi zostały zastąpione przez bufony.

Występy dworskie odznaczały się wielkim przepychem, czasem towarzyszyła im muzyka i tańce.

3. Kultura rosyjska XVIII wieku.

Radykalne reformy Piotra I dotyczyły przede wszystkim kultury. Znaki czasu Pietrowskiego:

1) zatwierdzenie nowego spojrzenia na życie ludzkie;

2) „kompresja” procesu kulturowego;

3) rozwój „sekularyzacji”.

Reforma szkolna zapoczątkowała edukację świecką.

Istnieją szkoły zawodowe: artyleryjska, górska, medyczna, inżynierska.

Efektem reform Piotrowych było otwarcie Akademii Nauk (1725), która łączyła funkcje badawcze i dydaktyczne.

W 1775 r. Cesarzowa Elżbieta Pietrowna otworzyła Uniwersytet Moskiewski (dziś - Moskiewski Uniwersytet Państwowy).

Reformy Piotra dotyczyły nie tylko polityki i ekonomii, ale także życia publicznego i prywatnego.

Wprowadzono nowe formy świeckiego wypoczynku i zasady zachowania młodzieży.

W pierwszej ćwierci XVIII wieku. gatunek dominuje w literaturze Historie - prowadzić. Bohaterami tych opowieści są energiczni młodzi arystokraci, deklarujący się jako Europejczycy.

Śr. Łomonosow (1711-1765) stał się jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tego czasu - naukowcem z zakresu nauk przyrodniczych i humanistycznych, poetą i artystą, inicjatorem powstania Uniwersytetu Moskiewskiego.

W połowie XVIII wieku. przyczyniają się do rozkwitu rosyjskiej sztuki i architektury. Architektura tego okresu charakteryzuje się trójwymiarowymi kompozycjami.

Rozwój rosyjskiego klasycyzmu stał się zjawiskiem o szczególnym znaczeniu. Wniósł kulturę rosyjską na arenę europejską. Wielki sukces, wchłaniając europejskie tradycje, odniosło malarstwo, zwłaszcza portretowe.

Wynikało to z rozumienia człowieka jako wszechstronnej osobowości. Portret staje się wiodącym gatunkiem rosyjskiej szkoły malarskiej.

Cechą rosyjskiego klasycyzmu w literaturze było zainteresowanie tematyką narodową, nawiązanie do tradycji folklorystycznych. A. Kantemir, W. Trediakowski, M.V. Łomonosow stworzył podwaliny nowej literatury.

Myśl społeczna znalazła wyraz w ideach Oświecenia. Działalność wydawcy i dziennikarza N.I. Novikov (1744-1802), pisarz i publicysta A.N. Radishcheva (1749-1802).

Powstanie narodowej szkoły kompozytorskiej rozpoczęło się w ostatniej tercji XVIII wieku. Wiodącym gatunkiem była opera. Kompozytorom bliskie były także tradycje ludowe.

Wraz z formowaniem się rosyjskiej kultury narodowej nastąpił intensywny wzrost samoświadomości narodowej. Potwierdzenie pierwotnych cech sztuki rosyjskiej nastąpiło jednocześnie z asymilacją tradycji kultury zachodnioeuropejskiej czasów nowożytnych.

4. Złoty wiek kultury rosyjskiej

Kultura Rosji w XIX wieku. - to bezprecedensowy wzrost na wyżyny jego osiągnięcia. Nigdzie indziej w Rosji nie narodziło się tylu geniuszy światowej klasy.

Zapamiętajmy ich nazwiska: A.S. Puszkin, M.Yu. Lermontow, MI Glinka, I.S. Turgieniew, K.P. Bryullov, N.V. Gogol, N.N. Niekrasow, Ł.N. Tołstoj, FM Dostojewski, I.N. Kramskoj, tj. Repin, MP Musorgski, N.S. Leskow.

To nie jest pełna lista wielkich mistrzów, których nazwiska oświetliły złoty wiek kultury rosyjskiej.

Złoty wiek został przygotowany przez cały dotychczasowy rozwój kultury rosyjskiej, a zwłaszcza przez reformy Piotrowe.

Od początku wieku obserwuje się w społeczeństwie bezprecedensowy wzrost patriotyzmu. Jeszcze bardziej zintensyfikowany wraz z wybuchem wojny 1812 r., przyczynił się do głębszego zrozumienia wspólnoty narodowej.

Nasilił się rozwój realistycznych tendencji i narodowych cech kultury.

Wydarzeniem kulturalnym o ogromnym znaczeniu było pojawienie się „Historii państwa rosyjskiego” N.M. Karamzin. Autor jako pierwszy uznał, że najważniejszą rzeczą w nadchodzącym stuleciu w kulturze rosyjskiej będzie rozwiązanie problemu tożsamości narodowej.

Puszkin podążył za Karamzinem, rozwiązując problem korelacji swojej kultury narodowej z innymi kulturami. Potem przyszedł „List filozoficzny” P.Ya. Czaadajew.

Szczególne miejsce w kulturze XIX wieku. zajmowane przez literaturę. Klasycy literatury rosyjskiej zawsze skłaniali się ku światopoglądowi trójwymiarowemu. Literatura klasyczna XIX wieku stał się czymś więcej niż tylko literaturą.

Stała się syntetycznym fenomenem kultury. Wielu światłych ludzi budowało swoje życie na podstawie obrazów literackich.

W połowie wieku kultura rosyjska staje się coraz bardziej znana na Zachodzie. N.I. Łobaczewski, który położył podwaliny pod nowoczesne idee dotyczące struktury Wszechświata, stał się pierwszym rosyjskim naukowcem, który zasłynął za granicą.

P. Merimee otworzył Puszkina na Europę. W Paryżu został wystawiony Inspektor Generalny Gogola.

W drugiej połowie XIX wieku. Europejska i światowa sława kultury rosyjskiej jest wzmacniana przede wszystkim przez literaturę.

Prace I.S. Turgieniew, Ł.N. Tołstoj, FM Dostojewski zyskał światową sławę. Po raz pierwszy wymiana kulturalna między Rosją a Europą nabrała dwustronnego charakteru. Kultura rosyjska nabrała znaczenia europejskiego i światowego.

Ale pomimo wszystkich wspaniałych osiągnięć kultury złotego wieku nie udało się przezwyciężyć głębokiego rozłamu kulturowego. Według rosyjskiego spisu z 1897 r. było tylko nieco ponad 20% ludności piśmiennej.

Fatalny dla kraju stał się terror z 1 marca 1881 r. Zaburzona została równowaga w kulturze.

Przeważały radykalne idee modernistyczne w ich niszczycielskiej formie. Skończył się złoty wiek kultury rosyjskiej.

Początek XNUMX wieku - to srebrny wiek kultury rosyjskiej. Rosyjskie literatura piękna nigdy nie znała tak bogatej różnorodności poetyckiej: A. Błok, S. Jesienin, W. Majakowski, W. Chlebnikow, W. Bryusow, I. Severyanin, N. Gumilyov. Ostatecznie ukształtował się kurs kosmizmu, który ukształtował się w drugiej połowie XIX wieku. Przedstawicielami tego nurtu byli pisarze, filozofowie, naukowcy: D.I. Mendelejew, K.E. Ciołkowski, W.S. Sołowiow. N.F. Fiodorow, PA Florensky, W.I. Vernadsky i inni.

Połączyło ich przekonanie, że rozwój ludzkości nabiera coraz bardziej globalnego charakteru.

Przestrzeń i człowiek, natura i człowiek okazują się nierozłączne i trzeba umieć wspólnie badać przyszłość ludzkości i przyszłość przyrody.

Szczytem naukowego kierunku w kosmizmie było nauczanie V.I. Vernadsky o Noosferze, która jest dziś bardzo aktualna.

Zgodnie z tą doktryną ludzkość staje się główną siłą, która swoim działaniem determinuje ewolucję Ziemi i na pewnym etapie będzie musiała wziąć odpowiedzialność za przyszłość biosfery, aby zachować możliwość jej istnienia i dalszego rozwoju . Biosfera musi zamienić się w Noosferę, czyli w sferę umysłu.

Pojawiła się charakterystyczna filozofia rosyjska. Jej wybitnymi przedstawicielami byli N.A. Bierdiajew, S.N. Bułhakow, L.I. Szistow, PA Florensky, I.A. Ilyin i in.

Jedna z cech filozofii rosyjskiej, według A.F. Losev był „czysto wewnętrzną, intuicyjną wiedzą o istnieniu, jego ukrytych głębiach, które można pojąć nie poprzez sprowadzenie do logicznych pojęć i definicji, ale tylko w symbolu, w obrazie siłą wyobraźni”.

Kultura rosyjska w XIX - na początku XX wieku. był na skraju poważnych zmian, które nie nastąpiły z powodu rewolucji.

Wykład 20. Kultura państwa sowieckiego

1. Specyfika kultury w Rosji w okresie porewolucyjnym

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych okresów w rozwoju kultury rosyjskiej jest okres kultury porewolucyjnej. Negatywne cechy tego czasu:

1) niszczenie i niszczenie zabytków kultury przeszłości;

2) podział kultury rosyjskiej na kulturę bezpośrednio radziecką i kulturę rosyjską za granicą;

3) śmierć wielu osób.

Pozytywne były również:

1) rozwój edukacji;

2) elektryfikacja i industrializacja;

3) aktywne wspieranie przez rząd rozwoju „nowej” kultury. Kultura nowego państwa została powołana do służby ludowi, a przede wszystkim proletariatowi. 20-30s XX wiek naznaczone funkcjonowaniem Proletkultu.

Integralną częścią programu rewolucji kulturalnej była kwestia stosunku do dziedzictwa kulturowego i rodzimej inteligencji. Najważniejsze zadania „rewolucji kulturalnej”:

1) likwidacja analfabetyzmu na terenie całego kraju;

2) zapoznanie ludzi z bogactwem duchowym wypracowanym przez ludzkość;

3) utworzenie nowej inteligencji sowieckiej spośród ludu pracującego.

Program Partii Komunistycznej przewidywał działania na rzecz szerokiej demokratyzacji kultury. W 1917 r. w posiadanie i do dyspozycji ludu przeszły Ermitaż, Muzeum Rosyjskie, Galeria Trietiakowska, Zbrojownia itp. Równocześnie przewroty rewolucyjne wyrządziły szkody kulturze narodowej, wyrażone w:

1) masowe zmienianie nazw miast, ulic, placów itp., które miały bogatą historię;

2) niszczenie pomników, które rzekomo symbolizowały potęgę starego reżimu;

3) niszczenie cerkwi, klasztorów, palenie ikon, rękopiśmiennych ksiąg kościelnych, zorganizowane otwieranie świętych relikwii;

4) zajęcie mienia kościelnego;

5) zniesienie starożytnych cmentarzy.

Od pierwszych dni rząd sowiecki dążył do ograniczenia możliwości udziału inteligencji w życiu publicznym i politycznym kraju. Zatwierdzony w 1922 r. Glavlit został wezwany do sprawowania kontroli i zapobiegania „wrogim atakom” na bolszewików. Repertuar teatrów i imprez rozrywkowych był kontrolowany przez Glavrepertkom. W 1919 r. utworzono Państwowe Wydawnictwo, upaństwowiono przemysł filmowy i teatry. Jednocześnie nie można mówić o spadku poziomu produktów kultury.

