Bezpłatna biblioteka techniczna

Finanse. Notatki z wykładu: krótko, najważniejsze

Katalog / Notatki z wykładów, ściągawki

Komentarze do artykułu

Temat 1. WPROWADZENIE DO TEORII FINANSÓW

1.1. Pojęcie finansów i ich funkcje

Pojęcie „finanse” wyraża relacje ekonomiczne związane z zapewnieniem źródeł finansowania dla państwowego, komunalnego i prywatnego sektora gospodarki, produkcji, obrotu i gospodarstw domowych. Funkcjonowanie finansów ma na celu efektywny rozwój gospodarki zorientowanej społecznie.

Celem zarządzania finansami publicznymi jest realizacja postanowień polityki finansowej.

Główny zasady metodologiczne zarządzanie finansami to:

- zależność od ostatecznego celu;

- równowaga makroekonomiczna wszystkich sektorów gospodarki;

- zgodność z interesami wszystkich członków społeczeństwa;

- stosowanie praw ekonomicznych;

- uwzględnienie wewnętrznych i zewnętrznych warunków gospodarczych i politycznych opartych na realnych możliwościach.

Cel zarządzania finansami - Zapewnienie stabilności i niezależności finansowej przejawiającej się w równowadze makroekonomicznej, nadwyżce budżetowej, redukcji długu publicznego, twardości waluty narodowej, aw efekcie we wzroście dobrobytu ludności.

Konkretny metody i formy zarządzania finansami to planowanie finansowe, prognozowanie, programowanie, regulacja, kontrola, przyjęcie odpowiedniego ustawodawstwa finansowego, uzasadnienie systemu postępowych metod mobilizacji i efektywnego wykorzystania środków finansowych.

Dla finansów jako całości decydujące znaczenie mają takie funkcje, jak planowanie, organizowanie i stymulowanie.

Funkcja planowania polega na formułowaniu celów i wyborze sposobów ich realizacji w oparciu o delimitację kompetencji i kompetencji między Federacją Rosyjską, podmiotami Federacji Rosyjskiej i samorządami, a także opracowywanie prognoz i biznesplanów dla rozwoju przedsiębiorstw i organizacji, szacunki dochodów i wydatków gospodarstw domowych. Funkcja planowania zwykle obejmuje dystrybucję ograniczonej ilości środków finansowych w czasie, z uwzględnieniem priorytetów i celów rozwojowych, redystrybucję finansów między budżetem, przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi. Funkcja ta realizowana jest poprzez sporządzanie budżetów, planów i prognoz na odpowiedni rok budżetowy i perspektywę, bilanse środków finansowych, ustalanie procedury podatkowej itp.

Funkcja organizacji obejmuje wybór przez przedsiębiorstwa formy organizacyjno-prawnej, struktury budżetowej, rozgraniczenie uprawnień władz ustawodawczych i wykonawczych w procesie budżetowym, określenie praw i obowiązków jednostek funkcjonalnych władze finansowe. Funkcja ta związana jest z procesem budowy organizacyjnej wewnętrznego systemu regulacji i kontroli przepływów budżetowych oraz zasobów finansowych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.

Funkcja motywacyjna polega na wyborze optymalnych środków i metod zapewniających realizację celów. Ta funkcja pozwala wyróżnić czynniki stymulujące działalność finansową organizacji. Decydującą rolę odgrywają czynniki determinujące zachowanie ludzi w procesie podejmowania decyzji dotyczących taktycznych i strategicznych aspektów finansów.

W toku działań związanych z regulacją obrotu realnymi pieniędzmi realizowane są trzy główne funkcje finansów: reprodukcja, dystrybucja i kontrola.

Reprodukcyjną funkcją finansów jest zapewnienie równowagi zasobów materialnych, pracy i pieniędzy na wszystkich etapach obiegu kapitału w procesie reprodukcji prostej i rozszerzonej. Powielanie odbywa się w ramach niezależnych podmiotów gospodarczych obdarzonych majątkiem.

Ekonomiczna izolacja własności, wyrażona w formie wartości, prowadzi do konieczności uregulowania jej obiegu w ramach poszczególnych organizacji, państw itp.

Ciągły obieg środków to etap w obiegu kapitału. Cykl gotówkowy rozpoczyna się od wypłaty środków. Zaliczka ma miejsce, gdy środki wydane na zakup surowców, materiałów, towarów, zapłatę za pracę i usługi są zwracane przedsiębiorstwu w trakcie jednego cyklu produkcyjnego w postaci wpływów ze sprzedaży wyprodukowanych lub zakupionych towarów, wykonanej pracy, świadczone usługi.

Inwestowanie oznacza wykorzystanie środków na cele kapitałowe. Inwestowanie różni się od zaliczki tym, że środki są przez dłuższy czas wycofywane z obiegu, a ich powrót do przedsiębiorstwa następuje w ratach dzięki regularnym odliczeniom zaliczanym do kosztów.

Funkcja reprodukcyjna charakteryzuje się wskaźnikami rentowności i płynności aktywów firmy. Rentowność oznacza, że ​​firma uzyskuje przychody ze sprzedaży towarów, produktów, robót, usług, które przewyższają poniesione koszty. Płynność aktywów (nieruchomości) oznacza możliwość ich łatwej sprzedaży lub zamiany na gotówkę. Sprawne zarządzanie zasobami finansowymi pozwala zwiększyć rentowność i zabezpieczyć długoterminowe inwestycje. W utrzymaniu wysokiej rentowności i płynności decydującą rolę odgrywa jakość zarządzania zasobami finansowymi.

Funkcja rozrodcza stymuluje gromadzenie środków finansowych. Problem oszczędności jest ściśle związany z polityką finansową i kredytową państwa, ponieważ państwo stwarza warunki do regulowania przepływów pieniężnych w gospodarce poprzez różne mechanizmy, w tym podatki i budżet. Ma znaczenie dla finansów na całym świecie.

Integralną częścią reprodukcyjnej funkcji finansów jest funkcja operacyjna – bieżące dostarczanie przedsiębiorstwom, organizacjom, budżetom i funduszom pozabudżetowym środków na ciągłe finansowanie, czyli dokonywanie płatności, rozliczeń i wypełniania zobowiązań finansowych. Funkcja operacyjna nie ma istotnego wpływu na długookresową strategię rozwoju finansów. Funkcja reprodukcyjna stawia na pierwszym planie akumulację kapitału w celu rozwiązania długookresowych problemów inwestycyjnych.

Funkcja dystrybucyjna jest ściśle związana z funkcją reprodukcyjną, ponieważ wpływy ze sprzedaży towarów, produktów, robót i usług podlegają dystrybucji i redystrybucji. Dystrybucja środków odbywa się w procesie działalności przedsiębiorczej, kiedy są one kierowane bezpośrednio na ich przeznaczenie na pokrycie kosztów i wygenerowanie dochodu (straty).

Redystrybucja środków jest to dystrybucja wtórna poprzez fundusze scentralizowane (budżetowe, pozabudżetowe itp.), która zapewnia kierowanie środków do sfery nieprodukcyjnej. Redystrybucja jest możliwa dzięki wycofaniu części zysku wytworzonego przez produktywną pracę.

Funkcja dystrybucyjna polega na tym, że dzięki otrzymywanym wpływom ze sprzedaży i przychodom nieoperacyjnym (czynsze, otrzymane kary, różnice kursowe itp.) zapewnione jest wypełnienie zobowiązań pieniężnych wobec budżetu, banków i kontrahentów.

Funkcja kontrolna finansów polega na urzeczywistnianiu kontroli rubla nad obrotem realnymi pieniędzmi i tworzeniem środków pieniężnych. Pozwala, porównując i analizując koszty i wyniki, identyfikować zarówno pozytywne, jak i negatywne aspekty działalności podmiotów gospodarczych i na tej podstawie podejmować właściwe decyzje. Kontrola rubla ma dwie formy:

1) kontrola zmian wskaźników finansowych, stanu płatności i rozliczeń;

2) kontrola realizacji strategii finansowania. W pierwszym przypadku mówimy o systemie sankcji i zachęt, czyli środkach o charakterze represyjnym lub odwrotnie stymulującym, w drugim o realizacji długoterminowej polityki finansowej (która opiera się na prognozie zmian w kolejności i warunkach finansowania oraz konsekwencjach tych zmian) w celu optymalnego zarządzania systemem finansowym.

Funkcja kontrolna finansów uległa istotnym zmianom spowodowanym przekształceniami form własności, prywatyzacją i komercjalizacją, wykorzystaniem nowych form organizacyjno-prawnych ustanowionych przez Kodeks Cywilny Federacji Rosyjskiej, przekształceniami instytucjonalnymi (ustawodawcze i regulacyjne akty prawne, formy i metody państwowej regulacji i kontroli), tworzenie rynków kapitałowych, pracy, towarów i usług, liberalizacja cen, zagraniczna działalność gospodarcza, stosunki walutowe itp.

Funkcja kontrolna finansów ma zawsze określoną formę manifestacji: może być skoncentrowana na przedsiębiorstwie jako pojedynczym przedmiocie zarządzania, na jego podziałach strukturalnych, na budżecie określonego poziomu, na dowolnym funduszu pozabudżetowym i na jednostce. .

Funkcja kontrolna finansów związana jest z funkcją reprodukcyjną i dystrybucyjną. Może odgrywać aktywną rolę w podejmowaniu tej lub innej decyzji lub biernie odzwierciedlać wyniki dystrybucji środków i procesów reprodukcyjnych.

Funkcja kontrolna przejawia się w: stopniu zgodności otrzymywanych dochodów, ujawnia się struktura środków pieniężnych z planowanymi zadaniami zwiększania wielkości produkcji; korygowana jest rozbieżność między dochodami a wydatkami przedsiębiorstwa, budżetu, funduszu pozabudżetowego, gospodarstwa domowego.

1.2. System finansowy

Koncepcja „systemu finansowego” jest rozwinięciem bardziej ogólnej koncepcji „finansów”. Finanse wyrażają ekonomiczne stosunki społeczne. Jednak w każdym ogniwie finansów relacje te przejawiają się na różne sposoby, mają swoją specyfikę. Każde ogniwo finansów w określony sposób wpływa na proces reprodukcji, ma swoje własne funkcje właściwe tylko dla niego. Tak więc finanse przedsiębiorstw służą produkcji materialnej. Przy ich udziale tworzony jest PKB, dystrybuowany w obrębie przedsiębiorstw i sektorów gospodarki. Za pośrednictwem budżetu państwa mobilizowane są środki do centralnego centralnego funduszu państwa oraz następuje redystrybucja środków pomiędzy sektory gospodarki, regiony gospodarcze oraz poszczególne grupy społeczne ludności. Pozabudżetowe fundusze specjalne mają ściśle określony cel. Fundusze ubezpieczeniowe mają na celu zrekompensowanie szkód wyrządzonych przedsiębiorstwom i ludności przez klęski żywiołowe, aw przypadku ubezpieczeń osobowych - wypłatę wsparcia materialnego ubezpieczonemu lub jego rodzinie w przypadku zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego.

Istotę systemu finansowego wyznacza z jednej strony charakter stosunków dystrybucji i redystrybucji w zakresie przepływu wartości środków finansowych, z drugiej zaś charakter władzy państwowej, której utrzymanie wymaga obligatoryjnego gromadzenie środków finansowych z wykorzystaniem podatkowych i pozapodatkowych metod akumulacji na finansowanie kosztów związanych z wypełnianiem przez organy państwowe zobowiązań wobec społeczeństwa. System finansowy państwa jest odzwierciedleniem form i metod specyficznego wykorzystania finansów w gospodarce i zgodnie z modelem gospodarki, który go dotyczy, jest przez nie w dużej mierze zdeterminowany.

Systemy finansowe niektórych państw mogą różnić się strukturą, ale wszystkie mają wspólną cechę: różne fundusze środków finansowych, które różnią się sposobami mobilizacji i ich wykorzystania, ale są ze sobą ściśle powiązane i mają bezpośredni i odwrotny wpływ na procesy gospodarcze i społeczne w państwie oraz tworzenie i wykorzystanie funduszy środków finansowych w kontekście poszczególnych części systemu finansowego państwa. Można argumentować, że każde ogniwo systemu finansowego jest jego niezależnym elementem, ale ta niezależność jest względna. System finansowy - jest to zbiór różnego rodzaju funduszy środków finansowych skoncentrowanych do dyspozycji państwa, niefinansowego sektora gospodarki (podmiotów gospodarczych), poszczególnych instytucji finansowych oraz ludności (gospodarstw domowych) do wykonywania przypisanych im funkcji , a także w celu zaspokojenia potrzeb gospodarczych i społecznych.

Analiza wzorców rozwoju finansów w różnych warunkach reprodukcji społecznej wskazuje na występowanie w ich treści cech wspólnych, co wynika z zachowania obiektywnych przyczyn i warunków funkcjonowania finansów. Wśród tych uwarunkowań, jak wspomniano powyżej, wyróżnia się dwa: rozwój stosunków towar-pieniądz oraz istnienie państwa jako podmiotu tych stosunków. W przeciwieństwie do takich kategorii wartości, jak np. pieniądz, kredyt, fundusz płac itp., finanse są organicznie związane z funkcjonowaniem państwa. Obecność cech wspólnych we wszystkich relacjach finansowych nie wyklucza jednak pewnych różnic między nimi.

Tworzenie rozwiniętego systemu funduszy jest cechą współczesnej gospodarki. Fundusze w rosyjskiej i światowej gospodarce są zjawiskiem wielowymiarowym. Istnieją fundusze stanowe i niepaństwowe, budżetowe i pozabudżetowe, krajowe i międzynarodowe, federalne, terytorialne i lokalne, sektorowe, międzysektorowe i specjalne, charytatywne, wzajemne, inwestycyjne itp. Szereg funduszy jest częścią budżetu federalnego; ich wielkość, źródła wypełnienia i kierunki wydatkowania są zatwierdzane wraz z uchwaleniem samego budżetu – są to środki budżetu celowego, środki na regulację międzybudżetową itp. Chociaż środki te są częścią budżetu, ich działanie podlega szczególnym zasadom . Obok środków budżetowych dość szybko rozwijają się liczne fundusze pozabudżetowe – państwowe ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia pozapaństwowe, sektorowe, terytorialne itp. Pomimo różnorodności tych funduszy mają one wspólne cechy jako szczególna forma publicznego finanse sektora.

System finansowy opiera się na trzech podstawowych elementach:

1) cel funkcjonalny, który przejawia się w tym, że każde ogniwo w systemie wykonuje swoje zadania. Na przykład budżet państwa wyraża stosunki podziału między państwem, przedsiębiorstwami i ludnością, określone przez utworzenie i wykorzystanie ogólnokrajowego funduszu środków finansowych. Ubezpieczenia majątkowe i osobowe są jedną z form ochrony ubezpieczeniowej na wypadek niewystarczających możliwości tworzenia rezerw dla obywateli na potrzeby samoubezpieczenia się od bezrobocia, starości i inwalidztwa. Finansowanie przedsiębiorstw wyraża relacje w tworzeniu i wykorzystywaniu środków pieniężnych przeznaczonych na zaspokajanie różnorodnych potrzeb podstawowych ogniw produkcji społecznej, wypełnianie zobowiązań wobec budżetu państwa i banków komercyjnych;

2) terytorialność, która przejawia się w tym, że każdy region, republika posiada odpowiedni aparat organów finansowych i ubezpieczeniowych;

3) jedność systemu finansowego, którą określa jedna podstawa gospodarczo-polityczna państwa, określająca jednolitą politykę finansową prowadzoną przez państwo za pośrednictwem centralnych organów finansowych o wspólnych celach. Zarządzanie wszystkimi łączami odbywa się na podstawie jednolitych podstawowych aktów prawnych i wykonawczych.

Struktura organizacyjna systemu finansowego państwa to zespół organów i instytucji finansowych charakteryzujący system zarządzania finansami. Ogólne zarządzanie działalnością finansową jest wykonywane przez władze i administrację państwową. Strukturę organów i instytutów systemu finansowego przedstawia ryc. 1.1.

Finanse jako integralna kategoria ekonomiczna o wspólnych właściwościach ma swój własny skład, powiązane ze sobą powiązania i charakterystyczne cechy. Każde ogniwo systemu finansowego w określony sposób wpływa na proces reprodukcji, jego poszczególne etapy i fazy. Finanse państwa, które są scentralizowanymi funduszami środków będących w jego dyspozycji (budżet federalny, budżety regionalne, budżety gmin, fundusz stabilizacyjny) odgrywają ważną rolę w rozwoju produkcyjnym, technicznym i społecznym kraju. Państwo wpływa na politykę pieniężną, stopę inflacji, główne proporcje produkcji społecznej, etap dystrybucji środków finansowych między sektorami gospodarki, terytoriami, branżami, a także parametry procesów gospodarczych, inwestycyjnych i społecznych w kraju. Jednocześnie ubezpieczenia społeczne, realizowane za pośrednictwem funduszy pozabudżetowych, zapewniają ochronę dóbr osobistych obywateli na wypadek inwalidztwa, starości i czasowej niezdolności do pracy. Kredyt państwowy wpływa na system ubezpieczeniowy, ponieważ państwo może być zarówno kredytobiorcą, jak i wierzycielem organizacji ubezpieczeniowych. Państwo może być również gwarantem stabilności finansowej zakładów ubezpieczeń.

Finanse przedsiębiorstw są bezpośrednio zaangażowane w proces reprodukcji poprzez tworzenie dochodów pierwotnych i oszczędności. Proces reprodukcji rozszerzonej w wielu przedsiębiorstwach odbywa się nie tylko na własny koszt, ale także poprzez korzystanie z kredytów w bankach, towarzystwach ubezpieczeniowych oraz przyciąganie środków na rynek papierów wartościowych. Jednocześnie ubezpieczenia ryzyk transportowych, majątkowych, finansowych i przemysłowych organizacji komercyjnych, organizacji publicznych i funduszy zapewniają ciągłość i stabilność procesów gospodarczych oraz ich stabilność finansową.

Temat 2. BUDŻET JAKO GŁÓWNE OGNIWO SYSTEMU PAŃSTWOWEGO

2.1. Esencja budżetu

Jako kategoria ekonomiczna budżet reprezentuje zespół stosunków ekonomicznych (monetarnych) powstających w procesie tworzenia, planowanego podziału i wykorzystania państwowego scentralizowanego funduszu środków. Stosunki budżetowe powstają między państwem a jego podmiotami (osobami prawnymi i osobami fizycznymi) przy tworzeniu scentralizowanego funduszu za pomocą podatków, opłat, ceł, a także przy korzystaniu ze scentralizowanego funduszu budżetowego; dzięki stosunkom gospodarczym znaczna część oszczędności przedsiębiorstw, organizacji i część dochodów ludności jest corocznie mobilizowana do budżetu państwa. Środki budżetowe kierowane są na wsparcie finansowe zadań i funkcji państwa, wydarzeń społecznych i kulturalnych.

Pojęcie budżetu państwa ma również aspekt prawny (legislacyjny). Z tego punktu widzenia jest to plan finansowy państwa.

jako akt prawny budżet państwa podaje się następującą definicję: jest to główny plan finansowy tworzenia, dystrybucji i wykorzystania scentralizowanego funduszu pieniężnego państwa lub jednostki administracyjno-terytorialnej, zatwierdzony przez odpowiedni ustawodawczy (przedstawicielski) organ władzy państwowej i ustalający prawa i obowiązki uczestników stosunków budżetowych.[1]

Istotą planowania finansowego jest skonsolidowany plan finansowy państwa, opracowywany równolegle z planem rozwoju społecznego systemu jako jego integralną częścią. Plan finansowy ma odzwierciedlać spójność proporcji materialnych i pieniężnych produkcji społecznej. Rozwój skonsolidowanej równowagi finansowej kraju nadaje budżetowi państwa nowy status - decydujący bilans tworzenia i wydatkowania scentralizowanego funduszu pieniężnego państwa w połączeniu z przepływem środków finansowych i zasobów pieniężnych.

Budżet państwa jest głównym planem finansowym kraju, centralnym ogniwem systemu finansowego. Jej głównym celem jest tworzenie przy pomocy środków finansowych warunków dla efektywnego rozwoju gospodarki, rozwiązywania zadań narodowych oraz wzmacniania zdolności obronnych.

Budżet państwa jako plan finansowy to świadoma aktywność ludzi w opracowywaniu, zatwierdzaniu i wykonywaniu budżetu.

Budżet państwa jako kategoria ekonomiczna wyraża system stosunków gospodarczych między państwem, z jednej strony, przedsiębiorstwami, organizacjami i ludnością, z drugiej strony, dotyczący podziału i redystrybucji całkowitego produktu społecznego i dochodu narodowego oraz kształtowania się scentralizowanego państwowego funduszu funduszy.

Pojęcie budżetu państwa w swojej obecnej interpretacji nie tylko wyraża pewne stosunki monetarne, ale ma również odpowiadające im materialne i materialne wykonanie - fundusz funduszy państwowych.

Budżet państwa tworzony jest zarówno na etapie pierwotnego podziału dochodu narodowego, jak i podczas jego redystrybucji. W procesie pierwotnego podziału dochodu narodowego państwo otrzymuje do swojej dyspozycji część dochodu netto w postaci podatków (podatek od wartości dodanej, akcyza itp.). W wyniku redystrybucji do budżetu trafia część zysków przedsiębiorstw i organizacji gospodarczych o różnych formach własności.

Istota budżetu, jak każdej innej kategorii ekonomicznej, przejawia się w jego funkcjach. Budżet państwa, podobnie jak cały system finansowy, pełni dwie funkcje – rozdzielczą (redystrybucyjną) i kontrolną[2]. I na przykład GB Polyak identyfikuje następujące funkcje budżetu:[3]

1) redystrybucja dochodu narodowego;

2) państwowa regulacja i pobudzanie gospodarki;

3) wsparcie finansowe sfery społecznej i realizacja polityki społecznej państwa;

4) kontrola tworzenia i wykorzystania scentralizowanych funduszy funduszy.

2.2. Rozwój systemu budżetowego w Federacji Rosyjskiej

Reforma finansów komunalnych w Rosji, będąca integralną częścią reformy gospodarki rosyjskiej jako całości, ma ponad 15-letnią historię. Reforma ta oznacza dla gmin kolosalne zmiany warunków kształtowania dochodów i wydatków budżetów lokalnych, opracowanie nowych procedur budżetowych, kształtowanie w gminach umiejętności „odpowiadania na wyzwania” polityki federalnej i regionalnej. Po 15 latach można przeprowadzić warunkową periodyzację reform[4].

Za pierwszy etap należy uznać lata 1990-1993. - to okres kształtowania się nowoczesnego państwa rosyjskiego, którego kulminacją było przyjęcie Konstytucji Federacji Rosyjskiej. W odniesieniu do problemów finansowych w art. 132 Konstytucji Federacji Rosyjskiej mówi, że samorządy terytorialne samodzielnie zarządzają mieniem komunalnym, tworzą, zatwierdzają i wykonują budżet lokalny, ustalają lokalne podatki i opłaty itp. Ten sam artykuł stanowi, że samorządy mogą być ustawowo nadawane odrębnymi uprawnieniami państwowymi z przekazaniem środków materialnych i finansowych niezbędnych do ich realizacji (niestety dalsza historia finansów komunalnych w Rosji obfituje w przykłady przeniesienia władzy państwowej na szczebel komunalny bez niezbędnych środków).

W tym czasie struktura budżetowa Rosji łączyła cechy państwa unitarnego i konfederacyjnego. Z jednej strony poddani Federacji Rosyjskiej byli niemal całkowicie uzależnieni od potrąceń z podatków federalnych i pomocy finansowej z budżetu federalnego. Podatki były pobierane tylko przez departament federalny - Państwową Służbę Podatkową Federacji Rosyjskiej, a budżety departamentów administracji regionalnej i lokalnej były finansowane z budżetu federalnego. Z drugiej strony podmioty składowe Federacji Rosyjskiej, zarządzające połową skonsolidowanego budżetu kraju, starały się kontrolować wydatki federalne na swoim terytorium. Kształtujący się w tych warunkach system stosunków międzybudżetowych można więc raczej nazwać „feudalizmem budżetowym” niż „federalizmem budżetowym”[5].

Przyjęcie Konstytucji Federacji Rosyjskiej oznaczało zakończenie pierwszego etapu radykalnych reform gospodarczych, w tym reformy finansowania gmin. Istnienie samorządu lokalnego, który nie jest częścią systemu władz państwowych, zostało zapisane w najwyższym akcie ustawodawczym kraju.

Zasada niezależności budżetów lokalnych została określona już w ustawie Federacji Rosyjskiej z dnia 15 kwietnia 1993 r. Nr 4807-1 „O podstawach praw budżetowych i praw do tworzenia i wykorzystywania funduszy pozabudżetowych organów przedstawicielskich i wykonawczych władzy państwowej republik w ramach Federacji Rosyjskiej, okręgu autonomicznego, okręgów autonomicznych, terytoriów, obwodów, miast Moskwy i Sankt Petersburga, organów samorządu lokalnego”, które weszły w życie przed uchwaleniem Konstytucji Rosji Federacja.

Delimitacja poziomów systemu budżetowego zgodnie z zasadami struktury federalnej powinna opierać się na koncepcji autonomii fiskalnej budżetów różnych szczebli. Przy wysokim stopniu pionowej nierównowagi tych poziomów system budżetowy jako całość staje się niestabilny i działa nieefektywnie.

Za drugi etap reformy finansowania gmin można uznać lata 1993-1994. W 1994 r. Centrum federalne wprowadziło ujednolicony system dla regionów „dzielenia” podatków federalnych w celu zastąpienia wcześniej istniejących stawek zróżnicowanych (ustawa federalna z dnia 23 grudnia 2003 r. Nr 186-FZ „O budżecie federalnym na rok 2004”). Decyzje te znacząco zmieniły system kształtowania dochodów podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej, uczyniły go bardziej przewidywalnym. W związku z tym system kształtowania dochodów budżetów lokalnych również stał się bardziej przewidywalny. Reformy podatkowe w Rosji i Kazachstanie rozpoczęły się jednocześnie, w połowie lat 1990. Co więcej, reformy w tych krajach zapoczątkował jeden zespół – w Ałma-Acie pracowała wówczas duża grupa specjalistów podatkowych z całego świata, doradzając twórcom zarówno kazachskiej, jak i rosyjskiej Ordynacji podatkowej. W 1994 r. grupy kazachskie i rosyjskie stworzyły modelowe kody podatkowe oparte na zachodnich standardach. Oba dokumenty były wzorcem ustawodawstwa podatkowego, tak jak widzieli to najlepsi specjaliści podatkowi na świecie. Mimo to ani jedno, ani drugie nie było dyskutowane w parlamentach. W 1995 r. parlament Kazachstanu rozwiązał się i odchodząc postanowił przyznać prezydentowi prawo wydawania dekretów z mocą ustawy. Do czasu wybrania nowego parlamentu w Kazachstanie dekretami prezydenckimi uchwalono 147 podstawowych ustaw, w tym kodeks cywilny, podatkowy i ziemski[6]. Ordynacja podatkowa Kazachstanu była pod wieloma względami niedoskonała, dawała wiele korzyści o charakterze indywidualnym. W rezultacie co roku wprowadzano zmiany do Kodeksu, a ustawodawstwo podatkowe w kraju nie było stabilne. Jednak potem obraz zmienił się diametralnie: po zdobyciu doświadczenia kazachskie organy podatkowe zrozumiały, jak powinien wyglądać normalny, skuteczny, naprawdę działający Ordynacja podatkowa w warunkach gospodarki Kazachstanu. I co ważne, nauczyli się wykorzystywać podatki nie tylko do zapełniania budżetu. W 2000 r. rozpoczęto prace nad nową Ordynacją podatkową w Kazachstanie, która w przeciwieństwie do poprzedniej wersji nie tylko rozwiązała problemy fiskalne, ale także umożliwiła szerokie wykorzystanie funkcji regulacyjnych i motywacyjnych podatków.

Część pierwsza Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej (TC RF) została przyjęta w 1998 r., Część druga - w 2002 r.; przed przyjęciem tych dokumentów głównym aktem normatywnym regulującym stosunki podatkowe w kraju była ustawa Federacji Rosyjskiej z dnia 27 grudnia 1991 r. nr 2118-I „O podstawach systemu podatkowego w Federacji Rosyjskiej”. W tym czasie podpisano umowy z Tatarstanem, Baszkortostanem, Jakucją, które zalegalizowały specjalny status budżetowy tych republik, zgodnie z którym zaczęto w specjalny sposób przekazywać podatki z ich terytoriów do budżetu federalnego.

Trzeci etap reform - od 1995 do 1998 r. W tym okresie ustawa Federacji Rosyjskiej z dnia 6 lipca 1991 r. Nr 1550-I „O samorządzie lokalnym w Federacji Rosyjskiej” oraz ustawa federalna z dnia 25 września, 1997 nr 126-FZ „O podstawach finansowych samorządu terytorialnego w Federacji Rosyjskiej”. Ci ostatni przypisywali do poziomu lokalnego udział w poborze najważniejszych podatków federalnych i tym samym wprowadzili większą pewność i przewidywalność w procesie kształtowania dochodów gminnych. W 1996 r. ponad 53% wszystkich dochodów trafiło do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej (tabela 2.1).

Jedynym podatkiem federalnym, z którego wpływy były ściśle przypisane do poziomów systemu budżetowego, były opłaty za korzystanie z podglebia i zasobów naturalnych. Pozostałe podatki federalne zostały rozdzielone między budżet federalny a budżety podmiotów Federacji Rosyjskiej na mocy corocznej ustawy o budżecie federalnym.

W latach 1994-1997 podmioty Federacji Rosyjskiej otrzymywały 25% podatku VAT, 90-100% podatku dochodowego od osób fizycznych, 50% akcyzy na wyroby alkoholowe, 100% innych akcyz (z wyjątkiem akcyzy na surowce mineralne, benzynę, samochody, towary importowane). Ponadto od 1994 r. podmioty wchodzące w skład Federacji Rosyjskiej miały prawo, oprócz federalnej stawki 13%, ustalać własną stawkę podatku od zysków przedsiębiorstw (większość regionów wprowadziła maksymalną stawkę 22%).

W tym czasie rozważano trzy modele reformy systemu podatkowego Federacji Rosyjskiej:

1) podejście „amerykańskie”, kiedy dla niektórych podatków każdy szczebel rządowy ma swoje własne źródła dochodów i kiedy dla podatków pośrednich różne szczeble rządowe wprowadzają własne stawki podatkowe o tej samej podstawie opodatkowania;

2) podejście „niemieckie”, w którym wszystkie szczeble rządu dzielą się wpływami z głównych dochodów ogólnych;

3) Podejście „kanadyjskie”, gdy różne szczeble rządu wprowadzają własne stawki podatkowe o tej samej podstawie opodatkowania.

W tym samym czasie centrum federalne uchwaliło różne ustawy socjalne i przesunęło finansowanie związanych z nimi kosztów na gminy. Najbardziej „trudną” finansowo dla gmin była ustawa federalna z dnia 12 stycznia 1995 r. Nr 5-FZ „O kombatantach”. Artykuł 132 Konstytucji Federacji Rosyjskiej był stosowany przez centrum federalne w zakresie uprawnień do nadawania organom samorządu terytorialnego uprawnień państwowych, ale nie w zakresie obowiązku przekazywania gminom niezbędnych środków finansowych. Brakowało środków z budżetów lokalnych na sfinansowanie „mandatów federalnych”, nie były one w pełni realizowane, powstała sytuacja niepewności, nieprzewidywalności i finansowego braku zobowiązania samorządów do ponoszenia kosztów przewidzianych przez ustawy federalne. Z budżetu federalnego w 1996 r. tylko działalność obronna i międzynarodowa była finansowana w 100%, działalność organów ścigania w 72,8% (Tabela 2.2).

Czwarty etap reform - od 1999 do 2002 roku, kiedy zaczęły działać kodeksy budżetowe i podatkowe Federacji Rosyjskiej. Ustawy te miały ogromne znaczenie dla reformy stosunków budżetowych i polityki podatkowej, dla całej gospodarki, ale nie zawierały koncepcji stworzenia względnie niezależnego systemu finansowego na poziomie lokalnym. Centrum federalne zaczęło poważnie angażować się w koncepcję finansową dla gmin dopiero w XXI wieku. (Program rozwoju federalizmu budżetowego, zatwierdzony przez Rząd Federacji Rosyjskiej w 2001 r.; prace Komisji przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej utworzonej Dekretem Prezydenta Federacji Rosyjskiej z dnia 21 czerwca 2001 r. Nr. Federacji Rosyjskiej i samorządów pod przewodnictwem Zastępcy Szefa Administracji Prezydenta Federacji Rosyjskiej D.N. Kozaka). Ten okres reformy finansów gmin charakteryzuje się tendencją do centralizacji dochodów podatkowych i uprawnień wydatkowych na szczeblu federalnym i regionalnym. W tym okresie zmniejszyły się dochody własne gmin, zwiększyła się zależność budżetów lokalnych od transferów regionalnych. Władze federalne kontynuowały podejmowanie decyzji, które drastycznie zmieniły obowiązki wydatkowe gmin. Przykładem jest zmiana taryf płacowych dla pracowników sektora publicznego od grudnia 741 r. Tak jak poprzednio, takie decyzje nie przyczyniły się do poprawy efektywności zarządzania finansami komunalnymi.

Do początku 2000 roku Zróżnicowanie odpowiedzialności i możliwości budżetowych na różnych szczeblach w Rosji utrudniał wielopoziomowy, kompleksowo podporządkowany system organizacji samorządu lokalnego, różniący się w zależności od regionu i prowadzący do nierozwiązywalnych problemów. Tak więc w różnych podmiotach Federacji Rosyjskiej istniało od jednego do trzech szczebli samorządu lokalnego lub w ogóle nie ma samorządu lokalnego. Czasami poszczególne gminy są obdarzone władzami państwowymi i są faktycznie terytorialnymi pododdziałami władz państwowych podmiotów Federacji Rosyjskiej, w innych regionach, przeciwnie, tworzy się wielopoziomowa, złożona struktura niezależnych władz.

Za warunek reformy finansów komunalnych można uznać Program Rozwoju Federalizmu Budżetowego w Federacji Rosyjskiej na okres do 15 roku, zatwierdzony Dekretem Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 2001 sierpnia 584 r. nr 2005.

Określa zasady podziału władz wydatkowych pomiędzy budżety różnych szczebli oraz konkretne kierunki zmian w rozkładzie władz wydatkowych na najbliższe lata (patrz Rozdział 2 Programu). Ustalono również zasady delimitacji podatków między poziomami systemu budżetowego. Zwróćmy konkretnie uwagę na zasadę, zgodnie z którą dochody własne budżetów poszczególnych szczebli powinny stać się głównym zasobem dla efektywnej realizacji przyznanych im uprawnień wydatkowych, w tym wyrównania rezerw budżetowych regionów i gmin. Podczas przygotowywania projektów ustaw federalnych i innych regulacyjnych aktów prawnych władze federalne muszą uwzględniać postanowienia Programu na rzecz rozwoju federalizmu budżetowego. Do pewnego stopnia realne reformy systemu finansów gmin zależą od tego, jak iw jakim stopniu zapisy tego generalnie postępowego programu zostaną uwzględnione przy tworzeniu ustaw.

Piąty etap - od 2003 do chwili obecnej. Zgodnie z ustawą federalną z dnia 6 października 2003 r. Nr 131-FZ „O ogólnych zasadach organizacji samorządu lokalnego” budżety lokalne są podzielone na budżety dwóch poziomów:

1) budżety gmin i powiatów miejskich;

2) budżety osiedli wiejskich i miejskich.

Na obecnym etapie państwowy system budżetowy Rosji powinien zostać radykalnie zrestrukturyzowany i obejmować cztery poziomy: federalny, regionalny, poziom okręgów miejskich i okręgów miejskich oraz osiedla wiejskie i miejskie.

Wszystkie te budżety funkcjonują autonomicznie. Dochody i wydatki budżetów lokalnych nie są uwzględniane w budżetach terytoriów, a te ostatnie nie są uwzględniane w budżetach federalnych i regionalnych.

Jeżeli w stanach unitarnych budżetów lokalnych dochody i wydatki nie są ujęte w budżecie państwa i odgrywają bardzo znikomą rolę, to w państwach federalnych nie są one uwzględniane w budżetach podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej i mają duże znaczenie dla rozwój całego kraju poprzez rozwój lokalnych terytoriów i społeczności.

Taka struktura systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej jest zbliżona do struktury systemów budżetowych krajów zachodnich, w których wzrasta udział budżetów lokalnych jako najważniejszego ogniwa we wszystkich finansach lokalnych. Samorządy lokalne są niedofinansowane, ponieważ ich funkcje wydatkowe zostały rozszerzone, a wyzwaniem jest zwiększenie własnej bazy dochodów. Obecnie struktura systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej, a także proporcje środków rozdzielanych między budżety różnych szczebli są jak najbardziej zbliżone do zachodnich krajów związkowych. Jeśli więc jeszcze w 1992 roku 70% wszystkich zgromadzonych środków trafiało do budżetu federalnego, a tylko 30% do budżetów terytorialnych i lokalnych, to już w 1995 roku stosunek ten wynosił odpowiednio 49 i 51%. Od 2001 roku obserwuje się proces odwrotny. Wpływy z dwóch głównych pod względem rentowności podatków, VAT i niektórych rodzajów akcyzy, podlegały w 100% przekazywaniu do budżetu federalnego. Dochody te wyniosły około 600 miliardów rubli, czyli 53% wszystkich wpływów podatkowych do budżetu. Powrót do polityki maksymalnej centralizacji środków finansowych, przy konieczności jednoczesnego przestrzegania zasady niezależności i zabezpieczenia niższych budżetów własnymi źródłami dochodów, tłumaczono raczej dążeniem rządu federalnego do usprawnienia i ujednolicenia zasady przepływu przepływów finansowych w systemie budżetowym. Działania rządu federalnego w tym kierunku były niewątpliwie uzasadnione z punktu widzenia doraźnych zadań regulacji bazy dochodowej niższych budżetów. Jednak w przyszłości gwarancją realizacji zasady niezależności każdego szczebla budżetowego powinno być maksymalne delegowanie uprawnień podatkowych do niższych budżetów.

Jak zauważa A. M. Ławrow, w gospodarce powstały niezależne podmioty gospodarcze; tak jak politycy mają swoje liczby, tak samodzielni, odpowiedzialni administratorzy środków budżetowych powinni pojawić się w sektorze publicznym[7].

Celem optymalnej decentralizacji w Federacji Rosyjskiej jest stworzenie uprawnionych i odpowiedzialnych administratorów środków budżetowych, którymi mogą być władze, ministerstwa, instytucje.

Warunki zewnętrzne wpływające na decentralizację obejmują:

1) subsydiarność – określenie kompetencji „od dołu do góry”;

2) formalizacja – zastąpienie tradycji wprowadzonymi regułami;

3) twarde ograniczenia budżetowe – „zarobione” nie są wycofywane, „niezarobione” nie są rozdzielane;

4) środowisko konkurencyjne - mobilność zasobów, zwalczanie nieuczciwej konkurencji;

5) zarządzanie ryzykiem – fundusze stabilizacyjne i ubezpieczenia. Konieczne jest rozgraniczenie kompetencji i odpowiedzialności między budżetami federalnymi, regionalnymi i lokalnymi, a także rozdzielenie zarządzania finansami publicznymi na trzy poziomy:

1) poziom makro: Federacja Rosyjska – podmioty Federacji Rosyjskiej – gminy (reforma stosunków międzybudżetowych);

2) poziom mezo: rząd – władze finansowe – ministerstwa (reforma procesu budżetowego);

3) poziom mikro: ministerstwa - usługi - instytucje (restrukturyzacja sieci budżetowej).

Poziom makro charakteryzuje się demarkacją pionową. Bez tego żadne reformy w sektorze publicznym nie byłyby możliwe.

Po dokonaniu takiego rozdziału w ramach reformy relacji międzybudżetowych można przejść do poziomu mezo: podziału kompetencji między rząd, organy finansowe i gospodarcze – integralnych dysponentów środków budżetowych – oraz ministerstwa odpowiedzialne za dostarczanie określonych rodzaje usług. Dopiero potem możliwe staje się przejście do poziomu mikro – najbardziej potrzebnego, najważniejszego etapu decentralizacji. Pojawienie się niezależnych podmiotów świadczących usługi publiczne można porównać pod względem znaczenia z prywatyzacją w sferze gospodarczej. Denacjonalizacja świadczenia usług publicznych powinna odbywać się również na poziomie mikro. Zasoby powinny być dzielone między ministerstwa i inne instytucje, za które powinny być rozliczane.

Jednocześnie konieczne jest stworzenie konkurencyjnego otoczenia, tak aby zasoby systemu budżetowego były stosunkowo łatwe do przemieszczania pomiędzy dysponentami środków budżetowych. Część tych zasobów powinna zależeć od wyników każdego administratora, który jest zobowiązany do walki o te środki. Niezależni dyspozytorzy środków budżetowych, działający w warunkach quasi-rynkowych, będą stymulować rozwój całego systemu we właściwym kierunku.

Zgodnie z podstawami nauk ekonomicznych, efektywny model federalizmu budżetowego, który zapewnia zrównoważony wzrost gospodarczy, musi spełniać następujące wymagania.

1. Centrum federalne musi mieć skuteczne uprawnienia do zapewnienia jednolitej przestrzeni prawnej.

2. Uprawnienia pomiędzy różnymi szczeblami władzy i samorządów powinny być jasno określone.

3. Władze regionalne muszą mieć w ramach swoich kompetencji terytorialnych wystarczający stopień autonomii do prowadzenia niezależnej polityki finansowej i gospodarczej.

4. Władze regionalne muszą stale znajdować się w warunkach poważnych ograniczeń budżetowych, tj. być bezpośrednio zależne nie od wyższego budżetu, ale od wyników własnej polityki finansowej i gospodarczej.

5. Wszystkie wymienione warunki muszą być stabilne i nie podlegać negocjacjom.

Badania przeprowadzone w Rosji przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju wykazały, że rosyjski system nie spełnia żadnego z tych kryteriów. Efektem uogólnienia doświadczeń zawodowych i badań w tym zakresie było przyjęcie wspomnianego wyżej Programu Rozwoju Federalizmu Budżetowego w Federacji Rosyjskiej na okres do 2005 roku. Ponad 50% wszystkich podatków w Federacji Rosyjskiej jest pobieranych na terytorium zaledwie 10 regionów zamieszkałych przez 22% ludności kraju; 20% ogółu wpływów podatkowych trafia do budżetu Moskwy, 42% wpływów podatkowych kraju trafia do budżetów „pierwszej piątki” (w tym Moskwy), gdzie mieszka tylko 14% ludności kraju, a 56% całkowity dochód kraju - do „pierwszej dziesiątki” z 27% populacji. 50 najbiedniejszych regionów, w których mieszka 28% ludności, generuje jedynie 13% wszystkich dochodów[8].

Specjaliści Centrum Polityki Fiskalnej Rosji doszli do wniosku, że w celu doprowadzenia bezpieczeństwa budżetowego do jednakowego poziomu we wszystkich podmiotach, co najmniej 85% wszystkich państwowych dochodów podatkowych powinno być skoncentrowanych w budżecie federalnym, a dopiero potem około połowa z nich powinno zostać rozdysponowane w formie pomocy finansowej. Wraz ze wzrostem dochodów budżetu federalnego z 50 do 60% łącznych dochodów skonsolidowanego budżetu kraju oraz wzrostem wielkości pomocy dla regionów, stosunek maksymalnej rezerwy budżetowej do średniego poziomu krajowego spada z 4,3 do 3,5 razy, minimum wzrasta od 0,58 do 0,81 razy, a zmienność bezpieczeństwa budżetowego maleje od 21,7 do 10,0 razy. Podobny wzrost centralizacji do 70% zmienia te wartości odpowiednio do 2,6, 0,90 i 3,8 razy. Tym samym oczywista jest złożoność pogodzenia centralizacji środków finansowych z koniecznością rozszerzenia kompetencji podatkowych szczebla regionalnego i samorządowego[9].

Na poziomie podmiotów Federacji Rosyjskiej istnieją trzy podatki regionalne (od majątku organizacji, transportu, od działalności hazardowej), ponadto federalny podatek dochodowy w ramach stawki regulowanej przez podmioty Federacji Rosyjskiej, równy 4%, w rzeczywistości ma charakter regionalny.

Na poziomie osad istnieją również dwa istotne podatki lokalne – grunt i majątek osób fizycznych.

Główne problemy rozwinęły się na poziomie gmin miejskich. Propozycja Rządu Federacji Rosyjskiej przeniesienia podatku transportowego do tego poziomu została odrzucona. Zgromadzenie Federalne Federacji Rosyjskiej jednocześnie zniosło lokalny podatek od reklamy i nie wprowadził podatku od sprzedaży. W rezultacie formalnie nie ma podatku lokalnego na poziomie powiatu miejskiego. Pewna autonomia podatkowa zostanie zapewniona temu szczeblowi władzy przez organ regulujący jeden podatek od dochodów kalkulacyjnych, ale formalnie nadal nie jest to podatek lokalny, ale specjalny system podatkowy.

Ponadto autonomia podatkowa samorządów będzie częściowo wspierana przez reżim samoopodatkowania: wprowadzenie w drodze referendum jednorazowych opłat od obywateli na określone cele. Aktywne korzystanie z tego nowego narzędzia to najlepszy sposób na udowodnienie nie słowami, ale czynami, że gminy naprawdę potrzebują większej autonomii podatkowej i potrafią nią skutecznie zarządzać.

Doświadczenie Terytorium Stawropola pokazuje, że dla pomyślnego wdrożenia ustawy federalnej „O ogólnych zasadach organizacji samorządu terytorialnego w Federacji Rosyjskiej” konieczne jest rozwiązanie kilku ważnych problemów[10].

Na przykład samorządy i władze finansowe napotkały trudności w wymianie informacji z urzędem skarbowym. Wspomniana powyżej ustawa stanowi, że organy podatkowe są zobowiązane do prowadzenia ewidencji naliczania i opłacania podatków i opłat bezpośrednio dla każdej gminy. Rozszerzenie inspekcji podatkowych praktycznie uniemożliwia to zadanie, a brak informacji o podstawie opodatkowania do początku przygotowania przez gminę jakiegokolwiek poziomu projektów budżetów na 2008 r. praktycznie zakłóca ten proces, gdyż nie umożliwia po stronie przychodów.

W związku z powyższym, a także w celu poprawy jakości i rzetelności planowania strony dochodowej budżetów regionalnych i lokalnych, wskazane jest powierzenie Federalnej Służbie Podatkowej opracowania formularzy sprawozdawczości podatkowej, które odpowiadają interesom zarówno służby podatkowej, jak i całe i regionalne władze i samorządy.

2.3. Transfery międzyrządowe

Potrzeba transferów międzyrządowych. Większość głównych rodzajów podatków pobierana jest na szczeblu federalnym, natomiast wydatki na edukację, politykę społeczną i ochronę zdrowia realizowane są na szczeblu regionalnym i lokalnym, stąd występuje nierównowaga pionowa (niedobór środków na niższych szczeblach przed przekazaniem przelewów). Większość krajów charakteryzuje się również nierównowagą poziomą (asymetria regionalna związana z nierównomiernym rozwojem gospodarczym). We współczesnej Rosji ta asymetria jest bardzo wyraźna, co prowadzi do redystrybucji zasobów na dużą skalę. Tak więc różnica między najbogatszymi i najmniej zamożnymi regionami, określona wskaźnikiem dochodów podatkowych budżetów subnarodowych na osobę, w Rosji wynosi 75,6 razy, podczas gdy w Niemczech - 8,1, USA - 8,5, Kanada - 1,6 razy. Jednocześnie wielkość pomocy finansowej z budżetów federalnych do budżetów subnarodowych wynosi: w Rosji – 2,5%, w Niemczech – 1,3%, w USA – 2,4%, w Kanadzie – 3,2%.[11] Na przykład w 2004 r. bezpieczeństwo budżetowe Okręgu Jamalsko-Nienieckiego prawie 10-krotnie przewyższało bezpieczeństwo budżetowe obwodu permskiego, a obwodu czelabińskiego 12-krotnie.

Asymetria regionalna jest przyczyną znacznych różnic w zainteresowaniach i priorytetach poszczególnych podmiotów stosunków międzybudżetowych.

Metody wyrównania. Istnieją dwie główne metody: wyrównanie poziome i pionowe, w zależności od tego, czy fundusze są przekazywane przez jednostki terytorialne tego samego czy różnych szczebli. Te dwa podstawowe modele nie wykluczają się wzajemnie i mogą być używane jednocześnie.

Wyrównanie poziome jest stosowane w Niemczech między stanami i gminami tego samego stanu, a także w Danii i Szwecji. Metoda ta polega na rozdysponowaniu nadwyżek zasobów najbogatszych jednostek terytorialnych wśród mniej zamożnych, bez uciekania się do środków rządu centralnego.

Z punktu widzenia rządu centralnego ten model ma podwójną zaletę: po pierwsze nic go nie kosztuje; po drugie, nie pozwala władzom lokalnym uzgodnić między sobą żądania pełniejszego wyrównania. Ma jednak również wady i przed jego użyciem należy poważnie ocenić sytuację polityczną.

Model ten prowokuje konflikty między jednostkami terytorialnymi, dlatego sprzeciwiają się temu najbogatsze i najbardziej wpływowe samorządy. W Niemczech metoda niwelacji poziomej została zaatakowana ze względu na nieumiarkowane potrzeby finansowe nowych krajów wschodnioniemieckich, dlatego konieczne było wprowadzenie pewnych ograniczeń. W Szwecji w 1995 roku Sąd Najwyższy uznał ten model za niekonstytucyjny, kwalifikując go jako podatek płacony przez jedną gminę innej gminie. W związku z tym konieczna była zmiana tekstu ustawy i wyjaśnienie, że wszystkie płatności trafiają w pierwszej kolejności do rządu centralnego, który je rozdziela.

W tym względzie wyjaśnił szwedzki Sąd Najwyższy. Po pierwsze, rządy centralne chcą zachować kontrolę nad samorządami, które sprawują poprzez dotacje. Po drugie, rządy centralne nie ryzykują oddania znacznej dźwigni podatkowej w ręce samorządów z obawy przed niepożądanymi zakłóceniami podatków i wydatków, które w przeciwnym razie nałożyłyby inne ograniczenia na budżety lokalne.

Korzystając z tego modelu, nieodpłatne transfery powinny być przeprowadzane neutralnie, aby nie powodować zniekształceń w ustawieniu. Może to być stała kwota per capita (jak w Szwecji) lub procent podstawy opodatkowania (jak w Danii). Obie formy transferów mogą być zorganizowane w taki sposób, aby były neutralne i służyły jedynie niwelowaniu różnic.

Stosując metodę niwelacji pionowej, rządy centralne przydzielają dotacje wszystkim samorządom (lub tylko najbardziej potrzebującym) tak, aby ich przychody osiągnęły określony poziom.

Za pomocą tego modelu o wiele łatwiej jest osiągnąć konsensus, dlatego większość krajów go stosuje. Trzeba jednak mieć do czynienia ze swoistą „iluzją podatkową”, skoro wszyscy korzystają z tego systemu i nikt nie płaci. Taki model z mniejszym prawdopodobieństwem spowoduje konflikty między regionami; można powiedzieć, że w razie potrzeby przyczynia się do budowy „narodu”.

Metoda dotacji opiera się na środkach rządu centralnego i nie może być rozszerzana na najzamożniejsze gminy. Niedawny raport szwedzkiego rządu zauważa, że ​​zamożne gminy mogą w ten sposób uniknąć kontroli ze strony rządu centralnego[12]. Z tego powodu w Szwecji preferowany jest model wyrównania poziomego.

Sposób dotowania jest szczególnie kosztowny dla rządu, jeśli zdecyduje się doprowadzić gminy do maksymalnego poziomu potencjału podatkowego i pomóc wszystkim, których potrzeby przekraczają poziom minimalny. Z tego powodu metoda ta jest niedoskonała, pozostawiając najmocniejsze finansowo gminy poza systemem.

Mieszane systemy niwelacyjne. Główne problemy polityczne wynikające z zastosowania obu modeli wyrównywania nie różnią się tak bardzo, jak czasem się wydaje. Z jednej strony, z punktu widzenia finansów publicznych w ogóle, dopasowywanie poziome okazuje się nie mniej kosztowne niż dopasowywanie wertykalne; z drugiej strony wyrównanie wertykalne może być również przyczyną napięć nie tylko między rządem centralnym a władzami lokalnymi, ale także między samymi gminami, gdyż nie wszystkie otrzymują (lub nie mogą otrzymać) równej pomocy.

Wahanie co do potrzeby dalszego rozwoju decentralizacji w wielu krajach jest prawdopodobnie spowodowane również przeszkodami politycznymi.[13]

W tym kontekście żadna z przedstawionych metod nie jest w stanie całkowicie rozwiązać pojawiających się problemów, dlatego nie należy lekceważyć możliwości połączenia ich w system finansowany częściowo przez władze lokalne, a częściowo przez państwo.

Taki system stosowany jest w Szwajcarii, w kantonie Berno. Ustawa o Wyrównaniu Finansowym, która weszła w życie na początku 1992 r. i obowiązuje od 1995 r., przewiduje utworzenie Funduszu Wyrównawczego.

Połowa środków funduszu pochodzi ze składek wyrównawczych gmin o wskaźniku potencjału podatkowego powyżej 100[14]; ich łączna roczna składka wynosi obecnie 30 mln franków szwajcarskich. Władze kantonalne wpłacają do funduszu taką samą kwotę rocznych składek.

Środki funduszu przeznaczane są na dodatkową pomoc dla gmin słabych finansowo: do dodatkowej pomocy kwalifikują się tylko te gminy o wskaźniku potencjału podatkowego poniżej 70, w których obciążenie podatkowe per capita jest powyżej przeciętnego poziomu.

Przesunięcia budżetowe są stosowane w różnych przypadkach:

1) jeśli system budżetowy jest niezrównoważony wertykalnie, tj. wydatki są silniej zdecentralizowane niż dochody (transfery podatkowe);

2) zrównoważenie możliwości regionów w zapewnieniu mieszkańcom standardowego zestawu usług budżetowych (transfery wyrównawcze);

3) zrównanie świadczenia mieszkańcom różnych regionów usługami, finansowanie mandatów federalnych (celowanych, w tym wyszczególnionych, transferów, subwencji);

4) stworzenie materialnego interesu regionów (gmin) w prowadzeniu polityki zgodnej z interesami narodowymi (transfery „lustrzane”);

5) zrekompensowanie niższych budżetów zwiększonych wydatków lub utraty dochodów w przypadkach, gdy straty te zostały spowodowane decyzją wyższego organu (odszkodowanie), a także w innych przypadkach.

Przed rozważeniem każdej z tych przyczyn konieczne jest wyjaśnienie terminologii dotyczącej transferów, gdyż terminy stosowane w rosyjskiej praktyce budżetowej różnią się nieco od tych powszechnie stosowanych w praktyce i literaturze zachodniej.

W tym zakresie ważną rolę odgrywa mechanizm transferów międzybudżetowych. T. Ter-Minassian wyróżnia dwie główne kategorie transferów międzyrządowych: dystrybucję podatków i dotacji regulacyjnych.[15]

Podatki regulacyjne. Podział wpływów podatkowych może następować na zasadzie podziału stawek podatkowych na każdym szczeblu budżetu z osobna (USA) lub redystrybucji z ogólnej kwoty otrzymanej na szczeblu federalnym. Jednak podstawowe zasady podziału podatków w hierarchii rządowej nie oznaczają, że podatek przypisany do jednego szczebla nie może być jednocześnie rozdzielany na rzecz innego szczebla. Idąc tą logiką, pojawia się kolejna możliwość opodatkowania międzyrządowego – podział podatków między poziomami władzy. Obecnie trwają debaty, która z zasad – przedawnienie czy podział podatków – jest bardziej zgodna z federalną organizacją państwa.

System nakładania podatków oznacza wyraźne rozgraniczenie praw własności pomiędzy szczeblami władzy państwowej, przede wszystkim prawa ustawodawcze, dochodowe i administracyjne. Zapewniając maksymalną niezależność szczebli władzy państwowej, konsekwentnie realizuje zasadę federacji. Jasne przyporządkowanie podstaw opodatkowania do szczebli rządowych pozwala wyborcom dokładnie wiedzieć, gdzie i na co wydawany jest każdy rubel podatkowy. Na przykład podatek od nieruchomości pobierany przez samorządy pozwala mieszkańcom porównywać koszty (podatki) i korzyści (dobra i usługi publiczne). Podobnie podatki regionalne i centralne pozwalają mieszkańcom ocenić stosunek kosztów do korzyści na poziomie regionalnym i krajowym. Aby osiągnąć ten rezultat, konieczne jest jednoznaczne przyporządkowanie podatków do szczebli władzy państwa, czyli odrzucenie zasady rozdziału podatków na rzecz zasady ich przedawnienia.

Zaletami tego systemu są również jego wygoda dla realizacji uprawnień państwowych, możliwość elastycznego i szybkiego dostosowywania dochodów do pojawiających się potrzeb w zakresie wydatków regionalnych, a także bardziej efektywne wykorzystanie informacji lokalnych.

Jednak system podatkowy ma też swoje wady. Po pierwsze, ze względu na brak odpowiedniej koordynacji i instytucji godzenia interesów różnych szczebli systemu podatkowego, możliwe staje się jednoczesne opodatkowanie tego samego przedmiotu (lub wielokrotne opadanie w różne podstawy), tak aby korzyści otrzymywane przez sektor publiczny zostaną z nawiązką zrekompensowane przez straty w efektywności sektora prywatnego gospodarki. Ostatecznie naruszona zostaje zasada optymalizacji systemu podatkowego.

Po drugie, pojawienie się znaczących regionalnych różnic w poziomie i przedmiotach opodatkowania może spowodować nieprzewidywalną konkurencję międzyregionalną, co z kolei podważa bazę dochodową budżetów regionalnych i czyni politykę fiskalną mniej przewidywalną; realizacja jednolitej polityki stabilizacyjnej w kraju staje się coraz bardziej skomplikowana.

System podziału podatków zakłada częściowe zróżnicowanie praw majątkowych, gdy prawa do działalności ustawodawczej i zarządzania pozostają w dyspozycji centrum federalnego, a wertykalny jest tylko podział prawa do podziału dochodów. System ten oznacza stosowanie tego samego podatku przez różne szczeble administracji i ma swoje pozytywne aspekty: pozwala na lepszą koordynację działań fiskusa, czyni system podatkowym uniwersalnym i zwiększa jego przejrzystość dla podatników, co zmniejsza niepewność i ryzyko oraz ma zatem korzystny wpływ na przyjmowanie długoterminowych decyzji na poziomie mikro; znacznie upraszcza administrowanie podatkami, obniża koszty systemu podatkowego, głównie dzięki ekonomii skali osiągniętej zarówno w administracji podatkowej, jak i poborze podatków; pozwala nie przekierowywać wysiłków rządu centralnego na pobieranie jakichkolwiek konkretnych podatków, przenosząc to prawo na szczebel oddolny, co również zmniejsza ogólny koszt pobierania podatków; zapewnia elastyczność nie samego systemu podatkowego, jak ma to miejsce w przypadku systemu nakazów podatkowych, ale elastyczność w dystrybucji środków w ramach systemu, która realizowana jest poprzez zmianę stóp procentowych, zwalnia podmioty prawa podatkowego od żmudnych prac adaptacyjnych ustawodawstwo podatkowe; przyczynia się do osłabienia horyzontalnej międzyrządowej konkurencji podatkowej, zwiększa przewidywalność poziomu bezpieczeństwa budżetowego oraz ułatwia proces optymalizacji.

Szczególną zaletą tego systemu jest to, że każdy poziom rządu może oczekiwać bardziej stabilnych dochodów, niezależnie od etapu cyklu koniunkturalnego, niż gdyby mniej podatków zostało w pełni ustalonych, które mają różną wrażliwość cykliczną. Tutaj działa zasada dywersyfikacji ryzyka, która pozytywnie sprawdziła się w innych dziedzinach nauk ekonomicznych[16].

System separacji podatkowej ma również wady. Znacznie ogranicza autonomię władz subpaństwowych i ich zainteresowanie rozwojem bazy regionalnej. Tracąc kontrolę nad wielkością poboru podatków, ustalając podstawy i stawki podatkowe, władze regionalne są pozbawione skutecznych dźwigni zarządzania regionalną gospodarką. Ponadto istnieje niebezpieczeństwo osłabienia kontroli federalnej nad przepływem środków do budżetów.

W celu oceny wspomnianych wcześniej zasad opodatkowania konieczne jest rozważenie systemu podatków dzielonych (podzielonych). Ten system nadal istnieje w czystej postaci w wielu krajach, na przykład w Szwajcarii. Tutaj przedmiotem podziału jest bezpośredni federalny podatek dochodowy. Wśród krajów związkowych podatek od akcji jest najczęściej praktykowany w Niemczech. Łagodniejsze systemy wspólnych podatków – wspólne umowy podatkowe – są szeroko stosowane w Kanadzie iw mniejszym stopniu w Stanach Zjednoczonych. W Federacji Rosyjskiej stosowane są niektóre elementy systemu podatków dzielonych (podatek dochodowy).

Tak więc oba systemy – nakazane i dzielone podatki – mają zarówno zalety, jak i wady.

Podział wszystkich wpływów podatkowych na własne, stałe i regulacyjne dokonywany jest w oparciu o jasne zdefiniowanie, na jakim poziomie podziału władz, przy obecnych ogólnych zasadach opodatkowania, można wpływać na łączną kwotę wpływów z tytułu pobór określonego podatku oraz długo- lub krótkoterminowy okres obowiązywania regulacyjnych ram prawnych akt ustalający normy podziału wpływów podatkowych.

W budżecie powstają własne dochody podatkowe, których poziom w systemie budżetowym odpowiada poziomowi podatku w strukturze systemu podatkowego. VAT tworzy własne dochody podatkowe budżetu federalnego, ponieważ poziom tego podatku odpowiada poziomowi budżetu odbiorcy. Jednocześnie tylko federalny poziom rządu jest uprawniony do zmiany parametrów podatków federalnych.

Chociaż podatek dochodowy od osób prawnych trafia do budżetów regionalnych (a do 1 stycznia 2005 r. do budżetów lokalnych), parametry są jednak regulowane tylko przez ustawodawcę federalnego, który wskazuje własne dochody podatkowe budżetu federalnego i regulacyjne (i przy dochodach podatkowych niezmienionych przez długi czas). czas) stałe stawki) wpływy podatkowe budżetów regionalnych i lokalnych.

W wyniku stałego podziału własnych dochodów podatkowych jednego (nadrzędnego) budżetu pomiędzy budżety innych (niższych) szczebli systemu budżetowego, przypisane im dochody podatkowe powstają w budżetach odbiorców. Dochody podatkowe stanowiące część własnych dochodów podatkowych niektórych budżetów i na bieżąco dopisywane do budżetów innych szczebli systemu budżetowego, które nie odpowiadają poziomowi podatku w strukturze systemu podatkowego, tworzą kategorię klasyfikacyjną stałe dochody podatkowe.

Jeżeli wpływy z podatków trafiają do budżetu innego szczebla systemu budżetowego, odmiennego od poziomu podatku generowanego przez nie w systemie podatkowym, w proporcji ustalonej przez prawo za okres jednego roku obrotowego, przedmiotowe wpływy tworzą kategorii regulacyjnych dochodów podatkowych. Ustawą ustalającą proporcje podziału wpływów podatkowych pomiędzy budżety różnych szczebli systemu budżetowego w ciągu jednego roku kalendarzowego jest ustawa o budżecie na kolejny rok budżetowy.

Jednocześnie, jako regulacyjne dochody podatkowe, budżety wyższych szczebli systemu budżetowego w ciągu roku budżetowego mogą przekazywać do budżetów niższych szczebli część własnych i stałych dochodów podatkowych, a także część przekazywanych regulacyjnych dochodów podatkowych przez budżet federalny do skonsolidowanego budżetu podmiotu Federacji Rosyjskiej, które podlegają dalszemu podziałowi na podstawie własnej decyzji. Podmiot Federacji Rosyjskiej w odpowiednim udziale na rzecz budżetów lokalnych organów gmin położonych w granicach tego tematu.

Przyczyną powstania regulacyjnych dochodów podatkowych jest konieczność międzybudżetowego rozdziału w ciągu jednego roku budżetowego dochodów budżetów wyższych w kierunku budżetów niższych w celu uregulowania wielkości finansowania funkcji pełnionych przez władze, którego poziom należy do budżetów – odbiorców dochodów regulacyjnych. Charakterystycznym przedstawicielem regulacyjnych dochodów podatkowych są dochody generowane przez pobór podatku dochodowego od osób fizycznych, który jest częścią federalnego systemu podatkowego.

Główne parametry mechanizmu obliczania i płacenia podatku dochodowego od osób fizycznych są określone w Ordynacji podatkowej Federacji Rosyjskiej, natomiast proporcje podziału dochodów z jego poboru między budżet federalny a skonsolidowane budżety podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej Federacje do 1 stycznia 2005 były corocznie ustanawiane ustawą o budżecie federalnym na następny rok budżetowy. Na przykład w 2000 r. 16% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych wpłynęło bezpośrednio do budżetu federalnego, a 84% do skonsolidowanych budżetów podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej. Od 2001 roku widoczna jest tendencja do znacznego wzrostu udziału regionalnego. Proporcja podziału dochodów z podatku dochodowego od osób fizycznych przybrała następującą postać: 1% - do budżetu federalnego i 99% - do skonsolidowanych budżetów podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej.

W latach 2002-2004 na poziomie ustaw federalnych dotyczących budżetów federalnych na te lata postanowiono przenieść wszystkie dochody z podatku dochodowego od osób fizycznych do skonsolidowanych budżetów podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej. Od 2005 r. standardy podziału międzybudżetowego podatku dochodowego od osób fizycznych zostały na stałe ustalone w art. 56, 61, 611 i 612BK RF (budżety regionalne - 70%, budżety lokalne - 30%).

Nieudana próba zastosowania metody podziału wpływów podatkowych w postaci minimalnej stawki podatku od działalności hazardowej otrzymywanej przez budżet federalny oraz nieograniczonej dopłaty regionalnej do niego na warunkach stałej stawki podatkowej doprowadziła do zniesienia ustalania stawki podatkowej mechanizm i zniesienie stosowanej w podatku od gier hazardowych biznesowej metody nieograniczonej dystrybucji wpływów podatkowych do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej. Tym samym do praktyki podatkowej wprowadzono zasadę przedawnienia lub jej ostrzejszą odmianę – zasadę ścisłego ustalenia w prawie stawki podatkowej, na podstawie której uzyskuje się wpływy podatkowe ustalone w niższych budżetach.

Jednocześnie należy podkreślić, że dochody podatkowe własne generowane są w budżetach wszystkich szczebli systemu budżetowego, ponieważ każdy budżet uwzględniony w strukturze systemu budżetowego ma własny system podatków i opłat. Tymczasem stałe i regulacyjne dochody podatkowe, będące wynikiem zastosowania stałych lub przejściowych standardów odliczeń od własnych dochodów podatkowych wyższych budżetów, tworzą się tylko w budżetach regionalnych i lokalnych. Kształtowanie stałych i regulacyjnych dochodów w budżecie federalnym byłoby sprzeczne z nadrzędnością budżetu federalnego w systemie budżetowym Rosji i rzeczywistą opłacalnością podatków federalnych.

Z przedstawionych rozważań na temat dochodów podatkowych budżetów wynika, że ​​klasyfikacja wpływów podatkowych na własne, stałe i regulacyjne wynika z obiektywnych procesów wstępnego zróżnicowania, a następnie stałego lub okresowego podziału między budżety różnych szczebli system budżetowy Federacji Rosyjskiej dochodów generowanych przez ten sam podatek, gromadząc w budżecie własne dochody podatkowe, których poziom w systemie budżetowym pokrywa się z poziomem tego podatku w strukturze systemu podatkowego, a także tworzy stałe oraz regulowanie wpływów podatkowych w budżetach innych szczebli systemu budżetowego. W oparciu o usystematyzowanie relacji międzybudżetowych, które powstają na podstawie zakończonego etapu wstępnej delimitacji wpływów podatkowych, wyróżnia się dwa główne sposoby podziału własnych wpływów podatkowych niektórych budżetów pomiędzy budżety innych szczebli systemu budżetowego.

Pierwsza metoda polega na scentralizowanym podziale łącznej kwoty podatku obliczonego i zapłaconego w całości pomiędzy budżety różnych szczebli. Podatek jest obliczany i płacony przez podatników w jednej kwocie na rachunki federalnych organów skarbowych, po czym kwota ta jest rozdzielana między budżety wszystkich poziomów systemu budżetowego i budżety państwowych funduszy pozabudżetowych zgodnie ze standardami ustanowione przez prawo.

Przykładami tej metody międzybudżetowego podziału dochodów podatkowych zgodnie z ustawodawstwem budżetowym Federacji Rosyjskiej, do którego odnoszą się normy prawne odpowiednich rozdziałów Ordynacji podatkowej Federacji Rosyjskiej, mogą być mechanizmy przenoszenia dochodów z podatku dochodowego od osób fizycznych do budżetów różnych szczebli systemu budżetowego. Zgodnie z ustawą federalną z dnia 20 sierpnia 2004 r. Nr 12-FZ „O zmianach w Kodeksie budżetowym Federacji Rosyjskiej w zakresie regulacji stosunków międzybudżetowych” 70% podatku dochodowego od osób fizycznych trafia do budżetu regionalnego, 30 % - do budżetów lokalnych, z tego 10% - do budżetów osiedli, 20% - do budżetów gmin.

W przeciwieństwie do pierwszej metody międzybudżetowego podziału wpływów podatkowych, która nie przewiduje udziału podatnika w procesie podziału podatków pomiędzy budżety różnych szczebli systemu budżetowego w związku z zapłatą podatku w jednej i nierozłącznej wysokości do rachunków skarbu federalnego z jego późniejszym scentralizowanym podziałem między różne budżety, druga metoda, wręcz przeciwnie, zakłada bezpośredni udział podatników w procesie podziału kwoty podatku między budżety różnych poziomów.

Jednocześnie ujawniają się cechy drugiego sposobu międzybudżetowego podziału dochodów podatkowych w postaci dwóch sposobów niezależnego udziału podatników w procesie podziału kwoty podatku pomiędzy budżety różnych szczebli systemu budżetowego. Te dwie metody wdrażane są na etapie płatności podatku, jednak jedna z nich polega na podziale kwoty podatku przez podatnika zgodnie z ustalonymi standardami odliczania dochodów podatkowych do budżetów różnych szczebli, a druga metoda zobowiązuje podatnika do rozdzielić kwotę podatku zgodnie ze stawkami podatkowymi przypisanymi do każdego budżetu.

Rozważając pierwszy sposób samodzielnego udziału podatników w stosunkach międzybudżetowych należy zauważyć, że w praktyce naliczania i pobierania podatków nie wyklucza się sytuacji, w których podatnik może być prawnie zobowiązany do zapłaty podatku obliczonego według jednolitej stawki w kilku różnych kwotach, podzielonych zgodnie z rozkładem wpływów podatkowych pomiędzy budżety różnych szczebli systemu budżetowego.

Jako przykład takiego rozłożenia podatku, liczonego jako jedna kwota, ale podzielonego przez podatnika na kilka części przed zapłatą, można przytoczyć podatek VAT, którego łączna kwota, zgodnie ze standardami przewidzianymi w ustawie o budżet federalny na rok 2000 został podzielony przez podatników na dwie odrębne kwoty przeznaczone na wpłaty do budżetu federalnego i skonsolidowanych budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej.

Wadą mechanizmu podziału międzybudżetowego istniejącego wcześniej podatku od majątku przedsiębiorstw było to, że Ustawa Federacji Rosyjskiej z dnia 13 grudnia 1991 r. Nr 2030-I „O podatku od majątku przedsiębiorstw”, ustanawiająca szczegółowe normy dotyczące podział dochodów podatkowych między budżety regionalne i lokalne (50:50) nie wskazał, kto powinien dokonywać tego podziału – skarb federalny, regionalny organ odpowiedzialny za wykonanie budżetu regionalnego, czy też podatnik, samodzielnie dzielący obliczoną kwotę podatek na dwie równe części przed zapłaceniem. Dozwolone było zatem zarówno scentralizowane zapisywanie tego podatku do budżetów wojewódzkich z późniejszym podziałem odpowiedniej części wpływów podatkowych do budżetów lokalnych, jak i podział kwoty podatku obliczonej przez samych podatników na dwie równe części i wpłata na rzecz różne budżety.

Należy zauważyć, że metoda scentralizowanego (zstępującego) podziału dochodów podatkowych pomiędzy budżety różnych szczebli systemu budżetowego przez federalne organy skarbowe, gdy podatek wpływa na ich rachunki oraz metoda zstępującego podziału dochodów podatkowych między budżetami w zgodnie z ustalonymi standardami regulacji międzybudżetowej przez podatników samodzielnie na etapie płacenia przez nich podatku mają zastosowanie do edukacji w budżetach zarówno stałych, jak i regulacyjnych dochodów podatkowych, gdyż proporcja międzybudżetowego podziału dochodów podatkowych w tych warunkach może być albo stała , ustanowiony przez Kodeks Podatkowy Federacji Rosyjskiej lub Kodeks Budżetu RF, lub tymczasowe, ograniczone w czasie przez odpowiednią ustawę budżetową.

Drugim sposobem samodzielnego udziału podatników w procesie międzybudżetowego podziału wpływów podatkowych jest przekazywanie kwot podatkowych do budżetów różnych szczebli systemu budżetowego zgodnie ze stawkami podatkowymi przypisanymi do każdego budżetu. Cechą charakterystyczną tego sposobu podziału, charakterystyczną np. dla współczesnego podatku dochodowego od osób prawnych, jest to, że nawet przy obliczaniu kwoty podatku według ustalonych stawek dzieli się go na odrębne udziały wpisywane do różnych szczebli budżetowych. Korzystając z tej metody, podatnik samodzielnie oblicza kwotę podatku odpowiadającą poszczególnym stawkom podatkowym i wpłaca obliczone kwoty w odrębnych wpłatach do budżetów różnych poziomów systemu budżetowego.

W przypadku podatku od osób prawnych, nie tracąc ekonomicznego znaczenia jego podziału międzybudżetowego, sposób scentralizowanego podziału wpływów podatkowych przez skarb państwa lub sposób podziału wpływów podatkowych przez podatników samodzielnie według ustalonych standardów mógłby zostać zastąpiony drugim metoda niezależnej partycypacji podatników, polegająca na międzybudżetowym podziale dochodów podatkowych zgodnie z budżetowymi stawkami podatkowymi.

Zamiast wprowadzać zasadę podziału kwoty podatku między budżety regionalne i samorządowe w proporcji 50:50, można by zastosować jedną stawkę podatkową w wysokości 2% na dwie równe stawki podatkowe – 1% i 1%. Obliczone za ich pomocą kwoty podatku od nieruchomości od osób prawnych byłyby wpłacane przez podatników do różnych budżetów. Przy podziale wpływów podatkowych między budżety regionalne i lokalne według podzielonych stawek podatkowych wykluczone są negatywne skutki procesu centralizacji, które przejawiają się w postaci ewentualnego opóźnienia (i to na czas nieokreślony) w budżetach podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej udziału dochodów podatkowych prawnie należących do budżetów lokalnych.

Jednocześnie ten sposób samodzielnego udziału podatników w międzybudżetowym podziale wpływów podatkowych ma zastosowanie tylko do kształtowania stałych wpływów podatkowych, ponieważ podział jednej stawki podatkowej na odrębne stawki implikuje podział długoterminowy, oraz w konsekwencji norma przekazywania odpowiednich dochodów do budżetów różnych szczebli systemu budżetowego.

Należy zauważyć, że rozważana metoda międzybudżetowego podziału wpływów podatkowych, polegająca na samodzielnym podziale przez podatników między budżetami o różnych poziomach wpływów podatkowych, według stawek podatkowych przypisanych do każdego budżetu, jest przez badaczy indywidualnych uznawana wśród innych metod i metod dystrybucji wpływów podatkowych wykorzystywanych w sektorze publicznym jako podstawowa i najbardziej efektywna opcja relacje międzybudżetowe, przyczyniające się do stabilnego przepływu procesu budżetowego, rzetelnego planowania wpływów podatkowych oraz przewidywalnego rozwoju finansów terytorialnych. Stanowisko tych badaczy sprowadza się do tego, że relacje międzybudżetowe muszą być budowane w oparciu o stawki podzielone między wszystkie poziomy systemu budżetowego państwa. Dzielona stawka podatkowa pozwoli samorządom samodzielnie zatwierdzać budżet przed rozpoczęciem roku budżetowego i planować budżet na rozwój strategiczny, a także stymulować wzrost ściągalności podatków.

Rozważając sposoby podziału wpływów podatkowych między budżety różnych szczebli, należy zauważyć, że w niektórych przypadkach podatek płacony jest przez podatnika centralnie w jednej kwocie, z późniejszym podziałem między budżety federalnych organów skarbowych, a w innych przypadkach podatnik może rozdzielić kwotę na dwa sposoby: albo na etapie kalkulacji dla indywidualnego podatku rozdziela kwotę podatku pomiędzy różne budżety, albo wpłacając obliczoną kwotę podatku, dzieli ją na części odpowiadające normom podziału wpływów podatkowych między budżetami różnych szczebli systemu budżetowego.

Gdy podatek wpływa centralnie w jednej kwocie na konta skarbu federalnego (jest to proces podziału dochodów podatkowych nie ingerujący w sam mechanizm obliczania podatku), wówczas standardy podziału wpływów podatkowych między budżety różnych poziomów systemu budżetowego, które obowiązują na stałe, są wskazane w RF BC.

Jeżeli odpowiedzialność za międzybudżetową dystrybucję dochodów podatkowych przypisze się podatnikom, którzy we własnym zakresie będą musieli rozłożyć podatek na odrębne kwoty w celu przeniesienia ich do różnych budżetów, to taki sposób podziału dochodów podatkowych wpływa bezpośrednio na jeden z dwóch strukturalnych elementy modelu podatkowego – albo stawka podatkowa, albo zapłata podatków. W takim przypadku standardy odliczeń wpływów podatkowych, które obowiązują na stałe, powinny zostać określone w odpowiednim rozdziale Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej, który reguluje zasady obliczania i płacenia określonego (rozdzielonego) podatku.

W odniesieniu do regulacyjnych dochodów podatkowych, niezależnie od tego, czy kwota podatku jest rozdzielana między budżetami centralnie przez federalne organy skarbowe, czy przez podatników niezależnie na etapie obliczania lub opłacania podatku, proporcje odliczeń, które są zasadniczo ważne przez jeden rok obrotowy, są ustanowiony w odpowiedniej ustawie budżetowej, który zajmuje odrębną pozycję w systemie normatywnych aktów prawnych i nie jest zawarty w strukturze ani RF BC, ani RF Tax Code.

Funkcje każdego poziomu budżetu muszą odpowiadać jego przychodom, co jest jedną z podstawowych zasad federalizmu budżetowego. Podatki są głównym źródłem dochodów budżetów wszystkich szczebli administracji. W konsekwencji relacje między podmiotami stosunków międzyrządowych zależą od sposobu podziału podatków w systemie państwowym. Najważniejszymi kryteriami oceny opodatkowania w teorii ekonomii są sprawiedliwość i efektywność. Obecnie obok tradycyjnych zasad badania polityki podatkowej w kontekście międzyrządowym stosuje się nowe podejścia, co tłumaczy się pojawieniem się nowych zmiennych wpływających na proces podatkowy. Rozważając zatem efektywność opodatkowania, należy zwrócić uwagę na potencjalne „lokalne zniekształcenie” powodowane przez zróżnicowane podejście do polityki podatkowej w różnych podmiotach Federacji Rosyjskiej. Badając sprawiedliwość opodatkowania, należy zwrócić uwagę, w jakim stopniu rozkład obciążenia podatkowego między rezydentami różnych podmiotów Federacji Rosyjskiej jest równoważny.

Instrumentami pionowego dostosowania budżetu są:

- zmiana istniejącego systemu rozgraniczenia kompetencji (mandatów);

- dostosowanie dodatkowych standardów dla odliczeń od podatków otrzymywanych przez budżet podmiotu Federacji Rosyjskiej, przydzielonych gminom w perspektywie długoterminowej;

- dotacje z funduszy regionalnych na wsparcie finansowe gmin (transfer generalny);

- transferowe standardy odliczeń od podatku dochodowego (mają pewne podobieństwa z udziałem kapitałowym w dochodach podatkowych w oparciu o wykorzystanie formuł transferowych);

- „negatywne” transfery z gmin zamożnych do odpowiednich funduszy wsparcia finansowego.

Narzędzia budżetowej wyrównywania poziomego obejmują:[17]

- dotacje z gminnych funduszy pomocowych (przelew ogólny);

- dotacje z funduszy współfinansowania wydatków socjalnych (celowe transfery warunkowe na wydatki bieżące);

- dotacje z Gminnych Funduszy Rozwoju (celowe transfery warunkowe nakładów inwestycyjnych);

- transferowe standardy odliczeń od podatku dochodowego (mają pewne podobieństwa do udziału kapitałowego w dochodach podatkowych opartego na wykorzystaniu formuł transferowych).

W kontekście międzyrządowym na szczególną uwagę zasługują wertykalne i horyzontalne umowy podatkowe oraz stopień ich wpływu na „zdrowie” międzyrządowego systemu stosunków budżetowych.

Międzyrządową politykę podatkową można warunkowo podzielić na pionową i poziomą.

Polityka pionowa ma na celu ustanowienie efektywnych relacji między władzami federalnymi, regionalnymi i lokalnymi, czyli od góry do dołu struktury rządowej. Polityka horyzontalna opiera się na teorii wyboru podatkowego samorządów regionalnych i lokalnych.

Podatek dochodowy od osób fizycznych powinien być przypisany do rządu centralnego, ponieważ jest to bardzo stabilna podstawa. Taka konsolidacja zapewnia zapobieganie migracji wewnątrz państwa. Ponieważ ta podstawa opodatkowania charakteryzuje się stosunkowo dużą elastycznością dochodową, zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być wykorzystane do osiągnięcia celów stabilizacyjnych. Przepisanie progresywnego podatku dochodowego od osób fizycznych rządowi centralnemu zapewnia efektywną redystrybucję dochodów, podczas gdy nieprogresywny podatek dochodowy można również przypisać samorządom terytorialnym.

Ponieważ dochód z podatku dochodowego od osób prawnych różni się w zależności od etapu cyklu koniunkturalnego, musi on trafić do rządu centralnego. W Rosji podatek dochodowy można uznać za analogię tego podatku.

Podatek od wartości dodanej jest podatkiem pośrednim opartym na zasobach. Jego recepta dla rządu centralnego jest wyjaśniona trudnościami, jakie mogą mieć niezależne samorządy lokalne w ustalaniu podstawy opodatkowania dla korporacji transnarodowych i międzypaństwowych.

Rząd centralny powinien zająć się dochodami z tych podatków, których podstawa jest bardzo nierównomiernie rozdzielona pomiędzy poddanych Federacji Rosyjskiej. W szczególności podatek od zasobów naturalnych powinien zostać scentralizowany, aby uniknąć dysproporcji geograficznych między regionami i zapobiec zakłóceniom „przydziału”, które mogą wynikać z lokalnego opodatkowania zasobów naturalnych. W Rosji los takich podatków pozostaje przedmiotem ostrego sporu między niektórymi władzami regionalnymi a centrum federalnym.

Podatki od niemobilnych czynników produkcji, takich jak nieruchomości, są źródłem dochodów samorządów. Zgodnie z modelem amerykańskiego profesora C. Tiebouta istnieje pośredni związek między stawkami podatków lokalnych a dochodami władz lokalnych, ponieważ podatek wpływa na efektywność decyzji podejmowanych przez konsumentów. Jeżeli podstawa opodatkowania jest mobilna, wówczas wyższa lub niższa stawka podatkowa zachęca mieszkańców do opuszczenia regionu[18].

W statystyce europejskiej wskaźnik „podatki lokalne” obejmuje dochody generowane w ramach systemu podatków dzielonych i zapewniające władzom lokalnym część podatku pobieranego na ich terytorium, która nie jest oddzielona od dochodów związanych wyłącznie z podatkami lokalnymi.

Wspólne dochody podatkowe zmniejszają pionowe dysproporcje i zapewniają pewną autonomię, ale same w sobie nie mogą zagwarantować odpowiedzialności samorządów lokalnych przed społeczeństwem i uniemożliwić im ustalanie własnego poziomu świadczenia usług poprzez ich własny poziom opodatkowania.

W tym celu organy samorządu terytorialnego muszą przede wszystkim dysponować wyłącznie lokalnymi podatkami, których stawki mają prawo ustalać samodzielnie. Wykraczając jednak poza unijną Kartę Samorządu Lokalnego, wyższy stopień autonomii lokalnej można osiągnąć poprzez przyznanie samorządom prawa do ustalania własnych odliczeń podatkowych i podstawy opodatkowania.

Podatkiem generującym największe przychody jest podatek dochodowy od osób fizycznych. Wiele krajów stosuje go jako podatek wyłącznie lokalny lub dzielony.

Udział dochodów z tego podatku w ogólnej kwocie wpływów z podatków lokalnych w sześciu krajach o największej decentralizacji podatkowej jest bardzo wysoki: w Szwecji – 99,62; Finlandia - 86,99; Dania - 92,77; Norwegia - 81,80; Szwajcaria - 77,02; Islandia - 73,49%.

We wszystkich tych krajach podatek ten ma charakter wyłącznie lokalny, a władze lokalne w Szwecji, Finlandii, Danii i Szwajcarii mają możliwość ustalenia stawki podatku według własnego uznania.

W innych krajach podatek dochodowy od osób fizycznych również zajmuje ważne miejsce w lokalnym systemie podatkowym: w Belgii stanowi 61,54% wpływów z podatków lokalnych, w Czechach – 82,36, w Niemczech – 80,38, w Luksemburgu – 92,82%.

Teoretycznie łatwo wyobrazić sobie system, w którym przekazywanie funduszy samorządom opiera się wyłącznie na wpływach wyłącznie z podatków lokalnych, uzupełnianych w razie potrzeby pożyczkami spłacanymi również z wpływów z podatków lokalnych. W takiej sytuacji władze lokalne będą miały swobodę wyboru poziomu podatków lokalnych, w oparciu o konieczność sfinansowania własnych wydatków.

Jednak taki system nie istnieje w żadnym kraju. W 1994 r. były tylko dwa kraje, w których własne dochody podatkowe stanowiły ponad 50% łącznych dochodów gmin – Dania (ok. 51%) i Szwecja (ok. 61%).

O wiele lepiej jest finansować niektóre rodzaje lokalnych usług publicznych poprzez płatności za te same usługi. W 1994 r. łączne wpływy z podatków lokalnych i opłat za świadczone usługi w Danii stanowiły około 73%, aw Szwecji – 69% ogółu dochodów budżetów lokalnych. Podobne wartości osiągnięto jedynie w Szwajcarii (około 70% w 1993 r.).

Uważa się, że parametry finansowania danej usługi muszą być zgodne z wymogami przejrzystości i podziału odpowiedzialności. Tak więc, jeśli chodzi o usługi, których świadczenie państwo powierza samorządom pośredniczącym, logiczne i preferowane byłoby finansowanie odpowiednich kosztów poprzez transfery.

Podobnie, jeśli państwo uważa, że ​​pewna lokalna usługa publiczna powinna gwarantować obywatelom minimalny poziom usług w jednolitej stawce na całym terytorium, a samorządy muszą zatem przestrzegać pewnych standardów, finansowanie takich gwarantowanych usług może być przynajmniej częściowo finansowane. konto przelewowe.

Jednak wszystkie te okoliczności mogą tylko częściowo uzasadnić wagę transferów finansowych. W rzeczywistości w większości krajów europejskich ich własne zasoby finansowe nie przekraczają i? dochodów budżetów lokalnych, co rodzi uzasadnione pytanie o przyczyny tak ograniczonej samodzielności podatkowej samorządów. Każdy kraj na swój sposób definiuje kwestie upodmiotowienia i decentralizacji finansowej. Aby wypełnić uprawnienia, bezwzględna wartość kosztu zasobów finansowych w różnych krajach nie jest taka sama. Jest znacznie wyższy w krajach rozwiniętych. W niektórych byłych krajach socjalistycznych (np. Bułgaria, Czechy, Polska) jest też stosunkowo duży, podczas gdy w innych (np. Armenia, Gruzja, Azerbejdżan) wciąż jest niewielki. Z punktu widzenia zachowania proporcji i ich analizy istotne są wskaźniki względne.

We wszystkich krajach własne wpływy z podatków lokalnych budżetów nie wystarczają na pokrycie kosztów. Wiąże się to oczywiście z niechęcią rządu centralnego do zapewnienia samorządom pełnej samodzielności podatkowej w obawie, że wyjście spod kontroli polityki prowadzonej na szczeblu lokalnym może być przeszkodą lub, co gorsza, zgubą dla prowadzonej polityki gospodarczej na poziomie państwa do poziomu awarii. Ponadto władze centralne muszą dysponować środkami niezbędnymi do sfinansowania licznych wydatków publicznych.

Aby uzasadnić potrzebę kontroli polityki podatkowej władz lokalnych, często przywołuje się szereg czynników makroekonomicznych. W krajach, w których podatek dochodowy od osób fizycznych nakładany jest przez samorządy, krańcowa stawka tego podatku zazwyczaj nie jest kontrolowana przez państwo. Dotyczy to w szczególności krajów skandynawskich. Dyskusje najczęściej kojarzą się z konsekwencjami wysokich stawek krańcowych; jednak w żadnym kraju nordyckim stawka podatku dochodowego od osób fizycznych nie może być uznana za zbyt wysoką: np. w Finlandii średnia krańcowa stawka podatku lokalnego nie przekracza 18%, aw innych krajach skandynawskich – 30%.[19]

Problemy mogą się jednak pojawić również ze względu na to, że rządy potrzebują również środków z podatku dochodowego. A to można uznać za pewne ograniczenie lokalnego potencjału podatkowego. Najczęstszym argumentem przeciwko podatkom czysto lokalnym jest ryzyko deficytu na pokrycie bieżących wydatków budżetowych, ze wszystkimi wynikającymi z tego i znanymi niebezpiecznymi konsekwencjami makroekonomicznymi.

Temat 3. PODSTAWY PROCESU BUDŻETOWEGO

3.1. Czynniki wpływające na proces budżetowy

Cechy procesu budżetowego są zdeterminowane formami władzy i strukturą państwową kraju. Krajowy system podatkowy powinien być skoordynowany i zrównoważony. W szczególności państwo jest zobowiązane do zapewnienia rozłożenia obciążeń podatkowych zgodnie z potencjałem podatkowym. Istnienie różnych poziomów podatków utrudnia znalezienie odpowiednich rozwiązań.

Ponadto złożona organizacja terytorialna wiąże się z dodatkowymi trudnościami w zakresie definiowania zadań stojących na tym czy innym poziomie. Ponieważ charakter i skala tych zadań determinują wybór rozwiązań finansowych, wspomniane trudności nieuchronnie przeradzają się w przeszkody dla niezależności podatkowej.