Artystyczne symbole nowej ery:

1) pierwszy sowiecki wiersz o rewolucji „Dwanaście” A. Błoka;

2) prawykonanie na temat sowiecki „Mystery-buff” W. Majakowskiego;

3) obraz B. Kustodiewa „Bolszewik”;

4) Plakat Moora „Czy zapisałeś się jako wolontariusz?” itd. W proces tworzenia kultu państwa sowieckiego zaangażowani byli mistrzowie kultury. Ludzie, którzy początkowo nie akceptowali rewolucji rosyjskiej, zostali zmuszeni do emigracji. Za granicę wylądował prawie cały kolor rosyjskiej inteligencji. Wśród nich są pisarze I. Bunin, A. Kuprin, I. Shmelev, M. Cvetaeva, I. Severyanin, K. Balmont i inni, kompozytorzy I. Strawiński, P. Prokofiew, S. Rachmaninow i inni, artyści L. Bakst , K. Somow, N. Roerich, A. Benois i inni, wybitne postacie teatru. Zwiększyli chwałę kultury rosyjskiej już za granicą.

2. Kultura ZSRR w latach 1930.-1950. XX wieku.

Początek tego okresu to masowe represje w latach 1930. XX wieku. Ich ofiarami stali się poeci O. Mandelstam, N. Klyuev, pisarz B. Pilnyak, filozof P. Florensky, hodowca N. Wawiłow i wiele innych postaci kultury.

Jednocześnie okres ten charakteryzuje się sukcesami w dziedzinie edukacji, osiągnięciami w podstawowych dziedzinach wiedzy oraz rozwojem lotnictwa.

Mimo surowej cenzury najciekawsze utwory literackie M.A. Bułhakow, mgr Szołochow, A.A. Fadeeva, B.L. Pasternak, A.T. Twardowski, K.G. Paustovsky, I. Ilf i E. Pietrow, Yu Olesha i inni.

Muzyka 1930-1950 reprezentowane przez nazwiska S.S. Prokofiew, D.D. Szostakowicz, I.O. Dunajewski, G.V. Sviridova, A.I. Chaczaturian i inni.

Wybitni przedstawiciele sztuk performatywnych: S. Richter, D. Ojstrach, L. Oborin.

Wzrasta sztuka operowa i baletowa: występują śpiewacy L. Sobinov, I. Kozlovsky, N. Ozerov i inni; tancerze i tancerze O. Lepeshinskaya, G. Ulanova, L. Lavrovsky, A. Messerer i inni.

Teatr dramatyczny tamtych czasów kojarzy się z nazwiskami wybitnych reżyserów i aktorów. Wśród nich są V. Meyerhold, K. Stanisławski, W. Niemirowicz-Danczenko, I. Moskwin, W. Kaczałow.

Rozwinęło się malarstwo, rzeźba i architektura.

Podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej kultura rosyjska miała służyć zwycięstwu i obronie Ojczyzny.

Podczas wojny wiele dzieł K. Simonowa, L. Leonowa, wiersz „Wasilij Terkin” A. Twardowskiego, siódma symfonia D. Szostakowicza, opowiadanie „Nauka o nienawiści” M. Szołochowa, pieśni kompozytorów A. Aleksandrow, M. Blanter, M. Fradkina i inni.

Pełne wiary w zwycięstwo były filmy fabularne „Niebiański ślimak”, „Kabina powietrzna” itp.

Po wojnie, w związku z koniecznością odbudowy krajowego przemysłu, nauka została szeroko rozwinięta. 4 października 1957 r. przeprowadzono pierwszy start sztucznego satelity Ziemi, a 5 grudnia 1957 r. Wystrzelono pierwszy na świecie lodołamacz nuklearny Lenin.

Wszystko to z góry przesądziło o dalszym rozwoju nauki w latach 1960., którego rezultatem był przede wszystkim przełom w dziedzinie astronautyki.

3. Kultura państwa radzieckiego w latach 60-80. XX wiek.

Początek tego okresu upłynął pod znakiem pierwszego w historii ludzkości lotu załogowego w kosmos. Lot odbył się 12 kwietnia 1961 r. Yu.A. Gagarina. W 1956 r. potępiono kult jednostki Stalina, ale w społeczeństwie zachowano reżim autorytarno-biurokratyczny. Tempo produkcji gospodarczej znacznie spadło. Nadchodzące lata 1970. nazywane są „epoką stagnacji”. Dostrzegając zaległości ZSRR z krajów zachodnich, władze w latach 1980-tych. rozpoczął restrukturyzację. Tym razem nie można jednak nazwać straconym dla kultury kraju. W literaturze lat 60-80. XX wiek istnieje kilka głównych obszarów.

Temat Wielkiej Wojny Ojczyźnianej poświęcony jest twórczości Y. Bondareva, A. Chakovsky'ego, K. Simonova, V. Rasputina.

Ważny staje się problem zachowania dziedzictwa kulturowego, ostrożnego podejścia do rodzimych tradycji kulturowych.

Prace akademika D.S. Lichaczow, W.A. Soloukhina, D.A. Granina. W tym czasie talent V.M. Szukszyn, lata 1960-1970. Pojawia się teatr Vampilova.

Kino sowieckie podejmuje także temat „człowieka i wojny” („Walczyli o ojczyznę”, „Cisza tu świt”, „Dwadzieścia dni bez wojny” itp.).

Rozwija się sztuka teatralna. Pokonując przeszkody, występy wystawiali Y. Lyubimov, O. Efremov, V. Pluchek, A. Efros, I. Vladimirov i inni. Chaczaturiana w Teatrze Bolszoj. W 1975 roku z wielkim sukcesem odbyła się premiera baletu I. Grigorowicza „Iwan Groźny”.

Pomimo wszystkich ideologicznych kosztów sowieckiej cenzury i ścisłej kontroli partyjnej, kultura okresu sowieckiego spotkała się z latami 1990. XX wieku. w całościowym i harmonijnym stanie.

4. Problem współczesnej kultury rosyjskiej

W naszych czasach kultura jest coraz bardziej uznawana za centrum ludzkiej egzystencji. Umacnia się przekonanie, że każdy naród czy naród może istnieć i rozwijać się tylko wtedy, gdy zachowa swoją tożsamość kulturową, nie izolując się jednocześnie od innych narodów, nie obcując z nimi, wymieniając się tradycjami i wartościami kulturowymi.

W panujących warunkach historycznych i naturalnych Rosja oparła się, stworzyła swoją oryginalną kulturę, która wchłonęła wpływy Zachodu i Wschodu.

Współczesna kultura stoi przed zadaniem wypracowania strategicznego kierunku na przyszłość w szybko zmieniającym się świecie.

Jest to ważny warunek wstępny - osiągnięcie powszechnej umiejętności czytania i pisania, znaczny wzrost wykształcenia ludzi. Niemniej jednak rozwiązanie tego globalnego zadania jest niezwykle trudne, ponieważ opiera się na potrzebie rozpoznania głębokich sprzeczności tkwiących w naszej kulturze w całym jej historycznym rozwoju.

Tajemnicza antynomia kultury rosyjskiej, dosłownie we wszystkim, została doskonale opisana przez N.A. Bierdiajew w pracy „Rosyjski pomysł”. Rosja z jednej strony jest najbardziej bezpaństwowym, najbardziej anarchicznym krajem na świecie, z drugiej najbardziej państwowym, najbardziej zbiurokratyzowanym krajem na świecie. Rosja jest krajem nieograniczonej wolności ducha, najbardziej nieburżuazyjnym krajem świata, a jednocześnie krajem pozbawionym świadomości praw jednostki, krajem kupców, karczmarzy, bezprecedensowego przekupstwa urzędników. U Rosjan niekończąca się miłość do ludzi łączy się z okrucieństwem, niewolniczym nieposłuszeństwem.

Czas kłopotów, które przeżywa Rosja, nie jest nowym zjawiskiem, ale stale powraca, a kultura zawsze znajdowała taką lub inną odpowiedź na wyzwania czasu i nadal się rozwijała.

Co więcej, nawet w najtrudniejszych okresach rodziły się najwspanialsze idee i dzieła, powstawały nowe tradycje i orientacje na wartości. Specyfika obecnego czasu kłopotów polega na tym, że zbiega się on z globalnym kryzysem. Kryzys rosyjski jest częścią kryzysu światowego, który w Rosji jest dość mocno odczuwalny.

Pod koniec XX wieku. Rosja ponownie stanęła przed wyborem. Dziś kultura, podobnie jak kraj, po raz kolejny wkroczyła w czas przejściowy, pełen różnych perspektyw. Materialna baza kultury znajduje się w stanie głębokiego kryzysu. Biblioteki są niszczone i palone, brakuje sal koncertowych i teatralnych, nie ma środków przeznaczonych na wspieranie i upowszechnianie wartości ludowej kultury klasycznej.

Złożonym problemem współczesności jest interakcja kultury i rynku. Dochodzi do pewnej komercjalizacji kultury, gdy tzw. niekomercyjne dzieła kultury artystycznej pozostają niezauważone, cierpi na tym możliwość opanowania klasycznego dziedzictwa. Przy ogromnym potencjale nagromadzonym przez poprzednie pokolenia następuje duchowe zubożenie ludzi, masowy brak kultury.

Jednym z głównych problemów w gospodarce są katastrofy ekologiczne. Na gruncie braku duchowości narasta przestępczość i przemoc, upadek moralności. Zagrożeniem dla teraźniejszości i przyszłości kraju jest trudna sytuacja nauki i edukacji.

Wejście Rosji na rynek spowodowało wiele nieprzewidzianych konsekwencji dla kultury duchowej. Wielu przedstawicieli starej kultury pozostawało bez pracy, nie mogąc przystosować się do nowych warunków. Domaganie się wolności słowa pozbawiło wiele dziedzin sztuki możliwości mówienia prawdy, doskonaląc „język ezopowy”.

Następuje komercjalizacja kultury, która obecnie zmuszona jest koncentrować się nie na osobie duchowej, ale na osobie ekonomicznej, oddając się jej najniższym gustom i pasjom.

Określenie dróg dalszego rozwoju kultury stało się przedmiotem gorących dyskusji w społeczeństwie, ponieważ państwo przestało dyktować kulturze swoje wymagania, zniknął scentralizowany system zarządzania i zunifikowana polityka kulturalna. Jednym z punktów widzenia jest to, że państwo nie powinno ingerować w sprawy kultury, a sama kultura znajdzie sposób na przetrwanie. Bardziej zasadny wydaje się inny punkt widzenia, którego istotą jest to, że państwo zapewniając wolność kultury, prawo do tożsamości kulturowej, przyjmuje na siebie realizację strategicznych zadań budownictwa kulturowego oraz obowiązek ochrony kulturowego i historycznego dziedzictwa, niezbędne wsparcie finansowe dla wartości kulturowych. Państwo musi mieć świadomość, że kultury nie można pozostawić biznesmenom.

Analiza stanu współczesnej sytuacji kulturowej ujawnia brak lub słabość stabilnych form kulturowych odtwarzających system społeczny.

Upadek reżimu totalitarnego szybko obnażył charakterystyczne dla kultury rosyjskiej niedookreślenie, brak manifestacji wielu form naszego życia. ALE. Lossky zwrócił uwagę, że brak uwagi na środkowy obszar kultury, bez względu na okoliczności uzasadniające, jakie napotkamy, jest nadal negatywną stroną rosyjskiego życia. Stąd niezwykle szeroka gama dobra i zła. Z jednej strony kolosalne osiągnięcia, z drugiej niesamowite zniszczenia i kataklizmy.

Nasza kultura może dobrze odpowiedzieć na wyzwanie współczesnego świata, ale w tym celu konieczne jest przejście do takich form jej samoświadomości, które przestałyby odtwarzać te same mechanizmy nie do pogodzenia walki. Absolutnie konieczne jest odejście od myślenia zorientowanego na materializm, radykalnego przewrotu i reorganizacji wszystkiego i wszystkich w jak najkrótszym czasie.

Proces kształtowania środowiska kulturowego jest podstawą odnowy kulturowej, bez takiego środowiska nie da się przezwyciężyć działania mechanizmów społecznych i psychologicznych dzielących społeczeństwo.

akademik D.S. Lichaczow uważa, że ​​zachowanie środowiska kulturowego jest nie mniej ważne niż zachowanie środowiska naturalnego. Środowisko kulturowe jest tak samo potrzebne do życia duchowego, moralnego, jak przyroda człowiekowi do życia biologicznego.

Kultura jest zjawiskiem całościowym i organicznym. Musimy się nauczyć, że nie jest sztucznie konstruowana ani przekształcana, takie eksperymenty prowadzą jedynie do jej uszkodzenia i zniszczenia. Z wielkim trudem w umysłach wielu ludzi utwierdza się idea specyfiki i różnorodności rozwoju różnych kultur, z których każda rozwija się na swój sposób i jest wkomponowana w globalny proces. Świat ludzi jest wielobarwny i interesujący właśnie dlatego, że podstawą kultury każdego z narodów są ich kultowe kapliczki. Nie mają żadnego uzasadnienia i nie są tłumaczone na język innej kultury.

Sekcja III. DODATEK

1. Pojęcie pochodzenia kultury F. Nietzsche

Za jednego z głównych przedstawicieli „filozofii życia” uważany jest Fryderyk Nietzsche (1844-1900). Dlatego rozważając kulturę, Nietzsche widzi jej początki w podstawach życia, w samych głębinach istnienia. Oryginalna filozofia kultury Nietzschego znalazła odzwierciedlenie w jego eseju filozoficznym „Narodziny tragedii z ducha muzyki”, a także w dziełach „Human, All Too Human”, „The Gay Science”, „Tako rzecze Zaratustra”. Dla Nietzschego kultura jest przede wszystkim środkiem samorealizacji człowieka. Próbował rozwikłać zagadkę pochodzenia kultury, sięgając do kultury starożytnej Grecji. W wielkim smutku i wielkim zachwycie, jaki wyrażała twórczość Hellenów, Nietzsche dostrzegł podstawowe przyczyny twórczości. Jego filozofia kultury nawiązuje także do epoki pogaństwa. W kulturze Nietzsche przeciwstawił zasady dionizyjskie i apollińskie – dwa podstawowe etapy istnienia kultury artystycznej, które znajdują się w ciągłej konfrontacji i jednocześnie w interakcji. Zasada dionizyjska wiąże się z niekontrolowanymi reakcjami człowieka na przejawy rzeczywistości. Natomiast kultura apollińska kojarzy się z harmonią, spokojem, pięknem i klarowną formą. Zasada apollińska obejmuje obrazy wysokiej poezji, sztuk pięknych i plastycznych, zasada dionizyjska obejmuje muzykę. Pierwsza zasada odpowiada stanowi snu, druga zaś stanowi odurzenia. Tylko zjednoczenie tych sfer może przywrócić utraconą jedność natury i człowieka.

Przeciwstawne elementy, personifikowane przez Dionizosa i Apolla, występują we wszystkich kulturach. Nietzsche stał się twórcą pierwszej holistycznej i organicznie poprawnej, mimo wszelkich sprzeczności, koncepcji pochodzenia kultury. To Nietzsche jako pierwszy wyraził pogląd, że im wyższy poziom kultury człowieka, tym mniej się czuje szczęśliwy. Ta idea została dogłębnie i zróżnicowana rozwinięta w pismach austriackiego psychiatry Zygmunta Freuda.

2. Poglądy A. Toynbee na teorię cywilizacji ludzkiej

A. Toynbee jako przedstawiciel cyklicznej koncepcji rozwoju cywilizacji ludzkiej.

Arnold Toynbee (1889-1975) – angielski historyk, autor dwunastotomowej pracy „Zrozumienie historii”. Podobnie jak inni zwolennicy cyklicznej koncepcji rozwoju kultury ludzkiej uważa, że ​​nie można mówić o jedności cywilizacji ludzkiej. Toynbee identyfikuje 13 rozwiniętych cywilizacji: zachodnią, prawosławną, islamską, indyjską, starożytną, syryjską, chińską, induską, egejską, egipską, sumeryjsko-akadyjską, andyjską, środkowoamerykańską.

Każda cywilizacja, według Toynbee, przechodzi przez cztery etapy swojego rozwoju: powstanie, rozpad i rozpad, w wyniku czego na jej miejscu pojawia się inna cywilizacja. Ta cykliczna koncepcja traktuje istnienie kultur jako następstwo cywilizacji – niezależnych od siebie cykli.

Toynbee twierdzi, że cywilizacja opiera się nie na cechach etnicznych czy językowych, ale przede wszystkim na przynależności religijnej. Rozwój cywilizacji jest możliwy dzięki istnieniu impulsów „wyzwania” i „odpowiedzi”. Mitologem „wyzwanie – odpowiedź” zajmuje czołowe miejsce w obrazie relacji międzyludzkich Toynbee.

Toynbee definiuje rozwój cywilizacji jako postępujące wewnętrzne samostanowienie lub samoekspresję cywilizacji. Rozwój cywilizacji wyraża się w przejściu od surowych form religii do bardziej wzniosłych i złożonych form religijnej świadomości i kultury.

Ważnym problemem stawianym w pracy Toynbee jest pytanie: jak i dlaczego cywilizacje łamią się, rozkładają i rozpadają? Jego zdaniem etap dekompozycji charakteryzuje się tym, że cywilizacja nie może skutecznie odpowiadać na nowe wyzwania. Wyjaśnia załamanie cywilizacji trzema przyczynami:

1) zanik sił twórczych mniejszości;

2) wzajemne osłabienie mimesis (dobrowolne naśladowanie);

3) utratę jedności społecznej w całym społeczeństwie. Załamaniu się cywilizacji towarzyszy zazwyczaj konfrontacja społeczna.

Faza zaniku obejmuje trzy podfazy:

1) załamanie cywilizacji;

2) rozkład cywilizacji;

3) zanik cywilizacji.

3. Teoria kultury N. Berdyaev

Nikołaj Bierdiajew (1874-1948) nakreślił swoje poglądy na kulturę w ogóle i na specyfikę kultury rosyjskiej w pracach Samowiedza, Los Rosji, Sens historii, Kryzys sztuki, Filozofia wolnego ducha, i inni.

W pracach Bierdiajewa wszystkie najważniejsze problemy filozoficzne i kulturowe tamtych czasów zostały naświetlone i zrozumiane, gdy aktywnie poszukiwano nowych form samorealizacji.

Berdyaev stawia wolną twórczą osobę ponad kulturę. Przeciwstawia się w tym Spenglerowi, który twierdzi, że określona kultura tworzy odpowiadającą jej osobę. Bierdiajew uważa, że ​​kultura ogranicza twórczy impuls ducha. Formą kulturową jest „ochłodzona wolność” ducha.

W rezultacie duch ucieleśnia się w przedmiotowo-symbolicznych formach, które go krępują. Tematowi temu poświęcony jest artykuł „Wola życia i wola kultury” (1922).

Definiując związek między kulturą a cywilizacją, Bierdiajew przeciwstawia znaczenie „woli kultury” pragmatycznej „woli życia”. Życie tutaj, w Berdiajewie, jest synonimem nieduchowej poprawy.

Absolutem dla filozofa religijnego Bierdiajewa jest kultowa, święta podstawa kultury. Był jednym z pierwszych, którzy postawili najistotniejsze problemy współczesnej myśli kulturologicznej: związek między kapitalizmem a socjalizmem jako formami świadomości; naród i kultura; uniwersalna i narodowa w kulturze; wojna i kultura itp.

4. Z. Freud i jego koncepcja świadomego i nieświadomego

Austriacki psychiatra Zygmunt Freud (1856-1939) został twórcą psychoanalizy, nowego kierunku w psychiatrii, mającego na celu przywrócenie człowiekowi poczucia wewnętrznej harmonii i spokoju.

Freudianizm – filozoficzne rozumienie psychoanalizy – stał się doktryną, która wkroczyła nie tylko na pole medycyny, ale także na filozofię i kulturoznawstwo.

Freud odkrył nieświadomość w człowieku jako niezależny, bezosobowy początek duszy ludzkiej, niezależny od świadomości, która jest podstawą ludzkich pragnień i działań.

Nieświadome „to” - to świat instynktów i niekontrolowanych pragnień tkwiących w ludzkiej psychice, które wpływają na ludzką działalność.

Świadome „ja” to sfera, która zapewnia kontakt między światem obiektywnym a nieświadomością.

"To" - wiele osób. Świat kultury powstaje w wyniku interakcji świadomych jaźni wielu ludzi. Ten świat składa się z jasnych postaw i zasad społeczno-kulturowych.

Trzeci poziom – „super-ego” – jest rodzajem projekcji ustawień świata kultury na ludzką psychikę, także dokonywaną w formie nieświadomej.

W ludzkiej psychice „nieświadome id” i „super-ego” przeciwstawiają się sobie, będąc w ludzkiej podświadomości zasadami instynktowno-naturalnymi i społeczno-kulturowymi.

"I" wynika z zasady rzeczywistości, "to" z zasady przyjemności. Pod warunkiem, że umysł i kultura potrafią „to ujarzmić”, człowiek może przeżyć.

Metodą jest sublimacja.

Sublimacja - to wykorzystanie energii seksualno-biologicznej skoncentrowanej w "to" nie bezpośrednio dla przyjemności biologicznej, ale zgodnie z celami rozumu i kultury.

Freud uważa, że ​​ludzkie „ja” jest zamknięte między dwoma biegunami – elementami przyrody i wymogami kultury.

Te bieguny mają tendencję do podporządkowywania się „ja”, jak również sobie nawzajem. A zatem, przekonuje Freud, im wyższy poziom ogólnych postaw kulturowych człowieka, tym więcej ma podstaw do nerwicy, depresji czy buntu.

Człowiek musi być rozdarty między naturalnymi elementami psychicznymi a normami kulturowymi. W rezultacie ma to wpływ na jego zdrowie psychiczne.

Według Freuda kultura to suma osiągnięć i instytucji, które odróżniają życie ludzkie od życia zwierzęcego. Kultura służy dwóm celom:

1) ochrona człowieka przed naturą;

2) regulacja stosunków międzyludzkich.

5. Koncepcja kulturowa N.Ya.Danilevsky

N.Ya. Danilevsky (1822-1885), na długo przed O. Spenglerem, w swoim głównym dziele „Rosja i Europa” (1869) uzasadnił ideę istnienia tzw. typy kulturowe i historyczne (cywilizacje), które podobnie jak żywe organizmy toczą nieustanną walkę ze sobą i ze środowiskiem.

Typy kulturowo-historyczne są głównymi fazami rozwoju kultury światowej według koncepcji N.Ya. Danilewskiego.

Wyróżnił 10 typów kulturowo-historycznych:

1) egipski;

2) chiński;

3) asyryjski;

4) Indianin;

5) irański;

6) żydowski;

7) grecki;

8) rzymski;

9) arabski;

10) niemiecko-romański (europejski).

Każdy z tych kulturowo-historycznych typów czy cywilizacji ma swoją historię i dlatego nie można mówić o wspólnej historii świata całej ludzkości w duchu G. Hegla czy nauki pozytywistycznej.

Każdy z dziesięciu typów ma swoją starożytną historię, swoje średniowiecze i swoje czasy współczesne, a niektóre cywilizacje już zakończyły swój cykl, podczas gdy inne znajdują się na różnych etapach rozwoju.

Danilevsky stworzył 5 praw rozwoju historycznego wynikających z idei cyklizmu:

1) każde plemię charakteryzuje odrębny język lub grupa języków pokrewnych, stanowi oryginalny typ kulturowy i historyczny;

2) aby narodziła się i rozwijała cywilizacja charakterystyczna dla tego typu kulturowo-historycznego, konieczne jest, aby należące do niej narody cieszyły się niezależnością;

3) początki cywilizacji jednego typu kulturowo-historycznego nie są przekazywane narodom należącym do innego typu. Każdy typ rozwija swoją cywilizację tylko dla siebie, przy mniejszym lub większym udziale innych cywilizacji;

4) cywilizacja, charakterystyczna dla każdego typu kulturowo-historycznego, osiąga dobrobyt, pełnię i bogactwo tylko wtedy, gdy zróżnicowane są elementy etnograficzne, które ją tworzą;

5) przebieg rozwoju typów kulturowo-historycznych przypomina wzrost roślin, których kwitnienie i owocowanie jest stosunkowo krótkie w porównaniu z czasem dojrzewania i raz na zawsze wyczerpuje ich siłę.