Różnice występujące na każdym poziomie terytorialnym (demograficznym, socjologicznym, terytorialnym itp.) między jednostkami terytorialnymi mogą zmniejszać skuteczność decyzji w zależności od konkretnego przypadku.

Kraje związkowe charakteryzują się jednością procesu budżetowego i jednocześnie jego decentralizacją. Jednocześnie o jedności decyduje wspólność zasad oraz konstytucyjno-prawne ramy organizacji procesu budżetowego.

Etapy procesu budżetowego to:

1) sporządzanie budżetów;

2) rozpatrzenie i uchwalenie ustawy o budżecie państwa, decyzji w sprawie budżetów lokalnych;

3) wykonanie budżetu, w tym, w razie potrzeby, zmiany ustawy o budżecie państwa, decyzji w sprawie budżetów lokalnych;

4) sporządzenie i rozpatrzenie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podjęcie decyzji w jego sprawie.

Na wszystkich etapach procesu budżetowego prowadzona jest kontrola finansowa i audyt oraz ocena efektywności wykorzystania środków budżetowych.

Podstawowe ramy prawne procesu budżetowego są co do zasady zawarte w konstytucjach państw, które określają głównych uczestników procesu budżetowego (parlament, prezydent, rząd, ministerstwo finansów) oraz ich główne uprawnienia. Ponadto istnieją szczególne akty prawne regulujące normy materialne i proceduralne w kwestiach budżetowych. Zasada decentralizacji w państwie federalnym zakłada obecność w strukturze ram regulacyjnych procesu budżetowego bloku legislacyjnego na poziomie podmiotów federacji.

Organizacja procesu budżetowego w różnych krajach ma zarówno cechy wspólne, jak i specyficzne. Na przykład w państwach o kontynentalnym systemie prawa budżet co do zasady przyjmowany jest w formie jednego aktu ustawodawczego (Francja, Niemcy), natomiast w krajach prawa anglosaskiego opracowywane są odrębne akty ustawodawcze część dochodowa i wydatkowa budżetu (Wielka Brytania, Kanada, USA).

Najważniejszą zasadą procesu budżetowego, wspólną dla wszystkich odmian jego schematu organizacyjnego, jest wymóg ujmowania w budżecie i zatwierdzania przez parlament wszystkich dochodów i wydatków państwa. Normy legislacyjne wielu krajów wyraźnie podkreślają potrzebę zapewnienia jedności dochodów i wydatków, czyli równowagi budżetowej.

Punktem wyjścia procesu budżetowego jest inicjatywa budżetowa. Zgodnie z powszechną praktyką prawo inicjatywy budżetowej przysługuje najwyższemu organowi władzy wykonawczej – rządowi (Wielka Brytania, Niemcy itp.) lub prezydentowi (USA, Francja). W żadnym kraju parlament nie ma takiego prawa; do jego funkcji należy wprowadzanie poprawek i zatwierdzanie projektów ustaw proponowanych przez rząd.

Przygotowaniem budżetu we wszystkich państwach zajmują się również władze wykonawcze, które na tym etapie określają wielkość budżetu, parametry polityki podatkowej i pieniężnej oraz główne kierunki wydatkowania środków. Technologia tej pracy w różnych krajach ma ze sobą wiele wspólnego, po pierwsze, zbieżność polega na zdecentralizowanym przygotowaniu projektu budżetu. Obejmuje wszystkie ministerstwa i departamenty, które opracowują kosztorysy. Jednocześnie wszystkie ministerstwa i departamenty otrzymują od MF liczby kontrolne do ewentualnych alokacji, w ramach każdego z nich w tę działalność zaangażowane są również różne departamenty, których propozycje ostatecznie podsumowuje minister lub kierownik departamentu . Z kolei wnioski z ministerstw i departamentów agregowane są przez Ministerstwo Finansów.

Kolejnym etapem procesu budżetowego jest procedura jego rozpatrzenia i uchwalenia ustawy budżetowej. Etap ten jest realizowany przez parlament, którego działania skupiają się na rozpatrywaniu kwestii wpływu środków do budżetu oraz ich wydatkowania w obszarach priorytetowych. Ten etap charakteryzuje się również organizacyjną decentralizacją procesu budżetowego. Projekt budżetu staje się przedmiotem rozważań w wielu komisjach i komisjach sejmowych. Ponadto prace te obejmują drugą izbę parlamentu, w ramach której wiele komisji i komisji jest również zaangażowanych w proces budżetowy. W przypadku braku porozumienia między izbami technologia parlamentarnego uchwalenia budżetu przewiduje możliwość powołania komisji pojednawczej.

W procedurze uchwalania budżetu w krajach o prezydenckiej formie rządów ważną rolę odgrywa prezydent, któremu przysługuje prawo weta zawieszającego, z którego skorzystanie wiąże się zwrot budżetu do ponownego rozpatrzenia w parlamencie.

Przyjęta ustawa budżetowa podlega ogłoszeniu przez głowę państwa. W niektórych krajach (np. w Niemczech) przewidziana jest procedura kontrasygnaty, która poprzedza ogłoszenie ustawy budżetowej, po czym jest ona publikowana w dzienniku urzędowym.

Ostatnim etapem procesu budżetowego jest kontrola finansowa wykonania budżetu. Na tym etapie obowiązuje również zasada decentralizacji. W czynnościach kontrolnych uczestniczą organy zarówno władzy ustawodawczej, jak i wykonawczej. Organami tymi są nie tylko parlament i rząd (przede wszystkim Ministerstwo Finansów), ale także organy specjalnie powołane do przeprowadzania wyłącznie kontroli budżetowej i finansowej – izby obrachunkowe. We wszystkich krajach związkowych w procesie budżetowym rząd federalny dąży do ograniczenia i poddania kontroli podmiotów federacji, którym konstytucja i ustawodawstwo przyznają znaczną samodzielność w tej materii. W praktyce federacja ma bezwarunkowe pierwszeństwo w stanowieniu prawa budżetowego i sprawuje faktyczną kontrolę nad działalnością podmiotów federacji w tym zakresie. Tym samym podział kompetencji federacji i jej podmiotów w sferze procesu budżetowego jest regulowany wyłącznie przez ustawodawstwo federalne. Ponadto w żadnej z federacji nie jest przewidziane uregulowanie kwestii stosunku kompetencji budżetowych federacji i jej podmiotów na podstawie umów o rozgraniczeniu odpowiednich kompetencji.

3.2. Proces budżetowy: podstawy i etapy prawne i organizacyjne

Ustawa budżetowa Federacji Rosyjskiej - jest to zbiór norm finansowych i prawnych, które ustalają strukturę struktury budżetowej i systemu budżetowego Rosji, procedurę tworzenia dochodów budżetowych i listę wydatków, regulują proces budżetowy, określają procedurę tworzenia oraz wykorzystanie państwowych środków budżetowych i pozabudżetowych w celu finansowego wsparcia rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz wzmocnienia obronności państwa.

Federacja Rosyjska, podobnie jak podmioty Federacji Rosyjskiej, mają własne obszary kompetencji lub podmioty jurysdykcji. Jeżeli akty normatywne uchwalone przez podmioty Federacji Rosyjskiej wykraczają poza ich kompetencje, nie mają mocy prawnej.

Głównym źródłem prawa finansowego i budżetowego w Rosji jest Konstytucja RF, który zawiera główne podstawowe postanowienia budżetu. Oprócz Konstytucji źródłami prawa budżetowego w Rosji są:

- ustawy federalne Federacji Rosyjskiej;

- akty prawne organów przedstawicielskich i wykonawczych władzy państwowej, samorządu terytorialnego;

- akty prawne organów władzy specjalnej kompetencji (dekrety Prezydenta Federacji Rosyjskiej), które zawierają przepisy prawa jako uzupełnienie i rozwinięcie Konstytucji.

Konstytucja Federacji Rosyjskiej najwięcej uwagi poświęca działalności budżetowej państwa, co tłumaczy się istotną rolą budżetu jako centralnego ogniwa systemu finansowego.

Artykuł 106 Konstytucji stanowi, że ustawy federalne uchwalone przez Dumę Państwową w następujących kwestiach podlegają obowiązkowemu rozpatrzeniu w Radzie Federacji:

a) budżet federalny;

b) podatki i opłaty federalne;

c) regulacje finansowe, walutowe, kredytowe, celne, emisja pieniędzy;

d) ratyfikacja i wypowiedzenie umów międzynarodowych Federacji Rosyjskiej itp.

Zgodnie z art. 71 Konstytucji do kompetencji Federacji Rosyjskiej należą: budżet federalny; podatki i opłaty federalne; federalne fundusze rozwoju regionalnego; zagraniczne stosunki gospodarcze Federacji Rosyjskiej. Art. 132 Konstytucji określa kompetencje organów samorządu terytorialnego, które samodzielnie zarządzają mieniem komunalnym, tworzą, uchwalają i wykonują budżet gminy, ustalają podatki i opłaty lokalne, utrzymują porządek publiczny, a także rozstrzygają inne sprawy o znaczeniu lokalnym.

Proces budżetowy - działalność organów państwowych, samorządów terytorialnych i uczestników procesu budżetowego, uregulowanych normami prawa, przy sporządzaniu i opiniowaniu projektów budżetów, projektów budżetów państwowych funduszy pozabudżetowych, uchwalaniu i wykonywaniu budżetów i budżetów państwowych funduszy pozabudżetowych środków budżetowych, a także monitorowanie ich wykonania (art. 6 BK RF).

Proces budżetowy obejmuje trzy etapy działalności budżetowej:

1) sporządzanie budżetów;

2) rozpatrywanie i zatwierdzanie budżetów;

3) wykonanie budżetów;

Integralną częścią procesu budżetowego jest regulacja budżetowa - redystrybucja środków finansowych między budżetami różnych szczebli.

Przed przyjęciem RF BC głównym aktem prawnym regulującym proces budżetowy w Rosji była ustawa RSFSR z dnia 10 października 1991 r. Nr 1734-I „O podstawach struktury budżetowej i procesu budżetowego RSFSR” . Obecnie normy dotyczące realizacji procesu budżetowego, oprócz RF BC, zawarte są w wielu innych ustawach Federacji Rosyjskiej, ustawach (decyzjach organów przedstawicielskich) podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej, regulacyjne akty prawne wydawane przez organy wykonawcze (na przykład w opracowanych Regulaminach sporządzania i wykonywania budżetów Ministerstwo Finansów Federacji Rosyjskiej i podobne ministerstwa podmiotów Federacji Rosyjskiej).

RF BC zawiera normatywne akty prawne regulujące budżetowe stosunki prawne. W związku z tym Prezydent Federacji Rosyjskiej ma prawo wydawać dekrety regulujące budżetowe stosunki prawne, co nie powinno być sprzeczne z Kodeksem budżetowym Federacji Rosyjskiej i innymi ustawami. W przypadku konfliktu pomiędzy FR BC a aktami normatywnymi podpisanymi przez Prezydenta FR lub Rząd FR zastosowanie ma FR BC.

Federalne organy władzy państwowej, organy władzy państwowej podmiotów Federacji Rosyjskiej przyjmują w granicach swoich kompetencji normatywne akty prawne regulujące budżetowe stosunki prawne.

Jeżeli umowa międzynarodowa Federacji Rosyjskiej ustanawia inne zasady niż przewidziane przez ustawodawstwo budżetowe Federacji Rosyjskiej, stosuje się przepisy umowy międzynarodowej. Od tej reguły jest jednak wyjątek: umowy międzynarodowe Federacji Rosyjskiej dotyczą bezpośrednio budżetowych stosunków prawnych, z wyjątkiem przypadków, gdy z umowy międzynarodowej wynika, że ​​ich stosowanie wymaga wydania aktów krajowych.

Ustawy budżetowe Federacji Rosyjskiej nie mają mocy wstecznej i mają zastosowanie do stosunków powstałych po ich wejściu w życie, chyba że kodeks budżetowy RF lub prawo federalne stanowią inaczej.

Źródłami prawa budżetowego są zatem Konstytucja Federacji Rosyjskiej, Kodeks Budżetowy Federacji Rosyjskiej oraz inne regulacyjne akty prawne wydawane przez Prezydenta Federacji Rosyjskiej, organy wykonawcze Federacji Rosyjskiej, samorząd terytorialny, regulujące budżet stosunki prawne w granicach ich kompetencji.

Te akty prawne tradycyjnie klasyfikuje się zgodnie z ich właściwościami prawnymi, zwracając uwagę na:

1) akty normatywne ustalające ogólne zasady dla uczestników stosunków finansowych, regulujące niektóre rodzaje stosunków finansowych; określić specyficzne cechy odpowiedniego rodzaju relacji finansowych;

2) ustaw finansowych i planistycznych, których znaczna część jest typowa dla prawa budżetowego, w tym budżetu federalnego, budżetów państwowych republik, planów finansowych innych organizacji finansowych.

Przyjęcie w 1998 r. Kodeksu budżetowego Federacji Rosyjskiej oznaczało przejście do jakościowo nowego etapu regulacji stosunków budżetowych w Federacji Rosyjskiej. Jednak nie wszystkie problemy zostały rozwiązane.

Od sześciu lat przyjęto 24 ustawy o zmianach w RF BC. Zmiany dotyczyły m.in. takich kwestii jak wydatki, zadłużenie, wprowadzenie i rozpatrzenie projektu budżetu (2000), „dochody pozabudżetowe” (2002), Fundusz Stabilizacyjny (2003), relacje międzybudżetowe (2004), sprawy sądowe (2005).[20]

Ponadto zmiany w RB BC dokonywano w sposób ciągły (średnio raz na kwartał) i jednocześnie niemal co roku przyjmowano zmiany fundamentalne dla systemu budżetowego. Z jednej strony wynikało to z rozwoju metodologii i wymagań praktyki, z drugiej zaś było konsekwencją występowania w Kodeksie dużej liczby nierozwiązanych kwestii, luk i wewnętrznych sprzeczności. W rezultacie fragmentacja Kodeksu rosła, a jego ogólna niestabilność ograniczała jego stosowanie.

W tych warunkach główny ciężar regulacyjny spadł na ustawę federalną o budżecie federalnym, która z jednej strony została zmuszona do zawieszenia szeregu norm kodeksu, co oczywiście nie odpowiada podstawowym zasadom zarządzanie finansami publicznymi. Z drugiej strony ustawa budżetowa została zmuszona do zawarcia dużej liczby norm prawnych wykraczających poza jej przedmiot.

Głównym powodem wprowadzenia zmian do RF BC, które weszły w życie 1 stycznia 2008 r., jest to, że Kodeks odzwierciedla stan rozumienia zarządzania finansami publicznymi na początku do połowy lat 90-tych. Zawiera absolutnie poprawne zasady, którymi kieruje się większość krajów świata. Ponadto zawiera szereg elementów, które dopiero zaczynają być aktywnie wykorzystywane w praktyce budżetowej, w szczególności średniookresowe planowanie finansowe, a nawet budżetowanie zadaniowe. Inna sprawa, że ​​normy te nie tworzą integralnego systemu, nie stymulują rozwoju procesu budżetowego i wymagają ich praktycznego stosowania, a wiele zapisów Kodeksu utrudnia opracowywanie i stosowanie nowych zasad organizacji procesu budżetowego. W tym zakresie od 1 stycznia 2008 r. zmieniono około 2/3 obowiązujących norm Kodeksu. Jednocześnie prawie połowa artykułów znajduje się w nowym wydaniu, dodatkowo Kodeks uzupełniany jest o nowe artykuły. Strukturalnie poprawki te można połączyć w sześć bloków (tabela 3.1), z których dwa, oparte na dokumentach koncepcyjnych zatwierdzonych przez rząd Federacji Rosyjskiej i odzwierciedlające istotę trwającej reformy budżetowej, są dla nas najważniejsze.

Podstawowe zasady i koncepcje systemu budżetowego, język, w którym napisane są przepisy budżetowe, muszą być uniwersalne i nie pozwalać na żadną dodatkową interpretację. Jakiekolwiek zniekształcenie lub inna interpretacja tych pojęć naruszy jedność prawodawstwa.

Reformy relacji międzybudżetowych i procesu budżetowego dotyczą tylko władz różnych szczebli i rodzajów, podczas gdy konsumenci usług budżetowych wchodzą w interakcję przede wszystkim z instytucjami budżetowymi. Decentralizacja zarządzania finansami publicznymi na poziomie makro i mezo stwarza przesłanki i warunki dla najtrudniejszej części reformy budżetowej – reorganizacji instytucji budżetowych, „mikrodecentralizacji” zarządzania finansami publicznymi, „denacjonalizacji” produkcji znaczną część usług budżetowych.

Obecny stan budżetowy i prawny instytucji budżetowych nie pozwala nam liczyć na skuteczne świadczenie usług budżetowych ze względu na występowanie głębokich sprzeczności wewnętrznych między:

- pomocnicza odpowiedzialność państwa i niekontrolowalność „pozabudżetowych” zobowiązań instytucji budżetowych;

- formalnie równy status prawny i faktycznie różny status finansowo-ekonomiczny instytucji budżetowych;

- umiarkowane niedofinansowanie „przeciętnie” i niedopuszczalnie niskie finansowanie budżetowe w niektórych przypadkach oraz obecność znacznych środków pozabudżetowych w innych;

- formalne bezpłatne i ogólnie dostępne oraz realnie odpłatne i selektywne świadczenie usług budżetowych;

- „twarde” szacunkowe finansowanie i „miękkie” wykorzystanie dochodów pozabudżetowych;

- ograniczone uprawnienia formalne i nieograniczone możliwości nieformalne instytucji budżetowych.

Dla niektórych organizacji (uniwersytety, przychodnie, poszczególne szkoły) obecny stan instytucji budżetowych jest zbyt sztywny, zmuszając je do funkcjonowania w trybie nieformalnym, dla innych (organy ścigania, jednostki wojskowe) zbyt „miękki”, odwracający je do czynności niezwiązanych z głównymi funkcjami.

Zgodnie z zatwierdzonymi przez Rząd Federacji Rosyjskiej zasadami restrukturyzacji sektora publicznego w Federacji Rosyjskiej konieczne jest wyraźne wyodrębnienie instytucji budżetowych i organizacji o innych formach organizacyjno-prawnych (instytucje autonomiczne, autonomiczne organizacje non-profit), które świadczą usługi publiczne (tabela 3.2).

Reforma sieci budżetowej przewiduje dwa rodzaje środków powiązanych pod względem treści i harmonogramu.

Po pierwsze, proponuje się zaostrzenie reżimu wykorzystania środków budżetowych dla instytucji budżetowych: wszystkie dochody pozabudżetowe powinny być planowane w ramach budżetu i wykorzystywane tylko w ramach jednego kosztorysu, limitów zobowiązań budżetowych i konta osobistego w skarbcu.

Jednocześnie można ustanowić procedurę, w której część jego dochodów ze świadczenia usług odpłatnych lub częściowo odpłatnych jest „automatycznie” ujmowana w oszacowaniu instytucji. Musimy wyjść z tego, że w takim statusie powinna pozostać znacznie mniejsza liczba instytucji niż obecnie. Część z nich powinna zostać scalona, ​​przeprofilowana lub przekazana pod jurysdykcję innych władz wykonawczych (w tym innych szczebli).

Po drugie, należy stworzyć możliwości przekształcenia instytucji budżetowych w organizacje o innych formach organizacyjno-prawnych (instytucja autonomiczna, autonomiczna organizacja non-profit). Takie organizacje nie zostaną wpisane do rejestru odbiorców środków budżetowych, będą miały własne rachunki bankowe, a państwo nie będzie odpowiadać za ich zobowiązania. Środki pozabudżetowe i dochody własne, oprócz finansowania z budżetu faktycznie wykonywanych usług budżetowych, po ich udostępnieniu, instytucje te mogą je przechowywać i rozporządzać według własnego uznania (z zastrzeżeniem celów statutowych). Jednocześnie będą mieli prawo (a czasem gwarancje) do otrzymywania finansowania budżetowego na świadczenie usług budżetowych w postaci zadania państwowego (gminnego), finansowania per capita itp.

Na każdym poziomie decentralizacji zarządzania finansami publicznymi można znaleźć te same elementy, w odniesieniu do których konieczne jest wdrożenie zasadniczo podobnych działań. Głównymi z nich są czytelna i maksymalnie „sztywna” konsolidacja uprawnień (praw i obowiązków) oraz zasobów, a także tworzenie warunków konkurencyjnych, wsparte w początkowym okresie dodatkowymi („bezpośrednimi”) zachętami i antyzachętami. Jeżeli reformy te będą konsekwentnie przeprowadzane (jak to było do niedawna w sferze relacji międzybudżetowych i kontynuowane w ramach realizacji Koncepcji reformy procesu budżetowego), to w niedalekiej powstanie znacznie efektywniejszy model zarządzania finansami publicznymi, czyli zostanie rozwiązane główne zadanie współczesnego cyklu okresu przejściowego.

System organów posiadających uprawnienia budżetowe obejmuje władze finansowe, władze monetarne (Bank Centralny Federacji Rosyjskiej (Bank Rosji)), państwowe (miejskie) organy kontroli finansowej (Izba Rachunkowa Federacji Rosyjskiej, kontrolne i finansowe organy wykonawcze, kontrola organy regionalnych i lokalnych organów przedstawicielskich).

Główne zadania procesu budżetowego:

- identyfikacja zasobów materialnych i finansowych państwa;

- Obliczanie dochodów budżetowych jak najbardziej zbliżone do rzeczywistości;

- najdokładniejsze obliczenie wydatków budżetowych;

- Zapewnienie maksymalnej równowagi budżetów;

- harmonizacja budżetów z realizowanym programem gospodarczym;

- wdrożenie regulacji budżetowych w celu redystrybucji źródeł dochodów między budżetami różnych szczebli, sektorów gospodarki, regionów gospodarczych itp.

3.3. Uczestnicy procesu budżetowego, ich uprawnienia

Uczestnikami procesu budżetowego posiadającymi uprawnienia budżetowe na poziomie federalnym są:

- Prezydent Federacji Rosyjskiej;

- Duma Państwowa Zgromadzenia Federalnego Federacji Rosyjskiej;

- Rada Federacji Zgromadzenia Federalnego Federacji Rosyjskiej;

- Rząd Federacji Rosyjskiej;

- Ministerstwo Finansów Federacji Rosyjskiej;

- Skarb Federalny;

- organy pobierające dochody budżetowe;

- Centralny Bank Federacji Rosyjskiej (Bank Rosji);

- Izba Rachunkowa Federacji Rosyjskiej;

- Federalna Służba Nadzoru Finansowego i Budżetowego;

- państwowe fundusze pozabudżetowe;

- główni zarządcy i zarządcy funduszy budżetowych;

- inne organy, którym ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej powierzyło uprawnienia budżetowe, podatkowe i inne.

Ogólne zarządzanie systemem finansowym jest wykonywane przez najwyższe władze i administracje.

I. Prezydent Federacji Rosyjskiej (Administracja Prezydenta Federacji Rosyjskiej) określa cele polityki finansowej, podpisuje plan budżetowy, ma prawo „wetować” przepisy finansowe przyjęte przez Zgromadzenie Federalne Federacji Rosyjskiej.

II. Parlament Federacji Rosyjskiej (Zgromadzenie Federalne Federacji Rosyjskiej, składające się z dwóch izb: Rady Federacji i Dumy Państwowej) ustala podatki, opłaty, płatności pozapodatkowe, zatwierdza budżet federalny, uchwala ustawodawstwo finansowe (Kodeks budżetowy Federacji Rosyjskiej, Kodeksu Podatkowego Federacji Rosyjskiej) itp.

III. Rząd Federacji Rosyjskiej opracowuje budżet federalny i pełni funkcję centrum koordynującego zarządzanie finansami.

IV Ministerstwo Finansów Federacji Rosyjskiej (Minfin Rosji) jest centralnym organem realizującym politykę finansową. Zapewnia jedność polityki finansowej, monetarnej i walutowej w Federacji Rosyjskiej, koordynuje działania innych federalnych organów wykonawczych.

Ministerstwo Finansów Federacji Rosyjskiej ma następujące uprawnienia budżetowe:

- sporządza projekt budżetu federalnego i przedkłada go Rządowi Federacji Rosyjskiej, uczestniczy w opracowywaniu projektów budżetów państwowych funduszy pozabudżetowych;

- reprezentuje w imieniu Rządu Federacji Rosyjskiej państwo-stronę w umowach o udzielanie zwrotnych środków budżetu federalnego i gwarancji kosztem środków budżetu federalnego;

- udziela wskazówek metodycznych w zakresie sporządzania budżetu federalnego i wykonania budżetu federalnego;

- ustanawia procedurę prowadzenia skonsolidowanego wykazu budżetowego budżetu federalnego;

- sporządza i utrzymuje skonsolidowany podział budżetu federalnego i przedkłada go do Skarbu Federalnego;

- przedstawia Skarbowi Federalnemu limity zobowiązań budżetowych dla głównych dysponentów federalnych środków budżetowych;

- opracowuje prognozę skonsolidowanego budżetu Federacji Rosyjskiej;

- opracowuje w imieniu Rządu Federacji Rosyjskiej program państwowych pożyczek wewnętrznych Federacji Rosyjskiej;

- prowadzi w imieniu Rządu Federacji Rosyjskiej współpracę z międzynarodowymi organizacjami finansowymi;

- opracowuje w imieniu Rządu Federacji Rosyjskiej program państwowych pożyczek zagranicznych Federacji Rosyjskiej;

- udziela wskazówek metodycznych w zakresie rachunkowości i sprawozdawczości podmiotów prawnych, niezależnie od ich formy organizacyjno-prawnej;

- ustanawia ujednolicony plan kont do rachunkowości budżetowej i ujednoliconą metodologię rachunkowości budżetowej;

- zapewnia udzielanie pożyczek budżetowych w granicach środków zatwierdzonych ustawą federalną o budżecie federalnym na kolejny rok budżetowy, w trybie określonym przez Rząd Federacji Rosyjskiej;

- w imieniu Federacji Rosyjskiej, w imieniu Federacji Rosyjskiej, udziela gwarancji państwowych podmiotom Federacji Rosyjskiej, gminom i osobom prawnym w granicach środków zatwierdzonych ustawą federalną o budżecie federalnym na następny rok budżetowy;

- rejestruje kwestie pożyczek podmiotów Federacji Rosyjskiej, gmin;

- prowadzi Państwową Księgę Długów Federacji Rosyjskiej;

- realizuje, zgodnie z procedurą ustanowioną przez Rząd Federacji Rosyjskiej, zarządzanie długiem publicznym Federacji Rosyjskiej;

- organizuje wykonanie budżetu federalnego;

- uchwala akty normatywne w ustalonym zakresie działalności itp.

Jednocześnie Minister Finansów Federacji Rosyjskiej ma wyłączne prawo do wyrażania zgody na następujące działania: zatwierdzanie skonsolidowanego wykazu budżetowego budżetu federalnego; zatwierdzanie limitów zobowiązań budżetowych dla głównych dysponentów federalnych środków budżetowych; udzielanie pożyczek budżetowych z budżetu federalnego itp. Wykonywanie tych działań bez zgody Ministra Finansów stanowi naruszenie ustawodawstwa budżetowego Federacji Rosyjskiej. Minister Finansów ma prawo zabronić naczelnym dysponentom środków budżetowych zmiany przeznaczenia środków budżetowych w ramach budżetu, jeżeli Minister Finansów otrzymał wniosek z Izby Obrachunkowej Federacji Rosyjskiej lub Federalnej Służby Finansowej i Budżetowej Nadzór wskazujący na naruszenie prawa budżetowego Federacji Rosyjskiej przez głównego dysponenta środków budżetowych[21].

W skład Centralnego Urzędu Ministerstwa Finansów Federacji Rosyjskiej wchodzą następujące departamenty i wydziały[22].

1. Departament Polityki Budżetowej obejmuje następujące departamenty: ustawodawstwo budżetowe; planowanie budżetu; finanse międzypaństwowe; organizowanie wykonania budżetu federalnego; Skonsolidowany dział analizy i prognozowania dochodów; analiza i prognozowanie dochodów z podatków bezpośrednich i innych płatności; analiza i prognozowanie dochodów z podatków pośrednich i płatności surowcowych; fundusze rezerwowe; polityka budżetowa w służbie publicznej; wsparcie finansowe systemu sądownictwa; normatywne wsparcie prawne służby publicznej; wynagrodzenia urzędników i analiza kosztów administracyjnych; metodologia rachunkowości budżetowej, sprawozdawczości budżetowej i klasyfikacji budżetowej; metodologia tworzenia zobowiązań wydatkowych i wykonania budżetów.

2. W skład Departamentu Polityki Budżetowej Sektorów Gospodarki wchodzą następujące departamenty: Departament Skonsolidowany; działy polityki budżetowej w dziedzinie transportu, infrastruktury drogowej i łączności; polityka budżetowa w zakresie użytkowania gruntów, użytkowania podglebia i ekologii; polityka budżetowa w dziedzinie przemysłu cywilnego i energetyki; polityka budżetowa w dziedzinie rolnictwa i rybołówstwa; polityka budżetowa w zakresie tworzenia federalnych programów celowych, programów rozwoju regionalnego; polityka budżetowa w zakresie dotacji mieszkaniowych oraz metodyka finansowania wydatków majątkowych budżetu.

3. Departament polityki budżetowej w sektorach sfery społecznej i nauki obejmuje wydziały: Departament Skonsolidowany; działy polityki budżetowej w dziedzinie oświaty; polityka budżetowa w zakresie ochrony zdrowia i kultury fizycznej; polityka budżetowa w zakresie działalności naukowej i naukowo-technicznej oraz celów cywilnych; polityka budżetowa w zakresie zabezpieczenia społecznego i programów państwowego zatrudnienia ludności; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i państwowe fundusze pozabudżetowe; polityka budżetowa w sferze kultury i środków masowego przekazu.

4. Departament Polityki Budżetowej w zakresie wojskowości państwowej i służby porządkowej oraz porządku obronnego państwa obejmuje departamenty: analiz zbiorczych w zakresie obronności państwa, bezpieczeństwa państwa i egzekwowania prawa; regulacyjne wsparcie prawne w zakresie państwowej służby wojskowej i organów ścigania; polityka budżetowa w dziedzinie obronności państwa; polityka budżetowa w zakresie bezpieczeństwa państwa i egzekwowania prawa; polityka budżetowa w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, zapobiegania i usuwania skutków sytuacji nadzwyczajnych; polityka budżetowa w zakresie współpracy wojskowo-technicznej; polityka budżetowa w sferze ładu obronnego państwa, przygotowanie mobilizacyjne gospodarki i rezerwa materialna.

5. W skład Departamentu Stosunków Międzybudżetowych wchodzą: Departament Skonsolidowany; działy organizacji procesu budżetowego w podmiotach Federacji Rosyjskiej; monitorowanie i relacje z budżetami podmiotów Federacji Rosyjskiej; gminy; reformy mieszkalnictwa i usług komunalnych; metodologia relacji międzybudżetowych.

6. Departament międzynarodowych stosunków finansowych, długu publicznego i publicznych aktywów finansowych obejmuje: departamenty współpracy międzynarodowej; relacje z bankami międzynarodowymi; dług zewnętrzny; aktywa zewnętrzne; aktywa krajowe państwa; dług krajowy; metodologia i regulacja zadłużenia podmiotów Federacji Rosyjskiej i gmin; rachunkowość, analiza i sprawozdawczość; do zarządzania funduszami Funduszu Stabilizacyjnego.

7. W skład Departamentu Polityki Podatkowej i Taryfowej wchodzą wydziały: koordynacji i kontroli działalności Federalnej Służby Podatkowej, analizy i spraw ogólnych; stosowanie ogólnych przepisów prawnych dotyczących podatków i opłat; opodatkowanie zysku (dochodu) organizacji; opodatkowanie dochodów obywateli i jednolity podatek socjalny; podatki od nieruchomości i inne; podatki i dochody z użytkowania zasobów naturalnych; Podatki pośrednie; podatki międzynarodowe; opłaty celne; normatywna regulacja ustalania wartości celnej.

8. Departament regulacji kontroli finansowej państwa, audytu, rachunkowości i sprawozdawczości obejmuje departamenty: regulacji nadzoru finansowego i budżetowego oraz monitoringu finansowego; metodologia rachunkowości i sprawozdawczości; normatywno-prawna regulacja działalności audytorskiej; regulacja certyfikacji, licencjonowania i zaawansowanego szkolenia audytorów, koordynacja kontroli w zakresie obowiązkowego audytu oraz działalności profesjonalnych stowarzyszeń audytorskich.

9. Departament Polityki Finansowej obejmuje departamenty: reformy emerytalnej; rynki finansowe i stosunki majątkowe; regulacja działalności loteryjnej i produkcji produktów do druku zabezpieczającego; regulacja działalności ubezpieczeniowej; organizacja złożonych płatności; działalność bankowa; Polityka pieniężna.

10. W skład Departamentu Prawnego wchodzą następujące departamenty: obsługi prawnej polityki zadłużenia państwa, kompleksu obronnego i organów ścigania, rynku finansowego i stosunków międzybudżetowych; obsługa prawna polityki budżetowej, działalności podległych organizacji oraz systematyzacja przepisów; obsługa prawna polityki taryf celnych i podatkowych, kontrola i nadzór, audyt, księgowość i sprawozdawczość; ochrona sądowa.

V. Skarb Federalny posiada następujące uprawnienia budżetowe:

- rozdziela dochody i inne wpływy między budżety systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej zgodnie ze standardami ustanowionymi przez RF BC;

- otwiera rachunki w Banku Rosji i instytucjach kredytowych do rozliczania środków budżetu federalnego i innych środków przewidzianych przez ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej;

- ustanawia procedurę obsługi kasowej wykonania budżetów systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej;

- prowadzi ewidencję operacji wykonania kasowego budżetu federalnego, sporządza i przedkłada Ministerstwu Finansów Federacji Rosyjskiej sprawozdania z wykonania kasowego budżetu federalnego zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej itp.

Jednolity rachunek Skarbu Federalnego znajduje się w Banku Rosji i jest rachunkiem, który gromadzi środki z budżetu federalnego i odzwierciedla operacje organów państwowych Federacji Rosyjskiej w zakresie wykonania budżetu federalnego.

Korzystanie z Jednolitego Konta to nowa technologia informatyczna do wykonania budżetu federalnego, dzięki której:

- centralizacja dochodów i środków budżetu federalnego;

- centralizacja operacji rozliczania dochodów budżetów różnych szczebli na jednym koncie;

- codzienne odzwierciedlenie w Księdze Głównej Federalnego Skarbu operacji na dochodach i wydatkach budżetu federalnego.

VI. Federalna Służba Podatkowa i Federalna Służba Celna sprawują kontrolę nad prawidłowością naliczania, kompletnością i terminowością wpłacania podatków, wpływów z ceł, opłat i innych wpłat do środków budżetowych.

System organów podatkowych zbudowany jest zgodnie z podziałem administracyjnym i narodowo-terytorialnym przyjętym w Federacji Rosyjskiej. Głównym elementem tego systemu są państwowe inspekcje podatkowe dla danego terytorium (republika, terytorium, region, miasto, powiat), które realizują główny ciężar bezpośredniej kontroli nad wdrażaniem ustawodawstwa podatkowego przez wszystkie osoby fizyczne i prawne w kraju. obsługiwane terytorium.

Główne zadania inspektoraty podatkowe monitorują zgodność z przepisami podatkowymi oraz prawidłowe obliczanie i terminową płatność podatków i innych płatności do odpowiedniego budżetu ustanowionego przez prawo[23].

Inspektoraty podatkowe pełnią następujące funkcje:

1) prowadzić ewidencję podatników zgodnie z ustaloną procedurą;

2) przekazywać organom finansowym i skarbowym informacje o faktycznie otrzymanych kwotach podatków i opłat;

3) dokonywać zwrotu nadmiernie pobranych i zapłaconych podatków oraz innych obowiązkowych wpłat do budżetu;

4) analizuje sprawozdawczość, dane statystyczne i wyniki kontroli na miejscu, przygotowuje na ich podstawie propozycje opracowania wytycznych i innych dokumentów dotyczących stosowania aktów prawnych dotyczących podatków i innych wpłat do budżetu;

5) przeprowadzać w przedsiębiorstwach, instytucjach i organizacjach opartych na jakiejkolwiek formie własności, z obywatelami Federacji Rosyjskiej, obcokrajowcami i bezpaństwowcami, kontrole dokumentów pieniężnych, rejestrów księgowych, sprawozdań, planów, szacunków, oświadczeń i innych dokumentów związanych z obliczanie i opłacanie podatków i innych wpłat do budżetu;

6) prowadzić ewidencję i wycenę mienia skonfiskowanego, nieruchomego, mienia dziedziczonego na rzecz państwa oraz skarbów;

7) koordynować wdrażanie środków z organami ścigania i organów regulacyjnych republiki w celu wzmocnienia kontroli przestrzegania przepisów dotyczących podatków i innych płatności do budżetu;

8) kontrolować terminowość składania przez płatników sprawozdań księgowych i bilansów, rozliczeń podatkowych, sprawozdań, deklaracji i innych dokumentów związanych z naliczaniem i dokonywaniem wpłat do budżetu, a także sprawdzać wiarygodność tych dokumentów pod względem prawidłowość ustalania zysku, dochodu, innych przedmiotów opodatkowania oraz naliczanie podatków i innych wpłat do budżetu;

9) przekazywania organom ścigania materiałów dotyczących faktów naruszeń objętych odpowiedzialnością karną;

10) wnosić roszczenia do sądu i sądu polubownego:

a) o likwidacji przedsiębiorstwa o dowolnej formie organizacyjno-prawnej na podstawach ustanowionych przez ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej, o uznaniu rejestracji przedsiębiorstwa za nieważną w przypadku naruszenia ustalonej procedury tworzenia przedsiębiorstwa lub niezgodności dokumentów założycielskich z wymogami prawa i odzyskania w tych przypadkach dochodów;

b) o uznaniu transakcji za nieważne i odzyskaniu wszystkiego otrzymanego z takich transakcji w dochodach państwa; c) w sprawie odzyskania bezpodstawnie nabytych nie w ramach transakcji, ale w wyniku innych nielegalnych działań;

11) zapewnić prawidłowość stosowania sankcji finansowych przewidzianych przez ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej i republik w jej składzie za naruszenie zobowiązań budżetowych, grzywny administracyjne za te naruszenia popełnione przez urzędników przedsiębiorstw, instytucji, organizacji i obywateli oraz terminowość zbierania na nie środków;

12) sprawdzania, utrwalania treści i konfiskaty od przedsiębiorstw, instytucji i organizacji dokumentów świadczących o ukryciu (zaniżeniu) zysku (dochodu) lub innych przedmiotów przed opodatkowaniem.

13) otrzymywać od przedsiębiorstw, instytucji, organizacji, organów finansowych i banków dokumenty, na podstawie których prowadzą operacyjne ewidencje księgowe (dla każdego płatnika i rodzaju wpłaty) kwot podatków i innych płatności należnych i faktycznie otrzymywanych przez budżet , a także kwoty sankcji finansowych i grzywien administracyjnych;

14) zawiesić działalność przedsiębiorstw, instytucji, organizacji i obywateli na rozliczeniach i innych rachunkach w bankach i innych instytucjach finansowych i kredytowych w przypadku nieprzedłożenia (lub odmowy przedłożenia) państwowym inspekcjom podatkowym i ich urzędnikom sprawozdań księgowych, bilansów , obliczenia, deklaracje i inne dokumenty związane z naliczaniem i opłacaniem podatków oraz innych obowiązkowych wpłat do budżetu.

3.4. Przygotowywanie budżetów

Pierwszym etapem procesu budżetowego jest sporządzanie budżetów, które poprzedzone jest opracowaniem prognoz rozwoju społeczno-gospodarczego Federacji Rosyjskiej, podmiotów Federacji Rosyjskiej, gmin i sektorów gospodarki oraz sporządzanie skonsolidowanych bilansów finansowych, na podstawie których władze wykonawcze opracowują projekty budżetów. Projekty budżetów są opracowywane z uwzględnieniem potrzeby osiągnięcia minimalnych państwowych standardów socjalnych w oparciu o normy kosztów finansowych świadczenia usług państwowych lub komunalnych oraz inne ustalone standardy.

Prezydent Federacji Rosyjskiej nie później niż w marcu roku poprzedzającego kolejny rok budżetowy przesyła Zgromadzeniu Federalnemu Federacji Rosyjskiej Orędzie Budżetowe, w którym określa politykę budżetową na kolejny rok budżetowy.

Sporządzanie projektów budżetów jest wyłączną prerogatywą Rządu Federacji Rosyjskiej, właściwych organów wykonawczych podmiotów Federacji Rosyjskiej oraz samorządów terytorialnych. Bezpośrednie przygotowywanie budżetów jest wykonywane przez Ministerstwo Finansów Federacji Rosyjskiej, władze finansowe podmiotów Federacji Rosyjskiej oraz gminy.

Do sporządzania projektów budżetów wymagane są informacje zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi; w sprawie oczekiwanych wielkości pomocy finansowej udzielanej z budżetów innych szczebli systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej; o rodzajach i wielkości wydatków przeniesionych z jednego poziomu systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej na inny; w sprawie standardów kosztów finansowych świadczenia usług państwowych lub komunalnych.

Budżet opiera się na adresie budżetowym Prezydenta Federacji Rosyjskiej; prognoza rozwoju społeczno-gospodarczego danego terytorium na następny rok budżetowy; plan rozwoju państwowego lub komunalnego sektora gospodarki danego terytorium na następny rok budżetowy.

Wieloletni plan finansowy tworzony jest równocześnie z projektem budżetu na kolejny rok budżetowy na podstawie średniookresowej prognozy rozwoju społeczno-gospodarczego Federacji Rosyjskiej, podmiotu Federacji Rosyjskiej, gminy i zawiera dane o prognozowanych możliwościach budżetu w zakresie mobilizowania dochodów, przyciągania pożyczek państwowych lub komunalnych oraz finansowania głównych wydatków budżetu.

Wieloletni plan finansowy opracowywany jest na trzy lata, z czego pierwszym rokiem jest rok, na który sporządzany jest budżet; najbliższe dwa lata to okres planowania, w którym można prześledzić realne skutki deklarowanej polityki gospodarczej.

Przede wszystkim proponuje się zdecydowane wzmocnienie roli i znaczenia średniookresowego planowania finansowego. Należy to zrobić z kilku powodów.

Po pierwsze, wydłużenie horyzontu planowania budżetu jest ważne dla celów polityki makroekonomicznej, podatkowej i pieniężnej. Konieczne jest poznanie parametrów dochodów, wydatków, deficytu budżetowego, które wpływają na wiele warunków rozwoju gospodarki.

Po drugie, w dziedzinie finansów publicznych nie da się wyznaczać celów, zadań, oceniać efektów działań bez perspektywy co najmniej trzyletniej. Przy rocznym horyzoncie planowania każdy administrator środków budżetowych myśli o jednym: jak opanować przyznane środki i nie stracić ich, a jeszcze lepiej zwiększyć w przyszłym roku. Średniookresowe planowanie finansowe jest niezbędnym warunkiem restrukturyzacji sektora publicznego i wprowadzenia metod budżetowania wynikowego.

Po trzecie, średniookresowe planowanie finansowe poprawia efektywność administrowania wydatkami. Istnieje możliwość zawierania długoterminowych kontraktów państwowych (gminnych), rozwiązania chronicznego dla rosyjskich budżetów problemu sald kont poprzez „wymianę” środków przewidzianych na różne lata w cyklu trzyletnim i zwiększanie jednolitości wydawanie funduszy.

Bilans środków finansowych to bilans wszystkich dochodów i wydatków Federacji Rosyjskiej, podmiotów Federacji Rosyjskiej, gmin i podmiotów gospodarczych na określonym terytorium. Bilans środków finansowych sporządzany jest na podstawie bilansu sprawozdawczego środków finansowych za rok poprzedni zgodnie z prognozą rozwoju społeczno-gospodarczego danego terytorium i jest podstawą do sporządzania budżetu. Wcześniej wieloletni plan finansowy miał charakter referencyjny i analityczny i nie był ściśle powiązany z projektem budżetu. I dopiero od zeszłego roku, na poziomie federalnym, rozpoczęła się integracja długoterminowego planu finansowego w regularny, regularny proces budżetowy, kiedy pierwszy rok długoterminowego planu finansowego jest projektem budżetu na rok następny, a pozostałe projekty wyznaczają przewidywalne parametry wydatków i dochodów na kolejne dwa lata.

Bazując na dotychczasowych doświadczeniach planowania średniookresowego, na szczeblu federalnym proponuje się zatwierdzenie budżetu federalnego na trzy lata. To właśnie w tym prawnie zatwierdzonym formacie wszystkie korzyści ze średnioterminowego planu finansowego zostaną ujawnione w maksymalnym stopniu.

Podmioty Federacji Rosyjskiej i gminy mają prawo wyboru: mogą pozostać w planowaniu rocznym, ale wtedy obowiązkowe jest zatwierdzenie średniookresowego planu finansowego na trzy lata, co podlega znacznie bardziej szczegółowym wymogom. Nie wszystkie podmioty Federacji Rosyjskiej, nie mówiąc już o gminach, są gotowe do przejścia na budżet trzyletni. Jest to dość złożona i odpowiedzialna procedura i błędem byłoby zmuszanie władz na innych szczeblach do jej wdrożenia, zanim powstaną odpowiednie warunki.