6. Filozoficzna koncepcja funkcjonowania kultury O. Spenglera

Niemiecki myśliciel O. Spengler jest autorem słynnej książki „Upadek Europy” (1918). To jest książka diagnozy, książka prognostyczna. Autor stawia pytanie o przyszłość kultury europejskiej i sam udziela na nie rozczarowującej odpowiedzi.

Idee Spenglera rozwinęły się w cykliczną (cywilizacyjną) koncepcję istnienia kultury. Jest to koncepcja filozoficzna, która traktuje istnienie kultury jako następstwo niezależnych od siebie cykli i cywilizacji.

Spengler zaprzecza jednej kulturze światowej, uznając jedynie różne kultury, z których każda ma swoje niepowtarzalne przeznaczenie. Dusza pierwotna jest duszą kultury, nieracjonalną i nieredukowalną do żadnej logiki. Logika, sztuka, polityka, nauka są w stosunku do tej duszy drugorzędne. Istoty kultury nie da się sprowadzić do rozumu. Według Spenglera istnieje kilka rodzajów duszy (apollońska, magiczna, faustowska). Leżą one odpowiednio u podstaw starożytnej kultury greckiej, średniowiecznej kultury arabskiej i europejskiej. Każda kultura jest równa i wyjątkowa. Według Spenglera kultura jest żywym organicznym przejawem witalnej natury i, jak wszystkie żywe istoty, jest śmiertelna.

Śmierć kultury jest jej stanem, kiedy przestaje się ona organicznie rozwijać, a jej duchowe obrazy przestają inspirować ludzi.

W efekcie działalność człowieka ukierunkowana jest na realizację zadań użytkowo-handlowych. Cywilizacja posuwa się naprzód, interpretowana przez Spenglera jako śmierć kultury.

Jeśli kultura przestaje przyciągać i inspirować ludzkie dusze, ginie.

Spengler jest jednym z pierwszych, którzy odczuli tragedię kultury w obcym świecie cywilizacji. Nic dziwnego, że książka „Upadek Europy” stała się wydarzeniem w kulturze europejskiej.

7. Teoria supersystemów P.A. Sorokina

Znaczące miejsce w socjologii kultury zajmuje teoria supersystemów amerykańskiego socjologa P.A. Sorokina (1889-1969), rozpatrując problemy integralności społecznej.

P. Sorokin przedstawił proces historyczny jako proces rozwoju kulturalnego. Społeczeństwo tworzy różne systemy kulturowe: poznawcze, religijne, etniczne, estetyczne, prawne itp., które łączą się w systemy wyższych rang. W efekcie powstają nadsystemy kulturowe (supersystemy) – fundamentalne fazy rozwoju kultury, które organicznie się zastępują, wchłaniając różne podsystemy kulturowe i różniąc się w zależności od nadrzędnych wartości. Według Sorokina wartość jest podstawą i fundamentem każdej nauki.

W zależności od charakteru dominującej wartości podzielił wszystkie supersystemy kulturowe na trzy typy: ideowy, idealistyczny, zmysłowy.

Ideacyjny system kultury opiera się na zasadzie nadwrażliwości i nadrozumu Boga jako jedynej rzeczywistości i wartości. Ten typ reprezentuje średniowieczna kultura europejska, kultura bramińskich Indii, kultura buddyjska i grecka z VIII wieku. pod koniec VI wieku. pne mi.

Między ideałem a zmysłowością znajduje się idealistyczny system kultury. Dominujące wartości tej kultury zorientowane są zarówno na Niebo, jak i na Ziemię (kultura zachodnioeuropejska XIII-XIV wieku, starożytna kultura grecka V-IV wieku p.n.e.).

P. Sorokin odnosi współczesny typ kultury do sensorycznego systemu kultury. Jego obiektywne działanie i znaczenie są zmysłowe. Tylko to, co człowiek postrzega zmysłami, jest prawdziwe.

Kultura ta, która zaczęła się rozwijać w XVI wieku, dąży do wyzwolenia od religii, moralności i innych wartości kultury ideowej.

Wartości kultury sensorycznej koncentrują się w życiu codziennym w realnym ziemskim świecie.

Według Sorokina współczesna kultura „zmysłowa” jest skazana na upadek, ponieważ daje relatywizm wartościom. Nie oznacza to jej obowiązkowej śmierci. Kultura może zmienić się w nową formę.

Dopóki człowiek żyje, kultura nie umrze. Supersystemy są fazami cyklu historycznego. Według Sorokina dominujący supersystem sensoryczny powinien zostać zastąpiony przez kulturę ideową.

8. Przezwyciężanie idei katastrofizmu K. Jaspersa

Niemiecki myśliciel Karl Jaspers (1883-1963) podjął próbę przezwyciężenia relatywizmu i katastrofizmu w ocenie losów kultury.

Konfrontację historii i kultury uważa za odzwierciedlenie wewnętrznych ludzkich możliwości. Centralnymi koncepcjami jego pracy „Znaczenie i cel historii” są jedność historii i jedność ludzkości.

Jaspers, w przeciwieństwie do Danilewskiego, Spenglera, Sorokina i Toynbee, wierzy, że kultura ludzka ma wspólne pochodzenie i jeden cel.

Drogę kształtowania się kultury podzielił na cztery kolejne okresy: prehistorię, kultury antyczne, okres „osi czasu”, epokę techniczną.

Prehistoria to czas stworzenia człowieka, jego właściwości biologicznych, okres akumulacji umiejętności i istniejących wartości duchowych.

Ponieważ o historii można mówić dopiero od momentu pojawienia się źródeł pisanych, rozważany czas leży poza granicami historii.

Etap kultur starożytnych wiąże się z niemal równoczesnym pojawieniem się najstarszych kultur archaicznych (sumeryjsko-babilońskiej, egipskiej i egejskiej; przedaryjska kultura doliny Indusu; archaiczny świat Chin).

Jaspers datuje czas osiowy na około 500 rpne. mi. To najważniejszy etap w koncepcji K. Jaspersa, najostrzejszy zwrot w historii sięga tego czasu, kiedy człowiek zaczyna rozumieć byt jako całość i swoje w nim miejsce.

Czas osiowy to szczególny okres w światowej historii Chin, Indii, Grecji i zachodniej Azji między 800 a 200 lat. pne mi. Jaspers znajduje między nimi podobieństwa:

1) osoba ma świadomość bycia w ogóle, siebie i swoich granic;

2) ustalone są cele i problemy;

3) człowiek dąży do wolności, do zrozumienia absolutności. W rezultacie rozwija się indywidualna świadomość;

4) po raz pierwszy w historii pojawia się samoświadomość;

5) czas powszechnego rozumu i religii. Pojawiają się uniwersalne, fundamentalne kategorie myślenia i uzasadniania światowych religii;

6) nadejście czasu refleksji, sceptycyzmu, krytyki tradycji;

7) koniec okresu mitologicznego, implikujący oczywistość podstawowych zasad. Istnieje pragnienie religii monoteistycznej. Czując się niezadowolony, człowiek jest otwarty na nowe możliwości doświadczenia, ale problemy nie są rozwiązywane do końca. Ta nierozwiązywalność, według Jaspersa, ma charakter uniwersalny, transkulturowy;

8) pojawienie się filozofów jako wybitnych jednostek o ogólnej autonomii duchowej i umiejętności patrzenia na sprawy z dystansu.

Według Jaspersa wartości, które pojawiły się synchronicznie w tej epoce, tworzą „idealną oś”, wokół której „krąży” prawdziwa historia ludzkości.

Epoka techniczna zaczyna się w XVII wieku. Położono podwaliny rewolucji naukowo-technicznej, która szybko rozwinęła się w XX wieku. Jaspers wierzy, że ludzkość może ruszyć w kierunku nowego „czasu osiowego”, który położy podwaliny pod prawdziwą ludzką historię.

9. Koncepcja archetypów kulturowych autorstwa EG Junga

Koncepcja archetypów kulturowych została oparta na ideach psychologii analitycznej C. Junga, kulturowo-historycznej teorii L.S. Wygotski, idea kultury jako systemu wartościowo-symbolicznego i duchowej intencji ludzkiego życia.

Psychologia analityczna twierdzi, że oprócz indywidualnej podświadomości istnieje zbiorowe nieświadome odbicie doświadczeń poprzednich pokoleń. To doświadczenie jest ucieleśnione w archetypach - uniwersalnych prototypach. Archetypy pełnią funkcje podstawowych zasad świata i podstawowych struktur psychiki, ustalając ogólną strukturę osobowości i sekwencję obrazów.

Archetypy pojawiają się w wyniku nieświadomej aktywności w postaci głębokich prototypów-symboli. Archetypy opierają się świadomości, są niedostępne dla bezpośredniej obserwacji, nie da się ich adekwatnie wyrazić w języku. Teoria kulturowo-historyczna głosi, że główną cechą ontogenezy psychiki człowieka jest internalizacja struktury jego zewnętrznej, społeczno-symbolicznej aktywności.

„Naturalna” struktura funkcji umysłowych staje się „kulturowa”. Mechanizm socjalizacji wiąże się z asymilacją form znakowo-symbolicznych (językowych).

Zadaniem interakcjonizmu symbolicznego jest badanie interakcji społecznych w ich symbolicznej treści.

Współczesna kulturologia przedstawia dwa podejścia do rozumienia kultury.

Podejście aktywne rozumie kulturę jako duchowy kod ludzkiego życia, podstawę adaptacji i samostanowienia jednostki.

Podejście wartościowe traktuje kulturę jako złożoną hierarchię ideałów i znaczeń.

Znaczenie to specyficzna forma wyrażania ludzkiej aktywności zgodnie z określonymi wartościami. Synteza tych idei daje definicję archetypów kulturowych.

Archetypy kulturowe są archaicznymi prototypami kulturowymi, reprezentacje są symbolami osoby, jej miejsca w świecie i społeczeństwie, orientacji normatywno-wartościowych, „żyją” we współczesnej kulturze. Archetypy kulturowe charakteryzują stabilność i nieświadomość.

10. Kulturowa koncepcja D.B. Vico

W 1725 r. ur. Vico opublikował swoją słynną książkę „Podstawy nowej nauki” o ogólnej naturze narodów. W książce Vico skrytykował dominującą wówczas ideę progresywnego rozwoju człowieka i przedstawił własną teorię, którą nazwano „teorią cyklu”. DB Vico twierdził, że istnieje coś takiego jak wieczny ideał historii, która przebiega zgodnie z Bożym planem. Zgodnie z tą historią wszystkie inne historie narodów płyną w czasie, wraz z ich wzrostem, wzrostem, upadkiem i końcem.

Vico odnajduje podstawę swojej wiecznej teorii w starożytnym Egipcie. Od Egipcjan zapożyczył podział historii na trzy epoki: wiek bogów, wiek bohaterów, wiek ludzi. W związku z tym ludzie mówili trzema odmianami języków:

1) w boskim języku poprzez hieroglify (święte znaki). W rzeczywistości jest to język kapłanów i system administracji publicznej tamtej epoki – teokracja;

2) w symbolicznym języku epoki heroicznej, czyli poprzez metafory - jest to język arystokracji;

3) w języku pisemnym ustalonym umową na podstawowe potrzeby życiowe. To jest język zwykłych ludzi i odpowiada demokracji. Vico wykazał, że pierwsza epoka i pierwszy język istnieją w czasach rodów, które we wszystkich narodach poprzedzały miasta i na bazie których powstały miasta.