Do tworzenia i zatwierdzania budżetu federalnego na trzy lata proponuje się zastosować powszechnie znaną w praktyce międzynarodowej metodę „kroczących trzech lat”, w której wcześniej zatwierdzone projekty są corocznie przesuwane o rok do przodu i stają się podstawą nowy projekt budżetu. „Krotujący trzyletni okres” zapewnia z jednej strony stabilność i przewidywalność prognoz budżetowych, a z drugiej możliwość ich reakcji na zmieniającą się sytuację, restrukturyzację zobowiązań oraz realizację nowych priorytetów polityki budżetowej .

Proponuje się budowanie w tej metodologii tzw. wydatków warunkowo zatwierdzanych. Oznacza to, że nie wszystkie wydatki drugiego i trzeciego roku nadchodzącego okresu są dzielone przez artykuły i głównych menedżerów. Poprzez ciągłe przesuwanie horyzontu planowania, przechodząc na nowy trzyletni okres, możliwe jest utworzenie rezerwy na zmniejszenie łącznej kwoty wydatków w przypadku niekorzystnej sytuacji bez znaczącej szkody dla budżetu i już zaciągniętych zobowiązań.

W ten sposób budżet pierwszego roku trzyletniego budżetu jest zatwierdzany w taki sam sposób, jak obecnie ustawa budżetowa na odpowiedni rok budżetowy jest tradycyjnie zatwierdzana ze wszystkimi artykułami tekstowymi. Budżety drugiego i trzeciego roku są zatwierdzane odrębnym załącznikiem do ustawy budżetowej na pierwszy rok. I jest tylko jeden link tekstowy do tych aplikacji. Po zakończeniu pierwszego roku „trzyletniego okresu budżetowego” tworzony jest raport. Wtedy pierwszy rok staje się drugim rokiem trzyletniego planu i dodawany jest kolejny. Nie oznacza to, że dla głównego menedżera w procesie realizacji budżetu pierwszego roku nic się nie zmieni. Ten ostatni ma dość szerokie uprawnienia. W szczególności, jeśli z jakiegoś powodu nie jest w stanie wykorzystać środków z pierwszego roku „planu trzyletniego”, ma resztki i prognozuje je z góry. W takim przypadku główny zarządca w ramach trzyletniego budżetu może „wymienić środki”, tj. wykorzystać w pierwszym roku część środków przewidzianych na drugi i trzeci rok oraz odroczyć wykorzystanie odpowiedniej części środki z pierwszego roku na późniejsze terminy. Oczywiście przy tworzeniu budżetu na najbliższe trzy lata zmiany te będą brane pod uwagę.

Co dzieje się z „warunkowo zatwierdzonymi” wydatkami drugiego i trzeciego roku „trzyletniego okresu budżetowego”? Istnieją dwie opcje. Pierwszy. Jeśli wszystko jest w porządku z sytuacją makroekonomiczną w kraju, dochody i program monetarny umożliwiają wydatkowanie tych środków, są one kierowane na realizację rozwiniętych priorytetów polityki państwa. Drugi. Jeśli wystąpi niekorzystna sytuacja, dochody okazały się mniejsze niż przewidywano, to środki te idą na zabezpieczenie tych zobowiązań, które zostały już zatwierdzone na drugi i trzeci rok.

Ważną innowacją jest planowanie i realizacja różnych rodzajów alokacji budżetowych w różny sposób.

To jedno - obowiązki wobec ludności, ustanowione bezpośrednio ustawami, które określają, kto iw jakim zakresie ma prawo do otrzymywania płatności, przede wszystkim socjalnych, z budżetu. Są to zobowiązania do wydatków publicznych. W ramach corocznego procesu budżetowania można mniej lub bardziej dokładnie przewidzieć liczbę odbiorców i przewidzieć wysokość środków na wypełnienie tych zobowiązań, ale nie można ich zmienić bez zmiany odpowiednich przepisów. Jednocześnie, jeśli np. o świadczenia wystąpi więcej bezrobotnych niż planowano, budżet i tak jest zobowiązany do wypełnienia tych obowiązków, w przeciwnym razie po prostu przepłyną przez mechanizm pozwów na inne, takie same, a w niektórych przypadkach większe zobowiązania. Dlatego bardziej racjonalne jest wypełnianie tych zobowiązań na fakcie ich powstania lub prezentacji, opierając się oczywiście na przybliżonym oszacowaniu alokacji budżetowych, ale nie robiąc tego w reżimie ograniczania maksymalnych wielkości.

Co się stanie, jeśli zabraknie środków na wypełnienie obowiązku publicznego? Przypomnijmy praktykę, kiedy ustawa budżetowa zawieszała normy regulujące obowiązki wydatkowe lub ograniczała ich efekt. Potem przyszło orzeczenie Sądu Konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej, że ustawa budżetowa nie może zawieszać norm innych ustaw o wydatkach. Dlatego w ramach projektowanych zmian rozróżnia się dwa podejścia do obowiązków publicznoprawnych oraz obowiązków o charakterze cywilnoprawnym.

Ustawa budżetowa w żadnym wypadku nie może wstrzymywać działania innej ustawy, która ustanawia obowiązki publiczne państwa. Jeżeli zmieni się tryb wejścia w życie takiej ustawy, to tylko inną ustawą. Jeśli tego nie zrobi, podlega egzekucji i konieczne jest poszukiwanie środków na jego realizację.

Istniejące zobowiązania publiczne są wypełniane we wszystkich przypadkach, nawet jeśli w trakcie wykonywania budżetu dojdzie do sytuacji, w której środki na jego realizację wymagają więcej niż planowano. Do czasu uchwalenia przez Sejm ustawy o doprecyzowaniu budżetu władza wykonawcza może wydatkować na te cele środki przekraczające wcześniej określone w ustawie budżetowej parametry.

Zupełnie inny charakter mają obowiązki o charakterze cywilnoprawnym. Jeżeli określiliśmy uprawnienia i funkcje organu rządowego, instytucji, to istnieje obowiązek wydawania z prawnego punktu widzenia. Ale jego objętość jest nieznana. Jaką ilość zobowiązań można przyjąć w postaci państwowych kontraktów komunalnych lub umów o pracę? Instalacja to tylko zadanie budżetu. Przy ustalaniu limitów zobowiązań budżetowych wprowadza się ograniczenia w przyjmowaniu i wykonywaniu zobowiązań budżetowych.

Dlatego też „klasyczny” cykl „lista – kosztorys – limity – akceptacja zobowiązań (zawarcie umów) – autoryzacja ich zapłaty” nie dotyczy wszystkich zobowiązań wydatkowych, a jedynie tego typu. To właśnie one muszą znaleźć odzwierciedlenie w szacunkach instytucji budżetowych, ponieważ odpowiedni szef jest administracyjnie odpowiedzialny tylko za ich realizację.

W odniesieniu do innych zobowiązań wydatkowych główny administrator nie występuje jako osoba prawna, lecz jako „przedstawiciel” podmiotu publicznego, któremu powierza się wykonywanie niektórych obowiązków. Nie można wysuwać roszczeń na przykład do warunkowego Ministerstwa Rozwoju Społecznego o to, że nie ma wystarczającej ilości pieniędzy na wypłatę zasiłku dla bezrobotnych, ponieważ sytuacja w gospodarce może się zmienić. Ale jednocześnie, jeśli ministerstwo zatrudnia więcej osób niż jest to dozwolone, zawiera umowy przekraczające limity lub w niewłaściwych celach, to minister, jako szef instytucji budżetowej, ponosi za to bezpośrednią odpowiedzialność. Dokumentem ustalającym tę odpowiedzialność jest szacunek instytucji.

Istnieje szereg innych rodzajów zobowiązań budżetowych lub rodzajów środków budżetowych. Są pośrednie. Z jednej strony wymagają one ograniczenia środków, z drugiej do ich realizacji co do zasady nie jest konieczne przyjmowanie dodatkowych dokumentów. Na obecnym etapie rozwoju systemu budżetowego proponuje się, aby z całego szeregu zobowiązań wydatkowych wyodrębnić tylko zobowiązania publiczne, podczas gdy wszystkie pozostałe zobowiązania rozpatrywane są na razie łącznie. Jednak szacunki instytucji budżetowej (w tym agencji rządowej) powinny uwzględniać tylko te zobowiązania, które wymagają zawarcia umów o pracę lub kontraktów państwowych (miejskich).

Budżetowanie zadaniowe to forma budżetowania zadaniowego. Programy z reguły wiążą się z wprowadzaniem zmian w istniejącym systemie, rozwojem, restrukturyzacją i reformami. Są to środki, które z definicji mają charakter tymczasowy. Nie obejmują one całej sfery działania władz, z których większość jest budowana w sposób regularny, stały. Ale to wcale nie oznacza, że ​​tylko programy powinny być opisywane przez wyniki ilościowe. W poprawkach proponuje się rozszerzenie na wszystkie środki przeznaczone na świadczenie usług publicznych (komunalnych), niezależnie od tego, czy są to programy, czy nie, metod budżetowania opartych na wynikach.

3.5. Rozpatrzenie i zatwierdzenie budżetu federalnego

Projekt ustawy federalnej o budżecie federalnym na kolejny rok budżetowy przedkładany jest Dumie Państwowej Federacji Rosyjskiej najpóźniej do 26 sierpnia br. wraz ze wstępnymi wynikami rozwoju społeczno-gospodarczego Federacji Rosyjskiej dla miniony okres bieżącego roku; prognoza rozwoju społeczno-gospodarczego Federacji Rosyjskiej; główne kierunki polityki budżetowej i podatkowej; plan rozwoju państwowych i komunalnych sektorów gospodarki; prognoza skonsolidowanego bilansu finansowego dla terytorium Federacji Rosyjskiej; prognoza skonsolidowanego budżetu Federacji Rosyjskiej; projekty federalnych programów celowych i federalnych programów rozwoju regionów przewidzianych do finansowania z budżetu federalnego; projekt federalnego ukierunkowanego programu inwestycyjnego; projekt państwowego programu zbrojeniowego; projekt programu prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i komunalnych; umowy międzynarodowe Federacji Rosyjskiej, które weszły w życie dla Federacji Rosyjskiej i zawierają jej zobowiązania finansowe na następny rok budżetowy, w tym nieratyfikowane umowy międzynarodowe Federacji Rosyjskiej dotyczące państwowych pożyczek zagranicznych i pożyczek państwowych; projekt programu państwowych pożyczek zagranicznych Federacji Rosyjskiej; projekt programu udzielania przez Federację Rosyjską pożyczek państwowych obcym państwom; projekt struktury długu zewnętrznego i wewnętrznego Federacji Rosyjskiej; obliczenia przewidywanej wielkości Funduszu Stabilizacyjnego na początek i koniec następnego roku obrotowego, przewidywanej wielkości wpływów do Funduszu Stabilizacyjnego i (lub) wykorzystania Funduszu Stabilizacyjnego w następnym roku finansowym.

Równolegle z projektem ustawy federalnej o budżecie federalnym na kolejny rok budżetowy Rząd Federacji Rosyjskiej przedkłada Dumie Państwowej projekty ustaw federalnych:

- o wprowadzaniu zmian i uzupełnień do aktów ustawodawczych Federacji Rosyjskiej o podatkach i opłatach;

- w sprawie budżetów państwowych funduszy pozabudżetowych Federacji Rosyjskiej;

- o wprowadzeniu zmian i uzupełnień do ustawy federalnej „O klasyfikacji budżetowej Federacji Rosyjskiej”;

- w sprawie stawek składek ubezpieczeniowych do państwowych funduszy pozabudżetowych na kolejny rok budżetowy.

Jeżeli projekt ustawy federalnej o budżecie federalnym na następny rok budżetowy oraz projekt ustawy federalnej o budżecie Funduszu Emerytalnego Federacji Rosyjskiej na następny rok budżetowy przewidują waloryzację płacy minimalnej i minimalnej kwoty emerytury państwowej, Rząd Federacji Rosyjskiej przedstawia jednocześnie projekty ustaw federalnych o podwyższeniu emerytury minimalnej, o trybie indeksacji i przeliczania emerytur państwowych, o podwyższeniu płacy minimalnej.

Duma Państwowa rozpatruje projekt ustawy federalnej o budżecie federalnym na kolejny rok budżetowy w czterech czytaniach (od 1 stycznia 2008 r. - w trzech czytaniach). Jednocześnie przed zatwierdzeniem głównych cech Duma Państwowa musi przyjąć federalne ustawy o zmianach i uzupełnieniach aktów ustawodawczych Federacji Rosyjskiej w sprawie stawek składek ubezpieczeniowych na państwowe fundusze pozabudżetowe na następny rok budżetowy budżetu federalnego w pierwszym czytaniu. Ustawy federalne dotyczące budżetów państwowych funduszy pozabudżetowych, emerytury minimalnej, wysokości stawki taryfowej (wynagrodzenia) pierwszej kategorii ujednoliconej skali taryfowej wynagrodzeń pracowników organizacji sektora publicznego, procedury w przypadku indeksowania i przeliczania emerytur państwowych o płacy minimalnej musi zostać uchwalona przez Dumę Państwową przed rozpatrzeniem w drugim czytaniu projektu ustawy federalnej o budżecie federalnym.

W przypadku odrzucenia (nieprzyjęcia) przez Dumę Państwową ustaw federalnych dotyczących zmian i uzupełnień ustawodawstwa podatkowego Federacji Rosyjskiej, a także aktów ustawodawczych Federacji Rosyjskiej dotyczących stawek składek ubezpieczeniowych na rzecz państwowych nie- środki budżetowe, przed rozpatrzeniem w pierwszym czytaniu projektu ustawy federalnej o budżecie federalnym, obliczenia dla wszystkich wskaźników budżetu federalnego przeprowadzane są na podstawie ustawodawstwa Federacji Rosyjskiej. Główną zmianą w procedurze rozpatrywania budżetu federalnego od 1 stycznia 2008 r. jest ujednolicenie drugiego i trzeciego czytania projektu federalnej ustawy budżetowej (tabela 3.3).

Dzięki nowemu podejściu do planowania wydatków nie będzie już tak wyraźnego powiązania między priorytetami polityki budżetowej a sekcjami klasyfikacji wydatków. W drugim czytaniu, omawiając, ile pieniędzy należy przeznaczyć na konkretną sekcję, odnosi się do zmian w środkach na określone pozycje docelowe i rodzaje wydatków[24].

Proponuje się zatwierdzenie przeznaczeń budżetowych na zobowiązania publiczne podczas rozpatrywania projektu budżetu federalnego w pierwszym czytaniu. Na tym etapie procesu budżetowego ich skład i wielkość zostały już właściwie ustalone. W przypadku konieczności zmiany składu lub wielkości zobowiązań publicznych konieczna jest zmiana odpowiednich aktów prawnych jeszcze przed rozpoczęciem procesu budżetowego. A w ramach rozpatrywania projektu budżetu federalnego można jedynie zweryfikować zasadność przedstawionych obliczeń do ich wykonania. Zatwierdzenie środków na zobowiązania publiczne w pierwszym czytaniu projektu budżetu pozwoli na dokładniejsze rozważenie w drugim czytaniu wszystkich innych zobowiązań dotyczących wydatków, które wymagają oceny politycznej.

3.6. Wykonanie budżetu w Federacji Rosyjskiej

Wykonanie budżetu rozpoczyna się po jego zatwierdzeniu przez władze ustawodawcze (przedstawicielskie). Ten etap procesu budżetowego wyznacza zadanie wypełnienia części dochodowej i wydatkowej budżetów wszystkich szczebli.

W procesie wykonania budżetu władze wykonawcze mogą dokonywać zmian w ramach zatwierdzonych środków w pozycjach funkcjonalnej klasyfikacji wydatków klasyfikacji budżetowej Federacji Rosyjskiej dla każdego kierunku wydatków. Najważniejsze zadania wykonania budżetu:[25]

- zapewnienie pełnego i terminowego otrzymywania podatków i innych płatności, a także dochodów ogółem i dla każdego źródła;

- finansowanie działalności w granicach kwot zatwierdzonych w budżecie w roku budżetowym, na który budżet jest zatwierdzony;

- prawidłowy i ekonomicznie uzasadniony podział wszystkich rodzajów płatności i środków zatwierdzonego budżetu, dokonywany zgodnie z budżetowym wykazem przychodów i wydatków.

malowanie budżetowe - dokument, który jest opracowywany przez głównego kierownika środków budżetowych dla menedżerów i odbiorców środków budżetowych na podstawie zatwierdzonego budżetu zgodnie z funkcjonalną i ekonomiczną klasyfikacją wydatków budżetów Federacji Rosyjskiej w podziale kwartalnym i przekazywany do organ wykonawczy odpowiedzialny za budżetowanie w terminie 10 dni od dnia zatwierdzenia budżetu.

Kodeks budżetowy Federacji Rosyjskiej określa zasady wykonania budżetu w nowoczesnych warunkach.

1. Finansowanie realizowane jest z jednego rachunku budżetu (wszystkie środki odbiorców budżetu (zarządcy środków budżetowych bezpośrednio dokonujący płatności za dostarczone towary, wykonane prace, świadczone usługi) znajdują się na jednym rachunku) – zasada jedności kasa, która polega na połączeniu rachunków rozliczeniowych odbiorców budżetu w jeden rachunek budżetowy, z którego prowadzone są rozliczenia z dostawcami towarów i usług. Dzięki tej zasadzie osiągane są następujące pozytywne zmiany:

- istnieje możliwość wstępnej i bieżącej kontroli nad ukierunkowanym wydatkowaniem środków. Kontrola wstępna to kontrola nad przygotowaniem preliminarza dochodów i wydatków instytucji budżetowej. Bieżąca kontrola wydatków odbywa się poprzez procedurę potwierdzania zobowiązań płatniczych;

- przepływ środków przez rachunki rozliczeniowe jest zminimalizowany ze względu na brak operacji dotyczących przepływu środków między rachunkami rozliczeniowymi instytucji budżetowych a organem skarbowym;

- istnieje możliwość redystrybucji środków. Umożliwia to uwzględnienie sald na rachunkach rozliczeniowych w planowaniu i finansowaniu bieżącym, redystrybucję i wykorzystanie ich do finansowania bieżących wydatków.

2. Wykonanie budżetu wydatków odbywa się z wykorzystaniem kont osobistych środków budżetowych otwartych na jednej ewidencji księgowej skarbu państwa dla każdego kierownika głównego, zarządcy i odbiorcy środków budżetowych. Konto osobiste odzwierciedla środki budżetowe, którymi właściciel konta osobistego jest uprawniony do dysponowania.

3. Planowanie i wykonywanie budżetu odbywa się w ramach szczegółowej klasyfikacji budżetowej Federacji Rosyjskiej – zasady przejrzystości budżetowej. W celu ustanowienia właściwej kontroli nad wykonaniem budżetu konieczne jest ścisłe przestrzeganie klasyfikacji budżetowej na etapie przygotowania i przyjmowania zleceń finansowania.

4. Przyjmowanie przez instytucje budżetowe zobowiązań pieniężnych na realizację wydatków i płatności jest możliwe tylko w granicach wniesionych na nie zobowiązań budżetowych. Kodeks budżetowy Federacji Rosyjskiej wprowadza pojęcie zobowiązania budżetowego i limitu zobowiązań budżetowych.

Zobowiązanie budżetowe - uznany przez organ wykonujący budżet obowiązek wydatkowania środków właściwego budżetu w określonym terminie, wynikający z ustawy budżetowej oraz ze skonsolidowanego podziału budżetu.

Limit zobowiązań budżetowych - wielkość zobowiązań budżetowych, ustaloną i zatwierdzoną dla zarządcy i odbiorcy środków budżetowych przez organ wykonujący budżet, na okres nieprzekraczający trzech miesięcy.

Ograniczenia zobowiązań budżetowych zacieśniają kontrolę nad finansowaniem, proporcjonalnie do realnych dochodów budżetowych. Istnieją dwie możliwości: utrzymanie limitów miesięcznych lub utrzymanie limitów kwartalnych. Limity miesięczne ustalane są co miesiąc i ograniczają wysokość środków budżetowych, które muszą zostać wydane w ciągu miesiąca. Wielkość kwartalnych limitów zobowiązań budżetowych nie powinna przekraczać środków budżetowych na dany kwartał.

5. Rejestracja umów, przeprowadzanie przetargów w celu zakupu towarów, robót lub usług na potrzeby instytucji budżetowych. Realizacja budżetu skarbowego pozwala znacząco poprawić jakość planowania wydatków dzięki stanom środków na rachunkach osobistych menedżerów i odbiorców środków budżetowych w kontekście klasyfikacji budżetowej oraz warunków pobytu na rachunkach środków niewykorzystanych . Autoryzując umowy, organ skarbowy wraz z organem finansowym mogą przeprowadzać optymalne planowanie wydatków w czasie, zmniejszać kwotę finansowania dla tych pozycji, dla których salda na kontach pozostają regularnie.

Uczestnikami procesu wykonania budżetu są główny zarządca, zarządca, odbiorca środków budżetowych, instytucje budżetowe oraz instytucje finansowe i bankowe.

Główny zarządca środków budżetowych budżetu federalnego organ władzy państwowej Federacji Rosyjskiej, który ma prawo rozdzielać środki z budżetu federalnego na podległych kierowników i odbiorców środków budżetowych, określony przez resortową klasyfikację wydatków budżetu federalnego. Sporządza listę budżetową, rozdziela limity zobowiązań budżetowych na podległych kierowników i odbiorców środków budżetowych. Ministerstwa są głównymi dysponentami środków budżetowych. Główny administrator działa w sądzie w imieniu Skarbu Federacji Rosyjskiej: w sprawach roszczeń o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem decyzje i działania (bezczynność) odpowiednich urzędników i organów, według przynależności resortowej; od roszczeń podległych administratorów i odbiorców środków z budżetu federalnego, przedstawionych w formie odpowiedzialności pomocniczej. Wypłata środków z tytułu egzekucji odbywa się na koszt skarbu Federacji Rosyjskiej ze środków budżetu federalnego przyznanych przez głównego zarządzającego funduszami.

Zarządzający środkami budżetowymi - organ władzy państwowej lub samorządu terytorialnego, który ma prawo rozdzielać środki budżetowe na podległych odbiorców.

Organizacja finansowana przez państwo - organizacja powołana przez organy państwowe Federacji Rosyjskiej, podmioty Federacji Rosyjskiej lub jednostki samorządu terytorialnego w celu realizacji funkcji kierowniczych, społeczno-kulturalnych, naukowych, technicznych lub innych o charakterze niekomercyjnym, której działalność jest finansowana z odpowiedniego budżetu na podstawie szacunkowych przychodów i wydatków.

Odbiorca środków budżetowych - instytucja budżetowa lub inna instytucja uprawniona do otrzymywania środków budżetowych zgodnie z wykazem budżetowym na dany rok. Odbiorca środków budżetowych jest ostatnim ogniwem w łańcuchu dysponentów wydatków budżetowych, czyli organizacją, która ma prawo w imieniu państwa lub samorządu przyjmować zobowiązania budżetowe i realizować je zgodnie z dostosowanymi limitami. W rzeczywistości są to tylko instytucje państwowe lub komunalne (budżetowe), w tym władze, które jako osoby prawne działają jako instytucje budżetowe.

Wyznaczenie takiej granicy otwiera możliwości restrukturyzacji sieci budżetowej. Nie ma potrzeby poszerzania listy odbiorców środków budżetowych np. o organizacje o nowych formach organizacyjno-prawnych świadczące usługi państwowe (komunalne). Takie organizacje otrzymają środki budżetowe w formie dotacji lub w ramach kontraktów państwowych (gminnych), ale nie oznacza to, że mają uprawnienia budżetowe i muszą np. świadczyć sprawozdawczość budżetową.

Jedną z innowacji, która nie została jeszcze opracowana, jest wprowadzenie wewnętrznych kontroli finansowych lub audytów. W miarę wzrostu praw i obowiązków głównych menedżerów, każdy główny menedżer, a nawet każda duża instytucja budżetowa, powinna posiadać wyspecjalizowaną komórkę podległą bezpośrednio szefowi, która byłaby zaangażowana w opracowywanie wewnętrznych standardów i procedur planowania, raportowania i monitorowania osiągnięcia wyników i, co najważniejsze, monitorowałby przestrzeganie tych procedur. Powinien to być jakiś „wewnętrzny” think-tank lub centrum doradcze. A kontrola zewnętrzna powinna być stopniowo przeorientowana na sprawdzanie, czy takie jednostki istnieją, jak działają, jak efektywne są ich działania.

Proces budżetowy kończy się przygotowaniem i przeglądem sprawozdań z wykonania. Dokładniej, powinno się to skończyć, ponieważ w chwili obecnej cykl ten został przerwany na szczeblu federalnym. W ten sposób sprawozdanie z wykonania budżetu federalnego za 2004 r. zostało rozpatrzone przez Dumę w marcu-kwietniu 2006 r., kiedy straciło już na znaczeniu. Tymczasem raportowanie budżetowe zawiera ogromny wachlarz niezwykle cennych informacji do planowania budżetu. Generowanie takich informacji, wraz z faktyczną kontrolą wykonania budżetu, jest głównym celem sprawozdawczości budżetowej, która jest potrzebna przede wszystkim do podejmowania decyzji zarządczych w kolejnym cyklu budżetowym.

Projekt ustawy proponuje dwa kroki w kierunku wzmocnienia roli organów sprawozdawczych i kontrolnych.

Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie audytu zewnętrznego głównych dysponentów budżetu. Na przykład w odniesieniu do głównych administratorów budżetu federalnego może rozpocząć się w kwietniu, nie czekając na oficjalne utworzenie pełnej sprawozdawczości. Sprawozdania głównych administratorów, wnioski Izby Obrachunkowej Federacji Rosyjskiej na ich temat powinny istnieć w formie niezależnych dokumentów, które zostaną rozpatrzone przez Rząd Federacji Rosyjskiej, przedłożone Dumie Państwowej itp. Audyt zewnętrzny sprawozdawczości budżetowej każdego z głównych administratorów jest warunkiem koniecznym zwiększenia ich odpowiedzialności zarówno za finansowe, jak i pozafinansowe wyniki ich działalności. „Zanurzenie” takich raportów w skład raportu ogólnego, za które i tak odpowiada Ministerstwo Finansów Federacji Rosyjskiej lub cały rząd, znacznie osłabia tę odpowiedzialność.

Drugim krokiem jest przedstawienie opinii zewnętrznej na temat sprawozdania z wykonania budżetu w tym samym czasie, co sprawozdanie ustawodawcy. Oznacza to, że opinia ta powinna zacząć być opracowywana wcześniej, a co za tym idzie, sprawozdanie to będzie musiało zostać wcześniej oficjalnie przekazane do Izby Obrachunkowej. Obecne terminy, w których najpierw składa się sprawozdanie w sierpniu, a następnie sporządza się na jego temat opinię zewnętrzną przez cztery do pięciu miesięcy, nie pozwalają na „zamknięcie” cyklu budżetowego.

3.7. Państwowa kontrola finansowa

Państwowa kontrola finansowa w Federacji Rosyjskiej jest to zespół działań i operacji służących kontroli przestrzegania ustawowych i wykonawczych aktów prawnych, norm, standardów i zasad korzystania ze środków publicznych. Kontrola finansowa jest kontrolą kosztów, a więc odbywa się we wszystkich obszarach reprodukcji społecznej i towarzyszy całemu procesowi przepływu środków pieniężnych, w tym etapowi oceny wyników finansowych (efektywności). Zatem przedmiotem kontroli finansowej są stosunki monetarne. Kontrola finansowa jest formą realizacji funkcji kontrolnej zarządzania; ma na celu ochronę interesów i praw zarówno państwa, jak i wszystkich innych podmiotów gospodarczych.[26]

Bezpieczeństwo finansowe państwa powinien zapewniać system organów kontroli państwowej, które mają koncepcję rozwoju i są kierowane przez naczelny organ kontroli państwowej.

System państwowej kontroli finansowej w Federacji Rosyjskiej budowany jest zgodnie z wymogami Deklaracji z Limy o Przewodnich Zasadach Kontroli Finansowej, przyjętej przez IX Kongres Międzynarodowej Organizacji Najwyższych Organów Kontroli w 1977 roku. uległa jedynie niewielkim zmianom, z których ostatnie zostały dokonane w latach 1998 i 2004 Deklaracja nie ma statusu „obowiązująca” dla członków tej organizacji, przyjmuje się jednak, że wszyscy kierują się jej postanowieniami w swojej pracy .

Deklaracja z Limy ma na celu zapewnienie maksymalnej niezależności organów kontrolnych. Jednocześnie za przedmiot kontroli uznaje się nie tylko odbiorców federalnych środków budżetowych, ale także władze państwowe wszystkich szczebli, państwowe i gminne fundusze pozabudżetowe oraz przedsiębiorstwa unitarne, a także przedsiębiorstwa i organizacje wszelkiego rodzaju mienia, które otrzymywać świadczenia lub otrzymywać wsparcie finansowe z budżetów lub funduszy pozabudżetowych. We Francji każda władza, każdy organ reprezentujący interesy państwa podlega lub odpowiada przed pewnym ministrem lub premierem. W przeciwieństwie do Federacji Rosyjskiej nie ma tu komitetów państwowych ani służb federalnych.

Działalność każdego ministra nadzoruje przedstawiciel departamentu budżetowego Ministerstwa Finansów, który nadzoruje wykonanie odpowiednich przepisów regulujących wydatkowanie środków publicznych.

We Francji istnieją trzy rodzaje kontroli:

- kontrola sprawowana przez ministrów w ramach ich kompetencji. Kontrolę taką prowadzą inspektoraty ministerialne:

- kontrola pokontrolna prowadzona przez Izbę Obrachunkową;

- kontrola międzyresortowa, realizowana przez inspekcje międzyresortowe.

Kontrola finansowa państwa przyczynia się do realizacji polityki finansowej państwa, tworzenia warunków do efektywnego wykorzystania środków budżetowych. Przede wszystkim zapewnia kontrolę nad przygotowaniem, rozpatrzeniem, zatwierdzaniem i wykonaniem budżetów wszystkich szczebli oraz funduszy pozabudżetowych, działalnością finansową przedsiębiorstw i instytucji, banków i innych pośredników finansowych, a także korporacji finansowych.

Obecnie w Federacji Rosyjskiej istnieje 66 różnego rodzaju federalnych organów kontrolnych o różnej podległości resortowej, które posiadają własne oddziały terytorialne w podmiotach Federacji Rosyjskiej; ponadto podmioty Federacji Rosyjskiej tworzą własne organy regulacyjne, które działają w większości niezależnie, bez koordynacji, bez systematycznej weryfikacji swoich działań.

Federacja Rosyjska posiada kontrolę prezydencką, parlamentarną, rządową, prokuratorską i niezależną (audytową). Cel kontroli prezydenckiej określa konstytucyjny status Prezydenta Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z art. 80 Konstytucji Federacji Rosyjskiej głową państwa jest Prezydent Federacji Rosyjskiej. Prezydent Federacji Rosyjskiej jest gwarantem Konstytucji, praw i wolności człowieka i obywatela, określa główne kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa. Kontrola prezydencka obejmuje następujące podmioty: federalne władze wykonawcze, władze wykonawcze podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej, ich funkcjonariuszy, a także organizacje. Przedmiotem kontroli prezydenckiej są: wykonywanie określonych dekretów, ustaw, programów federalnych, działalność ministerstw i departamentów w celu wykonania dekretów Prezydenta Federacji Rosyjskiej, programów federalnych, koncepcji państwowych, a także dokumentów dyrektywnych Federacji Rosyjskiej. Rząd Federacji Rosyjskiej.

Pierwszy to najwyższy szczebel kontroli prezydenckiej, którą reprezentują Główny Zarząd Kontroli Prezydenta Federacji Rosyjskiej, Państwowy Inspektorat Wojskowy Prezydenta Federacji Rosyjskiej oraz Rada Bezpieczeństwa. Drugi poziom to poziom okręgowy reprezentowany przez upoważnionych przedstawicieli Prezydenta Federacji Rosyjskiej, trzeci poziom to poziom regionalny reprezentowany przez inspektorów federalnych.

Dekretem Prezydenta Federacji Rosyjskiej z dnia 16 marca 1996 r. Nr 383 „W sprawie Głównej Dyrekcji Kontroli Prezydenta Federacji Rosyjskiej” zatwierdzono Regulamin „W sprawie Głównej Dyrekcji Kontroli Prezydenta Federacji Rosyjskiej”. Główne funkcje GCU to:

- kontrola i weryfikacja wykonania przez federalne władze wykonawcze, władze wykonawcze podmiotów Federacji Rosyjskiej, ich funkcjonariuszy oraz organizacje federalnych ustaw, dekretów i zarządzeń Prezydenta Federacji Rosyjskiej;

- kontrola i weryfikacja wykonania poleceń Prezydenta Federacji Rosyjskiej.

Działalność Izby Rachunkowej Federacji Rosyjskiej reguluje ustawa federalna z dnia 11 maja 1995 r. Nr 4-FZ „O Izbie Rachunkowej Federacji Rosyjskiej”. Izba Obrachunkowa Federacji Rosyjskiej jest stałym organem niezależnej kontroli parlamentarnej. Głównym zadaniem izby jest organizowanie i sprawowanie kontroli nad terminową realizacją pozycji dochodów i wydatków budżetu federalnego oraz budżetów federalnych funduszy pozabudżetowych.

Audytorzy Izby Obrachunkowej Federacji Rosyjskiej sprawują nadzór nad niektórymi obszarami jej działalności, obejmującymi grupę lub zespół wielu pozycji dochodów lub wydatków budżetu federalnego.

Uprawnienia kontrolne Izby Obrachunkowej mają zastosowanie do wszystkich organów i instytucji państwowych, a także do samorządów, przedsiębiorstw, organizacji, banków, towarzystw ubezpieczeniowych, niezależnie od rodzaju i formy własności, jeśli otrzymują, przekazują, wykorzystują środki federalne budżetować, korzystać z własności federalnej lub nią zarządzać.

Izba Rachunkowa Federacji Rosyjskiej ma prawo wydawać wiążące instrukcje administracji kontrolowanych jednostek. W przypadku powtarzającego się niewykonania poleceń izba w porozumieniu z Dumą Państwową może podjąć decyzję o zawieszeniu wszelkiego rodzaju operacji finansowych, płatniczych i rozliczeniowych na rachunkach sprawców.

Prokuratura Federacji Rosyjskiej pełni również funkcję jednego z elementów systemu „checks and balances”. W imieniu Federacji Rosyjskiej Prokuratura Generalna nadzoruje wdrażanie obowiązujących przepisów, ustanawia i podejmuje działania w celu wyeliminowania przestępstw. Prokuratura Generalna Federacji Rosyjskiej jest jednolitym federalnym scentralizowanym systemem organów podległych Prokuratorowi Generalnemu Federacji Rosyjskiej. W razie potrzeby prokurator może wykorzystać swoje uprawnienia do „kontroli kontrolerów”, ma nie tylko prawo żądać od organów kontrolnych przeprowadzenia kontroli, ale także, w przypadku nadużyć, ich wstrzymania.

Powiązania między instytucjami pośredniczącymi w tego typu kontrolach są bardzo słabe. Oznacza to, że nie istnieje system kontroli finansowej i ekonomicznej jako taki. Na przykład na mocy dekretu Centralnej Komisji Kontroli i Rady Komisarzy Ludowych ZSRR z dnia 25 kwietnia 1928 r. „O środkach eliminacji wielości, niespójności i równoległości w pracy kontrolnej i śledczej organów państwowych” wszystkie organizacje kontrolujące zostały powierzono obowiązek koordynowania planów kontroli z organami Komisji Kontroli Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej, które miały obowiązek sporządzania skonsolidowanych rocznych planów wszystkich kontroli oraz monitorowania ich ścisłego wykonywania.

Duża liczba organów regulacyjnych nie zapewnia ograniczenia przestępstw, a same organy mają ograniczone możliwości oddziaływania na sprawców.

Kontrola finansowa państwa nad niepaństwową sferą gospodarki dotyczy wyłącznie wypełniania zobowiązań pieniężnych wobec państwa, w tym płacenia podatków i innych obowiązkowych płatności, przestrzegania prawa i celowości wydatkowania środków budżetowych i korzystania z kredytów, przestrzegania z ustalonymi przez rząd zasadami organizowania rozliczeń pieniężnych, rachunkowości i sprawozdawczości.

Bezpośrednim przedmiotem kontroli finansowej są wszystkie wskaźniki kosztów. Sfera kontroli finansowej obejmuje niemal wszystkie operacje dokonywane przy użyciu pieniądza. Kontrola finansowa przyczynia się do:[27]

- równowaga między zapotrzebowaniem na środki finansowe a wielkością środków;

- zapewnienie terminowości i kompletności wykonania zobowiązań finansowych wobec budżetu państwa;

- identyfikacja rezerw wewnętrznych i możliwości wzrostu zasobów finansowych;

- zasadność przygotowania i wykonania planu budżetowego (kontrola budżetu);

- efektywne wykorzystanie siły roboczej, zasobów materialnych i finansowych przedsiębiorstw i organizacji państwowych, instytucji budżetowych;

- maksymalna mobilizacja wpływów do budżetów wszystkich szczebli (kontrola podatkowa).

Temat 4. DOCHODY BUDŻETU

4.1. Ogólna charakterystyka dochodów budżetowych

Dochody budżetowe są tworzone zgodnie z ustawodawstwem budżetowym i podatkowym Federacji Rosyjskiej.

W dochodach budżetowych można częściowo scentralizować dochody przypisane do budżetów innych poziomów systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej w celu ukierunkowanego finansowania scentralizowanych działań, a także nieodpłatne transfery. W strukturze dochodów budżetowych osobno uwzględnia się dochody docelowych środków budżetowych.

Dochody podatkowe obejmują podatki i opłaty federalne, regionalne i lokalne przewidziane w ustawodawstwie podatkowym Federacji Rosyjskiej, a także kary i grzywny. Kwota przyznanych ulg podatkowych, odroczeń i rat na zapłatę podatków i innych obowiązkowych wpłat do budżetu jest w pełni uwzględniana w dochodach odpowiedniego budżetu.

Dochód niepodatkowy obejmuje:

- dochody z użytkowania mienia będącego własnością państwową lub komunalną po uiszczeniu podatków i opłat przewidzianych w przepisach o podatkach i opłatach;

- dochody z odpłatnych usług świadczonych przez instytucje budżetowe podlegające odpowiednio federalnej władzy wykonawczej, władzom wykonawczym podmiotów Federacji Rosyjskiej, samorządom terytorialnym, po opłaceniu podatków i opłat przewidzianych w przepisach o podatkach i opłatach;

- środki otrzymane w wyniku zastosowania środków odpowiedzialności cywilnej, administracyjnej i karnej, w tym grzywny, konfiskaty, odszkodowania, a także środki otrzymane z tytułu naprawienia szkody wyrządzonej Federacji Rosyjskiej, podmiotom Federacji Rosyjskiej, gminom, i inne kwoty przymusowego wycofania;

- Inne dochody niepodatkowe.

Przelewy bezzwrotne i bezzwrotne obejmują przelewy w formie:

- pomoc finansowa z budżetów innych szczebli w formie grantów i dotacji;

- dotacje z Federalnego Funduszu Kompensacyjnego i (lub) z regionalnych funduszy kompensacyjnych;

- dotacje z budżetów lokalnych do budżetów innych szczebli;

- inne nieodpłatne i nieodwołalne transfery między budżetami systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej;

- nieodpłatne i nieodwołalne transfery z budżetów państwowych i (lub) terytorialnych państwowych funduszy pozabudżetowych;

- nieodpłatne i nieodwołalne transfery od osób fizycznych i prawnych, organizacji międzynarodowych i zagranicznych rządów, w tym dobrowolne darowizny.

Dochody budżetowe obejmują:

- środki otrzymane w formie czynszu lub innej opłaty za czasowe posiadanie i użytkowanie lub czasowe użytkowanie mienia państwowego lub komunalnego;

- środki otrzymane w formie odsetek od sald środków budżetowych na rachunkach w instytucjach kredytowych;

- środki otrzymane z przeniesienia własności, która jest własnością państwową lub komunalną, za kaucją, w zarządzaniu powierniczym;

- opłata za wykorzystanie środków budżetowych przekazanych do innych budżetów, obcych państw lub osób prawnych na zasadzie zwrotnej i odpłatnej;

- dochód w postaci zysku przypadającego na udziały w kapitale zakładowym (akcyjnym) spółek osobowych i spółek handlowych lub dywidendy od udziałów posiadanych przez Federację Rosyjską, podmioty Federacji Rosyjskiej lub gminy;

- część zysków państwowych i komunalnych przedsiębiorstw unitarnych pozostała po zapłaceniu podatków i innych obowiązkowych opłatach;

- inne dochody przewidziane w ustawodawstwie Federacji Rosyjskiej z tytułu użytkowania mienia stanowiącego własność państwową lub komunalną.

Powyższe dochody z użytkowania mienia państwowego lub komunalnego zaliczane są do dochodów odpowiednich budżetów po uiszczeniu podatków i opłat przewidzianych w przepisach o podatkach i opłatach.

Dochody instytucji budżetowej otrzymane z działalności gospodarczej i innej działalności generującej dochód, po uiszczeniu podatków i opłat przewidzianych w przepisach dotyczących podatków i opłat, są w pełni uwzględniane w oszacowaniu dochodów i wydatków instytucji budżetowej i są odzwierciedlane w dochodach właściwego budżetu jako dochody z korzystania z nieruchomości znajdujących się we własności państwowej lub komunalnej albo jako dochody ze świadczenia usług odpłatnych.

Środki otrzymane ze sprzedaży mienia państwowego i komunalnego będą w całości wpisywane do odpowiednich budżetów.

Dochody budżetu własnego obejmują:

- dochody podatkowe zapisane w budżecie zgodnie z ustawodawstwem budżetowym Federacji Rosyjskiej oraz ustawodawstwem o podatkach i opłatach;

- dochody niepodatkowe wpisane do budżetów zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej;

- dochody otrzymywane przez budżety w formie nieodpłatnych i nieodwołalnych transferów, z wyjątkiem subwencji z Federalnego Funduszu Kompensacyjnego i (lub) regionalnych funduszy kompensacyjnych.

Dochody budżetów federalnych i regionalnych są proporcjonalnie zależne od dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego Rosji jako całości i regionów. Ocena rozwoju społeczno-gospodarczego okręgów federalnych w 2005 r. pokazuje, że każdy z nich ma regiony w niekorzystnej sytuacji. W najgorszej sytuacji znajdują się okręgi federalne: Syberyjski, Dalekowschodni i Południowy.

Kompleksowa ocena dynamiki rozwoju podmiotów Federacji Rosyjskiej wchodzących w skład Centralnego Okręgu Federalnego pozwala stwierdzić, że istnieje w nich pewna stabilizacja sytuacji społeczno-gospodarczej. Jednocześnie kilka regionów tego powiatu pozostaje w tyle pod względem rozwoju społeczno-gospodarczego.

Według takich wskaźników jak wielkość inwestycji w środki trwałe, wielkość przeciętnych obrotów handlu zagranicznego per capita, przeciętne bezpieczeństwo finansowe per capita regionu, udział zatrudnienia w małych przedsiębiorstwach, stosunek średniego dochodu per capita do poziom egzystencji, udział ludności o dochodach poniżej minimum egzystencji oraz udział średniego handlu detalicznego na mieszkańca, w niekorzystnej sytuacji w Centralnym Okręgu Federalnym to regiony: Briańsk, Włodzimierz, Woroneż, Iwanowo, Kursk, Orzeł, Smoleńsk i Tambow. W regionach Riazań, Tweru, Tula i Jarosławia w ostatnich latach nastąpiła poprawa głównych wskaźników społeczno-gospodarczych.

Oceniając rozwój społeczno-gospodarczy Północno-Zachodniego Okręgu Federalnego można stwierdzić, że sytuacja uległa poprawie. Jednocześnie pogorszyły się wskaźniki rozwoju sektorów infrastruktury społecznej i zmniejszyła się wielkość inwestycji w środki trwałe per capita.

Regiony archangielski i pskowski należą do regionów niekorzystnych, w których wskaźniki bezrobocia rejestrowanego i rozwoju sektorów infrastruktury społecznej pozostają praktycznie niezmienione, a pod względem udziału ludności o dochodach poniżej minimum egzystencji poziom sprzedaży detalicznej ogółem obrotów i usług płatnych na mieszkańca, wskaźniki uległy poprawie.

W Południowym Okręgu Federalnym grupa w niekorzystnej sytuacji obejmuje Republikę Adygei, Republikę Dagestanu, Republikę Inguszetii, Republikę Karaczajo-Czerkieską i Obwód Wołgograd. Niskie wartości takich wskaźników jak: produkt regionalny brutto per capita, wielkość obrotów handlu zagranicznego per capita, poziom bezpieczeństwa finansowego regionu per capita, łączny wolumen handlu detalicznego i usług płatnych per capita, środki trwałe per capita mieszkańca oraz rozwój sektorów infrastruktury społecznej, stanowią podstawę zacofania tych podmiotów Federacji Rosyjskiej. W Nadwołżańskim Okręgu Federalnym istnieje tendencja do stabilizacji rozwoju społeczno-gospodarczego, chociaż prawie wszystkie wskaźniki tego regionu są poniżej średniej dla Rosji. Do najbardziej pokrzywdzonych należą regiony Komi-Permyatsky Autonomous Okrug, Penza, Kirov i Uljanovsk, Republika Czuwaska, Republika Mordowii i Republika Mari El. Poprawa sytuacji społeczno-gospodarczej jest typowa dla regionów Republiki Baszkirii, Republiki Tatarstanu, Niżnego Nowogrodu, Samary i Saratowa.

Największe odchylenie od średniego poziomu w Rosji obserwuje się w odniesieniu do produktu regionalnego brutto na mieszkańca, bezpieczeństwa finansowego regionu na mieszkańca, udziału ludności o dochodach poniżej minimum egzystencji, całkowitego obrotu detalicznego usług płatnych na mieszkańca mieszkańca, dostępność środków trwałych na mieszkańca oraz współczynnik gęstości dróg.

W Syberyjskim Okręgu Federalnym, Republika Ałtaju, Republika Buriacji, Republika Tywy, Region Czyta, Okręg Autonomiczny Aginsky Buriacki, Okręg Autonomiczny Tajmyr (Dolgano-Nieniecki), Okręg Autonomiczny Ust-Ordynsky i Buriacki Okręg Autonomiczny Ewencki Okręg Autonomiczny uważany jest za znajdujący się w niekorzystnej sytuacji.

W każdym okręgu federalnym znajdują się regiony należące do grupy zapóźnionej. Razem stanowią prawie połowę wszystkich podmiotów Federacji Rosyjskiej. Zdecydowana większość tych regionów to regiony przygraniczne. Sytuacja ta była wynikiem nierównomiernej adaptacji regionów do nowych warunków rynkowych oraz znacznego zmniejszenia wielkości pomocy państwa. Utrzymująca się dysproporcja w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów jest istotnym czynnikiem osłabienia systemu stosunków federalnych w Federacji Rosyjskiej, jej rozwoju społeczno-gospodarczego i ograniczenia możliwości przezwyciężenia kryzysu wewnętrznego.

W 2001 r. przyjęto Federalny Program Celowy „Zmniejszenie różnic w rozwoju społeczno-gospodarczym regionów Federacji Rosyjskiej (2002-2010 i do 2015 r.)”, zatwierdzony dekretem rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 11 października, 2001 nr 717. Głównymi celami Programu jest zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego regionów Federacji Rosyjskiej, zmniejszenie luki w głównych wskaźnikach rozwoju społeczno-gospodarczego między regionami najbardziej rozwiniętymi i zapóźnionymi do 2010 roku półtora raza, a do 2015 roku dwa razy. Finansowanie działań mających na celu rozwiązanie tych problemów ma odbywać się kosztem Funduszu Rozwoju Regionalnego, budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej, środków kredytowych i inwestycji zagranicznych.

4.2. Dochody budżetu federalnego

Budżet federalny otrzymuje dochody podatkowe z następujących federalnych podatków i opłat, podatków przewidzianych przez specjalne systemy podatkowe:

- podatek od zysków organizacji w wysokości ustalonej dla zaliczenia tego podatku do budżetu federalnego;

- podatek dochodowy od osób prawnych (w zakresie dochodów organizacji zagranicznych niezwiązanych z działalnością w Federacji Rosyjskiej za pośrednictwem stałego zakładu, a także w zakresie dochodów uzyskiwanych w formie dywidend i odsetek od państwowych i komunalnych papierów wartościowych) - zgodnie z standard 100%;

- podatek od zysków organizacji z tytułu wykonywania umów o podziale produkcji zawartych przed wejściem w życie ustawy federalnej z dnia 30 grudnia 1995 r. nr 225-FZ „O umowach o podziale produkcji” i które nie przewidują specjalnych stawek podatkowych dla kredytowania określony podatek do budżetu federalnego i budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej;

- podatek od wartości dodanej;

- akcyzy na alkohol etylowy z surowców spożywczych;

- akcyzy na alkohol etylowy ze wszystkich rodzajów surowców, z wyjątkiem żywności;

- akcyzy na wyroby zawierające alkohol;

- akcyzy na wyroby tytoniowe;

- akcyza na benzynę silnikową, benzynę destylowaną, olej napędowy, oleje silnikowe do silników Diesla i gaźnikowych (wtryskiwaczy) - według normy 40%;

- akcyzy na samochody i motocykle;

- akcyzy na towary i wyroby objęte podatkiem akcyzowym importowane na terytorium Federacji Rosyjskiej;

- podatek od wydobycia kopalin w postaci surowców węglowodorowych (palny gaz ziemny);

- podatek od wydobycia kopalin w postaci surowców węglowodorowych (z wyjątkiem palnego gazu ziemnego);

- podatek od wydobycia kopalin (z wyjątkiem kopalin w postaci surowców węglowodorowych i kopalin pospolitych);

- podatek od wydobycia kopalin na szelfie kontynentalnym Federacji Rosyjskiej, w wyłącznej strefie ekonomicznej Federacji Rosyjskiej, poza terytorium Federacji Rosyjskiej;

- regularne płatności za wydobycie kopalin (tantiemy) w wykonaniu umów o podziale wydobycia w postaci surowców węglowodorowych (gaz ziemny palny);

- regularne płatności za wydobycie kopalin (tantiemy) przy wypełnianiu umów o podziale produkcji w postaci surowców węglowodorowych (z wyjątkiem palnego gazu ziemnego);

- regularne płatności za wydobycie kopalin (tantiemy) na szelfie kontynentalnym, w wyłącznej strefie ekonomicznej Federacji Rosyjskiej, poza terytorium Federacji Rosyjskiej przy wykonywaniu umów o podziale produkcji;

- opłata za korzystanie z obiektów wodnych zasobów biologicznych (z wyłączeniem wód śródlądowych);

- opłata za korzystanie z obiektów wodnych zasobów biologicznych (dla wód śródlądowych);

- podatek wodny;

- ujednolicony podatek socjalny według stawki określonej przez Kodeks Podatkowy Federacji Rosyjskiej w części zaksięgowanej na budżecie federalnym;

- podatek państwowy (z wyjątkiem podatku państwowego płatnego na rzecz budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej i budżetów lokalnych).

Dochody niepodatkowe budżetu federalnego powstają z:

- dochody z korzystania z mienia państwowego, dochody z odpłatnych usług świadczonych przez instytucje budżetowe podlegające jurysdykcji władz państwowych Federacji Rosyjskiej - po uiszczeniu podatków i opłat przewidzianych przepisami podatkowymi, w całości;

- część zysku przedsiębiorstw unitarnych utworzonych przez Federację Rosyjską, pozostała po zapłaceniu podatków i innych obowiązkowych płatności;

- inne opłaty licencyjne;

- cła i opłaty celne;

- płatności za korzystanie z funduszu leśnego w zakresie minimalnych stawek płatności za drewno na pniu;

- płatności za przekazanie gruntów leśnych na grunty nieleśne oraz za przekazanie gruntów funduszu leśnego na grunty innych kategorii;

- opłaty za korzystanie ze zbiorników wodnych;

- opłaty za korzystanie z wodnych zasobów biologicznych na podstawie umów międzyrządowych;

- opłaty za negatywny wpływ na środowisko;

- opłaty konsularne;

- opłaty patentowe;

- opłaty za udzielenie informacji o zarejestrowanych prawach do nieruchomości i transakcjach z nią.

Budżet federalny obejmuje również:

- zysk Banku Rosji pozostały po zapłaceniu podatków i innych obowiązkowych płatności - zgodnie ze standardami ustanowionymi przez ustawy federalne;

- dochody z zagranicznej działalności gospodarczej.

Dochody federalnych środków budżetu docelowego są uwzględniane odrębnie w dochodach budżetu federalnego według stawek określonych w ustawodawstwie podatkowym Federacji Rosyjskiej i rozdzielane między federalne środki budżetu docelowego i terytorialne środki budżetu docelowego według standardów określonych w ustawie federalnej o budżet federalny na następny rok budżetowy.

4.3. Dochody budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej

Do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej przekazywane są dochody podatkowe z następujących podatków regionalnych:

- podatek od nieruchomości od osób prawnych;

- podatek od działalności hazardowej;

- podatek transportowy.

Dochody podatkowe z następujących podatków i opłat federalnych, w tym podatków przewidzianych w specjalnych systemach podatkowych, podlegają zaksięgowaniu w budżetach podmiotów Federacji Rosyjskiej:

- podatek dochodowy od osób prawnych według stawki ustalonej dla zaliczenia określonego podatku do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej - według standardu 100%;

- podatek od zysków organizacji z tytułu wykonywania umów o podziale produkcji zawartych przed wejściem w życie ustawy federalnej „O umowach o podziale produkcji”, które nie przewidują specjalnych stawek podatkowych w celu zaliczenia określonego podatku do budżetu federalnego i budżetów podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej - według standardu 80%;

- podatek dochodowy od osób fizycznych - według standardu 70%;

- akcyza na alkohol etylowy z surowców spożywczych - według normy 50%;

- akcyza na wyroby zawierające alkohol - według standardu 50%;

- akcyza na benzynę silnikową, benzynę destylowaną, olej napędowy, oleje silnikowe do silników Diesla i gaźnikowych (wtryskiwaczy) - według normy 60%;

- akcyza na wyroby alkoholowe - według standardu 100%;

- akcyza na piwo - wg normy 100%;

- podatek od wydobycia kopalin w postaci surowców węglowodorowych (z wyjątkiem palnego gazu ziemnego) - wg normy 5%;

- podatek od wydobycia kopalin pospolitych - według normy 100%;

- podatek od wydobycia kopalin (z wyjątkiem kopalin w postaci surowców węglowodorowych, diamentów naturalnych i kopalin pospolitych) – stawka 60%;

- podatek od wydobycia kopalin w postaci diamentów naturalnych – według normy 100%;

- regularne płatności za wydobycie kopalin (tantiemy) przy wypełnianiu umów o podziale wydobycia w postaci surowców węglowodorowych (z wyjątkiem palnego gazu ziemnego) - w wysokości 5%;

- opłata za korzystanie z obiektów wodnych zasobów biologicznych (z wyłączeniem wód śródlądowych) - według standardu 30%;

- opłata za korzystanie z obiektów świata zwierząt - według standardu 100%;

- podatek pobierany w związku ze stosowaniem uproszczonego systemu podatkowego – według standardu 90%;

- podatek pobierany w postaci kosztu patentu w związku ze stosowaniem uproszczonego systemu podatkowego – według standardu 90%;

- ujednolicony podatek rolny - według standardu 30%;

- opłata państwowa (do zaliczenia w miejscu rejestracji państwowej, prawnie istotnych czynności lub wydania dokumentów) - zgodnie ze standardem 100%:

- w sprawach rozpatrywanych przez sądy konstytucyjne (kartowe) właściwych podmiotów Federacji Rosyjskiej;

- do wykonywania czynności notarialnych przez notariuszy państwowych urzędów notarialnych i (lub) urzędników organów władzy wykonawczej upoważnionych zgodnie z aktami ustawodawczymi Federacji Rosyjskiej i (lub) aktami ustawodawczymi podmiotów Federacji Rosyjskiej do wykonywania czynności notarialnych ;

- do państwowej rejestracji międzyregionalnych, regionalnych i lokalnych stowarzyszeń publicznych, oddziałów stowarzyszeń publicznych, a także do państwowej rejestracji zmian w ich dokumentach założycielskich;

- do państwowej rejestracji regionalnych oddziałów partii politycznych;

- o rejestrację środków masowego przekazu, których produkty przeznaczone są do dystrybucji głównie na terytorium podmiotu Federacji Rosyjskiej, a także o wydanie duplikatu zaświadczenia o takiej rejestracji;

- dla działań upoważnionych organów związanych z licencjonowaniem pozyskiwania, przerobu i sprzedaży złomu metali nieżelaznych, wraz z licencjonowaniem pozyskiwania, przerobu i sprzedaży złomu żelaznego.

Przekazywanie do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej wpływów podatkowych z akcyzy na wyroby alkoholowe o ułamku objętościowym alkoholu etylowego powyżej 9 do 25% włącznie (z wyjątkiem win) oraz wyroby alkoholowe o ułamku objętościowym alkoholu etylowego ponad 25% (z wyłączeniem win) produkowanych na terytorium Federacji Rosyjskiej , odbywa się zgodnie z następującymi normami:

- 20% tych dochodów wpływa do budżetu podmiotu Federacji Rosyjskiej w miejscu produkcji napojów alkoholowych;

- 80% tych dochodów rozdziela się pomiędzy budżety podmiotów Federacji Rosyjskiej zgodnie ze standardami zatwierdzonymi przez ustawę federalną o budżecie federalnym.

Przekazanie do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej dochodów podatkowych z płatności akcyzy na benzynę samochodową i eksploatowaną, olej napędowy, oleje silnikowe do silników Diesla i (lub) gaźników (wtryskiwaczy) zgodnie z określoną normą powyżej, odbywa się w sposób określony w ustawie federalnej o budżecie federalnym na następny rok budżetowy i okres planowania.

Do budżetów jednostek wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej - miast federalnych Moskwy i Petersburga zaliczane są wpływy podatkowe z podatków i opłat federalnych, podatków przewidzianych przez specjalne systemy podatkowe, z zastrzeżeniem, zgodnie z RF BC, być zaliczane do budżetów lokalnych i budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej. Dochody podatkowe z podatków regionalnych ustanowionych przez władze państwowe kraju (obwodu), w tym okręgu autonomicznego, podlegają przekazywaniu do budżetu kraju (obwodu). Dochody podatkowe z podatków regionalnych ustanowionych przez władze państwowe Okręgu Autonomicznego podlegają przekazaniu do budżetu Okręgu Autonomicznego.

Dochody niepodatkowe budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej powstają m.in. kosztem:

- część zysku przedsiębiorstw unitarnych utworzonych przez podmioty Federacji Rosyjskiej, pozostałą po zapłaceniu podatków i innych obowiązkowych wpłat do budżetu, - w kwotach określonych ustawami podmiotów Federacji Rosyjskiej;

- opłaty za negatywny wpływ na środowisko;

- płatności za korzystanie z funduszu leśnego w części przekraczającej minimalne stawki płatności za drewno na pniu;

- opłaty za wydawanie licencji na prowadzenie działalności związanej z produkcją i obrotem alkoholem etylowym, produktami alkoholowymi i zawierającymi alkohol, wydawane przez władze wykonawcze podmiotów Federacji Rosyjskiej.

80% opłaty za negatywne oddziaływanie na środowisko przekazywane jest do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej – miast federalnych Moskwy i Petersburga.

Ustawa podmiotu Federacji Rosyjskiej (z wyjątkiem ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej o budżecie podmiotu Federacji Rosyjskiej na następny rok obrotowy lub innej ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej Federacja Rosyjska na czas określony) może ustanowić:

- jednolite dla wszystkich rozliczeń podmiotu wchodzącego w skład Federacji Rosyjskiej, standardy odliczeń do budżetów rozliczeń z niektórych federalnych i (lub) regionalnych podatków i opłat, podatków przewidzianych przez specjalne systemy podatkowe, z zastrzeżeniem uznania zgodnie z RF Kodeks budżetowy i ustawodawstwo dotyczące podatków i opłat do budżetu podmiotu wchodzącego w skład Federacji Rosyjskiej;

- standardy odliczeń do budżetów okręgów miejskich z poszczególnych federalnych i (lub) regionalnych podatków i opłat, podatków przewidzianych przez specjalne systemy podatkowe, które mają być zaksięgowane zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej, jednolite dla wszystkich okręgów miejskich podmiotu Federacji Rosyjskiej.

Standardy odliczeń do budżetów okręgów miejskich z niektórych federalnych i (lub) regionalnych podatków i opłat, podatków przewidzianych przez specjalne systemy podatkowe, podlegające zaliczeniu zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej, są ustalane jako suma normy ustanowione dla osiedli i okręgów miejskich odpowiedniego podmiotu Federacji Rosyjskiej.

Ustawa podmiotu Federacji Rosyjskiej (z wyjątkiem ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej o budżecie podmiotu Federacji Rosyjskiej lub innej ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej z ograniczoną odpowiedzialnością okres ważności) może ustalić:[28]

- jednolite dla wszystkich rozliczeń podmiotu wchodzącego w skład Federacji Rosyjskiej, standardy odliczeń do budżetów rozliczeń z niektórych federalnych i (lub) regionalnych podatków i opłat, podatków przewidzianych przez specjalne systemy podatkowe, z zastrzeżeniem uznania zgodnie z RF Kodeks budżetowy i ustawodawstwo dotyczące podatków i opłat do budżetu podmiotu wchodzącego w skład Federacji Rosyjskiej;

- jednolite dla wszystkich okręgów miejskich podmiotu Federacji Rosyjskiej normy odliczeń do budżetów okręgów miejskich z niektórych federalnych i (lub) regionalnych podatków i opłat, podatków przewidzianych w specjalnych systemach podatkowych, które mają być zaksięgowane zgodnie z przepisami RF BC oraz ustawodawstwo dotyczące podatków i opłat do budżetu podmiotu Federacji Rosyjskiej .

Stawki potrąceń do budżetów okręgów miejskich z niektórych federalnych i (lub) regionalnych podatków i opłat, podatków przewidzianych przez specjalne systemy podatkowe, podlegające przekazaniu zgodnie z RF BC oraz ustawodawstwem o podatkach i opłatach do budżetu podmiot Federacji Rosyjskiej, ustanawiane są jako suma standardów ustalonych dla osiedli i okręgów miejskich odpowiedniego podmiotu Federacji Rosyjskiej.

Ustawa podmiotu Federacji Rosyjskiej o budżecie podmiotu Federacji Rosyjskiej może ustanowić dodatkowe standardy odliczeń do budżetów lokalnych z podatku dochodowego od osób fizycznych, z zastrzeżeniem zaliczenia zgodnie z Kodeksem budżetowym Federacji Rosyjskiej do budżet podmiotu Federacji Rosyjskiej.

Na mocy ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej organom przedstawicielskim okręgów miejskich można nadać uprawnienia władz państwowych podmiotów Federacji Rosyjskiej do ustanawiania dodatkowych standardów odliczeń od podatku dochodowego od osób fizycznych, które mają być zaksięgowane w budżecie podmiotu Federacji Rosyjskiej do budżetów osiedli wchodzących w skład odpowiednich okręgów miejskich.

Organy państwowe podmiotu Federacji Rosyjskiej są zobowiązane do ustanowienia, w sposób określony przez FR BC, jednolitych i (lub) dodatkowych standardów odliczeń do budżetów lokalnych z podatku dochodowego od osób fizycznych, na podstawie przelewu do budżetów lokalnych co co najmniej 10% wpływów podatkowych skonsolidowanego budżetu podmiotu Federacji Rosyjskiej z określonego podatku.

W podmiotach Federacji Rosyjskiej - miastach o znaczeniu federalnym Moskwa i Sankt Petersburg, tryb ustalania i wartości norm odliczeń od podatków i opłat federalnych i regionalnych, podatków przewidzianych przez specjalne reżimy podatkowe, do budżetów gmin wewnątrzmiejskich określają prawa tych podmiotów Federacji Rosyjskiej.

Ustawodawstwo podmiotu Federacji Rosyjskiej w sprawie podatków i opłat wprowadza podatki regionalne, ustala stawki podatkowe i zapewnia zachęty podatkowe dla podatków regionalnych zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej w sprawie podatków i opłat.

Ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej o zmianie ustawodawstwa podmiotu Federacji Rosyjskiej w zakresie podatków i opłat, ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej regulujące budżetowe stosunki prawne, prowadzące do zmiany dochodów państwa budżety systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej, które wchodzą w życie w następnym roku budżetowym (następny rok budżetowy i okres planowania), muszą być uchwalone przed złożeniem projektu ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej o budżecie na następny rok obrotowy (kolejny rok obrotowy i okres planowania) do ustawodawczego (przedstawicielskiego) organu władzy państwowej podmiotu Federacji Rosyjskiej w terminach określonych ustawą podmiotu Federacji Rosyjskiej.

Zmiany w ustawodawstwie podmiotów Federacji Rosyjskiej w zakresie podatków i opłat, które zakładają ich wejście w życie w bieżącym roku obrotowym, są dopuszczalne tylko w przypadku dokonania odpowiednich zmian w ustawach podmiotów Federacji Rosyjskiej dotyczących budżetu bieżący rok obrotowy (bieżący rok obrotowy i okres planowania).

4.4. Dochody budżetów lokalnych

Budżety rozliczeń obejmują:

1) dochody podatkowe z następujących podatków lokalnych ustanowionych przez organy przedstawicielskie rozliczeń zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej w sprawie podatków i opłat:

- podatek gruntowy;

- podatek od majątku osobistego;

2) dochody podatkowe z następujących podatków i opłat federalnych, podatków przewidzianych w szczególnych reżimach podatkowych:

- podatek dochodowy;

- ujednolicony podatek rolny.

3) dochody podatkowe z podatków i opłat federalnych, regionalnych i (lub) lokalnych, podatków przewidzianych w szczególnych reżimach podatkowych, według stawek potrąceń ustalonych przez organy przedstawicielskie gmin zgodnie z art. 63 pne RF.

Do budżetów powiatów grodzkich wpisywane są:

1) dochody podatkowe z następujących podatków lokalnych ustanowionych przez organy przedstawicielskie okręgów miejskich zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej w sprawie podatków i opłat:

- podatek gruntowy pobierany na terytoriach między osadami;

- podatek od majątku osób fizycznych, pobierany na terytoriach między osadami.

2) dochody podatkowe z następujących podatków i opłat federalnych, w tym podatków przewidzianych w szczególnych reżimach podatkowych:

- podatek dochodowy od osób fizycznych - według standardu 20%;

- podatek dochodowy od osób fizycznych pobierany na terytoriach między osiedlami – według standardu 30%;

- jednolity podatek od dochodów kalkulacyjnych dla niektórych rodzajów działalności - według standardu 90%;

- ujednolicony podatek rolny - według standardu 30%;

- ujednolicony podatek rolny pobierany na terenach międzyzasiedlonych – według standardu 60%;

- opłata państwowa (do zaliczenia w miejscu rejestracji państwowej, prawnie istotnych czynności lub wydania dokumentów) - zgodnie ze standardem 100%:

- w sprawach rozpoznawanych przez sądy powszechne, sędziowie pokoju (z wyjątkiem Sądu Najwyższego Federacji Rosyjskiej);

- o rejestrację państwową pojazdów, o dokonanie zmian we wcześniej wydanym paszporcie pojazdu, o wydanie lub przedłużenie ważności dowodu badania technicznego pojazdu, o wydanie państwowych tablic rejestracyjnych pojazdów „Transit”, zaświadczenie o wydanej jednostce numeracyjnej, znak rozpoznawczy międzynarodowego uczestnika ruchu drogowego, kupon na zdanie państwowego badania technicznego pojazdu, prawo jazdy, zezwolenie czasowe na prawo do kierowania pojazdami, zaświadczenia potwierdzające otrzymanie prawa jazdy lub zezwolenie czasowe na prawo do kierowania pojazdami, zaświadczenie o zgodności konstrukcji pojazdu z wymaganiami bezpieczeństwa ruchu, do przystąpienia do egzaminów kwalifikacyjnych na uzyskanie prawa do kierowania pojazdami;

- o wydanie pozwolenia na montaż konstrukcji reklamowej.

Wpływy z podatków zasilają budżety dzielnic miast:

1) z następujących podatków lokalnych ustanowionych przez organy przedstawicielskie dzielnic miejskich zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej w sprawie podatków i opłat:

- podatek gruntowy - według standardu 100%;

- podatek od majątku osób fizycznych - według standardu 100%.

2) dochody podatkowe z następujących podatków i opłat federalnych, w tym podatków przewidzianych w szczególnych reżimach podatkowych:

- podatek dochodowy od osób fizycznych - według standardu 30%;

- jednolity podatek od dochodów kalkulacyjnych dla niektórych rodzajów działalności - według standardu 90%;

- ujednolicony podatek rolny - według standardu 60%;

- obowiązek państwowy - zgodnie z ust. 2 art. 611BK RF.

3) dochody podatkowe z podatków i opłat federalnych, w tym podatków przewidzianych przez specjalne systemy podatkowe, oraz (lub) podatków regionalnych według jednolitych standardów odliczeń określonych w ustawach podmiotów Federacji Rosyjskiej w celu zaliczenia odpowiednich wpływów podatkowych do budżety dzielnic miejskich.

Dochody niepodatkowe budżetów lokalnych są rozliczane i tworzone kosztem pozostałej po opłaceniu podatków i innych obowiązkowych opłat części zysków komunalnych przedsiębiorstw unitarnych, w wysokości ustalonej przez akty prawne jednostek samorządu terytorialnego.

Za negatywne oddziaływanie na środowisko opłacie podlegają budżety gmin miejskich i budżety gmin miejskich.

Opłaty za wydawanie zezwoleń na sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych wydawanych przez samorządy podlegają przekazywaniu do budżetów powiatów i okręgów miejskich, miast federalnych Moskwy i Petersburga.

Budżety osiedli, dzielnic miejskich, przed delimitacją państwowej własności gruntów, uzyskują dochody ze sprzedaży i dzierżawy państwowych działek położonych w granicach osiedli, dzielnic miejskich i przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe.

Przed delimitacją państwowej własności gruntów, budżety gmin miejskich uzyskują dochody ze sprzedaży i dzierżawy państwowych działek położonych na terenach międzyosadniczych i przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe.

Temat 5. WYDATKI BUDŻETOWE

5.1. Przepisy ogólne dotyczące wydatków budżetowych

Kształtowanie wydatków budżetowych wszystkich szczebli systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej odbywa się zgodnie z obowiązkami wydatkowymi określonymi w ustawodawstwie Federacji Rosyjskiej poprzez określenie kompetencji federalnych organów państwowych, organów państwowych podmiotów wchodzących w skład Federacji Federacji Rosyjskiej i samorządów lokalnych, których wykonanie, zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej, międzynarodowymi i innymi traktatami i umowami, musi nastąpić w następnym roku budżetowym na koszt odpowiednich budżetów.

Wydatki budżetowe, w zależności od ich treści ekonomicznej, dzielą się na wydatki bieżące i nakłady inwestycyjne.

Wydatki inwestycyjne budżetów – część wydatków budżetowych zapewniająca działalność innowacyjną i inwestycyjną, w tym pozycje wydatków przeznaczone na inwestycje w istniejące lub nowo utworzone osoby prawne zgodnie z zatwierdzonym programem inwestycyjnym, środki przekazane w formie pożyczki budżetowej na cele inwestycyjne dla osób prawnych , wydatki na naprawy kapitałowe (renowacyjne) i inne wydatki związane z rozszerzoną reprodukcją, wydatki, które tworzą lub zwiększają własność Federacji Rosyjskiej, podmioty Federacji Rosyjskiej, odpowiednio gminy, inne wydatki budżetowe ujęte w wydatkach budżetu kapitału zgodnie z klasyfikacja ekonomiczna wydatków budżetu FR. Budżet rozwojowy może być tworzony w ramach nakładów inwestycyjnych budżetów.

Bieżące wydatki budżetowe – część wydatków budżetowych zapewniająca bieżące funkcjonowanie organów państwowych, samorządów terytorialnych, instytucji budżetowych, udzielanie wsparcia państwa dla innych budżetów i poszczególnych sektorów gospodarki w postaci dotacji, subwencji i subwencji na bieżące funkcjonowanie , a także inne wydatki budżetowe nieuwzględnione w nakładach inwestycyjnych zgodnie z klasyfikacją budżetową Federacji Rosyjskiej.

Udostępnianie środków budżetowych odbywa się w następujących formach:

- środki na utrzymanie instytucji budżetowych;

- środki na opłacenie towarów, robót i usług wykonywanych przez osoby fizyczne i prawne na podstawie umów państwowych lub komunalnych;

- transfery do ludności;

- środki na realizację przez samorządy terytorialne obowiązkowych wypłat dla ludności, ustanowionych przez ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej, ustawodawstwo podmiotów Federacji Rosyjskiej, akty prawne organów przedstawicielskich samorządu terytorialnego;

- środki na realizację niektórych uprawnień państwowych przeniesione na inne szczeble władzy;

- środki na pokrycie dodatkowych wydatków poniesionych w wyniku decyzji władz publicznych, prowadzących do wzrostu wydatków budżetowych lub spadku dochodów budżetowych;

- kredyty budżetowe dla osób prawnych (w tym ulgi podatkowe, odroczenia i plany ratalne na spłatę podatków i płatności oraz innych zobowiązań);

- subwencje i dotacje dla osób fizycznych i prawnych;

- inwestycje w kapitał zakładowy istniejących lub nowo utworzonych osób prawnych;

- transfery międzybudżetowe;

- kredyty i pożyczki w kraju kosztem państwowych pożyczek zewnętrznych;

- pożyczki dla obcych państw;

- Fundusze na obsługę zobowiązań dłużnych, w tym gwarancje państwowe lub gminne.

Instytucje budżetowe wydają środki budżetowe wyłącznie:

- o wynagrodzenie zgodnie z zawartymi umowami o pracę oraz aktami prawnymi regulującymi wynagrodzenia odpowiednich kategorii pracowników;

- przekazywanie składek ubezpieczeniowych do państwowych funduszy pozabudżetowych;

- transfery na rzecz ludności, wypłacane zgodnie z ustawami federalnymi, ustawami podmiotów Federacji Rosyjskiej oraz aktami prawnymi samorządów lokalnych;

- podróże służbowe i inne wypłaty odszkodowań na rzecz pracowników zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej;

- zapłata za towary, roboty i usługi na podstawie zawartych kontraktów państwowych lub komunalnych.

Wszelkie zakupy towarów, robót i usług powyżej 2000 płac minimalnych są dokonywane wyłącznie na podstawie umów państwowych lub komunalnych. Finansowanie na zapewnienie złożenia zamówienia na dostawę towarów, wykonanie pracy, świadczenie usług na potrzeby państwa lub gminy może odbywać się kosztem środków przewidzianych w wydatkach właściwego budżetu lub odpowiednich budżetów państwa środków pozabudżetowych na zaspokojenie potrzeb państwa lub kosztem środków przewidzianych z budżetu samorządowego na zaspokojenie potrzeb gminy.

Wydatki na finansowanie inwestycji budżetowych są przewidziane w odpowiednim budżecie, pod warunkiem, że są uwzględnione w federalnym programie celowym, regionalnym programie celowym lub, zgodnie z decyzją federalnego organu wykonawczego, organem wykonawczym podmiotu wchodzącego w skład Federacja Rosyjska lub samorząd lokalny.

Federalne obiekty inwestycyjne, które przewidują wydatki w wysokości ponad 200 000 płac minimalnych, podlegają rozpatrzeniu i zatwierdzeniu w sposób określony dla finansowania federalnych programów celowych.

Część wydatkowa budżetów wszystkich szczebli systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej przewiduje tworzenie funduszy rezerwowych władz wykonawczych i funduszy rezerwowych samorządów. W części wydatkowej budżetów wszystkich poziomów systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej zabronione jest tworzenie funduszy rezerwowych organów ustawodawczych (przedstawicielskich) i zastępców organów ustawodawczych (przedstawicielskich). Wysokość środków rezerwowych w budżecie federalnym nie może przekroczyć 3% zatwierdzonych wydatków budżetu federalnego.

Budżet federalny na kolejny rok budżetowy przewiduje utworzenie funduszu rezerwowego Prezydenta Federacji Rosyjskiej w wysokości nie większej niż 1% zatwierdzonych wydatków budżetu federalnego. Środki funduszu rezerwowego Prezydenta Federacji Rosyjskiej są przeznaczane na finansowanie nieprzewidzianych wydatków, a także wydatków dodatkowych przewidzianych dekretami Prezydenta Federacji Rosyjskiej. Wydatki funduszu rezerwowego Prezydenta Federacji Rosyjskiej są dokonywane na podstawie pisemnego zarządzenia Prezydenta Federacji Rosyjskiej.

Jednocześnie niedopuszczalne jest wydawanie środków funduszu rezerwowego Prezydenta Federacji Rosyjskiej na przeprowadzenie wyborów, referendów oraz pokrycie działalności Prezydenta Federacji Rosyjskiej.

5.2. Obowiązki wydatkowe Federacji Rosyjskiej

Budżet federalny na rok 2006 przewidywał wydatki w wysokości 4 270 114 718,3 tys. Rubli. i dochód w wysokości 5 046 137 500,0 tysięcy rubli. na podstawie prognozowanej wielkości produktu krajowego brutto w wysokości 24 380 mld rubli. a inflacja (wzrost cen konsumpcyjnych) 7,0-8,5% (grudzień 2006 w stosunku do grudnia 2005).[29] Na rok 2007 w budżecie federalnym zaplanowano wydatki w wysokości 5 463 479 900,0 tys. rubli. i dochód w wysokości 6 965 317 200,0 tysięcy rubli. na podstawie prognozowanej wielkości produktu krajowego brutto w wysokości 31 220 mld rubli. i inflacji 6,5-8,0% (grudzień 2007 w stosunku do grudnia 2006)[30] Zobowiązania wydatkowe Federacji Rosyjskiej wynikają z:

- uchwalanie federalnych ustaw i (lub) regulacyjnych aktów prawnych Prezydenta Federacji Rosyjskiej i Rządu Federacji Rosyjskiej w wykonywaniu przez federalne organy państwowe kompetencji w sprawach jurysdykcji Federacji Rosyjskiej i (lub) jurysdykcji wspólnej, nie sklasyfikowany przez ustawę federalną z dnia 6 października 1999 r. Nr 184-FZ „O ogólnych zasadach organizacji organów ustawodawczych (przedstawicielskich) i wykonawczych władzy państwowej podmiotów Federacji Rosyjskiej” do uprawnień organów państwowych podmiotów Federacji Rosyjskiej;

- zawarcie przez Federację Rosyjską lub w imieniu Federacji Rosyjskiej traktatów (porozumień) w wykonywaniu przez federalne organy państwowe uprawnień w sprawach jurysdykcji Federacji Rosyjskiej i (lub) uprawnień w sprawach wspólnej jurysdykcji, które nie są przypisane niniejszą Ustawą Federalną do kompetencji władz państwowych podmiotów Federacji Rosyjskiej;

- uchwalanie federalnych ustaw i (lub) regulacyjnych aktów prawnych Prezydenta Federacji Rosyjskiej i Rządu Federacji Rosyjskiej, przewidujących realizację transferów międzybudżetowych z budżetu federalnego w formach i trybie przewidzianym przez FR BC, włącznie z:

a) dotacje do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej na realizację zobowiązań wydatkowych podmiotów Federacji Rosyjskiej w związku z wykonywaniem przez organy państwowe podmiotów Federacji Rosyjskiej uprawnień przedmiotowych, zgodnie z powyższym wspomnianej ustawy o wsparcie finansowe z dotacji z budżetu federalnego;

b) dotacje do budżetów lokalnych na realizację zobowiązań wydatkowych gmin w związku z przekazaniem samorządom terytorialnym niektórych kompetencji państwowych Federacji Rosyjskiej.

Zobowiązania wydatkowe Federacji Rosyjskiej realizowane są kosztem własnych dochodów i źródeł pokrycia deficytu budżetu federalnego.

W przypadkach określonych w ustawach federalnych zobowiązania Federacji Rosyjskiej do wydatków są realizowane kosztem państwowych funduszy pozabudżetowych.

W 2007 r. planowane jest przyspieszenie odzysku VAT eksportowego, a tym samym znaczne zmniejszenie bariery związanej z odzyskiwaniem, dzięki procedurze zezwalającej na odzyskiwanie, która zniechęca do operacji eksportowych.

Niewątpliwie jednym z czynników aktywizacji rozwoju gospodarczego jest wzrost komponentu inwestycyjnego w federalnych programach celowych oraz przyjęcie szeregu nowych federalnych programów celowych.

Jednym z obszarów inwestycji są inwestycje w kapitał ludzki w obszarach edukacji i ochrony zdrowia. Bez wysoko wykwalifikowanej kadry z wykształceniem, na poziomie nowoczesnych wymagań, zdolnej do pracy w warunkach wysokich technologii, innowacji w różnych dziedzinach i sektorach gospodarki narodowej niemożliwe jest tworzenie i zwiększanie PKB w szybkim tempie. Wszystko to tworzy nową jakość budżetu, poszerza jego możliwości jako budżetu rozwojowego.

Rozwój gospodarczy ułatwiają także dodatkowe działania, które zaczęto wdrażać w sferze społecznej i rolnictwie. Są to cztery priorytetowe projekty krajowe: „Niedrogie i wygodne mieszkania”, „Zdrowie”, „Edukacja” i „Rozwój kompleksu rolno-przemysłowego”. Projekty krajowe to także inwestycje w gospodarkę i ludzi.

5.3. Obowiązki wydatkowe podmiotu Federacji Rosyjskiej

Zobowiązania wydatkowe podmiotu Federacji Rosyjskiej powstają w wyniku przyjęcia:

- ustaw i innych normatywnych aktów prawnych podmiotu Federacji Rosyjskiej, a także zawierania przez podmiot Federacji Rosyjskiej lub w imieniu podmiotu Federacji Rosyjskiej umów (porozumień) w wykonywaniu przez państwo organy podmiotów Federacji Rosyjskiej pełnomocnictwa w sprawach jurysdykcji podmiotów Federacji Rosyjskiej;

- ustaw i innych normatywnych aktów prawnych podmiotu Federacji Rosyjskiej, a także zawierania przez podmiot Federacji Rosyjskiej lub w imieniu podmiotu Federacji Rosyjskiej kontraktów (porozumień) w wykonaniu publicznym organy podmiotów Federacji Rosyjskiej o uprawnieniach w sprawach wspólnej jurysdykcji;

- ustawy i inne regulacyjne akty prawne podmiotu Federacji Rosyjskiej, które przewidują dokonywanie transferów międzybudżetowych z budżetu podmiotu Federacji Rosyjskiej w formach i trybie przewidzianym przez FR BC, w tym subwencje dla lokalnych budżety na realizację zobowiązań wydatkowych gmin w związku z nadaniem samorządom niektórych uprawnień państwowych podmiotów wchodzących w skład FR;

- normatywne akty prawne podmiotu Federacji Rosyjskiej w wykonywaniu przez organy państwowe podmiotu Federacji Rosyjskiej uprawnień, które zgodnie z ustawą federalną „O ogólnych zasadach organizacji ustawodawczej (przedstawicielskiej) i wykonawczej Organy rządu podmiotów Federacji Rosyjskiej” podlegają wsparciu finansowemu z subwencji z budżetu federalnego.

Obowiązki wydatkowe podmiotu Federacji Rosyjskiej polegające na przekazywaniu subwencji do budżetów lokalnych na realizację zobowiązań wydatkowych gmin w związku z nadaniem samorządom terytorialnym określonych uprawnień państwowych podmiotów Federacji Rosyjskiej są realizowane poprzez udzielanie dotacji do budżetów lokalnych z regionalnego funduszu kompensacyjnego.

Ustawy podmiotów Federacji Rosyjskiej przewidujące udzielanie subwencji do budżetów lokalnych z regionalnego funduszu kompensacyjnego powinny zawierać procedurę obliczania standardów określania łącznej kwoty subwencji na realizację odpowiednich zobowiązań wydatkowych gmin i corocznie wprowadzane w życie ustawą podmiotu Federacji Rosyjskiej o budżecie podmiotu Federacji Rosyjskiej na następny rok budżetowy, z zastrzeżeniem zatwierdzenia z mocy ustawy o odpowiednich dotacjach do budżetów lokalnych.

Organy państwowe podmiotu Federacji Rosyjskiej samodzielnie ustalają wysokość i warunki wynagrodzenia za pracę urzędników państwowych podmiotu Federacji Rosyjskiej oraz pracowników instytucji państwowych podmiotu Federacji Rosyjskiej.

Organy państwowe podmiotu Federacji Rosyjskiej nie są uprawnione do ustanawiania i wypełniania zobowiązań wydatkowych związanych z rozstrzyganiem spraw należących do kompetencji federalnych organów państwowych, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawach federalnych.

Organy państwowe podmiotu Federacji Rosyjskiej mają prawo do ustanawiania i wypełniania zobowiązań wydatkowych związanych z rozwiązywaniem spraw, które nie należą do kompetencji organów państwa federalnego, organów samorządu terytorialnego i nie są wyłączone spod kompetencji organów państwowych podmiotu Federacji Rosyjskiej na mocy ustaw federalnych, ustaw podmiotu Federacji Rosyjskiej, tylko wtedy, gdy w budżecie podmiotu Federacji Rosyjskiej znajdują się odpowiednie środki (z wyjątkiem dotacji, subwencji i subwencji budżetu federalnego).

5.4. Obowiązki wydatkowe gminy

Obowiązki wydatkowe gminy powstają w wyniku przyjęcia regulacyjnych aktów prawnych samorządów:

a) w sprawach o znaczeniu lokalnym, a także zawieranie przez gminę lub w imieniu gminy umów (porozumień) w tych sprawach;

b) w wykonywaniu przez organy samorządu terytorialnego niektórych uprawnień państwowych.

Obowiązki wydatkowe formacji komunalnych powstałe w wyniku przyjęcia aktów prawnych organów samorządu terytorialnego w wykonywaniu przez te organy określonych kompetencji państwowych zgodnie z ustawami federalnymi (ustawami podmiotu Federacji Rosyjskiej) realizowane kosztem dotacji z wojewódzkiego funduszu kompensacyjnego.

Organy samorządu terytorialnego samodzielnie ustalają wysokość i warunki wynagradzania posłów, wybieralnych urzędników samorządu terytorialnego wykonujących swoje uprawnienia na stałe, pracowników gminnych, pracowników gminnych przedsiębiorstw i instytucji unitarnych.

W gminie, która otrzymuje dotacje z budżetu podmiotu wchodzącego w skład Federacji Rosyjskiej zgodnie z ust. 3 art. 138 lub dotacje z budżetu gminy zgodnie z ust. 4 art. 142 RK BC wysokość wynagrodzenia dla posłów, wybieralnych urzędników samorządu terytorialnego wykonujących swoje uprawnienia na stałe, pracowników komunalnych, pracowników komunalnych przedsiębiorstw unitarnych i instytucji jest ustalona na nie wyższą niż wartości graniczne ustalone przez prawo podmiotu wchodzącego w skład Federacji Rosyjskiej.

Organy samorządu terytorialnego nie są uprawnione do ustanawiania i wykonywania zobowiązań wydatkowych związanych z rozstrzyganiem spraw należących do kompetencji federalnych organów państwowych, organów państwowych podmiotów Federacji Rosyjskiej, z wyjątkiem przypadków określonych odpowiednio ustawami federalnymi, prawa podmiotów Federacji Rosyjskiej.

Organy samorządu terytorialnego mają prawo do ustanawiania i wypełniania zobowiązań wydatkowych związanych z rozwiązywaniem spraw, które nie należą do kompetencji organów samorządu terytorialnego innych gmin, organów państwowych, a nie są wyłączone spod ich kompetencji przez ustawy federalne i ustawy podmioty Federacji Rosyjskiej, tylko jeśli dysponują własnymi środkami finansowymi (z wyjątkiem dotacji, subwencji i dotacji pochodzących z budżetu federalnego oraz z budżetu podmiotu Federacji Rosyjskiej).

5.5. Rejestry zobowiązań wydatkowych

Organy państwowe i samorządy są zobowiązane do prowadzenia ewidencji zobowiązań wydatkowych. Rejestr zobowiązań wydatkowych rozumiany jest jako zbiór (wykaz) regulacyjnych aktów prawnych oraz umów i porozumień zawieranych przez władze publiczne (samorządy terytorialne) (poszczególne artykuły, klauzule, akapity, paragrafy regulacyjnych aktów prawnych, umów i porozumień), przewidujący powstanie zobowiązań wydatkowych podlegających wykonaniu z odpowiednich budżetów.

Rejestr zobowiązań wydatkowych Federacji Rosyjskiej prowadzony jest zgodnie z procedurą ustanowioną przez Rząd Federacji Rosyjskiej. Rejestr zobowiązań wydatkowych podmiotu Federacji Rosyjskiej prowadzony jest zgodnie z procedurą ustaloną przez organ wykonawczy władzy państwowej podmiotu Federacji Rosyjskiej.

Rejestr zobowiązań wydatkowych podmiotu Federacji Rosyjskiej oraz zbiór rejestrów zobowiązań wydatkowych gmin wchodzących w skład podmiotu Federacji Rosyjskiej przekazuje się Ministerstwu Finansów Federacji Rosyjskiej w sposób ustanowiony przez to Ministerstwo.

Ewidencja zobowiązań wydatkowych gminy prowadzona jest w sposób określony przez lokalną administrację. Przekazuje ją organ samorządu terytorialnego organowi wykonawczemu władzy państwowej podmiotu Federacji Rosyjskiej w trybie określonym przez ten organ wykonawczy.

Temat 6. KREDYT PAŃSTWOWY

6.1. Dług publiczny w Federacji Rosyjskiej

Dług publiczny (kredyt rządowy) jako kategoria ekonomiczna to system relacji pieniężnych powstały w związku z dobrowolnym zaangażowaniem państwa w korzystanie z przejściowo wolnych środków obywateli i podmiotów gospodarczych. Kredyt państwowy jako kategoria prawna jest samodzielną instytucją prawa finansowego, która jest zbiorem norm finansowo-prawnych regulujących stosunki społeczne, które rozwijają się w procesie dobrowolnego przyciągania czasowo wolnych środków od osób prawnych i osób fizycznych przez państwo , spłata, pilność i rekompensata w celu pokrycia deficytu budżetowego i regulacji obiegu pieniężnego.

Dług ZSRR wobec Paryskiego Klubu Wierzycieli na koniec 1991 roku wynosił 37,6 mld dolarów (Klub Paryski jest niezinstytucjonalizowanym stowarzyszeniem krajów wierzycieli (Australia, Austria, Belgia, Wielka Brytania, Niemcy, Dania, Irlandia, Hiszpania, Włochy, Kanada, Holandia, Norwegia, Rosja, USA, Finlandia, Francja, Szwajcaria, Szwecja, Japonia), założona w 1956 r. w celu omawiania i rozwiązywania problemów zadłużenia krajów rozwijających się z tytułu pożyczek państwowych lub gwarantowanych przez państwo. od 1997 członek Klubu Paryskiego). W styczniu 1992 r. rząd Federacji Rosyjskiej zawarł porozumienie ramowe w sprawie zmiany kalendarza obsługi i spłaty tego długu. Dalej w latach 1993-1995. nastąpiły trzy rewizje (porozumienia wielostronne z 02.04.1993, 04.06.1994, 03.06.1995) dotyczące obsługi długu w okresie od grudnia 1991 do końca 1995 roku. z 1992 roku wyniósł 57 miliardów dolarów, na początku 1993 roku osiągnął 96,6 miliarda dolarów i był równy rocznemu PNB kraju.