Ojcowie takich rodzin rządzili, poddawali się panowaniu bogów i ustanawiali prawa poprzez interpretację Bożych wróżb. Czas lub historia czasu rozpoczyna się dopiero po rozpoczęciu okresu przetwarzania pola. Przez wiele stuleci lata liczyły zbiory zbóż, które były pierwszym na świecie złotem. Ten złoty wiek odpowiada rzymskiemu wiekowi Saturii (od łacińskiego sata - „uprawa”). W tej erze jednocześnie różne narody, nie wiedząc nic o sobie, wznosiły bogów do niebios i bohaterów do gwiazd.

W związku z tym były:

1) mity o bogach;

2) mity o bohaterach;

3) historia ludzkości.

Mity o bogach, według Vico, to historia tamtych czasów, kiedy ludzie nazywali bóstwami wszystkie rzeczy niezbędne do istnienia, na przykład bogowie ognia, siewu, groty. Mity heroiczne to prawdziwe historie bohaterów i opisy ich heroicznych zachowań.

Era obywatelstwa dla wszystkich narodów zaczyna się od religii, której istotę Vico uważa za potrzebę przewidywania. Dlatego wysoka rola proroków w religii starożytnych Żydów nie jest przypadkowa.

11. Johan Huizinga. Homo ludens

Doświadczenie w określaniu elementu gry w kulturę.

Z sekcji „Gra i rywalizacja jako funkcja kształtowania się kultury” (przetłumaczone przez V.V. Oshisa).

Element kultury gry nie oznacza tu, że gry zajmują ważne miejsce wśród różnych form życia kulturalnego. Nie oznacza to, że kultura wywodzi się z gry w procesie ewolucji.

Kultura powstaje w formie gry, kultura jest początkowo rozgrywana. Te rodzaje aktywności, które są bezpośrednio ukierunkowane na zaspokojenie potrzeb życiowych, takie jak polowanie, w archaicznym społeczeństwie wolą znaleźć dla siebie zabawną formę.

Kultura w swoich początkowych fazach charakteryzuje się zabawą, co jest reprezentowane w formach i atmosferze gry.

W tej podwójnej jedności kultury i zabawy zabawa jest faktem podstawowym, podczas gdy kultura jest tylko cechą, którą nasz osąd historyczny przypisuje danemu przypadkowi.

W postępowym ruchu kultury pierwotny stosunek zabawy i braku zabawy nie pozostaje niezmieniony. W miarę rozwoju kultury element gry jako całość schodzi na dalszy plan. W przeważającej części iw dużej mierze rozpuściła się, zasymilowała w sferze sakralnej, skrystalizowała w różnych formach. Jednocześnie żartobliwa jakość zjawisk kulturowych zwykle znikała z pola widzenia. Jednak zawsze i wszędzie element gry może zamanifestować się z pełną mocą.

Z punktu widzenia kultury granie dla siebie solo jest tylko w niewielkim stopniu owocne. Wszystkie podstawowe czynniki gry istniały już w życiu zwierząt. To pojedynek, demonstracja, wyzwanie, przechwałki, arogancja, udawanie, restrykcyjne zasady.

Zabawa zbiorowa jest w przeważającej mierze przeciwstawna. Najczęściej gra się między dwiema stronami.

Nie jest to jednak wymagane. Taniec, procesja, przedstawienie mogą być całkowicie pozbawione antytetycznego charakteru. Antytetyczny sam w sobie nie musi oznaczać przeciwieństwa, agonisty czy agonisty.

Wśród wspólnych cech gry można zauważyć napięcie i nieprzewidywalność. Zawsze pojawia się pytanie: czy będę miał szczęście czy nie, wygram czy nie? Nawet w jednej grze zręcznościowej, zgadywania lub szczęścia, warunek ten jest spełniony. W antytetycznej grze typu agonalnego ten element napięcia, szczęścia, niepewności sięga skrajnego stopnia. Chęć wygranej nabiera takiej pasji, że grozi całkowitym zanegowaniem łatwego i beztroskiego charakteru gry. W czystej grze losowej napięcie graczy jest przekazywane publiczności tylko w niewielkim stopniu.

Inaczej sytuacja wygląda, gdy gra wymaga umiejętności, wiedzy, zręczności lub siły. W miarę jak gra staje się coraz trudniejsza, napięcie widzów rośnie. Z równym powodzeniem wartości fizyczne, intelektualne, moralne czy duchowe mogą podnieść grę do rangi kultury. Im bardziej gra jest w stanie zwiększyć intensywność życia jednostki lub grupy, tym bardziej rozpuszcza się w kulturze. Rytuał sakralny i rywalizacja celebracyjna to dwie stale i wszędzie odnawiane formy, w których kultura rozwija się jak gra w grze.

Rywalizacja, jak każda inna gra, powinna być do pewnego stopnia uznana za bezcelową. Płynie w sobie. Jego wynik nie jest częścią niezbędnego procesu życiowego grupy.

Ostatni element akcji gry, jej wyznaczanie celów, leży przede wszystkim w samym procesie gry. Wynik gry jako fakt obiektywny sam w sobie jest nieistotny i obojętny.

Bardzo często gra jest „dla zabawy”. „Zainteresowanie” nie jest wynikiem materialnym gry, ale faktem idealnej kolejności, czy gra jest udana lub dobrze rozegrana. Szczęście przynosi graczowi satysfakcję. Przyjemne uczucie satysfakcji potęguje obecność widzów, ale ich obecność nie może być uważana za warunek sine qua non gry.

Z koncepcją gry ściśle wiąże się koncepcja wygrywania. W grze jednoosobowej osiągnięcie celu nie oznacza wygranej. Pojęcie wygranej wchodzi w życie tylko wtedy, gdy gra toczy się jedna przeciwko drugiej lub dwie przeciwne strony. Wygrywanie oznacza przejmowanie innych. Honor wygrany, honor zasłużony. Korzysta z nich cała grupa, z której wyłonił się zwycięzca.

Tutaj należy zwrócić uwagę na taką właściwość gry, jak przejście sukcesu od jednej osoby do całej grupy. Podstawowym jest pragnienie prześcignięcia innych, bycia pierwszym i, jako pierwszy, bycia uhonorowanym. I dopiero w drugiej kolejności jest pytanie, czy w rezultacie jednostka lub grupa rozszerzy swoją pomoc materialną.

Ludzie grają i wygrywają o coś. Najpierw lub ostatni grają, aby wygrać. Przede wszystkim zwycięstwo to świętowanie, triumf. Honor, honor, prestiż wypływają z tego jako długofalowa konsekwencja.

W definiowaniu warunków gry z wygraną wiąże się więcej niż honor. Każda gra ma zakład. Zakład może być czysto symboliczny, może mieć czysto idealną wartość lub może mieć wartość materialną. Zakład może dotyczyć złotego kielicha, klejnotu, córki króla lub miedzianej monety, życia gracza lub czegoś więcej.

Może to być kredyt hipoteczny lub coś innego. Pionek to czysto symboliczny przedmiot, który jest umieszczany lub rzucany na pole gry. Nagrodą może być wieniec laurowy lub pewna suma pieniędzy.

Słowo „nagroda” etymologicznie wraca do sfery wymiany wartości. W sensie tego słowa pojęcia „w zamian za coś” są ukryte, ale następnie przesuwają się w kierunku pojęcia gry.

Trudno jest wytyczyć etymologicznie wyraźną granicę między sferami znaczenia cena, zysk, nagroda. Wynagrodzenie leży całkowicie poza sferą gier: oznacza godziwą rekompensatę materialną, zapłatę za wykonaną usługę lub wykonaną pracę.

Nie grają o nagrody. Pracują dla niego. Język angielski zapożycza słowo „nagroda” ze sfery gry. Pojęcie wygranej leży zarówno w sferze ekonomicznej, jak i hazardowej.

Pojęcie ceny odnosi się do gry konkurencyjnej, do loterii iw dosłownym sensie do cennika sklepu.

Ryzyko, szczęście, niepewność wyniku, napięcie to istota zachowania w grze. Napięcie determinuje świadomość wagi i wartości gry i zmusza gracza do zapomnienia, że ​​gra.

12.Umberto Eco. Z Internetu do Guttenberga (w tłumaczeniu M.S. Atchikova)

Umberto Eco (ur. 1932) to znany mediewista, semiotyk, specjalista od kultury masowej, profesor Uniwersytetu Bolońskiego i doktor honoris causa wielu uniwersytetów w Europie i Ameryce. Umberto Eco jest autorem wielu prac z zakresu historii kultury i semiotyki.

Głównym tematem tej pracy jest relacja nowego środka komunikacji z poprzednim. Eco rozpoczyna swoją analizę od wyliczenia obaw, które pojawiły się wraz z wynalezieniem nowych sposobów komunikacji w historii ludzkości.

Według włoskiego filozofa nowe technologie mogą zniszczyć stary sposób komunikacji. Według Platona pisanie może niszczyć pamięć. Drukowana książka zniszczy obrazowość i widoczność kultury wizualnej, którą reprezentowały średniowieczne katedry.

W drugiej połowie XX wieku. Podobne obawy wyraża kanadyjski kulturolog Humbert Marshall McLuhan: radio i telewizja mogą zniszczyć drukowaną książkę. Czy hipertekst będzie w stanie zastąpić książkę – to główne pytanie, które martwi Eco w tej pracy.

Wróćmy do wypowiedzi Platona i trochę się nad tym zastanówmy. Platon jest trochę ironiczny. Spisząc swoje argumenty przeciwko pisaniu, włożył je w usta Sokratesa, który sam nigdy nie pisał. Obecnie nikt nie podziela tych obaw z dwóch powodów.

Po pierwsze, książki nie są sposobem na zmuszenie innych do myślenia tak, jak my. To mechanizm, który sprawia, że ​​myślisz inaczej, inaczej, zachęca do dalszej refleksji.

Po drugie, kiedyś ludzie potrzebowali treningu pamięci, aby zapamiętywać fakty. Wraz z nadejściem pisania mogą ćwiczyć swoją pamięć, aby zapamiętywać książki.

Media potrzebowały czasu, aby zaakceptować ideę, że nasza cywilizacja staje się zorientowana na wizerunek, co prowadzi do spadku umiejętności czytania i pisania. Jest to obecnie powszechna zasada każdego tygodnika. Co ciekawe, zauważa Eco, media zaczęły zauważać spadek umiejętności czytania i pisania oraz ogromny wpływ obrazów w momencie, gdy komputer pojawił się na światowej scenie.

Komputer to urządzenie, za pomocą którego można tworzyć i edytować obraz. Ale równie prawdziwe jest to, że pierwsze komputery służyły jako narzędzia do pisania. Nastolatki chcąc programować muszą znać procedury logiczne i algorytmy, muszą wpisywać słowa i liczby na klawiaturze z bardzo dużą szybkością. W tym sensie możemy powiedzieć, że komputer przenosi nas do czasów Gutenberga. Ludzie, którzy spędzają noce na czacie w Internecie, mają do czynienia głównie ze słowami.

Ekran komputera można postrzegać jako książkę, w której można czytać o świecie za pomocą słów i stron. Klasyczny komputer zapewniał linearny obraz komunikacji pisemnej. Na ekranie pojawiły się pisane linie. To była książka szybko czytana.

Ale teraz są hiperteksty. Hipertekst to wielowymiarowa sieć, w której każdy punkt lub węzeł może być potencjalnie połączony z dowolnym innym węzłem.

W dzisiejszych czasach ludzie są coraz bardziej przekonani, że hipertekst zastąpi książkę w niedalekiej przyszłości. Nawet po wynalezieniu druku książka nie była jedynym sposobem zdobywania informacji. Były obrazy, ryciny, nauczanie ustne.