Po zakończeniu negocjacji z Klubem Paryskim w 1994 roku Rosja przejęła w całości dług ZSRR wobec wszystkich krajów w zamian za aktywa zagraniczne.

Jednocześnie Rosja faktycznie straciła możliwość zwrotu znacznej części długów większości krajów. Na mocy wcześniejszych umów największy ciężar spłaty długów sowieckich spadł na okres po 2002 roku, co wydawało się wówczas odległą perspektywą. w następstwie tych umów. Rząd Federacji Rosyjskiej podpisał wielostronne memorandum z dnia 29 kwietnia 1996 r. w sprawie warunków kompleksowej restrukturyzacji zadłużenia zagranicznego ZSRR z krajami członkowskimi Paryskiego Klubu Wierzycieli, w wyniku którego dług Rosji wobec Klubu wyniósł 38 miliardów dolarów.

Do końca 1993 roku całkowite zadłużenie zagraniczne Rosji wzrosło o 110 miliardów dolarów, co stanowi wzrost o 15 miliardów dolarów w stosunku do roku poprzedniego (głównie z powodu pożyczek od międzynarodowych organizacji finansowych). Przyczyną szybkiego wzrostu zadłużenia był deficyt budżetu państwa oraz zauważalne pogorszenie warunków cenowych handlu zagranicznego, połączone ze spadkiem eksportu. Mimo to w 1993 r. relacja zadłużenia zagranicznego do PNB spadła do 65%.

W latach reform, ze względu na zmniejszenie podstawy opodatkowania w związku ze spadkiem produkcji, niskim popytem krajowym, wycofaniem biznesu do szarej strefy i masowym uchylaniem się od opodatkowania, dochody podatkowe państwa gwałtownie spadły. Przez większość lat 1990. dochody budżetowe spadały, a wydatki rządowe nie ograniczały się na tyle, by zapewnić równowagę budżetową.

Według oficjalnych danych na początku 1994 r. całkowity dług zewnętrzny kraju wynosił 112,8 mld USD, a dług byłego ZSRR wzrósł do 104 mld USD (92,2% całkowitego zadłużenia zagranicznego) z powodu kapitalizacji niezapłaconych odsetek, a nowo powstałe zadłużenie Rosji wyniosło 8,8 mld dol. Następnie w latach 1994-1997 dług rósł wolniej (do 1996 r. osiągnął 121 mld dol.), podczas gdy relacja długu do PNB i eksportu stopniowo malała ( z 55% w 1994 r. do 30% PNB w 1996 r., z 260% eksportu kraju w 1994 r. do 190% w 1996 r.).

Według oficjalnych danych Ministerstwa Finansów Federacji Rosyjskiej na dzień 31 grudnia 1997 r. zadłużenie zagraniczne Rosji wynosiło 123,5 mld USD, z czego 91,4 mld USD to długi odziedziczone po Związku Radzieckim. Jednak w 1998 roku ponownie zaciągnięto pożyczki na dużą skalę. Do 1 lipca 1998 roku zadłużenie zagraniczne wzrosło do 129 miliardów dolarów (wzrost zadłużenia wynikał głównie z prób zapobieżenia niewypłacalności związanej z długiem krajowym). W drugiej połowie 1998 roku nastąpiła konwersja części zadłużenia wewnętrznego na zadłużenie zewnętrzne – wielkość zadłużenia na koniec 1998 roku wyniosła 143,9 mld USD, aw 1999 roku osiągnęła swój historyczny szczyt – 167 mld USD (ponad 101% PKB w rublach).[31]

Źródłem spłaty pożyczek rządowych i wypłaty odsetek od nich są środki budżetowe, gdzie wydatki te są corocznie alokowane w osobnej linii. Jednak w kontekście rosnącego deficytu budżetowego państwo może uciekać się do refinansowania długu publicznego, czyli spłacania starego długu publicznego poprzez udzielanie nowych kredytów.

W Rosji wielkość deficytu budżetu federalnego, zatwierdzona ustawą o budżecie federalnym, nie może przekraczać łącznej wielkości inwestycji budżetowych i kosztów obsługi długu publicznego w odpowiednim roku budżetowym oraz wielkości deficytu budżetowego jednostki wchodzącej w jej skład Federacji Rosyjskiej nie może przekroczyć 15% jej dochodów budżetowych, z wyłączeniem pomocy finansowej z budżetu federalnego.budżet.

Od 2000 roku, dzięki polityce obsługi zobowiązań zewnętrznych bez zaciągania nowych pożyczek, następuje stopniowa (do 10 mld USD rocznie) redukcja zadłużenia zagranicznego Rosji. W ostatnich latach widoczna jest również tendencja do zmniejszania całkowitego zadłużenia w relacji do PKB kraju w 2000 r. - 62%, 2001 r. - 49%).

W końcu 2002 r. łączny dług publiczny w relacji do PKB wynosił 36,1%, aw relacji do eksportu 142%, co wskazuje na jego możliwości zarządzania. Czynnikiem ryzyka może być fakt, że ponad 80% zadłużenia jest denominowane w walutach obcych, co oznacza, że ​​jest ono narażone na zmiany kursu, ale obecnie sytuacja jest stabilna: umacnia się rubel, następuje duży napływ obcej waluty do kraju.

Według Banku Rosji na dzień 1 stycznia 2003 r. wysokość zadłużenia zagranicznego Federacji Rosyjskiej osiągnęła 152,1 mld USD.[32] Ponad 36% tej kwoty to zadłużenie byłego ZSRR. Ponadto kwota około 8 miliardów dolarów to nieuregulowany dług byłego ZSRR.

Z analizy wykonania budżetu federalnego w Federacji Rosyjskiej za sierpień 2006 r. wynika, że ​​nadwyżka wyniosła 1489,4 mld rubli. Część tej kwoty trafia na spłatę długu publicznego. Wykonanie budżetu federalnego Federacji Rosyjskiej w 2006 roku przedstawia tabela. 6.1.

Dokładnie osiem lat po kryzysie finansowym 1998 r., w dniach 15-21 sierpnia 2006 r., Federacja Rosyjska dokonała wpłat na spłatę salda restrukturyzacji w 1996 i 1999 r. w ramach Paryskiego Klubu Wierzycieli. W rezultacie rosyjskie zobowiązania wobec wszystkich 17 państw członkowskich Klubu w wysokości 21,6 mld USD zostały w całości spłacone, a Rosja nie jest już dłużnikiem Klubu[33]. Umowy międzyrządowe, na mocy których sformalizowano wspomniany dług, utraciły moc. Oznacza to, że Rosja osiągnęła cel wyznaczony przez Rząd Federacji Rosyjskiej i po raz pierwszy sformułowany w Strategii zadłużenia Federacji Rosyjskiej na lata 2003-2005.

W ramach tej strategii Federacja Rosyjska najpierw w styczniu 2005 roku spłaciła przed terminem w całości saldo zobowiązań wobec Międzynarodowego Funduszu Walutowego, a następnie rozpoczęła negocjacje w sprawie wcześniejszej spłaty największego, politycznie znaczącego i trudnego do zarządzania kategoria zewnętrznego długu publicznego – zadłużenie wobec Klubu Paryskiego wierzycieli.

Umorzenie zobowiązań dłużnych zrestrukturyzowanych w ramach Klubu Paryskiego odbyło się w dwóch etapach. Zgodnie z Umową Wielostronną z dnia 13 maja 2005 r. w okresie lipiec-sierpień 2005 r. zadłużenie na łączną kwotę 15 mld USD zostało spłacone przed terminem. Dokładnie rok później, na podstawie porozumień sformalizowanych w Protokole Wielostronnym z 16 czerwca 2006 roku, saldo tej kategorii zadłużenia zostało spłacone. Łączne oszczędności z budżetu federalnego na płatności odsetek w okresie do 2020 r. przekroczą 12 miliardów dolarów.

W latach 2007-2009 planowane jest dodatnie saldo kredytów na rynku krajowym, co nie prowadzi do wzrostu stóp procentowych. W efekcie do końca 2007 r. wielkość długu krajowego przekroczyła wielkość zobowiązań zagranicznych, a całkowity dług publiczny zmniejszył się z 9% PKB na koniec 2006 r. do 8,3% PKB na koniec 2007 r. i powinien wynieść 7,5% na koniec 2009 r., podczas gdy już w 2008 r. wielkość długu krajowego przekroczy wielkość zobowiązań zewnętrznych.

Jeśli dług stanowy na poziomie federalnym jest na obecnym etapie bardzo poważnie monitorowany, to pojawia się wiele pytań dotyczących długów na poziomie subfederalnym. A.D. Andriakow uważa, że ​​podstawą bezpieczeństwa ekonomicznego jest taki stan zarządzania długiem i taka kwota długu, która pozwala na wypełnienie zarówno zobowiązań dłużnych, jak i wszystkich innych zaciągniętych zobowiązań budżetowych, praktycznie niezależnie od okoliczności zewnętrznych. Jedno z podejść do realizacji tej zasady opiera się na tym, że planowanie nowych zobowiązań, a także planowanie, obsługa i spłata istniejących zobowiązań odbywa się wyłącznie kosztem dochodów budżetowych bez konieczności przyciągnąć środki finansowe z rynków pożyczkowych. Technicznym wdrożeniem tej zasady jest wprowadzenie pojęcia zdolności do zadłużenia w procedurach planistycznych i decyzyjnych, a także uwzględnienie w procesie decyzyjnym zobowiązań z tytułu przeterminowanych zobowiązań[34].

Według danych z 2002 r. wielkość przeterminowanych zobowiązań wobec jednostek komunalnych była znaczna i przekraczała zdolność zadłużania. Ogółem w Federacji Rosyjskiej działają 24 podmioty, których gminy mają głównie deficyt w budżecie wydatków bieżących. Jeśli weźmiemy pod uwagę zdolność zadłużeniową pomniejszoną o przeterminowane należności, czyli zdolność do zaciągania pożyczek, to prawie 2/3 regionów ma na swoim terenie gminy, które generalnie nie mogą pożyczać, ponieważ nie ma nic do zaspokojenia swoich zobowiązań.

W rzeczywistości zdolność zadłużenia to nadwyżka dochodów budżetowych nad wydatkami bieżącymi. Po wypełnieniu zobowiązań w zakresie wydatków bieżących pozostaje zdolność zadłużenia budżetu, wykorzystywana do odpowiedzialności zarówno za zobowiązania już zaakceptowane, jak i te planowane do zaakceptowania. Ostatnią częścią zobowiązań, jakie przyjmuje podmiot Federacji Rosyjskiej lub gmina, to przewidywana odpowiedzialność za zobowiązania warunkowe. W tym przypadku mówimy o gwarancjach. Gwarancja jest zasadniczo zobowiązaniem warunkowym, gdyż odpowiedzialność gwaranta za to zobowiązanie powstaje tylko pod pewnymi warunkami (jeśli gwarant nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań).

Dla systemu zarządzania długiem zdolność do zadłużenia jest rodzajem informacji wstępnej pochodzącej z systemu planowania budżetowego. Jednocześnie należy zauważyć, że czas trwania prognozy budżetowej powinien uwzględniać spłatę najdłuższego zobowiązania zaciągniętego lub planowanego do zaciągnięcia. W oparciu o zdolność zadłużenia należy spłacić już zgromadzone zobowiązania dłużne zgodnie z określonym harmonogramem spłat. Powinna również przewidywać możliwość spłaty zaległych należności. Przy sporządzaniu harmonogramu spłat zaległych należności zakłada się, że część tego zadłużenia została już zrestrukturyzowana. Część nieustrukturyzowana ma zostać spłacona w kolejnym roku obrotowym.

Organ finansowy, który ustala priorytety w polityce inwestycyjnej, musi zbudować długoterminowy program inwestycyjny, który faktycznie odzwierciedla potrzeby w zakresie finansowania inwestycji w długim okresie, a system zarządzania długiem tylko przyciąga środki w optymalny sposób do finansowania tego programu i zapewnia że zasoby te są przyciągane w ilościach, które można bezboleśnie spłacić w przyszłości.

Najbardziej złożony i kompletny proces planowania ma miejsce podczas określania wymaganej kwoty kredytu inwestycyjnego.

Przy rozłożeniu zdolności zadłużenia planowanej na kilka lat, z uwzględnieniem realizacji już zaciągniętych zobowiązań, należy również uwzględnić „poduszkę bezpieczeństwa” w przewidywanym odpowiedzialności z tytułu gwarancji.

Stosunek wielkości zdolności dłużnych przeznaczonych na gwarancje do nowych zobowiązań jest determinowany przez priorytety zadłużenia i polityki gospodarczej. Powinny być ustalane przez właściwy organ, który tworzy politykę. Oczywiście są one uwzględniane w systemie zarządzania długiem nie w postaci liczb, ale w postaci akcji.

Polityka zadłużenia państwa Federacji Rosyjskiej na lata 2007-2009. przewiduje zmniejszenie wielkości publicznego długu zagranicznego i jego stopniowe zastępowanie kredytami krajowymi.

Zasady polityki zadłużenia państwa Federacji Rosyjskiej to:

- zastąpienie państwowego długu zewnętrznego pożyczkami wewnętrznymi;

- rozwój rynku rządowych papierów wartościowych;

- wykorzystanie gwarancji państwowych do przyspieszenia wzrostu gospodarczego;

- stosowanie instrumentów polityki zadłużenia w celu przeprowadzenia dodatkowej sterylizacji nadpodaży pieniądza i walki z inflacją.

6.2. Rodzaje pożyczek rządowych

Ogólnie rzecz biorąc, pożyczki rządowe Federacji Rosyjskiej można sklasyfikować według następujących kryteriów:

1) do terminu zapadalności zobowiązania dłużne mogą być krótkoterminowe (do jednego roku), średnioterminowe (od roku do pięciu lat) i długoterminowe (od 5 do 30 lat). Wszystkie zobowiązania dłużne Federacji Rosyjskiej są spłacane w terminach określonych w szczegółowych warunkach pożyczki, ale nie mogą przekraczać 30 lat (Ustawa Federacji Rosyjskiej z dnia 13 listopada 1992 r. Nr 3877-1 „O państwowym długu wewnętrznym Federacja Rosyjska");

2) według prawa emisji dzielą się:

a) wydane przez rząd centralny;

b) wydawane przez rządy formacji narodowo-państwowych i administracyjno-terytorialnych oraz samorządy, jeżeli tak stanowi ustawa;

3) ze względu na podmioty posiadaczy papierów wartościowych pożyczki można podzielić na możliwe do zrealizowania:

a) tylko wśród ludności;

b) tylko wśród osób prawnych;

c) zarówno wśród osób prawnych, jak i wśród ludności;

4) ze względu na formę płatności, dochód, pożyczki można podzielić:

a) w przypadku oprocentowanych, gdy właściciele zobowiązań dłużnych z tytułu oprocentowanych kredytów otrzymują corocznie stały dochód w formie spłaty kuponów lub jednorazowo w przypadku spłaty kredytu poprzez dodanie odsetek do narosłej wartości nominalnej papierów wartościowych bez płatności rocznych;

b) wygranej, gdy odbiorca otrzymuje dochód w postaci wygranej w momencie wykupu obligacji, a dochód wypłacany jest tylko z tych obligacji, które trafiły do ​​obiegu wygranych. Ponadto istnieją pożyczki korzystne dla wszystkich, ale obecnie nie są one wydawane w Federacji Rosyjskiej;

c) nieoprocentowane (celowane) pożyczki, które przewidują wypłatę dochodu obligatariuszom lub gwarantują otrzymanie odpowiedniego produktu, na który zapotrzebowanie nie jest zaspokojone w momencie udzielenia pożyczki;

5) według sposobów lokowania pożyczki dzieli się:

a) dobrowolne;

6) złożone w formie subskrypcji;

c) obowiązkowe.

Obecnie wykorzystywane są wyłącznie pożyczki dobrowolne. Pożyczki przymusowe są stosowane tylko w państwach totalitarnych. Pożyczki abonamentowe są ze swej natury bliskie pożyczkom przymusowym, dlatego też nie są wykorzystywane;

6) w formie pożyczki mogą być składane i nieobciążone. Pożyczki z obligacjami wiążą się z emisją papierów wartościowych. Pożyczki nieobowiązkowe są formalizowane poprzez podpisywanie umów, kontraktów, a także dokonywanie wpisów w księgach dłużnych i wystawianie specjalnych zobowiązań.

Zgodnie z zasadami polityki zadłużenia w 2005 i 2006 roku. Federacja Rosyjska przeprowadziła przedterminową spłatę państwowych zobowiązań zadłużenia zagranicznego.

W styczniu 2005 r. saldo zobowiązań dłużnych wobec Międzynarodowego Funduszu Walutowego zostało w całości spłacone przed terminem. W czerwcu 2006 r. Federacja Rosyjska w pełni spłaciła dług byłego ZSRR wobec oficjalnych wierzycieli Paryskiego Klubu Wierzycieli.

Wcześniejsza spłata zadłużenia zagranicznego przyczyni się również do wzmocnienia międzynarodowego prestiżu Rosji jako państwa o znacznym marginesie stabilności finansowej i zadłużenia, cieszącego się opinią sumiennego kredytobiorcy i dążącego do poprawy klimatu inwestycyjnego w kraju poprzez konkretne działania polityczne .

W zakresie kredytów krajowych realizacja polityki zadłużenia w latach 2007-2009. będzie postępować od celów rozwoju rynku rządowych papierów wartościowych. Kluczowym zadaniem będzie zwiększenie płynności rynkowej części długu krajowego państwa oraz utrzymanie optymalnej duracji i rentowności na rynku rządowych papierów wartościowych.

Główne metody zarządzania długiem publicznym to:

1) refinansowanie – spłata starego długu państwowego poprzez udzielenie nowych kredytów;

2) konwersja – zmiana wielkości rentowności pożyczki, na przykład zmniejszenie lub wzrost oprocentowania dochodów wypłacanych przez państwo wierzycielom;

3) konsolidacja - zwiększenie ważności już udzielonych pożyczek;

4) unifikacja – połączenie kilku pożyczek w jedną;

5) odroczenie spłaty kredytu – realizowane w warunkach, gdy dalszy aktywny rozwój działalności w zakresie udzielania nowych kredytów jest nieefektywny dla państwa;

6) umorzenie długu - odmowa państwa od zobowiązań dłużnych;

7) restrukturyzacja zadłużenia – spłata zobowiązań dłużnych z jednoczesną realizacją pożyczek (zaciąganie innych zobowiązań dłużnych) w wielkości spłacanych zobowiązań dłużnych z ustaleniem innych warunków obsługi zobowiązań dłużnych i terminów ich wymagalności.

Temat 7. UBEZPIECZENIE

7.1. Pojęcie i funkcje ubezpieczenia

Istota i ekonomiczny charakter ubezpieczenia. Ubezpieczenie jest to szczególny rodzaj działalności gospodarczej związany z redystrybucją ryzyka szkód majątkowych pomiędzy uczestników ubezpieczenia (ubezpieczonych) i prowadzony przez wyspecjalizowane organizacje (ubezpieczyciele), które zapewniają akumulację składek ubezpieczeniowych, tworzenie rezerw ubezpieczeniowych i realizacja wypłat ubezpieczenia w przypadku uszkodzenia ubezpieczonych odsetek majątkowych. Jednocześnie redystrybucję ryzyka pomiędzy ubezpieczających należy rozumieć jako szczególny proces, w którym potencjalne ryzyko naruszenia interesów majątkowych każdego ubezpieczającego rozkłada się na wszystkich i w rezultacie każdy ubezpieczający staje się uczestnikiem odszkodowania za rzeczywiste wyrządzone szkody. Kluczowym punktem w takich relacjach jest zapłata składki ubezpieczeniowej (składki ubezpieczeniowej) ubezpieczycielowi, co zapewnia organizację procesu redystrybucji. Nie oznacza to jednak, że przy braku zebranych składek ubezpieczeniowych ubezpieczyciel jest wolny od odszkodowania za szkodę wyrządzoną podmiotowi gospodarczemu. Specyfika działalności ubezpieczeniowej jako rodzaju działalności polega właśnie na tym, że charakteryzuje się ona pewnym ryzykiem przedsiębiorczym, ze względu na obowiązek ubezpieczyciela naprawienia z góry uzgodnionej szkody z przyczyn zaistnienia i wysokości, w tym z własnych źródeł.

Ubezpieczenie jest realizowane w przypadkach, w których można oszacować prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyk i istnieją pewne gwarancje finansowe od ubezpieczycieli, aby zrekompensować szkodę.

Działalność ubezpieczeniowa polega na zapewnieniu ochrony ubezpieczeniowej przewoźnikom interesów majątkowych – ubezpieczycielom – poprzez redystrybucję ryzyk ubezpieczeniowych związanych z ich działalnością. Taka redystrybucja jest możliwa tylko w odniesieniu do zagrożeń - zdarzeń losowych, których wystąpienie pociąga za sobą uszczerbek na życiu i zdrowiu obywateli lub szkodę w mieniu, interesach majątkowych obywateli i osób prawnych i charakteryzuje się zarówno przypadkowością, jak i prawdopodobieństwem ich wystąpienia występowanie. To właśnie ze względu na przypadkowe zajście zdarzenia objętego ubezpieczeniem zdarzenia wiarygodne są wyłączone z szeregu ryzyk, które można przyjąć do ubezpieczenia. Na przykład trudno sobie wyobrazić możliwość zawarcia ubezpieczenia na wypadek 1 stycznia lub astronomicznego wschodu słońca. Jednocześnie potencjalne ryzyko powinno charakteryzować się pewnym prawdopodobieństwem jego wystąpienia, w oparciu o rzeczywiste dane z poprzednich doświadczeń. Brak takich danych może utrudnić lub uniemożliwić ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia takiego zdarzenia w przyszłości i jego ewentualnych skutków finansowych (szkody), co z kolei nie pozwoli na rozłożenie szkody na wszystkich ubezpieczycieli, tj. udział każdego z nich w tworzeniu sumy funduszu ubezpieczeniowego utworzonego w celu naprawienia szkody.

Ubezpieczenie wiąże się z odszkodowaniem pieniężnym za szkodę (szkodę) wyrządzoną interesom majątkowym ubezpieczonego. Praktyka przeprowadzania ubezpieczeń wypracowała optymalną formę takich relacji z udziałem wyspecjalizowanych organizacji (instytucji ubezpieczeniowych), które tworzą fundusze ubezpieczeniowe ze składek ubezpieczających i zapewniają wypłaty ubezpieczenia.

Pomimo losowego, probabilistycznego (czy będzie, czy nie) charakteru wystąpienia klęsk żywiołowych, wypadków, kradzieży mienia, sytuacji kryzysowych, od dawna zauważono, że liczba ich ofiar jest zawsze mniejsza niż liczba tych, którzy obawiać się wystąpienia negatywnych wydarzeń. Dlatego już w starożytności interesariusze wpadali na pomysł zrzeszania się właścicieli majątku w celu wspólnego naprawienia szkody materialnej poszkodowanego poprzez podział szkody między członków stowarzyszenia. A im więcej takich uczestników, tym mniejszy udział środków, które każdy z nich musi przeznaczyć na zrekompensowanie rzeczywistych strat wyrządzonych poszkodowanemu. Oczywiste jest, że gdyby każdy właściciel majątku – kupiec, handlarz, rzemieślnik – liczył tylko na siebie, musiałby trzymać w zapasie dobra materialne, aby zrekompensować ewentualne szkody dokładnie tyle, ile miałby w obiegu. Stąd pomysł zjednoczenia zainteresowanych stron w celu solidarnej oceny szkód. Tak powstały ubezpieczenia: w zamkniętym solidarnym udziale zainteresowanych w naprawie szkody majątkowej poniesionej przez poszkodowanego członka stowarzyszenia w wyniku zdarzeń nadzwyczajnych, tkwi pierwotne, pierwotne znaczenie ubezpieczenia. Oznaki te, w szczególności szkoda majątkowa, łączna dystrybucja szkód, naprawienie szkody, charakteryzujące nadrzędną ideę istoty ubezpieczenia, mówią o jego ekonomicznym charakterze.

Ubezpieczenie to relacja mająca na celu ochronę interesów majątkowych podmiotów gospodarczych i obywateli w przypadku wystąpienia określonych zdarzeń (zdarzeń ubezpieczeniowych) kosztem środków pieniężnych utworzonych z opłacanych przez nie składek ubezpieczeniowych (w praktyce Ingosstrakh i zagranicznych firm ubezpieczeniowych , używany jest termin „składka ubezpieczeniowa”). Ubezpieczenie nie tworzy nowej wartości, dotyczy jedynie podziału straty (szkody) jednego ubezpieczającego na wszystkich ubezpieczających. Z powyższego schematu wynika, że ​​każdy ubezpieczający płaci składkę ubezpieczeniową ubezpieczycielowi, z którego tworzony jest fundusz ubezpieczeniowy. W przypadku zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego jakiegokolwiek ubezpieczonego, jego szkoda jest pokrywana z funduszu ubezpieczeniowego utworzonego przez wszystkich ubezpieczycieli.

Wypadek, którym jest ubezpieczenie, nie powinien być bezwzględny, to znaczy całkowicie nierozliczony. Ubezpieczenie dotyczy zdarzeń, których prawdopodobieństwo wystąpienia można określić (np. poprzez obserwacje statystyczne). Innymi słowy, mówimy o zdarzeniach losowych, które mają miejsce nie jako zjawisko ogólne, ale jako odosobniony przypadek, którego prawdopodobieństwo można przewidzieć, zmierzyć i wziąć pod uwagę. Jednocześnie, o ile to możliwe, należy wykluczyć arbitralne wystąpienie danego zdarzenia: w związku z tym ubezpieczenie dotyczy albo zdarzeń, które w zasadzie nie zależą od woli osoby (burza, powódź itp.), lub ze zdarzeniami, w odniesieniu do których dołożono wszelkich starań, aby zapobiec ich wystąpieniu. Np. ubezpieczenie od pożaru jest możliwe tylko przy pełnym przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego, a także wtedy, gdy podpalenie jako próba „pomocy” wystąpieniu zdarzenia wywołującego szkodę jest karalne zgodnie z normami prawa karnego. Próby zapobiegania wystąpieniu zdarzeń niepożądanych tłumaczy się brakiem zainteresowania danej osoby ich występowaniem, chęcią ich uniknięcia. Brak takiego zainteresowania powoduje, że ubezpieczenie staje się rodzajem oszustwa (np. celowe zatopienie statku w celu ubezpieczenia, samobójstwo lub zabójstwo w celu ubezpieczenia krewnych itp.).

Niebezpieczeństwo i pewne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń, które mogą mieć niekorzystne materialne i inne konsekwencje, powinno być rozpoznane nie przez jedną osobę, ale przez wiele osób: takie zdarzenie może zagrażać wszystkim, ale w rzeczywistości nie dla wszystkich. Osoby zainteresowane jej zapobieganiem lub ograniczaniem negatywnych skutków są gotowe wpłacać określone sumy pieniędzy do ogólnej kasy w celu zapewnienia odszkodowania za straty w przypadku wystąpienia takich zdarzeń.

W aspekcie ekonomicznym ubezpieczenia to system relacji ekonomicznych polegający na tworzeniu scentralizowanych i zdecentralizowanych rezerw zasobów pieniężnych i materialnych niezbędnych do pokrycia nieprzewidzianych potrzeb społeczeństwa i jego członków. Z materialnego punktu widzenia w toku ubezpieczenia tworzone są fundusze pieniężne (materialne) wyspecjalizowanych instytucji - ubezpieczycieli, wykorzystywane do kompensacji szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi, wypadkami, a także w związku z wystąpieniem określonych zdarzeń. Ekonomiczna kategoria ubezpieczeń jest integralną częścią kategorii finansowej. Jeśli jednak finanse jako całość wiążą się z dystrybucją i redystrybucją dochodów i oszczędności, to ubezpieczenia obejmują tylko sferę relacji redystrybucyjnych. W tym zakresie można wyróżnić następujące istotne cechy charakteryzujące specyfikę tej ekonomicznej kategorii ubezpieczeń.

1. Przy ubezpieczaniu stosunki redystrybucji pieniężnej powstają z powodu prawdopodobieństwa wystąpienia nagłych, nieprzewidzianych i niemożliwych do przezwyciężenia zdarzeń, tj. zdarzeń ubezpieczeniowych, które pociągają za sobą możliwość wyrządzenia szkód materialnych lub innych dla gospodarki narodowej i ludności.

2. Przy ubezpieczeniu dokonuje się podziału wyrządzonej szkody pomiędzy uczestników ubezpieczenia – ubezpieczonego, który jest zawsze zamknięty. Powstanie takich relacji redystrybucyjnych (układowych) wynika z faktu, że losowy charakter szkód pociąga za sobą straty materialne lub inne, które z reguły nie obejmują wszystkich gospodarstw, nie całego terytorium danego kraju lub regionu, ale tylko część z nich. Stwarza to warunki do kompensacji szkód poprzez podział strat niektórych gospodarstw na wszystkie ubezpieczone gospodarstwa. Jednocześnie im szerszy krąg uczestników ubezpieczenia, tym mniejszy udział w rozkładzie szkody przypada na każdego ubezpieczonego. Ubezpieczenia stają się najskuteczniejszym sposobem naprawienia szkód, gdy uczestniczą w nich miliony ubezpieczających i ubezpieczone są setki milionów przedmiotów. Zapewnia to wystarczającą koncentrację środków w jednym funduszu, zwanym ubezpieczeniem, a następnie możliwe staje się zrekompensowanie maksymalnej szkody przy minimalnym koszcie każdego ubezpieczonego.

Ubezpieczenia zawsze kojarzyły się z finansowymi stosunkami redystrybucyjnymi, chociaż istniały ubezpieczenia w formie towarowej. Opierał się on na rozprzestrzenianiu się szkód na jednorodne, łatwo podzielne wartości materialne, takie jak zboże i inne uprawy, ale były to dobra pieniężne. Wraz z rozwojem stosunków pieniężnych, ubezpieczenia towarowe w naturalny sposób ustąpiły miejsca ubezpieczeniom gotówkowym.

3. Ubezpieczenie przewiduje redystrybucję szkód zarówno pomiędzy jednostkami terytorialnymi, jak iw czasie. Jednocześnie dla skutecznej redystrybucji terytorialnej funduszu ubezpieczeniowego w ciągu jednego roku wymagane jest odpowiednio duże terytorium i znaczna liczba obiektów do ubezpieczenia. Rozkład szkód w czasie związany jest z losowością występowania zdarzeń awaryjnych: przez kilka lat z rzędu zdarzeń awaryjnych może nie być, a dokładny czas ich wystąpienia nie jest znany. Okoliczność ta powoduje konieczność rezerwowania w korzystnych latach części otrzymanych składek ubezpieczeniowych w celu utworzenia funduszu rezerwowego, tak aby służył on jako źródło odszkodowań za doraźne szkody w niekorzystnym roku.

4. Zamknięty podział odszkodowań warunkuje zwrot zgromadzonych środków na rzecz funduszu ubezpieczeniowego. Wpłaty ubezpieczeniowe każdego ubezpieczonego, dokonywane na rzecz funduszu ubezpieczeniowego, mają tylko jeden cel: naprawienie prawdopodobnej wysokości szkody w określonej skali terytorialnej iw określonym okresie. W związku z tym cała kwota płatności ubezpieczeniowych (z wyłączeniem kosztów ogólnych organizacji ubezpieczającej) jest zwracana w formie odszkodowania za szkody w okresie uwzględnionym w tej samej skali terytorialnej.

Płatności ubezpieczeniowe ustalane są na podstawie taryf ubezpieczeniowych, składających się z dwóch części: a) płatności netto mające na celu zrekompensowanie prawdopodobnej szkody; b) koszty ogólne związane z utrzymaniem firmy ubezpieczeniowej, która prowadzi ubezpieczenie. Wysokość płatności netto ustalana jest na podstawie prawdopodobnych szkód za okres rozliczeniowy (zwykle pięć lub dziesięć lat) w skali danego terytorium (regiony, terytoria, republiki). W związku z tym cała kwota płatności netto jest zwracana w formie odszkodowania za szkodę w terminie uwzględnionym w tej samej skali terytorialnej. Znak spłaty środków zbliża kategorię ekonomiczną ubezpieczenia do kategorii kredytu: to relacje kredytowe zapewniają spłatę otrzymanych kredytów gotówkowych. Dostrzegając taką spłatę jako cechę charakterystyczną ubezpieczeń, należy mieć na uwadze, że dotyczy to przede wszystkim ubezpieczeń na życie.

Wymienione cechy relacji redystrybucyjnych, które powstają w ubezpieczeniach, pozwalają nam nadać mu następującą definicję: ubezpieczenie - jest to zbiór specjalnych zamkniętych relacji redystrybucyjnych między jego uczestnikami, dotyczących utworzenia docelowego funduszu ubezpieczeniowego kosztem składek pieniężnych, mającego na celu zrekompensowanie ewentualnych szkód wyrządzonych podmiotom gospodarczym lub wyrównanie strat w dochodach rodziny z powodu konsekwencji ubezpieczonych zdarzeń.

7.2. Funkcje ubezpieczeniowe

Treść ubezpieczenia jako kategorii ekonomicznej i jej funkcje są ze sobą organicznie powiązane. Jako funkcje kategorii ekonomicznej ubezpieczeń można wyróżnić: 1) utworzenie specjalistycznego funduszu ubezpieczeniowego funduszy; 2) odszkodowanie za szkody i osobiste wsparcie materialne obywateli; 3) zapobieganie zdarzeniu ubezpieczeniowemu i minimalizacja szkody.

Pierwsza funkcja utworzenie specjalistycznego funduszu ubezpieczeniowego funduszy, jako zapłata za ryzyko, które firmy ubezpieczeniowe biorą na siebie. Fundusz ten może być utworzony zarówno na zasadzie obowiązkowej, jak i dobrowolnej. Państwo w oparciu o sytuację gospodarczą i społeczną reguluje rozwój działalności ubezpieczeniowej w kraju. Funkcja tworzenia specjalistycznego funduszu ubezpieczeniowego realizowana jest w systemie funduszy rezerwowych i rezerwowych, które zapewniają stabilność ubezpieczenia, gwarancję wypłat i odszkodowań. Jeżeli w bankach komercyjnych gromadzenie środków publicznych w celu np. oszczędzania pieniędzy ma tylko znaczenie oszczędnościowe, to ubezpieczenie poprzez funkcję tworzenia wyspecjalizowanego funduszu ubezpieczeniowego ma początek oszczędnościowo-ryzykowy. W sensie moralnym każdy uczestnik procesu ubezpieczeniowego, w szczególności ubezpieczenia na życie, ma pewność otrzymania materialnego zabezpieczenia w razie wypadku i zakończenia umowy. W przypadku ubezpieczeń majątkowych, poprzez funkcję tworzenia specjalistycznej kasy ubezpieczeniowej, nie tylko rozwiązuje się problem rekompensaty za koszty zniszczonego mienia w granicach kwot ubezpieczenia i warunków określonych w umowie ubezpieczenia, ale także stwarzane są warunki do odszkodowanie rzeczowe części lub całości wartości uszkodzonego mienia.

Poprzez funkcję utworzenia specjalistycznego funduszu ubezpieczeniowego rozwiązywany jest problem lokowania czasowo wolnych środków w struktury bankowe i inne struktury komercyjne, lokowania środków w nieruchomości, nabywania papierów wartościowych itp. Wraz z rozwojem rynku ubezpieczeń mechanizm wykorzystanie czasowo wolnych środków będzie niezmiennie ulepszane i rozszerzane. Wzrośnie znaczenie funkcji ubezpieczeniowej jako tworzenia specjalnych funduszy ubezpieczeniowych.

Drugą funkcją ubezpieczenia jest: odszkodowanie za szkody i osobiste wsparcie materialne obywateli. Tylko osoby fizyczne i prawne, które są uczestnikami tworzenia funduszu ubezpieczeniowego, mają prawo do odszkodowania za szkody majątkowe. Odszkodowanie za szkody w ramach tej funkcji realizowane jest przez osobę fizyczną lub prawną w ramach istniejących umów ubezpieczenia majątkowego. Procedura odszkodowania za szkodę jest ustalana przez zakłady ubezpieczeń na podstawie warunków umów ubezpieczenia i jest regulowana przez państwo (licencjonowanie działalności ubezpieczeniowej). Dzięki tej funkcji realizowana jest kompletność ochrony ubezpieczeniowej.

Wreszcie trzecia funkcja ubezpieczenia to: zapobieganie zdarzeniu ubezpieczeniowemu i minimalizacja szkód - obejmuje szeroki zakres środków, w tym finansowanie działań mających na celu zapobieganie lub ograniczanie negatywnych skutków wypadków i klęsk żywiołowych. Obejmuje to również wpływ prawny na ubezpieczonego, zapisany w warunkach zawartej umowy ubezpieczenia i skoncentrowany na jego ostrożnym podejściu do ubezpieczonego mienia. Działania ubezpieczyciela mające na celu zapobieżenie zdarzeniu ubezpieczeniowemu i zminimalizowanie szkód nazywane są prewencją. W celu realizacji tej funkcji ubezpieczyciel tworzy specjalny fundusz pieniężny na środki zapobiegawcze. W interesie ubezpieczyciela jest wydawanie pieniędzy na zapobieganie szkodom (na przykład finansowanie działań przeciwpożarowych: zakup gaśnic, umieszczenie specjalnych czujników monitorujących promieniowanie cieplne itp.), które pomogą zachować ubezpieczone mienie w oryginalnym stanie. Wydatki ubezpieczyciela na działania prewencyjne są celowe, gdyż pozwalają na uzyskanie znacznych oszczędności w środkach na wypłatę odszkodowania ubezpieczeniowego, zapobieżenie pożarowi lub innemu ubezpieczonemu zdarzeniu. Źródłem tworzenia funduszu środków zapobiegawczych są potrącenia z wypłat ubezpieczeniowych.

7.3. Zasady ubezpieczenia

Wśród podstawowych zasad ubezpieczeń należy wyróżnić ekonomiczne zasady funkcjonowania systemu ubezpieczeniowego oraz zasady realizacji ubezpieczeniowych stosunków prawnych[35].

Do podstawowych ekonomicznych zasad ubezpieczenia należą: 1) zasada odsetek podlegających ubezpieczeniu; 2) zasadę ubezpieczenia ryzyka; 3) zasadę równoważności.

Zasada posiadania interesu majątkowego. W ubezpieczeniach obowiązuje fundamentalna zasada: „bez odsetek nie ma ubezpieczenia”. Innymi słowy, jeśli chodzi np. o ubezpieczenie mienia, oznacza to ochronę, ubezpieczenie odsetek związane z bezpieczeństwem tego mienia. Aby ustalić, czy w każdym konkretnym przypadku ubiegania się o ochronę ubezpieczeniową istnieje interes podlegający ubezpieczeniu, należy odpowiedzieć na pytanie: czy istnieją okoliczności związane z charakterem interesu, które mogą wyrządzić szkodę (szkodę) zainteresowanej osobie? Jeżeli odpowiedź na pytanie jest pozytywna, co oznacza, że ​​istnieje realna możliwość wyrządzenia szkody (szkody), to istnieje odsetki ubezpieczeniowe i można zapewnić ochronę ubezpieczeniową w stosunku do takiego interesu. W ust. 2 art. 930 Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej ustawodawca wskazuje, że ubezpieczający (beneficjent) musi mieć interes w zachowaniu własności. Norma ta odgrywa ważną rolę w budowaniu właściwych relacji ubezpieczeniowych. Ponadto z tego artykułu wynika, że ​​przy ubezpieczaniu mienia nie można wyznaczyć na uprawnionego z umowy ubezpieczenia osoby, która nie ma interesu w zachowaniu ubezpieczonego mienia.

Zgodnie z ogólną zasadą, interes podlegający ubezpieczeniu musi być obecny w chwili zawarcia umowy ubezpieczenia (we wszystkich rodzajach ubezpieczeń, z wyjątkiem ubezpieczenia cargo) lub osoba zainteresowana musi posiadać interes ubezpieczeniowy w chwili zawarcia umowy ubezpieczenia event (w ubezpieczeniu transportu ładunków). W okresie obowiązywania umowy ubezpieczenia odsetki podlegające ubezpieczeniu mogą zostać utracone, na przykład z powodu utraty mienia z przyczyn innych niż wystąpienie zdarzeń ubezpieczeniowych (klauzula 1, art. 958 kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej) . W takim przypadku, zgodnie z ust. 3 art. 958 Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej umowa ubezpieczenia zostaje rozwiązana, ale składka ubezpieczeniowa zapłacona przez ubezpieczonego nie podlega zwrotowi, ponieważ każdego dnia w okresie ważności umowy ubezpieczenia, w której istniało i było chronione odsetki ubezpieczeniowe ochrony ubezpieczeniowej ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność w całości, aw każdym momencie ryzyko, które ponosił ubezpieczyciel mogło zostać zrealizowane, zarówno w pewnej części, jak iw wysokości 100% odpowiedzialności z tytułu umowy ubezpieczenia.

Artykuł 928 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej zawiera listę interesów, w odniesieniu do których ubezpieczenie nie jest dozwolone. W szczególności interesy te obejmują:

1) bezprawne interesy. Interpretując interes majątkowy jako sprzeczny z prawem, należy również powołać się na przepisy art. 10 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, zgodnie z którym działania osób fizycznych i prawnych są niedozwolone, jeśli są przeprowadzane wyłącznie z zamiarem wyrządzenia szkody (szkody) innej osobie, a także w przypadku zamiaru nadużycia prawo w innych formach;

2) straty z udziału w grach, loteriach i zakładach wzajemnych. Zakaz ten wynika z art. 1062 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, zgodnie z którym roszczenia obywateli i osób prawnych związane z organizacją gier i zakładów lub uczestnictwem w nich z reguły nie podlegają ochronie sądowej;

3) wydatki, do jakich można przymuszać osobę w celu uwolnienia zakładników.

Ponadto przedmiotem ubezpieczenia nie może być ryzyko odpowiedzialności za naruszenie umowy, jeżeli nie jest to ryzyko samego ubezpieczonego (klauzula 2, art. 932 kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej), ryzyko przedsiębiorcze osoby kto nie jest ubezpieczony (art. 933 kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej), a także ryzyko utraty (uszkodzenie, zniszczenie, zaginięcie) mienia, jeżeli ubezpieczony nie ma interesu w zachowaniu tego mienia (przepis ten wynika z normy ust. 2 art. 930 kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej).

W odniesieniu do umów ubezpieczenia na życie zasada posiadania interesu majątkowego została prawnie wprowadzona w Anglii w drugiej połowie XVIII wieku. Czas ten charakteryzował się pojawieniem się podstaw ubezpieczeń na życie, a w Anglii szeroko rozpowszechniono zakłady ubezpieczeniowe dotyczące pewnych wydarzeń: choroby, śmierci sławnych osób, wyborów do parlamentu itp. Aby powstrzymać takie spekulacje na temat ubezpieczeń, Anglicy Sejm przyjął ustawę zakazującą ubezpieczenia na życie osoby lub zdarzenia, którym ubezpieczony nie miał żadnego interesu (ustawa o grach hazardowych).

Zasada ubezpieczenia ryzyka. Ryzyko jest podstawą ubezpieczenia iw najogólniejszej postaci definiowane jest jako prawdopodobieństwo rozłożenia wyniku działalności gospodarczej i życia podmiotu w obszarach korzystnych i niekorzystnych odchyleń. Niejednoznaczność i różnorodność tych wyników wynika z niepewności czynników środowiskowych, braków informacyjnych tkwiących w procesie decyzyjnym, wewnętrznej charakterystyki podmiotu itp. Tym samym niepewność czynników środowiskowych przejawia się w działaniach nie pokrywających się z te faktycznie zamanifestowane (okazują się nieosiągalne lub fundamentalnie różne), a przypadkowość przejawiania się tych czynników polega na tym, że wszystkie manifestują się niezależnie od woli samego podmiotu. W szczególności te losowe i niepewne czynniki środowiskowe można wykryć w wyniku następujących objawów:

- w środowisku naturalnym – w postaci powodzi, trzęsień ziemi, spływów błotnych, erupcji wulkanów, tsunami, burz i innych naturalnych zagrożeń i katastrof;

- w środowisku technologicznym i (lub) technogenicznym - w postaci wypadków w systemach podtrzymywania życia przedsiębiorstwa (na przykład w systemach zasilania); awarie w systemach bezpieczeństwa różnych gałęzi przemysłu, aw konsekwencji emisje zanieczyszczeń i ich składników; inne awarie o charakterze technologicznym i technogenicznym;

- w środowisku publicznym (społecznym) - jako działania władz, zmiany ustawodawstwa, niezadowolenie ludności ze społecznych i ekonomicznych warunków życia, które może przejawiać się lokalnie lub wszędzie w postaci strajków, lokautów, niepokojów społecznych itp. .;

- w otoczeniu rynkowym - jako kształtowanie się negatywnego wizerunku przedsiębiorstwa, przejaw zasad konkurencji, wycofywanie produktów z rynku z pewnych przypadkowych przyczyn ich nieprzydatności do użytku przez konsumentów itp.

Losowość i niepewność czynników wpływających na braki (niekompletność, nierzetelność, niejednoznaczność) informacji lub czynników związanych z wewnętrzną charakterystyką podmiotu może przejawiać się w rozkładzie probabilistycznym możliwych wyników decyzyjnych, które odbiegają od oczekiwanego, przewidywanego wyniku.