Książki były najlepszym naukowym sposobem przekazywania informacji naukowych, w tym informacji o wydarzeniach historycznych. Książki były najlepszym materiałem.

Wraz z rozwojem kina i mediów sytuacja się zmieniła. Dzięki kinu i telewizji nasze dzieci wiedzą znacznie więcej niż ich rodzice, ponieważ mają znacznie więcej informacji niż książki. Dobry film popularnonaukowy wyjaśnia genetykę znacznie lepiej niż jakikolwiek podręcznik. Lepiej słuchać muzyki Chopina niż czytać wielotomowe podręczniki czy encyklopedie. W średniowieczu katedra służyła na swój czas jako rodzaj telewizji. Trzeba było tylko to zrozumieć i zinterpretować w inny sposób, a nie tak, jak jest teraz. Komunikację wizualną łączono z werbalną, przede wszystkim pisemną.

Eco sugeruje, że w niedalekiej przyszłości ludzkość zostanie podzielona na dwa obozy: ci, którzy oglądają wyłącznie telewizję, czyli otrzymują gotowe obrazy i gotowy osąd o świecie bez prawa do krytycznej selekcji otrzymanych informacji oraz tych, którzy patrzą na ekran komputera, czyli tych, którzy potrafią filtrować i odrzucać niepotrzebne informacje. W ten sposób zaczyna się podział kultur charakterystyczny dla średniowiecza, kiedy świat został podzielony na tych, którzy potrafili czytać rękopisy i dokonywać własnego osądu, oraz tych, którzy wychowywali się za pomocą wyselekcjonowanych i przetworzonych przez twórców obrazów w katedrach. Podobna sytuacja ma miejsce w Internecie, gdy pewien pomysł jest przedstawiany jako doskonały. Wiele faktów jest postrzeganych przez ludzi jako niepodważalne w czasach, gdy trzeba się z nimi spierać i wyrażać tylko swój punkt widzenia.

13. Jean-François Lyotard. Kondycja postmodernistyczna (w tłumaczeniu N.N. Efremov)

Jean-Francois Lyotard jest autorem wielu prac filozoficznych. Do czasu powstania tej pracy był bardzo dobrze znany wśród pisarzy filozoficznych. W The Postmodern State najpierw stawia pytanie, że postmodernizm jest stanem filozofii jako całości. Przede wszystkim postmodernizm odzwierciedla stan duchowości typu europejskiego w naszych czasach, związany z odejściem terminu „nowoczesny” w przeszłość, w sensie epoki nowożytnej.

Postmodernizm to zbiór doktryn filozoficznych, które w taki czy inny sposób ogłaszają koniec historii. Postmodernizm to także stan współczesnej praktyki artystycznej. Lyotard definiuje postmodernizm jako stan kultury po zmianach, które od końca XIX wieku wpłynęły na reguły gry w nauce, literaturze i sztuce.

Lyotard twierdzi, że główne metanarracje utraciły swą moc legitymizującą, czyli główne historie, narracje utraciły swą nowoczesność. Lyotard przywiązuje dużą wagę do narracji oświecenia i chrześcijaństwa. Współczesne narracje różnią się od mitów, chociaż są do nich bardzo podobne.

Mity znajdują swoje podstawy w przeszłości, a narracje w przyszłości. Wyczerpane narracje we współczesnym świecie rozpadają się w chmury elementów językowych, a każda z nich niesie spontanicznie generowane pragmatyczne znaczenia.

Każdy z nas istnieje na przecięciu tych znaczeń. Nauka postmodernistyczna tworzy teorię własnej ewolucji jako paradoksalnej, katastroficznej i niepoprawnej dynamiki. Zmienia samo znaczenie słowa „wiedzieć” i wskazuje, jak ta zmiana jest możliwa. Głównym problemem kultury jest znalezienie przejść między heterogenicznymi „grami językowymi”. Są to wiedza, etyka, ekonomia, polityka itp.

Projekt nowoczesności miał na celu zbudowanie jedności społeczno-kulturowej, w której wszystkie elementy muszą znaleźć swoje miejsce. Ponowoczesność, zdaniem Lyotarda, zaczyna się wraz ze śmiercią głównych metanarracji łączących heterogeniczną różnorodność kulturową. Nie oznacza to jednak, że znikają wszystkie metanarracje.

Przenoszą się w inny stan, kontynuując łączenie rzeczywistości poprzez przejścia między grami językowymi. Unikają losu makronarracji, ponieważ są pogańskie.

Nauka jest modelem systemu otwartego, w którym poprawność tego, co się wyraża, polega na tym, że rodzi idee, inne wyrażone i inne reguły gry. W nauce nie ma wspólnego języka, za pomocą którego można by wyjaśnić wszystkie fakty. Gry językowe dzielą się na denotacyjne (lub poznawcze) i opisowe (lub działania).

Pragmatyka naukowa koncentruje się na wyrażeniach denotacyjnych, to dla nich zapewnia miejsce w instytucjach wiedzy. Postmodernistyczna pragmatyka społeczna jest szczególnie przeciwna „prostoty” pragmatyki naukowej.

Fakt ten tworzą warstwy klas stwierdzeń heteromorficznych. Nie ma sensu wierzyć, że możemy dziś zidentyfikować wspólne metarecepty we wszystkich grach językowych.

Przejdźmy do teorii Habermasa, który proponuje osiągnięcie powszechnego konsensusu poprzez tzw. dyskurs. Oznacza to dwie rzeczy. Po pierwsze, wszyscy ludzie, którzy tworzą wyrażenia, mogą uzgodnić zasady lub meta-recepty, uznając je za odpowiednie dla wszystkich gier językowych.

Drugim założeniem jest to, że końcem dialogu jest konsensus. Konsensus to stan dialogu, ale nie jego koniec. Konsensus, według Lyotarda, stał się przestarzałą i podejrzaną wartością.

To, czym nie jest, to sprawiedliwość. Należy zająć się ideą i praktyką sprawiedliwości, której nie należy wiązać z ideą i praktyką konsensusu. Koncepcja heteromorficzności gier językowych jest pierwszym krokiem w tym kierunku. Drugim krokiem jest stwierdzenie, że jeśli istnieje konsensus co do zasad definiujących każdą grę i „strzały”, które są w niej oddawane, to konsensus ten musi stać się lokalny. Orientacja ta koresponduje z ewolucją w naszych czasach interakcji społecznych, kiedy lekarz tymczasowy faktycznie zastępuje kształcenie ustawiczne, szkolenie w sferze zawodowej, emocjonalnej, seksualnej, kulturalnej, rodzinnej.

Ewolucja to niejednoznaczność: system faworyzuje umowę tymczasową ze względu na jej największą elastyczność, najmniejszy koszt motywacji, które jej towarzyszą.

W innych publikacjach z tego okresu Lyotard rozwija idee wyrażone w Państwie postmodernistycznym.

Zwraca się do żywej tkanki praktyki językowej i szczególną uwagę zwraca na losy zidentyfikowanych przez siebie pogańskich mikronarracji – takie są jego dzieła „Pogańskie instrukcje”, „Pogańskie elementy”, „Drżące historie”.

Później Lyotard w swoim dziele „Strzyga” szczegółowo rozwija wyrażoną przez siebie ideę o agonistycznym charakterze świata praktyk językowych. Książka Lyotarda The Postmodern State trafnie przedstawia postmodernistyczny typ świadomości.

Pokazuje, że zawiera ona tradycyjne rozumienie kultury, używając jej jako jednej z wersji ponowoczesnego uniwersum bogatego w warianty.

14. Michel Foucault. Nadzoruj i karz. Narodziny więzienia (w przekładzie V.A. Szkuratowa)

Dorobek naukowy M. Foucault, francuskiego historyka i filozofa kultury, składa się z uzasadnienia metody badawczej i jej wykorzystania w analizie różnych sfer cywilizacji europejskiej. Foucault jest zwykle zaliczany do czołowych przedstawicieli strukturalizmu. Prace Foucaulta są czysto indywidualne pod względem tematyki, terminologii i sposobu prezentacji. W rzeczywistości mówimy o przedkonceptualnych powiązaniach w obrębie kultury pisanej, wyizolowanych na podstawie bardzo subtelnego odczytania heterogenicznego materiału.

Książka M. Foucaulta „Nadzorować i karać. Narodziny więzienia” (1975) zaznaczyła przejście Foucaulta od „archeologii wiedzy” do „genealogii władzy”. Książka składa się z czterech działów: „Tortury”, „Kara”, „Dyscyplina”, „Więzienie”.

W tej książce Foucault stawia następujące zadania i hipotezy:

1) rozpoznać społeczną funkcję kary;

2) rozpoznać jego specyfikę w szeregu innych wpływów władzy;

3) znaleźć ogólną matrycę procesu składania „formacji epistemologiczno-prawnej”, tj. w jaki sposób technologia władzy jest zaangażowana w humanizację kary i w poznanie osoby;

4) ustalenie, czy nabycie takiego przedmiotu, jakim jest dusza ludzka, a tym samym jej „unaukowienie” nie jest prawem karnym, jest konsekwencją nowych stosunków władzy z ciałem.

Składniki człowieka pozostają takie same: to ciało i dusza. Zmieniły się jednak instytucje społeczne, które je nadzorują. Ciało przesuwa się w centrum trosk władzy, podczas gdy dusza okazuje się epifenomenem politycznej technologii ciała.

Foucault podsumowuje swoją myśl w gryzącym aforyzmie: „Dusza jest więzieniem ciała”.

Badanie władzy w tej perspektywie ma bezpośrednie znaczenie epistemologiczne, a nawet naukowe. Mówiąc o duszy, schodzimy do ciała, do pytania o jego użycie i poddanie.

Drugi rozdział pierwszej części „Eksplozji męki” poświęcony jest najciemniejszej, udręczonej stronie średniowiecznej sprawiedliwości.

Istnieje wiele sposobów udowodnienia winy, ale najważniejsze jest uzyskanie przyznania się od samego oskarżonego. Zasada domniemania niewinności jest obca prawu feudalnemu. Podejrzany w ogóle nie może być niewinny.

W średniowiecznym postępowaniu sądowym miesza się kilka punktów:

1) między oskarżonym a sędzią dochodzi do pojedynku. Prawdę, którą ma dochodzenie, przestępca musi dobrowolnie potwierdzić;

2) dochodzenie zawiera już karę. Spowiadając się pod wpływem tortur, złoczyńca otrzymuje karę za swoje zbrodnie;

3) uznanie i kara powinny mieć charakter wizualny i symboliczny. Kara odpowiada formie przestępstwa. Bluźniercom obcina się języki, obcina ręce złodziejom, pali się podpalaczy. Rozpowszechnienie sprawiedliwości tortur w epoce przedindustrialnej tłumaczy się nierynkowym podejściem do pracy fizycznej w społeczeństwie agrarnym, niską wartością indywidualnego życia ludzkiego, powszechnością przestępczości i represyjnym charakterem rządzących reżimów.

Prawda i władza zbiegają się nad ciałem torturowanych w sposób natychmiastowy, widoczny i symboliczny.

Reformatorzy nie stosowali kary pozbawienia wolności wśród uniwersalnych metod karania.

Długoletnia kara pozbawienia wolności była przez nich uznawana za przejaw tyranii, sprzecznej z wychowawczą funkcją kary.

Już w pierwszych dekadach XIX wieku. więzienie stało się główną i zasadniczo jedyną karą za wszystkie przestępstwa kryminalne, które nie przewidywały kary śmierci.

Pod koniec XVIII wieku. Były trzy rodzaje kar:

1) stary, z rytuałem śladów tortur na ciele pokłonu;

2) nowy, z procedurą odtwarzania podmiotu prawa, z symbolicznym zarządzaniem przedstawieniami, z duszą jako przedmiotem prawa;

3) nowy, użytkowy, z jednostką zmuszoną do natychmiastowego podporządkowania, z rysunkiem wyszkolonego ciała i systemem relacji wychowawczych i szkoleniowych.