Ryzyko jako prawdopodobieństwo odchylenia faktycznego wyniku decyzji od oczekiwanego i w jego negatywnym przejawie, a zatem jako rozkład prawdopodobieństw niekorzystnych skutków można ekonomicznie oszacować i dlatego jest najczęściej stosowane w ubezpieczeniach. Na przykład odchylenie rzeczywistego wyniku od oczekiwanego może objawiać się utratą majątku, utratą dochodu przedsiębiorstwa w wyniku przerwania procesu produkcyjnego, poniesieniem nieprzewidzianych wydatków w związku z obowiązek przedsiębiorcy naprawienia szkody wyrządzonej osobom trzecim w wyniku decyzji gospodarczych itp. Innymi słowy, dla przedsiębiorcy wszystkie te przejawy są niczym innym jak szkodą, którą można ocenić ekonomicznie.

Zasada równoważności. Zasada ta stwierdza: zgodnie z wynikami określonych okresów lub przydzielonych okresów taryfowych/okresów ubezpieczenia (najlepiej muszą być one skorelowane z częstotliwością występowania małych, średnich, dużych szkód) należy osiągnąć zasadę równości ekonomicznej pomiędzy łączną kwotą składki ubezpieczeniowej netto zapłaconej przez danego ubezpieczonego za okres taryfowy, a łączną kwotą odszkodowania wypłaconego przez ubezpieczyciela w związku z wystąpieniem zdarzeń ubezpieczeniowych za określony okres.

7.4. Warunki odzwierciedlające ubezpieczoną szkodę

ubezpieczona szkoda, tj. szkoda materialna wyrządzona ubezpieczonemu w wyniku zdarzenia ubezpieczeniowego obejmuje dwa rodzaje szkód: bezpośrednie i pośrednie.

Przez szkodę bezpośrednią rozumie się ubytek ilościowy ubezpieczonego mienia (śmierć, uszkodzenie, kradzież) lub spadek jego wartości (utrata wartości) przy zachowaniu jego stanu materialnego, który nastąpił w wyniku zdarzenia ubezpieczeniowego. Do wysokości szkody bezpośredniej zalicza się również koszty poniesione przez ubezpieczonego w celu zmniejszenia szkody, ratowania mienia i doprowadzenia go do porządku po klęsce żywiołowej lub innym zdarzeniu ubezpieczeniowym. Strata bezpośrednia pełni rolę szkody pierwotnej, czyli rzeczywiście obserwowalnej – tym różni się od szkody pośredniej, która jest stratą pochodną, ​​często ukrytą. Strata bezpośrednia jest głównym czynnikiem determinującym odszkodowanie ubezpieczeniowe.

Szkoda pośrednia oznacza szkodę wynikającą z utraty (uszkodzenia) mienia lub niemożności korzystania z niego po zdarzeniu ubezpieczeniowym. Będąc pochodną straty bezpośredniej, strata pośrednia stanowi utracony dochód z powodu przerw w procesie produkcyjnym i handlowym spowodowanych zniszczeniem budynku, wyposażenia, zniszczeniem obiektów pracy, a także w postaci dodatkowych kosztów niezbędnych do ustalenia proces produkcyjny i handlowy. Strata pośrednia jest również możliwa w przypadku osób fizycznych, na przykład utrata utraconych dochodów z inwestycji z poszczególnych inwestycji lub straty z powodu niewystarczających wyników funduszu inwestycyjnego w stosunku do udziału osoby fizycznej. W celu ograniczenia strat pośrednich osób fizycznych za granicą stosuje się ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej brokerów inwestycyjnych.

Chociaż strata pośrednia ma charakter pośredni, jej wielkość często przewyższa szkody powstałe w wyniku bezpośredniego zniszczenia materiału.

Szkoda pośrednia może być przedmiotem specjalnych rodzajów ubezpieczenia lub zaliczona do odpowiedzialności ubezpieczeniowej majątkowej. Warunki umowy ubezpieczenia mogą przewidywać zamianę wypłaty ubezpieczenia na odszkodowanie za szkodę rzeczową w wysokości odszkodowania ubezpieczeniowego.

7.5. Mienie, zdarzenia życiowe i odpowiedzialność jako przedmiot ochrony ubezpieczeniowej

Zdarzenie ubezpieczeniowe w ubezpieczeniach osobowych i majątkowych. Ochrona ubezpieczeniowa mienia, życia i odpowiedzialności realizowana jest poprzez zdarzenia ubezpieczeniowe określone w umowie ubezpieczenia. Zdarzenie ubezpieczeniowe to zdarzenie, które nastąpiło, po wystąpieniu którego ubezpieczyciel jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania (odszkodowania ubezpieczeniowego) na rzecz ubezpieczonego, ubezpieczonego, uprawnionego lub innej osoby trzeciej.

W przypadku większości rodzajów ubezpieczeń majątkowych zdarzeniem ubezpieczeniowym jest każde uszkodzenie, amortyzacja lub utrata majątku materialnego w wyniku okoliczności przewidzianych warunkami ubezpieczenia (klęska żywiołowa, pożar, wypadek, kradzież itp.). Czasami takie uszkodzenie (amortyzacja) mienia jest uważane za zdarzenie ubezpieczeniowe, w którym szkoda przekroczyła pewien poziom. Na przykład, przy ubezpieczeniu upraw rolnych, zdarzeniem ubezpieczeniowym jest spadek rzeczywistych plonów w bieżącym roku (w wyniku klęski żywiołowej) w porównaniu ze średnim plonem na 1 hektar za poprzednie pięć lat. Jednoczesna utrata lub uszkodzenie ubezpieczonego mienia na terenie objętym jedną klęską żywiołową uważa się za jedno zdarzenie ubezpieczeniowe.

W ubezpieczeniach osobowych za zdarzenie ubezpieczeniowe uważa się przeżycie do czasu określonego umową, śmierć lub nieszczęśliwy wypadek, który pociągał za sobą trwałą utratę przez ubezpieczonego zdolności do pracy, utratę zdrowia.

Przedmioty ochrony ubezpieczeniowej w ubezpieczeniach majątkowych. Przedmiotem stosunków ubezpieczeniowych w ubezpieczeniach majątkowych jest mienie w różnych jego postaciach oraz interesy majątkowe. Celem ochrony ubezpieczeniowej mienia jest naprawienie szkody powstałej w wyniku zdarzenia ubezpieczeniowego. Ubezpieczonym może być zarówno mienie własne ubezpieczonego, jak i mienie znajdujące się w jego posiadaniu, użytkowaniu i rozporządzaniu. Zasadniczo majątek osób prawnych i osób fizycznych jako przedmiot ubezpieczenia stanowi kwotę odpowiedzialności ubezpieczeniowej ubezpieczycieli - od pożarów, klęsk żywiołowych, wypadków i innych przypadków. Na podstawie odrębnej umowy przypadki kradzieży, rozboju, kradzieży środków transportu mogą zostać objęte zakresem odpowiedzialności ubezpieczeniowej.

W specjalne przedmioty ochrony ubezpieczeniowej rozdysponować różnego rodzaju transporty, ładunki, mienie ruchome i nieruchome osób prawnych i osób fizycznych, a nawet niektóre ryzyka finansowe objęte zakresem odpowiedzialności ubezpieczeniowej ubezpieczyciela. Przedmiotem ubezpieczenia mienia przedsiębiorstw rolnych są więc uprawy, wieloletnie sady, plantacje leśne i inne, inwentarz zwierząt gospodarskich, budynki, budowle, sprzęt, pojazdy, surowce, materiały, produkty, paliwo itp.

Zbiory jako przedmiot ubezpieczenia mogą wiązać się z szerokim zakresem odpowiedzialności ubezpieczeniowej: od suszy, braku ciepła, mrozu, burz, ataków szkodników i innych chorób. Jednocześnie głównym produktem kultury jest bezpośredni przedmiot ubezpieczenia.

Zwierzęta hodowlane jako przedmiot ubezpieczenia stanowią własny zakres odpowiedzialności ubezpieczeniowej: w przypadku śmierci, śmierci lub przymusowego uboju w wyniku klęsk żywiołowych, pożarów i chorób zakaźnych. Szczególnie cenne zwierzęta hodowlane-producenci są ubezpieczeni w ramach rozszerzonej odpowiedzialności ubezpieczeniowej.

Budynki, inne środki trwałe i obrotowe jako przedmiot ubezpieczenia opierają się na ich zakresie odpowiedzialności ubezpieczeniowej: od pożarów, wybuchów, wypadków i klęsk żywiołowych.

W gospodarstwach domowych obywateli przedmiotem ubezpieczenia są ich domy, domki ogrodowe, garaże i budynki gospodarcze itp., a zakres odpowiedzialności ubezpieczeniowej tych przedmiotów obejmuje pożary, klęski żywiołowe, wypadki w instalacjach grzewczych i wodno-kanalizacyjnych oraz inne zdarzenia ubezpieczeniowe .

Bydło i konie w gospodarstwach domowych obywateli objęte są przedmiotem ubezpieczenia na takich samych zasadach jak ubezpieczenie ich gospodarstw rolnych, a zakres odpowiedzialności ubezpieczeniowej obejmuje przypadki śmierci, śmierci i przymusowego uboju z powodu chorób, klęsk żywiołowych, wypadków i pożarów . Jednocześnie drobne zwierzęta gospodarskie (owce, kozy, świnie, rodziny pszczół) stają się przedmiotem ubezpieczenia wraz z mieniem domowym i budynkami w ramach odrębnie prowadzonego ubezpieczenia mienia na podwórku.

Mienie gospodarstwa domowego jako przedmiot ubezpieczenia może obejmować meble, ubrania, naczynia, przybory kuchenne, książki, obrazy, instrumenty muzyczne, telewizję, radio, sprzęt elektryczny i inne przedmioty osobistego użytku i wygody dostępne w rodzinie, a pojazdy osobiste mogą wiązać się z ubezpieczeniem odpowiedzialność w przypadku klęski żywiołowej, wypadku lub kradzieży.

Mienie przedsiębiorców jako przedmiot ubezpieczenia może obejmować odpowiedni sprzęt, narzędzia, wyroby gotowe i inne aktywa materialne, które wchodzą w zakres odpowiedzialności ubezpieczeniowej w przypadku pożaru, klęsk żywiołowych, wypadków, kradzieży, rabunku i innych przypadków (w tym szkód).

Ryzyka przedsiębiorcy jako przedmiot ubezpieczenia majątkowego. W gospodarce rynkowej w obrębie nieruchomości, jako przedmiotu ubezpieczenia, wyróżnia się ryzyka przedsiębiorcze, do których zalicza się utracone zyski lub dochody (utracone zyski), brak płatności na rachunkach sprzedawcy produktów, spadek z góry określonego poziomu rentowności, przestojów sprzętu, przerw w handlu itp.

Życie jako przedmiot ubezpieczenia oznacza ochronę ubezpieczeniową dochodów osobistych, rodzinnych obywateli lub wzmocnienie ich dobrobytu. Jednocześnie przedmiotem ubezpieczenia jest nie tylko samo życie, ale także zdrowie i zdolność do pracy.

Zakres odpowiedzialności ubezpieczeniowej obejmuje bardziej szczegółowe zdarzenia: dożycie do końca okresu ubezpieczenia ze względu na wiek lub zdarzenie, śmierć ubezpieczonego lub ubezpieczonego lub utratę przez nich zdrowia w okresie ubezpieczenia od określonych zdarzeń, jak reguła z wypadków. Wówczas, oprócz samego życia, wyodrębniają one jako odrębne przedmioty z nim związane – zdolność do pracy i zdrowie, a w wysokości odpowiedzialności ubezpieczeniowej, różne wypadki i choroby, a także koszty leczenia. Głównym celem ochrony ubezpieczeniowej w tym przypadku jest zapobieganie krytycznemu pogorszeniu standardu życia ludzi.

Życie jako przedmiot ubezpieczenia może wiązać się z różną wysokością odpowiedzialności ubezpieczeniowej ubezpieczyciela. Np. w ubezpieczeniach mieszanych obejmuje przeżycie do końca okresu ubezpieczenia, śmierć ubezpieczonego i nieszczęśliwe wypadki. Przy ubezpieczeniu z tytułu małżeństwa zakresem odpowiedzialności ubezpieczeniowej objęte są dwa zdarzenia: zawarcie małżeństwa ustawowego określonej osoby w okresie od dnia upływu okresu ubezpieczenia lub po ukończeniu 21 lat bez małżeństwa.

Odpowiedzialność jako przedmiot ochrony ubezpieczeniowej. Szczególnym przedmiotem ubezpieczenia jest odpowiedzialność wobec osób fizycznych lub prawnych (tj. obywateli i podmiotów gospodarczych) z tytułu jakiegokolwiek działania lub zaniechania ubezpieczonego. W przeciwieństwie do mienia jako przedmiotu ubezpieczenia, w którym majątek osób prawnych i osób fizycznych podlega ubezpieczeniu, oraz w przeciwieństwie do życia jako przedmiotu ubezpieczenia, które jest realizowane w przypadku wystąpienia określonych zdarzeń związanych ze zdrowiem i pracą zdolności ubezpieczonego, celem ochrony ubezpieczeniowej od odpowiedzialności cywilnej jako przedmiotu ubezpieczenia jest ochrona interesów potencjalnych poszkodowanych.

Odpowiedzialność jako przedmiot ochrony ubezpieczeniowej przewiduje możliwość, w przypadku uszczerbku na zdrowiu i mieniu osób trzecich, z mocy prawa lub na mocy orzeczenia sądu, do dokonania odpowiednich płatności w celu naprawienia wyrządzonej szkody. Odpowiedzialność jako przedmiot ubezpieczenia obejmuje kredyty, odpowiedzialność zawodową i cywilną, w szczególności odpowiedzialność posiadaczy pojazdów mechanicznych. Obecnie pojawiły się nowe rodzaje odpowiedzialności zawodowej jako przedmiotu ubezpieczenia, np. odpowiedzialność notariusza, prawnika, lekarza, audytora, pośrednika celnego (pośrednika), przedsiębiorcy itp.

Odpowiedzialność przedsiębiorcy jako przedmiot ubezpieczenia obejmuje szeroki zakres ryzyk – od odpowiedzialności wobec swoich pracowników (upadłość) po ryzyko związane z zanieczyszczeniem środowiska, wyrządzeniem szkód w przyrodzie i mieszkańcom określonego terenu w wyniku naruszenia przepisów prawa technologia działania.

Odpowiedzialność kredytobiorcy obejmuje ryzyko braku spłaty kredytów.

7.6. Elementy systemu ubezpieczenia przedmiotów

System ubezpieczeń obiektów to zbiór obiektów w procesie tworzenia i użytkowania funduszu ubezpieczeniowego. Obejmuje następujące elementy: 1) ryzykowne okoliczności; 2) sytuacja ryzyka; 3) koszt (wycenę) przedmiotu ubezpieczenia; 4) zdarzenie ubezpieczeniowe; 5) sumę ubezpieczenia; 6) składkę ubezpieczeniową; 7) zdarzenie ubezpieczeniowe; 8) szkody (straty) ubezpieczonego; 9) wypłata ubezpieczenia.

ryzykowne okoliczności. Ubezpieczyciel przed zawarciem umowy bada przedmiot ubezpieczenia, określa jego stan oraz środowisko, w którym się znajduje. Stan przedmiotu ubezpieczenia zależy od wielu czynników, z których ubezpieczyciel bierze pod uwagę i analizuje tylko te istotne. Proces monitorowania i uwzględniania czynników istotnych dla ubezpieczenia nazywa się rejestracją ryzyka. Czynniki, które determinują rejestrację ryzyka dla danej populacji ryzyka, nazywane są okolicznościami ryzyka; są nierozerwalnie związane z danym przedmiotem ubezpieczenia i są uważane za oznaki ryzyka. Okoliczności ryzyka są warunkami realizacji ryzyka.

Każde ryzyko można przedstawić jako zbiór okoliczności ryzyka. W związku z tym rozróżnia się obiektywne i subiektywne okoliczności ryzyka. Obiektywne okoliczności ryzyka odzwierciedlają obiektywne podejście do rzeczywistości i nie zależą od woli i świadomości ludzi (przejaw żywiołowych sił natury). Subiektywne okoliczności ryzykowne odzwierciedlają podejście do poznania rzeczywistości związanej z wolą i świadomością ludzi (natężenie ruchu, naruszenie przepisów bezpieczeństwa itp.). Ubezpieczyciel przy zawieraniu umowy ubezpieczenia uwzględnia zarówno obiektywne, jak i subiektywne okoliczności ryzyka.

Ocena kosztów ryzyka. Ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia, na które jest ubezpieczone, oraz jego konsekwencji wyrażonych w kategoriach pieniężnych, nazywa się oceną kosztu ryzyka.

Wielkość oceny wartości ryzyka zmienia się pod wpływem czynników obiektywnych i subiektywnych. Do takich czynników zalicza się prawdopodobieństwo wystąpienia i charakter oddziaływania sił przyrody, stan bezpieczeństwa przeciwpożarowego, ochrony pracy itp. Badanie ryzyka jako prawdopodobieństwa zdarzenia ubezpieczeniowego pozwala na stworzenie podstaw finansowych dla działalności ubezpieczeniowej, wyrażone w naukowym ustaleniu stawek ubezpieczeniowych (tj. opłat ubezpieczeniowych).

Ocena kosztu ryzyka jest ustalana na podstawie badania danych statystycznych charakteryzujących częstość występowania zagrożeń (pożary, wypadki itp.), siłę ich działania oraz wielkość powodowanych przez nie szkód.

sytuacji ryzyka. Ubezpieczyciel przy zawieraniu umowy ubezpieczenia wybiera okoliczności ryzyka. Wszystkie okoliczności ryzyka, ujęte w ich jedności i interakcji, określają stan, który nazywamy sytuacją ryzyka. Sytuacja ta charakteryzuje stan naturalny przedmiotu ubezpieczenia oraz środowisko, w którym ten przedmiot się znajduje.

zdarzenie ubezpieczeniowe. Okoliczności ryzyka pozwalają ocenić prawdopodobieństwo zdarzenia ubezpieczeniowego, przez które rozumie się prawdopodobieństwo spowodowania szkody w przedmiocie ubezpieczenia. Przewidywane zdarzenie, na które ubezpieczenie jest ubezpieczone, stanowi ryzyko ubezpieczeniowe.

Ubezpieczona wartość przedmiotu ubezpieczenia. W procesie zawierania umowy ubezpieczenia szacowana jest rzeczywista wartość przedmiotu ubezpieczenia, czyli jego wartość ubezpieczeniowa. Ustalenie wartości ubezpieczeniowej mienia jest oceną ubezpieczeniową. Wartość mienia przyjętego do celów ubezpieczeniowych nazywana jest również wyceną ubezpieczeniową. Przy obliczaniu wysokości wymiaru ubezpieczenia istotną rolę odgrywa kategoria ubezpieczonego, rodzaj ubezpieczonego mienia oraz warunki ubezpieczenia ustanowione przez prawo lub przepisy.

Wycena ubezpieczeniowa w ubezpieczeniach majątkowych jest punktem wyjścia do wszystkich dalszych obliczeń: ustalenia sumy ubezpieczenia, składki ubezpieczeniowej, odszkodowania ubezpieczeniowego. Suma ubezpieczenia może być ustalona w wysokości kosztorysu ubezpieczeniowego lub jego części.

Za podstawę do ustalenia wyceny ubezpieczeniowej często przyjmuje się wartość księgową nieruchomości z uwzględnieniem amortyzacji (amortyzacji). Dlatego też w przypadku całkowitej utraty tego mienia, wysokość wyceny ubezpieczenia pokrywa się z wysokością szkody i odszkodowania ubezpieczeniowego, ponieważ nieruchomość ta jest ubezpieczona na warunkach ubezpieczenia w pełnej wartości księgowej, a odszkodowanie jest równe do wyrządzonych szkód.

Przy ubezpieczaniu zwierząt ich wartość księgowa jest również wykorzystywana do ustalenia wymiaru ubezpieczenia, ale świadczenie ubezpieczeniowe wypłacane jest w wysokości 70% szkody.

Wycena ubezpieczeniowa środków trwałych organizacji publicznych jest ustalana na podstawie kosztu pierwotnego (odtworzenia), tj. bez amortyzacji.

Suma ubezpieczenia. Ubezpieczona wartość przedmiotu jest podstawą do obliczenia sumy ubezpieczenia, która jest sumą pieniężną określoną w umowie ubezpieczenia lub ustawą, na podstawie której ustala się wysokość składki ubezpieczeniowej i wypłaty ubezpieczenia.

Przy ubezpieczeniu mienia suma ubezpieczenia nie może przekroczyć jego rzeczywistej wartości w chwili zawarcia umowy (wartość ubezpieczenia). Strony nie mogą kwestionować ubezpieczonej wartości mienia określonej w umowie ubezpieczenia, chyba że ubezpieczyciel udowodni, że został celowo wprowadzony przez ubezpieczonego w błąd.

Jeżeli suma ubezpieczenia określona w umowie ubezpieczenia przekracza wartość ubezpieczenia mienia, umowa jest z mocy prawa nieważna w tej części sumy ubezpieczenia, która przekracza rzeczywistą wartość mienia w chwili zawarcia umowy.

Opłata ubezpieczeniowa. Od sumy ubezpieczenia ubezpieczający płaci ubezpieczycielowi określoną składkę ubezpieczeniową. W praktyce pojęcie wypłaty ubezpieczenia jest często używane zamiast terminu „składka ubezpieczeniowa”, a za granicą oraz w działalności firmy ubezpieczeniowej Ingosstrakh - składka ubezpieczeniowa. Składka ubezpieczeniowa to opłata za ubezpieczenie, którą ubezpieczający jest zobowiązany zapłacić ubezpieczycielowi zgodnie z umową ubezpieczenia lub przepisami prawa.

Składkę ubezpieczeniową oblicza się na podstawie okoliczności ryzyka. Przy ustalaniu składki ubezpieczeniowej ubezpieczyciel uwzględnia wyniki analizy konkretnej sytuacji ryzyka poprzez system zniżek i narzutów (narzutów) do wyliczonej składki ubezpieczeniowej dla podstawowego zestawu okoliczności ryzyka. Zniżki i dopłaty mogą być ustalane jako procent lub stała wysokość składki ubezpieczeniowej.

Stawka ubezpieczenia. Stawka składki ubezpieczeniowej przypadająca na jednostkę sumy ubezpieczenia lub przedmiot ubezpieczenia jako całość nazywana jest stawką ubezpieczenia. Stawka ta jest ustalana na podstawie obliczeń aktuarialnych. Taryfy ubezpieczeniowe dla ubezpieczenia obowiązkowego są ustalane przez prawo.

7.7. Główni uczestnicy ubezpieczenia

Przedmioty ubezpieczenia. W proces ubezpieczeniowy zaangażowane są dwa główne podmioty: ubezpieczony i ubezpieczyciel. Ich prawa i obowiązki w ubezpieczeniu obowiązkowym regulują obowiązujące przepisy, w ubezpieczeniu dobrowolnym – umowa zawarta na dotychczasowych zasadach. W ubezpieczeniu osobowym uczestniczą również inne osoby: ubezpieczony, a także osoba, na rzecz której zawierana jest umowa ubezpieczenia. Ponieważ w większości przypadków umowa ubezpieczenia osobowego jest zawierana na wypadek wystąpienia zdarzeń w życiu samego ubezpieczonego, pojęcia ubezpieczonego i ubezpieczonego z reguły pokrywają się. W niektórych rodzajach ubezpieczeń osobowych różne osoby występują w roli ubezpieczonego i ubezpieczonego. Tak więc w ubezpieczeniu wypadkowym na koszt przedsiębiorstw i organizacji ubezpieczonym jest odpowiednie przedsiębiorstwo lub organizacja, ubezpieczonymi są jego pracownicy. W ubezpieczeniu dzieci i małżeństwa ubezpieczonymi są dzieci, ubezpieczonymi są rodzice i inni krewni, którzy zawarli umowę na rzecz dziecka. W ubezpieczeniach majątkowych ubezpieczonym jest co do zasady właściciel mienia (organizacje, obywatele), a także najemca, organizacja, która przyjęła mienie na przechowanie itp. Ubezpieczycielem może być towarzystwo ubezpieczeniowe zarejestrowane w określony sposób i posiada licencję na przeprowadzanie odpowiednich rodzajów ubezpieczeń. W jednym ubezpieczeniu może uczestniczyć kilku ubezpieczycieli: gdy duże ryzyka są podejmowane jednocześnie przez kilka zakładów (w określonej proporcji). W przypadkach, gdy umowy zawarte przez ubezpieczyciela są reasekurowane, reasekurator występuje również jako strona stosunku ubezpieczeniowego.

Oprócz wskazanych osób prawnych i osób fizycznych bezpośrednio powiązanych ze sobą warunkami ubezpieczenia, w zawieraniu umów uczestniczą pośrednicy – ​​brokerzy i brokerzy, co jest typowe dla ubezpieczeń prowadzonych przez firmy zagraniczne.

Ubezpieczony (w praktyce ubezpieczeń międzynarodowych - ubezpieczający) to podmiot gospodarczy lub obywatel, który opłaca składki ubezpieczeniowe i nawiązuje z ubezpieczycielem określone stosunki ubezpieczeniowe. Ubezpieczający to osoba, która zawarła z ubezpieczycielem umowy ubezpieczenia lub jest z mocy prawa ubezpieczający. Ubezpieczony opłaca składki ubezpieczeniowe i ma prawo z mocy prawa (ubezpieczenia obowiązkowe) lub na podstawie umowy (ubezpieczenie dobrowolne) do otrzymania odszkodowania (suma ubezpieczenia) w momencie zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego, a także zapewnienia jego otrzymania przez inną osobę. osoba (w ubezpieczeniach OC i ubezpieczeniach osobowych). W ubezpieczeniach majątkowych ubezpieczony może być właścicielem nieruchomości; osoba, która otrzymała nieruchomość do wynajęcia lub użytkowania; organizacja, która przyjmuje aktywa materialne do przechowywania, jako zastaw (lombard) itp. W ubezpieczeniach osobistych ubezpieczycielami są obywatele, którzy ubezpieczyli się, inne osoby (na przykład dzieci), a także organizacje, które zawierają umowy ubezpieczenia dla swoich pracowników . W ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej ubezpieczający to każda osoba fizyczna lub prawna, która przenosi na ubezpieczyciela, na podstawie prawa lub umowy, swoje zobowiązania do naprawienia szkody (szkody) osobom trzecim, która może powstać w wyniku jakiejkolwiek działalności ubezpieczającego (lub jego bezczynność).

Ubezpieczony (Ubezpieczony, Ubezpieczony) jest więc stroną umowy ubezpieczenia, która zabezpiecza jego interes majątkowy lub interes osoby trzeciej. Na podstawie umowy ubezpieczenia ubezpieczony zobowiązany jest do zapłaty ubezpieczycielowi składki ubezpieczeniowej za przejęcie odpowiedzialności za naprawienie szkody ubezpieczonemu w przypadku zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego. Ubezpieczający może zawrzeć umowę ubezpieczenia zarówno na swoją korzyść, jak i na rzecz innej osoby.

Wymiana ubezpieczonego na podstawie umowy ubezpieczenia. W przypadku ubezpieczenia na dzieci ubezpieczający (jedno z rodziców lub inny krewny ubezpieczonego dziecka), który zawarł umowę, może przenieść obowiązek opłacania comiesięcznych składek na innego ubezpieczającego. W tym celu do organu ubezpieczeniowego składany jest wspólny wniosek pierwszego i drugiego ubezpieczyciela. Zgodnie z warunkami umowy, drugi ubezpieczony otrzymuje wszystkie prawa wynikające z umowy, z wyjątkiem prawa do kwoty wykupu składek wpłaconych przez pierwszego ubezpieczonego. Większość (90%) tych składek może otrzymać ubezpieczone dziecko. Wymiana możliwa jest również w przypadku śmierci ubezpieczonego. Wówczas inny krewny dziecka ma prawo przejąć obowiązki drugiego ubezpieczonego na podstawie dotychczasowej umowy. Będzie mógł otrzymać kwotę wykupu tylko za te składki, które sam wpłacił.

W ramach umów ubezpieczenia majątkowego następuje zastępstwo w przypadku śmierci ubezpieczonego. Umowa pozostaje w mocy. Drugi właściciel ubezpieczonego mienia występuje jako drugi ubezpieczony.

Ubezpieczyciel - Jest to podmiot gospodarczy utworzony do wykonywania działalności ubezpieczeniowej, prowadzenia ubezpieczeń oraz odpowiedzialny za tworzenie i wydatkowanie funduszu ubezpieczeniowego. Ubezpieczycielem jest podmiot gospodarczy o dowolnej formie organizacyjno-prawnej powołany do wykonywania działalności ubezpieczeniowej (organizacje ubezpieczeniowe i towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych), który uzyskał zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej. Przedmiotem bezpośredniej działalności ubezpieczyciela nie może być działalność produkcyjna, pośrednictwo handlowo-bankowe. Ubezpieczycielem (Ubezpieczycielem, Ubezpieczycielem) jest więc osoba fizyczna lub prawna, która w ramach umowy ubezpieczenia za określone wynagrodzenie (składkę ubezpieczeniową) przyjmuje obowiązek zrekompensowania ubezpieczonemu lub innej osobie, na rzecz której ubezpieczenie zostało zawarte, strat wynikających z wystąpienie zdarzeń ubezpieczeniowych przewidzianych w umowie.

Stosunki ubezpieczeniowe i interesy ubezpieczeniowe. Pomiędzy ubezpieczonym a ubezpieczycielem powstają relacje ubezpieczeniowe, które obejmują dwie grupy relacji: wypłatę składek na fundusz ubezpieczeniowy oraz wypłatę odszkodowania ubezpieczeniowego (suma ubezpieczenia). Obie operacje ubezpieczeniowe wyrażają relacje ekonomiczne między wszystkimi uczestnikami funduszu ubezpieczeniowego, a nie tylko relacje między ubezpieczonym a ubezpieczycielem. Stosunki ubezpieczeniowe i operacje ubezpieczeniowe opierają się na interesach ubezpieczeniowych (tj. mierniku istotnego interesu ubezpieczeniowego) ubezpieczonego i ubezpieczyciela.

W interesie ubezpieczonego obejmują interes właściciela nieruchomości i dorozumiane interesy. Interes właściciela nieruchomości może leżeć nie tylko w samej nieruchomości, ale również w odpowiedzialności za straty, które mogą powstać w związku z posiadaniem nieruchomości (utrata zysku). Standardowe warunki umowy ubezpieczenia zwykle przewidują objęcie ubezpieczeniem tylko samego mienia, ale zakres odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia może obejmować ubezpieczenie innych interesów związanych z mieniem. W każdym razie interes ubezpieczającego nie może przekraczać sumy ubezpieczenia wynikającej z umowy, co nie daje prawa do podwójnego ubezpieczenia. Odsetki dorozumiane to warunek ubezpieczenia, zgodnie z którym ubezpieczający nie musi mieć interesu podlegającego ubezpieczeniu w ubezpieczonym mieniu, ale w celu dochodzenia roszczenia z umowy musi mieć udział w ubezpieczonym mieniu w momencie zdarzenie objęte ubezpieczeniem. Ubezpieczający musi również udowodnić, że w momencie ubezpieczenia majątkowego miał taki interes lub miał na myśli wystąpienie odsetek. Odsetki podlegające ubezpieczeniu powstają dla ubezpieczonego od momentu postawienia go w takiej sytuacji, że może on ponieść szkodę w wyniku wypadku na zagrożonym mieniu.

Oprócz samych ubezpieczających i ubezpieczycieli w stosunkach ubezpieczeniowych występują dodatkowi uczestnicy ubezpieczenia ze strony ubezpieczających i pośredników ubezpieczeniowych, w stosunkach ubezpieczeniowych występują dodatkowi uczestnicy ubezpieczenia ze strony ubezpieczycieli – współubezpieczyciele, współubezpieczyciele, reasekuratorzy i reasekuratorzy, retrocedenty i retrocesjonariusze.

Współubezpieczony to ubezpieczyciel, który przy koasekuracji zachowuje na swoją odpowiedzialność pewną część ryzyka, a pozostałą część ryzyka przenosi na innego ubezpieczyciela (współubezpieczyciela). Pod pewnymi warunkami ubezpieczony może jednocześnie stać się współubezpieczonym. Jeżeli ubezpieczający nie ubezpieczył mienia w całości, jest uważany za jednego z ubezpieczycieli i odpowiada za nieubezpieczoną część. Czasami ubezpieczyciele uczestniczący w koasekuracji wymagają, aby ubezpieczony był współubezpieczycielem, to znaczy, że ponosi pewną część ryzyka na swoją odpowiedzialność.

Koubezpieczyciel to ubezpieczyciel, który w ramach koasekuracji przyjmuje nieubezpieczony udział ryzyka swojej odpowiedzialności od współubezpieczonego.

Reasekurowany (Reasekurowany) lub cedent to ubezpieczyciel, który przyjął ryzyko ubezpieczenia i przeniósł je częściowo na reasekurację innej firmy ubezpieczeniowej (reasekuracyjnej). Tym samym ubezpieczyciel ten dokonuje wtórnego lokowania ryzyka, tj. przenosi ryzyko na reasekurację. Cedent wtórny (retrocedent) to retrocedent (lub retrocedant), tj. ubezpieczyciel lub reasekurator, który przenosi ryzyko przejęte do reasekuracji na retrocesję (reasekuracja wtórna).

Reasekurator (Reasekurator) lub cesjonariusz, cesjonariusz reprezentuje firmę ubezpieczeniową lub reasekuracyjną przyjmującą ryzyko w reasekuracji. Jest to osoba fizyczna lub prawna, która przyjmuje ryzyko ubezpieczeniowe do reasekuracji, z reguły za pośrednictwem brokera ubezpieczeniowego (reasekuracyjnego). Z pomocą reasekuratora uzyskuje się wtórny rozkład ryzyka. Ubezpieczyciel może działać jako reasekurator.

Retrocesjonariusz to reasekurator, który akceptuje ryzyko od retrocesjonariusza.

Broker reasekuracyjny jest profesjonalnym pośrednikiem pomiędzy dwoma ubezpieczycielami, z których jeden chce dokonać przeniesienia, a drugi zaakceptować ryzyko reasekuracji.

Szczególną grupą podmiotów gospodarczych na rynku ubezpieczeniowym są reasekuratorzy zawodowi, którzy specjalizują się wyłącznie w działalności reasekuracyjnej.

7.8. Pośrednicy ubezpieczeniowi

Pojęcie pośredników ubezpieczeniowych. Jako łącznik między ubezpieczonym a ubezpieczycielem na rynku ubezpieczeń mogą działać agenci ubezpieczeniowi i brokerzy ubezpieczeniowi, którzy zajmują się promocją usług ubezpieczeniowych jako produktu od ubezpieczyciela do ubezpieczonego. Pod względem organizacyjnym pośrednicy ubezpieczeniowi mogą funkcjonować jako spółki osobowe lub prywatni przedsiębiorcy. Czasami agenci występują jako pracownicy zakładów ubezpieczeń lub ich pełnomocnicy na podstawie umowy poręczenia. Pośrednicy ubezpieczeniowi to osoby, które są bliżej ubezpieczonego i szybciej reagują na zmiany warunków rynkowych usług ubezpieczeniowych. Działalność brokerów i agentów ubezpieczeniowych jest zazwyczaj regulowana przez prawo krajowe.

Rosyjskie prawo cywilne zawiera definicje pośredników na rynku usług ubezpieczeniowych. Tak więc, zgodnie z ust. 1 art. 8 Ustawy Federacji Rosyjskiej z dnia 27 listopada 1992 r. Nr 4015-1 „O organizacji działalności ubezpieczeniowej w Federacji Rosyjskiej” agentami ubezpieczeniowymi są osoby fizyczne stale zamieszkujące na terytorium Federacji Rosyjskiej i działające na podstawie umowa cywilnoprawna, osoby fizyczne lub rosyjskie osoby prawne (organizacje handlowe), które reprezentują ubezpieczyciela w stosunkach z ubezpieczonym i działają w imieniu ubezpieczyciela i na jego rzecz zgodnie z przyznanymi uprawnieniami. Zgodnie z normą ust. 2 tego samego artykułu brokerami ubezpieczeniowymi są osoby fizyczne lub rosyjskie osoby prawne (organizacje handlowe) na stałe zamieszkujące na terytorium Federacji Rosyjskiej i zarejestrowane zgodnie z procedurą ustanowioną przez ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej jako osoby fizyczne przedsiębiorcy, działający w interesie ubezpieczonego (reasekuratora) lub ubezpieczyciela (reasekuratora) i wykonują czynności polegające na świadczeniu usług związanych z zawieraniem umów ubezpieczenia (reasekuracji) pomiędzy ubezpieczycielem (reasekuratorem) a ubezpieczonym (reasekuratorem), jako jak również z wykonaniem tych umów. Przy świadczeniu usług związanych z zawieraniem tych umów broker ubezpieczeniowy nie jest uprawniony do jednoczesnego działania w interesie ubezpieczonego i ubezpieczyciela. Brokerzy ubezpieczeniowi mają prawo do wykonywania innych czynności związanych z ubezpieczeniami nie zabronionych przez prawo, z wyjątkiem czynności agenta ubezpieczeniowego, ubezpieczyciela, reasekuratora. Nie mają również prawa do prowadzenia działalności niezwiązanej z ubezpieczeniami (klauzula 2, art. 8 ustawy Prawo ubezpieczeniowe). Działalność agentów ubezpieczeniowych i brokerów ubezpieczeniowych polegająca na świadczeniu usług związanych z zawieraniem i wykonywaniem umów ubezpieczenia (z wyjątkiem umów reasekuracji) z zagranicznymi zakładami ubezpieczeń lub zagranicznymi brokerami ubezpieczeniowymi jest niedozwolona na terytorium Federacji Rosyjskiej (klauzula 3, art. 8 ustawy Prawo ubezpieczeniowe).

Zatem różnica organizacyjna między agentami ubezpieczeniowymi a brokerami ubezpieczeniowymi jest następująca. Agenci ubezpieczeniowi są przedstawicielami zakładów ubezpieczeń i działają na podstawie posiadanych uprawnień. W praktyce międzynarodowej rolę agentów ubezpieczeniowych pełnią zarówno pojedyncze osoby prawne lub fizyczne, jak i osoby zatrudnione przez zakład ubezpieczeń (pracujące na podstawie umowy o pracę). Agent ubezpieczeniowy może reprezentować jeden lub więcej zakładów ubezpieczeń i zgodnie z warunkami zawartej z nimi umowy działa wyłącznie w imieniu tych zakładów. Broker ubezpieczeniowy to samodzielna osoba fizyczna lub prawna działająca na zlecenie ubezpieczonego (w ubezpieczeniach direct) lub ubezpieczyciela (w reasekuracji). Często brokerzy to niezależne firmy z własnym kapitałem i oddziałami. Mają pełną swobodę działania w stosunku do zakładów ubezpieczeń. Ich głównym zadaniem jest pomoc ubezpieczającym, ubezpieczycielom i reasekuratorom w zawieraniu umów. Brokerzy przygotowują warunki zawarcia takich kontraktów i pomagają w ich zawieraniu, a także biorą udział w procedurach likwidacji strat. W imieniu firm ubezpieczeniowych brokerzy mogą zawierać w ich imieniu umowy ubezpieczenia, które następnie mają zostać zastąpione polisami ubezpieczeniowymi. W wielu krajach zarówno brokerzy, jak i agenci wymagają specjalnej licencji na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej, potwierdzającej ich przygotowanie zawodowe.

Brokerzy jako podmioty rynku usług ubezpieczeniowych. Główną funkcją brokera jest służenie i ochrona interesów swoich klientów - ubezpieczonego lub ubezpieczyciela. Broker znajduje wybranych przez siebie klientów, ale po ich znalezieniu działa w imieniu klienta zgodnie z jego instrukcjami, ponieważ jest przede wszystkim odpowiedzialny przed swoim klientem. W szczególności broker informuje ubezpieczyciela o interesach swojego klienta-ubezpieczonego iw razie potrzeby je wyjaśnia, co znajduje odzwierciedlenie we wniosku ubezpieczającego o zawarcie ubezpieczenia, który składany jest ubezpieczycielowi. Następnie broker otrzymuje na rynku najbardziej akceptowalne dla klienta stawki składek ubezpieczeniowych i uzgadnia warunki ubezpieczenia. Po zakończeniu plasowania ryzyka broker informuje o tym swojego klienta i przedkłada cover note – specjalny dokument potwierdzający lokowanie ryzyka, wskazujący stawki składek, warunki ubezpieczenia oraz listę ubezpieczycieli, którzy przystąpili do ubezpieczenia tego ryzyka. Następnie broker świadczy swoim klientom usługi w zakresie opłacenia składki ubezpieczeniowej i otrzymania odszkodowania ubezpieczeniowego.

Relacja brokera z ubezpieczycielem powinna opierać się na zasadzie „należytej staranności”, czyli jego działania powinny być uczciwe i nie powinien niczego ukrywać przed ubezpieczycielem. Broker jest zobowiązany do przekazania ubezpieczycielowi wszelkich dostępnych informacji, które umożliwią mu właściwą ocenę stopnia ryzyka. Po zawarciu umowy ubezpieczenia broker nadal odpowiada wobec ubezpieczyciela za przepływy pieniężne. Po otrzymaniu składki od klienta, broker musi przekazać ją ubezpieczycielowi w rozsądnym terminie iw terminie opłacenia składki określonym na blankiecie – specjalnym dokumencie odzwierciedlającym wzajemne zobowiązania wynikające z umowy ubezpieczenia.

Zadaniem brokera jest ułatwienie stronom prawidłowego wypełnienia warunków umowy. Jako osoba niezależna pośrednik nie jest stroną umowy i zgodnie z powszechnym prawem cywilnym dotyczącym pośredników ponosi odpowiedzialność tylko w przypadku rażącego niedbalstwa i oszustwa.

Głównymi funkcjami agentów ubezpieczeniowych są prace przygotowawcze i zawieranie umów ubezpieczenia w imieniu ubezpieczyciela, a agent działa ściśle w ramach uprawnień przyznanych mu przez zakład ubezpieczeń. Jednak funkcje agenta nie ograniczają się oczywiście do podpisania umowy w imieniu ubezpieczyciela. Zakres świadczonych przez nich usług jest znacznie szerszy:

1) udostępnienie ubezpieczającemu informacji o zakładzie ubezpieczeń;

2) doradzanie ubezpieczającemu w sprawach ubezpieczeń realizowanych przez zakład ubezpieczeń; wyjaśnienie ubezpieczającemu możliwości zawarcia umowy ubezpieczenia na różnych warunkach oraz pomoc w wyborze optymalnej wersji umowy w celu maksymalizacji pokrycia ubezpieczonego ryzyka i zminimalizowania kosztów odzyskiwania przez ubezpieczających strat;

3) sprzedaż usług ubezpieczeniowych ubezpieczonemu – podpisanie umowy ubezpieczenia w imieniu zakładu ubezpieczeń;

4) udzielanie ubezpieczycielowi dokładnych informacji o ryzykach przyjmowanych od ubezpieczonego w celu regulowania taryf;

5) obsługi ubezpieczonego na podstawie umowy ubezpieczenia po jej zawarciu.

Agent ubezpieczeniowy pełni funkcję pełnomocnika zakładu ubezpieczeń i wykonuje powierzone mu czynności w imieniu i na koszt ubezpieczyciela. Prawa i obowiązki wynikające z czynności agenta ubezpieczeniowego, zgodnie z zawartą przez niego umową z zakładem ubezpieczeń, nabywa zakład ubezpieczeń (zleceniodawca). Ponieważ agent ubezpieczeniowy działa na koszt iw interesie towarzystwa ubezpieczeniowego, jest on zobowiązany do wykonywania instrukcji ściśle według jej instrukcji.

Agentem ubezpieczeniowym może być osoba fizyczna lub prawna, która w imieniu i na rzecz organizacji ubezpieczeniowej zajmuje się zawieraniem umów ubezpieczenia (sprzedażą polis), sporządza dokumentację ubezpieczeniową, a w niektórych przypadkach wypłaca odszkodowanie ubezpieczeniowe ( w ramach ustalonych limitów), pobiera składkę ubezpieczeniową. Relacje pomiędzy agentami ubezpieczeniowymi, ubezpieczającymi i towarzystwami ubezpieczeniowymi budowane są na podstawie umowy, w której określone są prawa i obowiązki stron.

7.9. Inni organizatorzy postępowania ubezpieczeniowego

Oprócz wcześniej omówionych uczestników relacji ubezpieczeniowych, ubezpieczenie obejmuje swoich bezpośrednich organizatorów: nabywców, inkasentów, rzeczoznawców przeciętnych (regulatorów), aktuariuszy, komisarzy awaryjnych, rzeczoznawców, ubezpieczycieli, audytorów ubezpieczeniowych i inspektorów.

Nabywcy i zbieracze składek ubezpieczeniowych. Praca polegająca na pozyskiwaniu nowych umów ubezpieczenia nazywana jest akwizycją (z łac. acquico – nabywam, osiągam). Odpowiednio nabywca jest agentem ubezpieczeniowym lub innym pracownikiem ubezpieczeń zaangażowanym w zawieranie nowych lub odnawianie dotychczasowych umów ubezpieczenia. W rosyjskim systemie ubezpieczeniowym akwizycji dokonują przede wszystkim agenci ubezpieczeniowi.

Akwizycja powinna być zorganizowana w taki sposób, aby liczba nowo zawieranych i odnawianych umów stale przekraczała liczbę umów rozwiązanych i kończących się. Osiąga się to za pomocą odpowiednich zachęt finansowych dla działalności akwizycyjnej agentów ubezpieczeniowych.