Tak więc z tych trzech dróg władzy jedna wymiera, druga się nie zakorzeniła, trzecia wpisuje się w nurt społeczno-gospodarczego rozwoju cywilizacji europejskiej.

W trzeciej części – „Dyscyplina” – Foucault opisuje strukturę nowoczesnej technologii politycznej.

Automaty, które tak upodobały sobie w tamtych czasach, są jednocześnie urządzeniami mechanicznymi, naukowymi modelami i wizerunkami posłusznego, dobrze wyszkolonego wykonawcy. Podstawowym odkryciem nauki i praktyki, które jest podstawą technologii politycznej, jest utrwalenie dynamicznych procesów. Jeśli przeniesiemy doświadczenie kontrolowania sił mechanicznych na społeczną modalność posłuszeństwa i użyteczności, uzyskamy dyscyplinę w zrozumieniu nowych czasów.

Dyscyplina pojawia się, gdy posłuszeństwo łączy się pod jednym względem z użytecznością: im wyższe posłuszeństwo, tym większa użyteczność i odwrotnie. Najbardziej prymitywne formy przemocy wymierają, aw zamian wszędzie szerzy się pozytywny przymus, działający „mikrofizycznie”. Dyscyplina przenika psychofizjologię i odtwarza tkankę kultury w sposób utylitarny i pozytywny. Technologia polityczna nowych czasów, jak opisuje Foucault, wykorzystuje czasoprzestrzenne kodowanie jednostek i grup, prawa łączenia elementów w kompozycji. Metody kontroli są podzielone na poziomy.

Pierwszy poziom to komórkowy - jednostka jest przywiązana do swojego fizycznego i społecznego miejsca. Sztuka podziału dzieli jednostki na zawody, funkcje, stanowiska. Komórki - stanowiska dla nadzorowanych zestawiane są w "tabelę na żywo". Dyscyplina działa jako narzędzie wiedzy.

Drugi poziom kontroli dyscyplinarnej obejmuje organizm jako obiekt i polega na kodowaniu jego działania.

Ciało jest zdeterminowane w czasie rytmem i sposobem działania. Kodowanie działania w czasie jest uzasadnione zasadą użyteczności. Żaden ruch nie powinien pójść na marne.

Wytrenowane ciało jest dobrze zorganizowaną maszyną, każdy gest nie jest już elementarny, ale jest w kontekście operatora urządzenia ludzkiego.

Władza denaturuje to, co organiczne i przekształca je w prostszą i bardziej użyteczną jakość, ale także indywidualizuje je społecznie.

Trzeci poziom podejścia dyscyplinarnego ma charakter historyczny. Człowiek musi nie tylko coś zrobić, ale wykonać szereg operacji zjednoczonych w ewolucyjnych liniach genetycznych.

Historyczne sekwencje zachowań umożliwiają opracowanie cyklu ćwiczeń, utrzymanie akcji w schemacie rozwojowym.

W tych sekwencjach czasowych powstaje indywidualność historyczna, która jest tym samym produktem mocy, co indywidualność komórkowa i organizmiczna.

Czwarty poziom kontroli jest kombinatoryczny. Łączy siły. Najbardziej oczywistym przykładem jest armia złożona z pododdziałów, batalionów i pułków.

Tutaj dyscyplina opiera się na taktyce. Pobierane są gotowe wyniki: zlokalizowane ciała, zaprogramowane działania, ukształtowane postawy.

Aby móc się połączyć z innymi, jednostka musi spełnić kilka warunków: dokładnie poruszać się w zorganizowanej przestrzeni, być w porę włączona w proces ogólnej działalności, dokładnie wykonywać rozkazy podczas przegrupowań.

Kształtowanie tych umiejętności oznacza działanie kontroli dyscyplinarnej w zarządzaniu dynamiką grupy.

Kara dyscyplinarna jest zredukowana do pięciu operacji:

1) określenie miejsca czynu indywidualnego w zespole zachowań zbiorowych;

2) zróżnicowanie osobników według ich cech funkcjonalnych;

3) ilościowe i jakościowe oceny jednostek, ich działań;

4) ustalenie poziomu odpowiedniego komfortu;

5) oddzielenie normalnych i nienormalnych. Dyscyplina przesuwa polityczną oś indywidualizacji.

W czasach feudalizmu indywidualność społeczno-polityczna była przywilejem klas wyższych.

Został stworzony przez dziedziczne zasady, genealogie, rytuały. „Indywidualność dziedziczna” feudalizmu wzrasta, „indywidualność dyscyplinarna” maleje. W feudalizmie klasy niższe są pamiętane tylko wtedy, gdy nie można już ich ignorować.

W przypadku indywidualności zstępującej władzę sprawują przede wszystkim klasy niższe: dziecko bardziej niż dorosły, szaleniec bardziej niż normalny, przestępca bardziej niż praworządny. Nie każdej osobie udaje się dostać w szeregi „anormalnych” lub przestępców.

Ale każdy przechodzi edukację, procedury medyczne, oficjalne sankcje i zachęty, tj. podlega normalizującym działaniom władz. To jest dyscyplinarne tło postępu indywidualności we współczesnych czasach.

Trudno znaleźć specjalną instytucję publiczną utrzymującą dyscyplinę. Dyscyplina jest uniwersalną technologią władzy, jest wszędzie: w rodzinie, w szkole, w fabryce, w szpitalu.

Tym różni się Nowy Czas od średniowiecza, kiedy władza była najbardziej restrykcyjna. Teraz rząd jest mocno związany z pozytywnym, produktywnym początkiem i dlatego powstrzymuje się od demonstracyjnych wpływów.

Dyscypliny nie można utożsamiać ani z odrębną instytucją, ani z osobnym aparatem. To rodzaj władzy, sposób jej dystrybucji poprzez zespół narzędzi, technik, technik.

Wykorzystuje albo specjalne instytucje, albo wyspecjalizowane instytucje, albo środki wymyślone przez samą dyscyplinę.

Czwarta i ostatnia część księgi nosi tytuł „Więzienie”. Ta sekcja pokazuje moc w odległy sposób od innych systemów społecznych.

Więzienie łączy w sobie cechy wszystkich nowoczesnych instytucji: koszary, ale bez zwolnień, szkołę, ale bez odpustów, fabrykę, ale bez kwalifikacji.

Więzienie to prawdziwe laboratorium wiedzy o władzy. W miejscach pozbawienia wolności osoba jest izolowana od więzów poziomych, zamiast tego podkreśla się więzy wertykalne, rzeczywisty stosunek władzy.

Praca nie ma charakteru ekonomicznego, podlega również dyscyplinie.

Najważniejszym warunkiem w więzieniu jest przymusowa normalizacja. Pobyt osoby w miejscu zatrzymania jest postrzegany jako intensywne dostosowanie osobowości i zachowania.

Społeczna funkcja pozbawienia wolności polega na tym, że możliwe staje się zmniejszenie ryzyka niebezpieczeństwa przestępcy. Osoba, która odbyła karę, bardzo rzadko staje się szanowanym obywatelem. Jednak teraz jest zarejestrowany na policji, a stosunek społeczeństwa do niego jest już inny.

W tej części znajduje się cały rozdział poświęcony celi karnej. Foucault nazywa to „więzieniem w więzieniu”. Wprowadzono izolatkę, aby „wyszkolone ciało stało się jednostką, osobą posłuszną państwu lub władzy”.

Tutaj aparat władzy jest w pełni zamanifestowany, gdy osoba została całkowicie podporządkowana prawom społeczeństwa lub władzy. Samotna cela odosobniona została zapożyczona ze szpitala psychiatrycznego i medycyny szpitalnej.

Na tym kończy się badanie M. Foucaulta w zakresie tego tematu.

Jednak kwestie, które porusza w tej książce, nie umierają i są eksplorowane przez autora w kolejnych pracach.

15. Roberta Burtona. Anatomia melancholii (w tłumaczeniu V.A. Szkuratowa)

Książka została opublikowana w Anglii w 1621 roku w języku angielskim. Autor Robert Burton (1577-1640) przyjął głośny pseudonim Demokryt Młodszy. Po ukończeniu Uniwersytetu Oksfordzkiego był księdzem. „Anatomia melancholii” to praca naukowa o człowieku i instrukcja medyczna. Ta praca pozwala studiować osobę bez wychodzenia poza formę sztuki. Burton opisuje renesans, a dokładniej człowieka tej epoki. Autor wyraża niepewność co do przyszłości i ludzkich możliwości. Pesymizm publiczny uosabia postać melancholii. Tutaj melancholia nie jest tylko alegorią ludzkiej słabości portretowaną przez artystów i poetów. Jest to choroba, którą leczy lekarz. Książkę otwiera szczegółowy opis stanu melancholii. Każda osoba ma ten stan w takim czy innym stopniu. W sensie bardziej technicznym melancholia jest chorobą, która objawia się tym, że stany melancholijne nasilają się, stają się częstsze i przechodzą w chorobę trwałą.

Autor podkreśla, że ​​były dwa podejścia do tej choroby. Choroba psychiczna była interpretowana jako opętanie demoniczne i jako coś innego w mózgu.

Według wyjaśnienia Hipokratesa, melancholia to zatrucie mózgu czarną żółcią. Z natury jest melancholia, ale istnieją inne czynniki, które powodują tę chorobę. Autor bardzo szeroko definiuje zakres tych „innych” czynników, np. wpływ planet, gwiazd, komet.

W okresie renesansu tematyka astrologiczna była bardzo szeroko stosowana. Uważano, że lekarz nie może wyleczyć pacjenta, jeśli nie zna położenia gwiazd.

Niebiosa są narzędziem Boga, a gwiazdy są literami, dzięki którym można odczytać orędzia. Burton wymienia również wśród przyczyn klimat, odżywianie, styl życia, przyczynowość fizjologiczną.

Jeden z rozdziałów książki poświęcony jest demonologii medycznej. Burton studiował ten temat w pracach innych autorów różnych epok: Platona, Plotyna, Porfiry, Proclusa.

Wymyślił następującą klasyfikację złych duchów:

1) fałszywe bożki starożytnych. Ich księciem jest BELZEBUB;

2) twórcy dwuznaczności i oszustwa, jak greccy wróżbici - Pythia, na czele z APOLLO;

3) naczynia gniewu, takie jak starożytny egipski Theta. Ich książę jest BETIAL;

4) szkodliwe powolne duchy. Ich księciem jest ASMODEUS;

5) czarownicy i magowie pod przywództwem SZATANA;

6) duchy powietrza. Psują powietrze, powodują zarazę, grzmoty, błyskawice. Ich księciem jest MERESIN;

7) niszczyciele, wysyłanie wojowników, niepokoje, bunty. Ich księciem jest ABADONNA;

8) złośliwi oszczercy, którzy pogrążają osobę w rozpaczy. Ich księciem jest DIABEŁ;

9) kusiciele pod wodzą MAMMON.

Wraz z tym Burton podaje inną klasyfikację, w której duchy są podzielone zgodnie ze środowiskiem naturalnym. Demony powietrza, demony wody, demony ziemi, demony ognia, demony podziemne wyróżniają się. Autor nie tylko zajmuje się badaniem i klasyfikacją demonów, ale wykorzystuje zgromadzoną do tego czasu wiedzę demonologiczną w medycynie. Mieszanka demonologii i medycyny została osadzona w języku traktatu. W tym czasie nie istniał podział duchów na duchy jako istoty nadprzyrodzone i jako powietrzno-cielesna podstawa życia. W języku angielskim pojęcia te są oznaczane tym samym słowem.

Diabeł może zaatakować nie tylko ciało, ale także część duszy ludzkiej. Najbardziej wrażliwym miejscem w człowieku jest wyobraźnia. Burton mówi, że inwazji demonów można uniknąć. Słabe ciała i niestabilne umysły są podatne na infekcje zewnętrzne. Melancholia rozwija się również z przyczyn zewnętrznych.

Dusza mieszka w ciele. Są tylko trzy prysznice: roślinny, zwierzęcy, rozsądny. W królestwie roślin – najniższym – rządzi wątroba. Odpowiada za odżywianie, rozmnażanie, czyli niższe apetyty na warzywa. Najważniejszym elementem jest krew, bez której praca wątroby jest niemożliwa. W środkowym królestwie dominuje serce - „słońce ciała”. To gniazdo namiętności. Serce, przyjmując krew z wątroby, wydziela z niej ruchome części, takie jak para wodna lub wiatr, - duchy witalne. Serce kontroluje również inne właściwości ciała. Spowalnia i przyspiesza. Struktura układu nerwowego w czasach Burtona nie była jeszcze badana. Nerwy były reprezentowane jako puste rurki dla duchów zwierząt. Mózg był przedstawiany jako siedziba mądrości, pamięci, osądu, rozumu. Mózg charakteryzuje się także wyobraźnią, pamięcią. Wyobraźnia jest na swoim miejscu pośrednim. Zdolność fantazji polega na zachowywaniu i łączeniu obrazów. Kiedy umysł jest przebudzony, świat jest postrzegany prawidłowo; kiedy śpi, obrazy zaczynają się piętrzyć i zamieniać w sny.

Związek umysłu z innymi władzami człowieka jest niejasny i niejasny. Jeśli nastroje ogarniają serce, wznoszą się wyżej i zaczynają wypełniać mózg. W takim przypadku mózg przestaje kontrolować ciało.

Portret melancholika Burtona jest artystycznym i psychologicznym uogólnieniem epoki. Główną cechą bohatera Burtona jest fantazja. Jest obecna w każdym człowieku. Niektóre grupy ludzi są bardziej melancholijne niż inne. Są to artyści, uczniowie, aktorzy. Również melancholia jest charakterystyczna dla dziewcząt i wdów. Bardzo często płaczą i myślą, że są opętane przez demony.

Na końcu swojej narracji Burton zajmuje się religijną melancholią. Wyjaśnia to jako zaburzenie niebiańskiej miłości, miłości Boga. Najbardziej niebezpieczną rzeczą dla takiego pacjenta jest popadnięcie w rozpacz, czyli zwątpienie w Boga i wyrzeczenie się Go. W tamtym czasie fakt ten tłumaczono jako działanie szatana. Religia wzywa jednak do przebaczenia wszystkim, gdyż każdy czyn znajduje swoje usprawiedliwienie w świecie życia.

BIBLIOGRAFIA

1. Aktualne problemy kulturoznawstwa XX wieku. M., 1993.

2. Almanach starej i nowej kultury. M., 1994.

3. Bart R. Wybrane prace. M., 1994.

4. Berdyaev N. Filozofia twórczości, kultury, sztuki: W 2 tomach M., 1994.

5. Burton R. Anatomia melancholii. Nowy Jork, 1948.

6. Borodai Yu.M. Erotyka - śmierć - tabu: tragedia ludzkiej świadomości. M., 1996.

7. Bystrova A.N. Świat kultury (Podstawy kulturoznawstwa): Podręcznik. M., 2002.

8. Wasiliew L.S. Historia religii Wschodu. M., 1983.

9. Guenon R. Kryzys współczesnego świata. M., 1991.

10. Georgieva G.S. Kultura rosyjska. Historia i nowoczesność: Podręcznik. M., 2001.

11. Gorełow A.A. Kulturologia: Podręcznik. M., 2002.

12. Gumilow L.N. Starożytna Ruś i Wielki Step. M., 1989.

13. Gumilow L.N. Od Rusi do Rosji. M., 1992.

14. Erygin A.N. Wschód - Zachód - Rosja. Rostów nad Donem, 1993.

15. Esin A.B. Wprowadzenie do kulturoznawstwa. M., 1999.

16. Ilyin I. O nadchodzącej Rosji. M., 1993.

17. Kulturologia: Krótki słownik tematyczny. Rostów nad Donem, 2001.

18. Lossky N.O. Charakter narodu rosyjskiego. Książka. 2. M., 1990.

19. Lyotard J-F. państwo ponowoczesne. M., 1979.

20. Lichaczow D.S. Deklaracja praw kultury // Kulturologia.

21. Biuletyn recenzji naukowej. 1996. nr 1.

22. Lotman Yu.M. O problemie typologii kultur. Erywań, 1979.

23. Pietrow M.K. Język, znak, kultura. M., 1991.

24. Pietrow M.K. Samoświadomość i twórczość naukowa. Rostów nad Donem, 1992.

25. Polikarpow V.S. Wykłady z kulturoznawstwa. M., 1997.

26. Rudniew wiceprezes Słownik kultury XX wieku. M., 1998.

27. Struve N. Prawosławie i kultura. M., 1992.

28. Toynbee A. Zrozumienie historii. M., 1991.

29. Dziesięć I. Filozofia sztuki. M., 1996.

30. Ulotka A.Ya. Kulturologia dla kulturologów. M., 2002.

31. Filozofia kultury: Międzyuczelniany zbiór artykułów naukowych. Samara, 1993.

32. Foucault M. Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. M., 1977.

33. Huizinga J. Doświadczenie w określaniu elementu gry w kulturze. M., 1992.

34. Człowiek. Kultura. Historia: Zbiór artykułów. Saratów, 1993.

35. Spengler O. Schyłek Europy. T.1.M., 1993.

36. Jung K.G. Archetyp i symbol. M., 1994.

Autorzy: Islamgalieva S.K., Khalin K.E., Babayan G.V.

Polecamy ciekawe artykuły Sekcja Notatki z wykładów, ściągawki:

▪ Prawo podatkowe. Notatki do wykładów

▪ Zachowania konsumentów. Kołyska

▪ Literatura obca XX wieku w skrócie. Część 2. Ściągawka

Zobacz inne artykuły Sekcja Notatki z wykładów, ściągawki.

Czytaj i pisz przydatne komentarze do tego artykułu.

<< Wstecz

Najnowsze wiadomości o nauce i technologii, nowa elektronika:

Maszyna do przerzedzania kwiatów w ogrodach 02.05.2024

We współczesnym rolnictwie postęp technologiczny ma na celu zwiększenie efektywności procesów pielęgnacji roślin. We Włoszech zaprezentowano innowacyjną maszynę do przerzedzania kwiatów Florix, zaprojektowaną z myślą o optymalizacji etapu zbioru. Narzędzie to zostało wyposażone w ruchome ramiona, co pozwala na łatwe dostosowanie go do potrzeb ogrodu. Operator może regulować prędkość cienkich drutów, sterując nimi z kabiny ciągnika za pomocą joysticka. Takie podejście znacznie zwiększa efektywność procesu przerzedzania kwiatów, dając możliwość indywidualnego dostosowania do specyficznych warunków ogrodu, a także odmiany i rodzaju uprawianych w nim owoców. Po dwóch latach testowania maszyny Florix na różnych rodzajach owoców wyniki były bardzo zachęcające. Rolnicy, tacy jak Filiberto Montanari, który używa maszyny Florix od kilku lat, zgłosili znaczną redukcję czasu i pracy potrzebnej do przerzedzania kwiatów. ... >>

Zaawansowany mikroskop na podczerwień 02.05.2024

Mikroskopy odgrywają ważną rolę w badaniach naukowych, umożliwiając naukowcom zagłębianie się w struktury i procesy niewidoczne dla oka. Jednak różne metody mikroskopii mają swoje ograniczenia, a wśród nich było ograniczenie rozdzielczości przy korzystaniu z zakresu podczerwieni. Jednak najnowsze osiągnięcia japońskich badaczy z Uniwersytetu Tokijskiego otwierają nowe perspektywy badania mikroświata. Naukowcy z Uniwersytetu Tokijskiego zaprezentowali nowy mikroskop, który zrewolucjonizuje możliwości mikroskopii w podczerwieni. Ten zaawansowany instrument pozwala zobaczyć wewnętrzne struktury żywych bakterii z niesamowitą wyrazistością w skali nanometrowej. Zazwyczaj ograniczenia mikroskopów średniej podczerwieni wynikają z niskiej rozdzielczości, ale najnowsze odkrycia japońskich badaczy przezwyciężają te ograniczenia. Zdaniem naukowców opracowany mikroskop umożliwia tworzenie obrazów o rozdzielczości do 120 nanometrów, czyli 30 razy większej niż rozdzielczość tradycyjnych mikroskopów. ... >>

Pułapka powietrzna na owady 01.05.2024

Rolnictwo jest jednym z kluczowych sektorów gospodarki, a zwalczanie szkodników stanowi integralną część tego procesu. Zespół naukowców z Indyjskiej Rady Badań Rolniczych i Centralnego Instytutu Badań nad Ziemniakami (ICAR-CPRI) w Shimla wymyślił innowacyjne rozwiązanie tego problemu – napędzaną wiatrem pułapkę powietrzną na owady. Urządzenie to eliminuje niedociągnięcia tradycyjnych metod zwalczania szkodników, dostarczając dane dotyczące populacji owadów w czasie rzeczywistym. Pułapka zasilana jest w całości energią wiatru, co czyni ją rozwiązaniem przyjaznym dla środowiska i niewymagającym zasilania. Jego unikalna konstrukcja umożliwia monitorowanie zarówno szkodliwych, jak i pożytecznych owadów, zapewniając pełny przegląd populacji na każdym obszarze rolniczym. „Oceniając docelowe szkodniki we właściwym czasie, możemy podjąć niezbędne środki w celu zwalczania zarówno szkodników, jak i chorób” – mówi Kapil ... >>

Przypadkowe wiadomości z Archiwum Robot-zamiatacz 02.09.2009 Włoski profesor Paolo Dario zaprojektował robota sprzątającego, który za pomocą nawigacji satelitarnej porusza się po mieście na kołach i zbiera wszelkiego rodzaju śmieci. Ultradźwiękowy lokalizator i kamera wideo pozwalają robotowi omijać przeszkody, nie zderzać się z przechodniami, samochodami, drzewami i innymi obiektami. Po napełnieniu zbiornika oczyszczacz sam wyszukuje kontener na śmieci i tam zrzuca swój ciężar. Grupa takich robotów będzie testowana w mieście liczącym 5000 tys. osób.

Inne ciekawe wiadomości:

▪ Nowy katalizator do konwersji energii

▪ Aparat bezlusterkowy X-Pro3

▪ Globalne ocieplenie otworzy biegun północny do nawigacji

▪ Nadpobudliwość pojawia się z powodu deficytu uwagi

▪ Komputer w formacie baterii AA

Wiadomości o nauce i technologii, nowa elektronika

Ciekawe materiały z bezpłatnej biblioteki technicznej:

▪ Dział serwisu Materiały elektrotechniczne. Wybór artykułów

▪ artykuł Dokąd nas zabierasz? nic kurwa nie widać! - Wrogowie wołali sercem do Susanin. Popularne wyrażenie

▪ artykuł Co się dzieje, gdy masz zawroty głowy? Szczegółowa odpowiedź

▪ artykuł Łzy Kukułki. Legendy, uprawa, metody aplikacji

▪ artykuł Standardowe świetlówki produkcji zagranicznej. Encyklopedia elektroniki radiowej i elektrotechniki

▪ artykuł Komutator pompy wody i zaworu. Encyklopedia elektroniki radiowej i elektrotechniki

Zostaw swój komentarz do tego artykułu:

Wszystkie języki tej strony

Arabic	Hebrew	Polish
Bengali	Hindi	Portuguese
Chinese	Italian	Spanish
English	Japanese	Turkish
French	Korean	Ukrainian
German	Malay	Vietnamese

Strona główna | biblioteka | Artykuły | Mapa stony | Recenzje witryn

www.diagram.com.ua
2000-2024