Pobieranie składek ubezpieczeniowych to przyjmowanie wkładów (płatności) gotówkowych za określone rodzaje ubezpieczeń i przekazywanie ich instytucjom kredytowym. Procedurę tę przeprowadza inkasent ubezpieczeniowy, który jest organizatorem postępowania ubezpieczeniowego.

Na wszystkie rodzaje dobrowolnych ubezpieczeń mienia ludności oraz na ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków składki są przyjmowane w momencie zawarcia umowy i co do zasady przez cały okres ubezpieczenia. W przypadku długoterminowych ubezpieczeń na życie składki pobierane są najczęściej w okresach miesięcznych w okresie, na jaki zawierana jest umowa ubezpieczenia. Pobieranie opłat za obowiązkowe ubezpieczenie mienia obywateli odbywa się zgodnie z ustalonymi terminami płatności. Kwoty składek ubezpieczeniowych pobranych przez agentów ubezpieczeniowych są deponowane w instytucjach bankowych: na wsi – co najmniej raz w tygodniu, na obszarach miejskich – co najmniej raz na trzy dni. Ubezpieczający mogą płacić regularne składki za niektóre rodzaje ubezpieczeń za pośrednictwem instytucji komunikacyjnych i kredytowych w gotówce (na przykład za pomocą książeczek oszczędnościowych w ramach długoterminowych umów ubezpieczenia na życie). W nowoczesnych warunkach najbardziej rozpowszechniona bezgotówkowa płatność ubezpieczeniowa.

W rosyjskich ubezpieczeniach agenci ubezpieczeniowi łączą obowiązki nabywcy i inkasenta, polegające na prowadzeniu niezbędnej pracy propagandowej wśród ludności w celu zaangażowania obywateli w ubezpieczenia, sporządzaniu zawieranych i odnawianych umów oraz zapewnianiu regularnego opłacania składek ubezpieczeniowych.

komisarze awaryjne. Uprawniona osoba fizyczna lub prawna ubezpieczyciela, która bierze udział w ustaleniu przyczyn, charakteru i wysokości szkody w przypadku zdarzenia ubezpieczeniowego z ubezpieczonym mieniem, nazywana jest komisarzem awaryjnym. Ubezpieczyciel powołuje komisarza awaryjnego zarówno w kraju, jak i za granicą. Nazwisko, adres pocztowy i telegraficzny komisarza awaryjnego są wskazane przez ubezpieczyciela w zaświadczeniu lub polisie przy wydawaniu jej ubezpieczonemu. Ten ostatni jest zobowiązany, w przypadku zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego, do niezwłocznego skontaktowania się z komisarzem awaryjnym w celu uzyskania pomocy i wsparcia.

Komisarz ds. wypadków działa ściśle zgodnie z instrukcjami, które wysyła mu ubezpieczyciel: dokonuje oględzin uszkodzonego mienia; ustala charakter, przyczyny i wysokość poniesionej straty; na zlecenie ubezpieczyciela sprzedaje zniszczone mienie, wyszukuje zaginione mienie, zbiera informacje o lokalnym rynku ubezpieczeniowym. W imieniu ubezpieczyciela komisarz awaryjny może pokryć straty na koszt ubezpieczyciela do określonej kwoty, kontrolować operacje załadunku i rozładunku oraz prowadzić rachunek ładunku. Na podstawie wyników przeprowadzonych prac komisarz awaryjny sporządza zaświadczenie lub raport awaryjny.

Dostrajacze. W ubezpieczeniach morskich obliczenie ogólnych średnich strat i ich podział między statek, fracht i ładunek proporcjonalnie do ich wartości nazywa się średnią. W wielu krajach funkcje korektorów średniej związane ze sporządzaniem obliczeń średnich są zwykle wykonywane przez wyspecjalizowane firmy. W Rosji funkcję tę pełni Stowarzyszenie Dostrajaczy przy Izbie Przemysłowo-Handlowej Federacji Rosyjskiej (CCI RF). Wykonując swoje funkcje, krajowe regulatory średnie kierują się KTM, a także Regulaminem Biura Dostrajaczy w Izbie Przemysłowo-Handlowej ZSRR (1971). Za granicą likwidatora średniego wyznacza zwykle armator, w Federacji Rosyjskiej - Prezydium Izby Przemysłowo-Handlowej.

Likwidator uśredniający rozpoczyna produkcję wyrównawczą dopiero po złożeniu wniosku przez zainteresowanego (właścicieli statków, armatorów, ubezpieczycieli) wraz ze wszystkimi dokumentami związanymi z wypadkiem i potwierdzającymi wysokość strat i wydatków. Na podstawie przedłożonych dokumentów (wyciągi z dziennika okrętowego, kopie protestu morskiego, abonament awaryjny, faktury za wykonaną pracę, kopie protokołów z inspekcji statku i ładunku, kopie konosamentów itp.) uzasadniona decyzja - uznanie lub nieuznanie obecności średniej ogólnej. Równocześnie doliczający średnią działa według pewnego schematu: najpierw wyjaśnia, dlaczego uznaje ten czy inny przypadek za średnią ogólną, następnie podaje obliczenie średniej ogólnej i cząstkowej; w części dotyczącej kapitału akcyjnego wykazywana jest łączna wartość majątku uczestniczącego w pokryciu średniej ogólnej oraz obliczana jest dywidenda ze składki; obliczenie kończy się średnim saldem.

Dostrajacz (regulator) jest specjalistą w zakresie sporządzania obliczeń średnich (o podziale strat pomiędzy statek, ładunek i fracht w związku ze średnią ogólną). W szerszym rozumieniu likwidatorem jest osoba fizyczna lub prawna reprezentująca interesy zakładu ubezpieczeń w rozwiązywaniu spraw związanych z załatwieniem stwierdzonych roszczeń ubezpieczonego w związku ze zdarzeniem ubezpieczeniowym. Dokonuje oceny ryzyka po zdarzeniu ubezpieczeniowym (realizacji ryzyka) i dąży do uzgodnienia z ubezpieczonym wysokości odszkodowania ubezpieczeniowego należnego na podstawie zobowiązań ubezpieczyciela zaciągniętych na podstawie zawartej przez niego umowy ubezpieczenia. Likwidator analizuje fakty i okoliczności ryzyka zdarzenia ubezpieczeniowego, sporządza dla ubezpieczyciela ekspertyzę na podstawie materiałów z tej analizy, wykonuje prace z zakresu zarządzania ryzykiem oraz pełni funkcje komisarza awaryjnego. Czynności likwidatora mogą być wykonywane w ramach podziału strukturalnego zakładu ubezpieczeń lub wyspecjalizowanej organizacji (agenta) ubezpieczyciela działającej na podstawie stosownej umowy o badanie i likwidację szkód.

Aktuariusze. Matematyk ubezpieczeniowy, który posiada teorię obliczeń aktuarialnych i zajmuje się opracowywaniem metodologii i obliczaniem stawek ubezpieczeniowych, obliczeniami związanymi z tworzeniem rezerwy składek ubezpieczeniowych dla rodzajów ubezpieczeń długoterminowych, ustalaniem wysokości umorzenia i obniżonych sum ubezpieczenia, a także pożyczek z tytułu umów ubezpieczenia na życie i umów emerytalnych, nazywana jest aktuariuszem. Specjalność aktuariusza powstała w XVIII wieku. w związku z rozwojem działalności ubezpieczeniowej w krajach europejskich. Działalność aktuariusza miała pewien wpływ na tworzenie statystyk demograficznych, zwłaszcza na pomiar umieralności i tworzenie tablic umieralności. Aktuariusze są zrzeszeni w odpowiednim stowarzyszeniu międzynarodowym. W Londynie działa cieszący się międzynarodowym uznaniem Instytut Aktuariuszy.

Ustawodawstwo ubezpieczeniowe wielu krajów wymaga certyfikatu aktuariusza, który poświadcza poziom wiedzy zawodowej specjalisty w tej dziedzinie oraz umożliwia profesjonalne doradztwo i współpracę z towarzystwami ubezpieczeniowymi. Świadectwo aktuariusza wydawane jest po pomyślnym zdaniu przez kandydata egzaminu kwalifikacyjnego w National Association of Actuaries i/lub London Institute of Actuaries (dyplom wymienny).

Niekiedy aktuariusze nazywani są underwriterami (od angielskiego underwriter – subskrybent) – są to osoby upoważnione przez towarzystwa ubezpieczeniowe (reasekuracyjne) do podejmowania ryzyk ubezpieczeniowych (w reasekuracji). Ubezpieczyciele muszą posiadać odpowiednią wiedzę i praktykę, aby określić stopień ryzyka ubezpieczeniowego, składki ubezpieczeniowe i warunki ubezpieczenia. Underemitent odpowiada za tworzenie portfela ubezpieczeniowego (reasekuracyjnego) ubezpieczyciela.

Geodeci. W ubezpieczeniach morskich rzeczoznawca (Surveyor) jest rzeczoznawcą, który przeprowadza inspekcje statków i ładunków oraz opiniuje ich stan, wielkość uszkodzeń w razie wypadków, zdolność żeglugową statku itp. Rzeczoznawcę może zaprosić armator, czarterujący , właściciel ładunku, towarzystwo ubezpieczeniowe i klasyfikacyjne . Rzeczoznawca dokonujący inspekcji ubezpieczonych obiektów musi posiadać niezbędną wiedzę i doświadczenie oraz kompetentnie sporządzić zaświadczenie o oględzinach odpowiedniego obiektu lub sporządzić zaświadczenie o wypadku, mając na uwadze, że dokumenty te stanowią podstawę do rozstrzygnięcia ewentualnych sporów lub są związane z wypłatą straty. Rzeczoznawca opiniuje stan kontrolowanego mienia, określa rodzaj i zakres jego uszkodzeń itp. W Federacji Rosyjskiej funkcje inspektora pełnią komisarze doraźni.

W szerszym znaczeniu geodeta to inspektor lub agent ubezpieczyciela dokonujący inspekcji mienia przyjętego do ubezpieczenia. Geodeta pełni funkcje zarządzania ryzykiem. Na podstawie wniosku rzeczoznawcy ubezpieczyciel podejmuje decyzję o ubezpieczeniu mienia sporządzając odpowiednią umowę. Na podstawie informacji otrzymanych od geodety ubezpieczyciel ustala stawkę taryfową. W praktyce zagranicznej wyspecjalizowane firmy z zakresu bezpieczeństwa przeciwpożarowego, ochrony pracy itp. działają jako rzeczoznawca, współpracując z ubezpieczycielem na podstawie umowy.

Temat 8. RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

8.1. Rynek finansowy i jego segmenty

Rozważania nad podstawami teorii rynku papierów wartościowych rozpoczną się od zdefiniowania miejsca i funkcji rynku papierów wartościowych, a także od zdefiniowania pojęcia rynku finansowego jako bardziej ogólnego niż pojęcie rynku akcji czy rynku papierów wartościowych. rynek papierów wartościowych. Rynek finansowy historycznie dzielił się na rynek kredytowy, czyli pożyczkowy rynek kapitałowy, oraz rynek papierów wartościowych, czyli, jak to nazywają niektórzy autorzy, fikcyjny rynek kapitałowy.

Główną funkcją rynku papierów wartościowych jako części systemu gospodarczego jest zapewnienie przepływu (przemieszczania) środków pieniężnych z jednego podmiotu gospodarczego do drugiego, z jednego sektora gospodarki do drugiego. Taki ruch zasobów pieniężnych można powiązać zarówno z trwającymi procesami dystrybucji, jak iz procesami produkcji (i ewentualnie wymiany). W każdym razie działanie mechanizmu tego rynku zapewnia obecność szczególnej formy istnienia środków pieniężnych - papierów wartościowych oraz działalność specjalnych (utworzonych w ramach tego systemu) podmiotów gospodarczych. Główną aktywną docelową funkcją rynku finansowego (od której zależy jego zawartość) jest szybkie i możliwie najtańsze zaopatrzenie podmiotów gospodarczych w potrzebne im środki finansowe. Innymi słowy, stwierdzamy udział rynku finansowego (w tym rynku papierów wartościowych) w pełnieniu funkcji „finansowania gospodarki”. Rynek finansowy - sfera dystrybucji (rozmieszczenia) środków pieniężnych, która zachodzi pod wpływem podaży i popytu na środki pieniężne i inne czynniki, sfera, w której względne ceny środków pieniężnych o różnej jakości (waluta, termin zapadalności, dodatkowe wymagania dla kredytobiorcy ) są tworzone.

Rynek papierów wartościowych - część rynku finansowego i sektora finansowego, która wraz z innymi jego segmentami organizuje transfer środków pieniężnych między podmiotami, które je żądają i dostarczają, oraz uczestniczy w kształtowaniu względnych cen tych zasobów. Ponadto sposób przepływu środków pieniężnych w ramach rynku papierów wartościowych wiąże się z przekształcaniem środków pieniężnych w formę papierów wartościowych o cechach wiarygodności i zbywalności publicznej, tak aby przepływ środków pieniężnych w ramach tego rynku przekształca się w formy cykliczne z ciągłym procesem wyceny w odniesieniu do papierów wartościowych. Funkcje rynku papierów wartościowych w ramach systemu gospodarczego obejmują:

- funkcja alokacji – funkcja efektywnej alokacji zasobów w gospodarce poprzez udział w międzysektorowym, międzysektorowym i międzyzakładowym przelewie kapitału;

- funkcja podziału (redystrybucja) dochodów w gospodarce;

- funkcja akumulacji i mobilizacji wolnych środków i oszczędności sektora prywatnego gospodarki w interesie akumulacji makroekonomicznej, zapewniająca przekształcenie oszczędności w inwestycje;

- funkcja koncentracji i centralizacji kapitału, konsolidacja biznesu;

- funkcja określania stopnia efektywności kierowania i wykorzystania środków;

- funkcja informacyjna;

- funkcja redystrybucji praw własności i podziału stref wpływów między właścicieli kapitału pieniężnego;

- funkcja eksportu-importu kapitału.

8.2. Klasyfikacja rodzajów papierów wartościowych

Klasyfikacja papierów wartościowych pozwala na ujawnienie wzajemnych powiązań w pojęciach, rodzajach papierów wartościowych oraz zasadach ich obrotu w oparciu o określone zasady i wyrażenie tych powiązań w postaci logicznie skonstruowanego systemu. Klasyfikacja papierów wartościowych służy określeniu wspólnych i wyróżniających cech różnych rodzajów papierów wartościowych, lepszemu zrozumieniu istoty powstawania i organizacji rynku papierów wartościowych, istoty procesów finansowych i gospodarczych leżących u podstaw jego funkcjonowania.

Różne papiery wartościowe można klasyfikować według szeregu kryteriów:

1) rodzaje (podmiot gospodarczy) (obligacje skarbowe, obligacje, weksle, czeki, bony depozytowe i oszczędnościowe, bankowe książeczki oszczędnościowe na okaziciela, świadectwa składowe pojedyncze i podwójne (i ich części), konosamenty, akcje, prywatyzacyjne papiery wartościowe, opcje) ;

2) formę emisji i sposób rejestracji emisji (klasy obejmujące papiery wartościowe emisyjne i nieemisyjne);

3) oznaczenie przynależności organizacyjnej i prawnej emitenta (grupy składające się z rządowych i korporacyjnych papierów wartościowych);

4) cel funkcjonalny papierów wartościowych (kategorie, w tym dłużne, kapitałowe, płatnicze i towarowe);

5) forma istnienia i forma ustalenia praw właściciela (kategorie takie jak papiery wartościowe dokumentowe i nieudokumentowane);

6) sposób i tryb przenoszenia własności (rodzaje, w których zabezpieczenie występuje jako imienne, zlecenie lub na okaziciela);

7) warunki obrotu (krótko-, średnio- i długoterminowe; nieograniczony);

8) rodzaj dochodu (dochodowy, nierentowny, odsetkowy, dywidendowy);

9) charakter obrotu papierami wartościowymi (akcyjne i handlowe);

10) etapy zabezpieczenia praw właściciela (pierwotne i pochodne);

11) rodzaj wykorzystania przez emitentów i posiadaczy (inwestycyjny lub kapitałowo-komercyjny).

Podział według rodzajów (istota ekonomiczna) papierów wartościowych. Akcja jest emisyjnym papierem wartościowym, który zabezpiecza prawa jej właściciela-akcjonariusza do:

- udział w zarządzaniu spółką akcyjną (JSC);

- otrzymanie części zysku JSC w formie dywidendy;

- otrzymanie części majątku spółki akcyjnej pozostałej po jej likwidacji.

Obligacja jest emisyjnym papierem wartościowym, który poświadcza prawo właściciela do otrzymania od emitenta obligacji w terminie w niej określonym wartości nominalnej - kwoty długu głównego zapłaconej przy wykupie w gotówce lub innym ekwiwalencie majątkowym. Obligacja może również przewidywać prawo jej właściciela do otrzymywania dochodu w postaci odsetek naliczonych od wartości nominalnej obligacji lub innych praw majątkowych (zob. art. 2 ustawy federalnej „O rynku papierów wartościowych” i art. Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej).

Obligacja rządowa (art. 817 kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej). - forma prawna zaświadczenia o umowie pożyczki państwowej; poświadcza prawo pożyczkodawcy (tj. właściciela obligacji) do otrzymania od pożyczkobiorcy (tj. państwa) pożyczonych mu środków lub, w zależności od warunków pożyczki, innego mienia), ustalonych odsetek lub inne prawa majątkowe na warunkach określonych w warunkach kredytu emisyjnego w obiegu.

Weksel to bezwarunkowy pisemny weksel własny, sporządzony zgodnie z formą określoną przez prawo, wystawiony przez jedną stronę (wystawcę) na rzecz drugiej strony (posiadacza weksla) i opłacony opłatą skarbową. Wyjaśnijmy definicję rachunku.

Weksel to dokument, którego treść jest ściśle określona przez prawo, poświadczający bezwarunkowe, abstrakcyjne zobowiązanie pieniężne jednego agenta i wynikające z niego prawa drugiego agenta, mający dwa przewidziane prawem rodzaje – weksel własny i weksel.

Weksel własny (weksel solo) jest pisemnym dokumentem zawierającym proste i bezwarunkowe zobowiązanie wystawcy do zapłaty posiadaczowi lub na jego zlecenie określonej sumy pieniężnej w określonym czasie iw określonym miejscu.

Weksel (draft) jest pisemnym poleceniem wystawcy (wystawcy) skierowanym do płatnika (trasata) o wypłacie posiadaczowi weksla (remitentowi) kwoty pieniężnej wskazanej w wekslu.

Weksel jest bezwarunkowym zobowiązaniem innego płatnika (a nie wystawcy) wskazanego w wekslu do zapłaty sumy pieniężnej otrzymanej z pożyczki po upływie terminu określonego wekslem (art. Federacja).

Weksel handlowy to dokument, za pomocą którego udzielana jest pożyczka handlowa w formie odroczonej płatności za sprzedany towar. Zakres jego obiegu jest ograniczony, gdyż służy jedynie procesowi przemieszczania się towarów na rynek i warunkuje wyemitowane zobowiązania kredytowe w celu zakończenia tego procesu poprzez zastąpienie dodatkowego kapitału wymaganego w momencie obiegu.

Weksel finansowy jest odmianą, substytutem weksla własnego, wystawianym przez instytucję kredytową (wystawiciela) i przekazywanym osobie, która dokonała pełnej zapłaty (posiadacza weksla), odpowiadającą kwocie weksla. Zabezpieczenie to można uznać za instrument wynikający z zawierania transakcji pożyczkowych w gotówce i służący jako środek płatniczy w rozliczeniach, gdzie pełni wyłącznie funkcję weksla „zagranicznego”.

Świadectwo oszczędnościowe (depozytowe) - pisemne zaświadczenie instytucji kredytowej o depozycie (depozycie) środków, poświadczające prawo deponenta (posiadacza certyfikatu) do otrzymania kwoty depozytu (depozytu) i odsetek od niego po upływie ustalony okres.

Książeczka oszczędnościowa na okaziciela (art. 843 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej) jest prawną formą poświadczenia umowy lokaty bankowej z obywatelem i zdeponowania środków na jego koncie, zgodnie z którą bank przyjmujący kwotę otrzymaną od deponenta lub otrzymanego dla niego (depozytu), zobowiązuje się do zwrotu kwoty depozytu i zapłaty odsetek osobie, która przedstawiła książeczkę oszczędnościową.

Świadectwo oszczędnościowe (depozytowe) (art. 844 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej) - zabezpieczenie poświadczające kwotę depozytu złożonego w banku oraz prawo deponenta (posiadacza certyfikatu) do otrzymania kwoty depozytu i odsetek określonych w zaświadczenie w banku, który wystawił zaświadczenie po upływie ustalonego okresu, lub w dowolnym oddziale tego banku (w praktyce bony oszczędnościowe są rozprowadzane wśród obywateli, a świadectwa depozytowe - między osobami prawnymi).

Świadectwa mieszkaniowe – papiery wartościowe denominowane w jednostkach łącznej powierzchni mieszkalnej i posiadające zindeksowaną wartość nominalną w wartościach pieniężnych, dające ich właścicielom prawo do żądania od emitenta ich wykupu poprzez przejęcie na własność lokalu mieszkalnego, budowę (przebudowę) który został sfinansowany ze środków otrzymanych z plasowania określonych papierów wartościowych lub poprzez opłacenie indeksowanej wartości pieniężnej certyfikatów.

Czek (art. 877 kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej) - zabezpieczenie zawierające bezwarunkowe polecenie wystawcy czeku bankowi zapłaty wskazanej w nim kwoty posiadaczowi czeku.

Prosty certyfikat magazynowy jest zabezpieczeniem na okaziciela sporządzonym w formie ustanowionego prawem dokumentu pisemnego potwierdzającego obecność towaru w magazynie.

Świadectwo składowe podwójne - papier wartościowy składający się z dwóch części: świadectwa składowego i świadectwa zastawnego (gwarancji), które mogą być od siebie oddzielone i w efekcie stają się niezależnymi papierami wartościowymi.

Podwójne świadectwo składowe składa się z dwóch części – świadectwa składowego i świadectwa zastawniczego (rękanu), które można od siebie oddzielić, a każda z osobna jest papierem wartościowym imiennym.

Świadectwo magazynowe jest niewystawionym zabezpieczeniem wystawionym przez magazyn w formie papierowej i potwierdzającym fakt przebywania towaru w magazynie.

Świadectwo magazynowe (art. 912-917 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej) - dokument bezpieczeństwa potwierdzający przyjęcie towaru do składowania.

Konosament jest zabezpieczeniem, które jest rodzajem dokumentu tytułowego, który daje jego posiadaczowi prawo do rozporządzania ładunkiem i zawiera warunki umowy przewozu ładunku drogą morską.

Hipoteka to imienny papier wartościowy, który poświadcza następujące prawa jego właściciela:

- prawo do otrzymania świadczenia z zobowiązania pieniężnego zabezpieczonego hipoteką, bez przedstawiania innych dowodów istnienia tego zobowiązania;

- prawo zastawu na nieruchomości obciążonej hipoteką.

Hipoteka jest instytucją gospodarczą regulującą stosunki wynikające z jednej z odmian zastawu majątkowego, który służy jako zabezpieczenie wykonania głównego zobowiązania pieniężnego przez dłużnika – zastawcę wobec wierzyciela – zastawnika, który nabywa prawo w przypadku, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązania zabezpieczonego zastawem do zaspokojenia kosztem zastawionej nieruchomości.

W procesie rozwoju instytucji kredytu hipotecznego w Rosji wykształcił się nieco inny, ale także wielopoziomowy model, w którym obligacje zabezpieczone hipoteką pełnią funkcję podobnego rodzaju papierów wartościowych (zob. art. 2 i rozdział 2 Ustawy Federalnej Ustawa z dnia 11 listopada 2003 r. Nr 152-FZ „O hipotecznych papierach wartościowych”). Ustawa ta wprowadziła również pojęcie „świadectwa udziału hipoteki” – jako imiennego zabezpieczenia poświadczającego udział jego właściciela we współwłasności poręczenia hipotecznego, prawo żądania od osoby, która je wystawiła, należytego zarządzania powiernictwem poręczenia hipotecznego, prawo do otrzymania środków otrzymanych w egzekucji zobowiązań, których wierzytelności stanowią zabezpieczenie hipoteczne, a także inne uprawnienia przewidziane w ustawie „O hipotecznych papierach wartościowych”.

Opcja emitenta – emisyjny papier wartościowy zabezpieczający prawo jego posiadacza do nabycia określonej liczby akcji emitenta takiej opcji po cenie określonej w opcji emitenta w terminie w niej określonym i (lub) z chwilą wystąpienia określone w nim okoliczności.

Same opcje (a nie opcje emitenta) są obecnie regulowane w Rosji (przed wydaniem ustawy „O pochodnych papierach wartościowych”). Regulamin działalności w zakresie organizowania obrotu na rynku papierów wartościowych, zatwierdzony zarządzeniem Federalnej Służby Rynków Finansowych z dnia 15 grudnia 2004 r. nr 04-1245/pz-n. Jednak z definicji zawartych w niniejszym Rozporządzeniu (patrz pkt. 6.1) wynika, że ​​tymi przedmiotami prawa nie są papiery wartościowe, lecz rodzaje transakcji terminowych. Jednocześnie opcja kupna (umowa opcyjna z dostawą (umowa) kupna) jest zdefiniowana w następujący sposób: umowa kontraktowa, która przewiduje zobowiązanie jednej ze stron (osoby zobowiązanej umową opcyjną do umowy) do zapłaty środki pieniężne uzależnione od zmian cen papierów wartościowych, przewidujące również zobowiązanie tej strony do sprzedaży drugiej stronie (uprawnionemu z umowy opcji) odpowiednich papierów wartościowych na jej żądanie, które mogą być zadeklarowane w określonym terminie lub na w określonym terminie w przyszłości po cenie ustalonej przy zawieraniu kontraktu opcyjnego.

W podobny sposób definiowana jest opcja sprzedaży (umowa opcji sprzedaży z dostawą): umowa to umowa, która przewiduje zobowiązanie jednej ze stron (osoby zobowiązanej umową opcji do umowy) do kupna od drugiej stronie (osobie uprawnionej z umowy opcji do umowy) odpowiednie papiery wartościowe papiery wartościowe na jej żądanie, które mogą być zadeklarowane w określonym terminie lub w określonym dniu w przyszłości po cenie ustalonej przy zawarciu umowy opcji z kontraktu.

Ten sam ustęp omawianego dokumentu zawiera trzecią definicję. Proponuje się, aby umowę (kontrakt) opcji rozliczeniowej uznać za umowę, która przewiduje wyłączne zobowiązanie jednej ze stron (osoby zobowiązanej umową opcyjną do umowy) do zapłaty pieniędzy w zależności od zmian cen papierów wartościowych lub od zmian w wartościach indeksów giełdowych.

Klasyfikacja ze względu na powiązanie organizacyjno-prawne emitenta. Prawo do emisji papierów wartościowych jest prawnie przypisane zarówno państwu (reprezentowanemu przez Ministerstwo Finansów Federacji Rosyjskiej, Bank Rosji i inne podmioty), jak i osobom prawnym zarejestrowanym na terytorium Federacji Rosyjskiej. Na tej podstawie papiery wartościowe można podzielić na grupy, które reprezentują rządowe i korporacyjne papiery wartościowe.

Z kolei grupę rządowych papierów wartościowych tworzą trzy podgrupy – papiery federalne (emitowane przez organy stanowe szczebla federalnego), subfederalne (emitowane przez podmioty Federacji) oraz komunalne (emitowane przez samorządy).

W odniesieniu do rynku rosyjskiego rządowe papiery wartościowe obejmują GKO (krótkoterminowe obligacje rządowe), OFZ (federalne obligacje pożyczkowe), rządowe obligacje oszczędnościowe, obligacje wewnętrznego kredytu rządowego w walutach obcych oraz obligacje podmiotów wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej. W ramach rozpatrywania rządowych papierów wartościowych badają również papiery emitowane przez samorządy (papiery komunalne).

Podział ze względu na sposób i kolejność przeniesienia własności. Zgodnie z prawem cywilnym istnieje określony tryb ustalania i przenoszenia własności papierów wartościowych. Podmiotami praw poświadczonych papierem wartościowym (patrz art. 145 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej) może być osoba w nim wymieniona, jej okaziciel, a także osoba wymieniona, która sama może wykonywać te prawa lub na mocy nakazu wyznaczenia kolejna osoba. Na tej podstawie w obrocie na rynku papierów wartościowych znajdują się papiery wartościowe imienne, na okaziciela oraz na zlecenie.

Z uwagi na to, że klasyfikacja według przedmiotów wskazanych w art. 145 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, nie określa istotnego znaku rozgraniczenia wskazanych papierów wartościowych, za podstawę odpowiedniej klasyfikacji weźmiemy pod uwagę sposób przeniesienia własności papierów wartościowych. Na tej podstawie i zgodnie z art. 145 i 146 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej papiery wartościowe dzielą się na następujące rodzaje:

1) imienne papiery wartościowe - papiery wartościowe, których prawa posiadaczy są potwierdzone nazwiskiem (nazwą) właściciela, wpisanym w treści zabezpieczenia i (lub) wpisem do księgi ewidencyjnej (rejestru) papierów wartościowych oraz przeniesione w sposób ustalony dla przelewu wierzytelności (cesji); imienne papiery wartościowe obejmują dłużne i kapitałowe papiery wartościowe (z wyjątkiem książeczki bankowej na okaziciela), dokumenty płatnicze i tytułowe, opcje, hipoteki, takie jak akcje imienne i obligacje, bony depozytowe i oszczędnościowe, hipoteki, kwity magazynowe;

2) papiery wartościowe na okaziciela – papiery wartościowe, do wykonywania i potwierdzania praw posiadacza wystarczy ich przedstawienie, a do przeniesienia na inną osobę praw poświadczonych tymi papierami wartościowymi wystarczy wręczenie zabezpieczenie takiej osoby; papiery wartościowe na okaziciela obejmują wszystkie papiery wartościowe dopuszczone do obrotu na terytorium Federacji Rosyjskiej, z wyjątkiem opcji i hipotek. Przykłady: akcje i obligacje na okaziciela, czeki na okaziciela, zwykłe kwity magazynowe (warranty), konosamenty na okaziciela;

3) zabezpieczenia zleceń – papiery wartościowe, których prawa posiadaczy są potwierdzone zarówno przez przedstawienie tych zabezpieczeń, jak i obecność w nich zleceń i indosów, przy czym przeniesienie praw z zabezpieczenia zlecenia następuje przez dokonanie indosu na tym papier - adnotacja; zabezpieczenia zamówienia obejmują płatności, zabezpieczenia towarowe, na przykład list przewozowy, podwójny kwit magazynowy i ich części.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że niektóre rodzaje papierów wartościowych mogą być emitowane zarówno w formie nominalnej, jak i na okaziciela. Należą do nich na przykład obligacje korporacyjne (patrz klauzula 3, art. 33 ustawy federalnej „O spółkach akcyjnych”).

Obrót papierami wartościowymi to procedura zawierania czynności cywilnoprawnych, które pociągają za sobą przeniesienie prawa własności do nich.

Papiery wartościowe imienne, na zlecenie i na okaziciela różnią się między sobą kolejnością przenoszenia praw poświadczonych papierem wartościowym. Najprościej przenoszone prawa są poświadczane przez papier wartościowy na okaziciela. W tym celu wystarczy przekazać zabezpieczenie nowemu właścicielowi.

Przeniesienie praw poświadczonych imiennym zabezpieczeniem odbywa się zgodnie z procedurą ustanowioną dla cesji prawa wierzytelności (cesji). Przenoszący prawo z zabezpieczenia odpowiada za nieważność żądania, ale nie za jego niewykonanie.

Tym samym sprzedający imienny papier wartościowy ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy zabezpieczenie to okazało się fałszywe. Realizacja praw poświadczonych imiennym papierem wartościowym następuje poprzez zgłoszenie roszczeń wobec osoby, która wystawił imienny papier wartościowy.

Wykonanie i przeniesienie praw, poświadczone imiennymi papierami wartościowymi, następuje przez oznaczenie praw w specjalnym rejestrze. W takim przypadku utrwalenie praw można przeprowadzić za pomocą nośników papierowych i/lub elektronicznych. Stąd forma emisji papierów wartościowych może być dokumentowa i niedokumentowa. Istnieją dwa sposoby przeniesienia i ustalenia praw z imiennego papieru wartościowego dokumentowego i niedokumentowego na nabywcę.

Prawo do imiennego papieru wartościowego przechodzi na nabywcę:

- jeżeli rejestracja praw do papierów wartościowych dokonywana jest u osoby wykonującej czynności depozytowe, ze złożeniem świadectwa zabezpieczającego u depozytariusza - za pomocą iz chwilą dokonania zapisu uznania na rachunku depozytowym agenta rozliczeniowego;

- jeżeli prawa nabywcy do papierów wartościowych są zapisane w systemie rejestrowym - przy pomocy i od momentu przekazania świadectwa papierów wartościowych nabywcy oraz przy pomocy i od chwili dokonania zapisu na rachunku osobistym nabywcy .

Prawo do imiennego papieru wartościowego przechodzi na nabywcę:

- w przypadku rejestracji praw nabywcy do papierów wartościowych w depozycie - za pomocą iz chwilą dokonania zapisu uznania na rachunku depozytowym nabywcy;

- w przypadku rejestracji praw nabywcy do papierów wartościowych w systemie prowadzenia rejestrów - przy pomocy i od momentu dokonania zapisu uznania na koncie osobistym nabywcy.

W inny sposób następuje przeniesienie praw z zabezpieczenia zamówienia. Przeniesienie praw z tych papierów wartościowych następuje przez dokonanie na nich indosu, zwanego indosem. Indosant (sprzedający zabezpieczenie zamówienia) odpowiada nie tylko za istnienie prawa, ale także za jego realizację. Przy sporządzaniu indosu wystarczy podpis indosanta.

Tym samym właściciel papieru wartościowego podlegającego zleceniu może żądać wykonania swoich uprawnień z tego papieru wartościowego, zarówno od osoby, która go wystawił, jak i od każdej osoby w łańcuchu indosów.

Klasyfikacja według warunków obiegu. Obieg papierów wartościowych może być wyraźnie ograniczony w czasie lub nie być ograniczony ze względu na specyfikę relacji między osobą, która wyemitowała papier wartościowy, a jego posiadaczem (inwestorem). Dłużne papiery wartościowe oparte na stosunkach kredytowych to, z nielicznymi wyjątkami, papiery wartościowe terminowe. Takie papiery wartościowe mogą być emitowane z terminem zapadalności do jednego roku i wtedy zwyczajowo klasyfikuje się je jako papiery krótkoterminowe. Papiery wartościowe o terminie zapadalności od jednego do pięciu lat nazywane są średnioterminowymi, a papiery wartościowe o terminie zapadalności dłuższym niż pięć lat nazywane są długoterminowymi. Wieczyste dłużne papiery wartościowe (obligacje) nazywane są bezterminowymi.

Okres obiegu kapitałowych papierów wartościowych jest co do zasady ograniczony okresem istnienia emitenta. Celowe jest określenie takich papierów wartościowych jako bezterminowe. Takimi instrumentami są akcje spółek akcyjnych (z wyjątkiem zamiennych akcji uprzywilejowanych, których okres obrotu jest ograniczony okresem konwersji).

8.3. Regulacja rynku papierów wartościowych

Federalnym organem wykonawczym odpowiedzialnym za kontrolę i nadzór nad rynkami finansowymi jest Federalna Służba ds. Rynków Finansowych (FFMS). Usługa ta jest bardzo szczególnym elementem systemu władz publicznych. Ta cecha wynika z faktu, że w przeciwieństwie do innych służb federalnych podległych ministerstwom, FFMS podlega bezpośrednio Przewodniczącemu Rządu Federacji Rosyjskiej. Nowemu regulatorowi przekazano część obszarów działalności innych likwidowanych struktur państwowych. I tak z Ministerstwa Finansów Federacji Rosyjskiej do FFMS przeniesiono funkcje kontroli i nadzoru nad tworzeniem i inwestowaniem oszczędności emerytalnych, ze zlikwidowanego Ministerstwa Polityki Antymonopolowej Federacji Rosyjskiej - kontrolę nad giełdami towarowymi i rynku instrumentów pochodnych, z Ministerstwa Pracy i Rozwoju Społecznego Federacji Rosyjskiej - nadzór nad niepaństwowymi funduszami emerytalnymi.

FFMS prowadzi swoją działalność bezpośrednio i za pośrednictwem organów terytorialnych. W tym celu do służby zostały przeniesione organy terytorialne zlikwidowanego PSP.

Dekrety Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 9 kwietnia 2004 r. Nr 206 „Sprawy Federalnej Służby Rynków Finansowych”, z dnia 30 czerwca 2004 r. Nr 317 „O zatwierdzeniu regulaminu Federalnej Służby Rynków Finansowych” oraz wersja ustawy federalnej z dnia 29 czerwca 2004 r. „O rynku papierów wartościowych” zawiera krótką listę funkcji regulatora rynku finansowego, do których należą:

1) realizacja państwowej rejestracji emisji papierów wartościowych i raportów o wynikach emisji papierów wartościowych, a także rejestracja prospektów emisyjnych papierów wartościowych;

2) zapewnienie ujawniania informacji o rynku papierów wartościowych zgodnie z ustawodawstwem Federacji Rosyjskiej;

3) wykonywanie funkcji kontrolnych i nadzorczych w stosunku do emitentów, profesjonalnych uczestników rynku papierów wartościowych i ich organizacji samorządowych, akcyjnych funduszy inwestycyjnych, towarzystw akcyjnych funduszy inwestycyjnych, funduszy wspólnego inwestowania oraz niepaństwowych funduszy emerytalnych i ich organizacje samoregulacyjne, wyspecjalizowani depozytariusze akcyjnych funduszy inwestycyjnych, funduszy wspólnego inwestowania i niepaństwowych funduszy emerytalnych, agenci hipoteczni, zarządzający pokryciami hipotecznymi, wyspecjalizowani depozytariusze pokrycia hipotecznego, niepaństwowe fundusze emerytalne, Fundusz Emerytalny Federacją Rosyjską, państwową spółką zarządzającą, a także w odniesieniu do giełd towarowych, biur historii kredytowej i spółdzielni mieszkaniowych.

Przed proponowanymi zmianami w obowiązujących przepisach Federalnej Służbie Rynków Finansowych powierzono również funkcje zarządzania i zapewniania pracy Komisji Giełd Towarowych.

Dodatkowo FFMS zapewnia:

- podsumowując praktykę stosowania ustawodawstwa Federacji Rosyjskiej w obszarze jej kompetencji i przedstawiając Rządowi Federacji Rosyjskiej propozycje jego poprawy;

- opracowywanie zgodnie z ustaloną procedurą projektów aktów ustawodawczych i innych regulacyjnych aktów prawnych;

- organizowanie badań nad rozwojem rynków finansowych. Stworzenie w Rosji systemu regulacji rynku opartego na idei megaregulacji jest logiczną konsekwencją ukształtowania się rynku finansowego o wysokim stopniu centralizacji. W tym przypadku wprowadzenie jednego organu regulacyjnego jest postrzegane przez ekspertów jako krok uzasadniony. Jeśli mówimy o doświadczeniach światowych, nie znajdziemy jednolitego podejścia do budowy systemu regulacji rynków finansowych. Na przykład w sześciu krajach UE (Francja, Hiszpania, Portugalia, Włochy, Herecia i Holandia) regulacja jest prowadzona przez niezależny organ zajmujący się wyłącznie nadzorem giełd i działający na wzór amerykańskiej Komisji Papierów Wartościowych i Giełd ( SEC – Komisja Papierów Wartościowych i Giełd). W ośmiu krajach (Wielka Brytania, Belgia, Luksemburg, Niemcy, Austria, Dania, Szwecja i Finlandia) funkcję tę pełni megaregulator.[36]

W USA, oprócz Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, w zakresie rynku finansowego uprawnienia regulacyjne posiadają: Commodity Futures Trading Commission (CFTC); Biuro Kontrolera Waluty (przedmiot regulacji - banki komercyjne zarejestrowane przez rząd federalny); prowizje państwowe od banków i towarzystw ubezpieczeniowych (przedmiot regulacji - instytucje depozytowe zarejestrowane przez rządy państw); Administracja Krajowej Unii Kredytowej (NCUA); Federalna Korporacja Ubezpieczeń Depozytów (FDIC) (przedmiot regulacji - banki komercyjne, kasy wzajemnego oszczędności, kasy oszczędnościowo-pożyczkowe); System Rezerwy Federalnej (FRS; FRS; Fed) (przedmiot regulacji – wszystkie instytucje depozytowe); Biuro Nadzoru Oszczędnościowo-Kredytowego (przedmiot regulacji - spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe).

Temat 9. KREDYT I BANKÓW

9.1. Historia rozwoju systemu bankowego w Rosji

Postępowe reformy Piotra I, mające na celu fundamentalne zmiany we wszystkich dziedzinach, w tym w handlu i finansach, doprowadziły do ​​powstania konieczności stworzenia systemu kredytowego. Produkcja zaczyna wysuwać się na pierwszy plan, pochłaniając kapitał handlowy. Tworzy się podatny grunt dla rozwoju niektórych gałęzi przemysłu. W tym czasie do języka rosyjskiego weszło samo słowo „kredyt” (z niemieckiego „kredyt”) w znaczeniu „autorytet”. Powstał system kredytowy (pożyczkowy), na którego czele stał bank pożyczkowy. A od 1729 r., po śmierci Piotra I, rozwinął się system kredytu prywatnego, który dawał kupcom prawo do wymiany weksli. Jednak śmierć cesarza odegrała zgubną rolę, spowalniając rozwój instytucji kredytowych na kilkadziesiąt lat.

Dopiero w 1731 r. przygotowano „projekt banku państwowego”, przedłożony Komisji Handlowej, w którym planowano udzielać pożyczek bankom, kupcom i obszarnikom na 6% w skali roku na okres jednego roku. rok, z zastrzeżeniem prawa do spłaty kredytu na kolejny rok. Dekretem Elizawety Pietrowna z 13 maja 1754 r., Od którego zaczyna się historia bankowości w Rosji, utworzono Państwowy Szlachetny Bank Pożyczkowy w celu „zmniejszenia oprocentowania pieniądza w całym państwie”. Składał się z praktycznie niezależnych banków majątkowych: Szlacheckiego Banku Pożyczkowego z biurami w Petersburgu i Moskwie oraz Banku Kupieckiego w Petersburgu (Bank Zarządu w Petersburskim Porcie Handlowym).

Szlachetny Bank Pożyczkowy powstał z inicjatywy P. Szuwałowa i początkowo z jego usług mogli korzystać tylko wielkoruscy szlachcice. Noble Bank udzielał pożyczek w wysokości nie większej niż 1000 rubli. jeden pożyczkobiorca na okres jednego roku zabezpieczony złotem, srebrem, drogimi kamieniami, wsie i wsie razem z chłopami. Szlachta i ziemianie w zasadzie zaciągali kredyt na spłatę długów, nie myśląc o jego zwrocie, starając się jedynie o rozłożenie długów na raty. Uważali pożyczki za kolejny sposób na oszustwo i zysk, nie zwracali pieniędzy, oszukując banki.

Sytuacja ta miała bezpośredni wpływ na działalność banku, który po pewnym czasie zmuszony był zaprzestać udzielania kredytów i stale opóźniać zwrot udzielonych już kredytów.

Bank handlowy miał również smutne doświadczenie z powodu niewystarczającej kultury ludności. Powodem tego była mentalność ówczesnych kupców i przemysłowców, którzy prowadzili handel zagraniczny pod hasłem „nie da się oszukać – nie da się sprzedać”. Jednak działalność Banku Kupieckiego była bardziej pomyślna niż działalność Szlachty, gdyż jego pożyczkobiorcy inwestowali otrzymane pieniądze w handel, czasem ryzykowny, wprowadzali je do obiegu, uzyskując znaczne zyski i przynajmniej czasami spłacając pożyczki. Już w 1786 r. Szlachetny Bank Pożyczkowy w Petersburgu został przemianowany na Państwowy Bank Pożyczkowy, który zaczął udzielać pożyczek szlachcie na 20 lat i miastom na 22 lata.

W przypadku niespłacania w terminie, majątek obciążony hipoteką oddawano w powiernictwo do czasu wygaśnięcia pożyczki lub spłaty całego długu[37]. Popyt na kredyty w nowym banku kredytowym przewyższył podaż. Kredyty były rozdzielane na prawo i lewo, co doprowadziło do tego, że większość z nich nigdy nie została zwrócona.

Banki ze swej natury od początku swego istnienia nastawione były na współpracę z klientami, przynoszenie im i sobie dochodów, które można było uzyskać jedynie poprzez handel lub produkcję. Ale w XVIII-wiecznej Rosji ten podstawowy warunek został rażąco naruszony przez decyzje polityczne, które skupiały się przede wszystkim na udzielaniu pożyczek szlachcie i właścicielom ziemskim, a następnie kupcom i innym kupcom. W połączeniu z powyższym skutkowało to nieudanym początkiem rozprzestrzeniania się instytucji kredytowych w Rosji. Klasa handlowa i przemysłowa z trudem opanowała innowacje, z wielką niechęcią sięgając po kredyt. Należy szczególnie zauważyć, że było to typowe nie tylko dla Rosji, ale także dla Europy Zachodniej, gdzie aż do ostatniej ćwierci XVIII wieku. nawet w tak dużych ośrodkach gospodarczych jak Londyn czy Hamburg uważano, że biznes należy prowadzić na własnym kapitale. To jest teraz pożyczka nie jest uważana za wskaźnik niewypłacalności pożyczkobiorcy, a wręcz przeciwnie, stała się sposobem na zwiększenie reputacji, oczywiście tylko w przypadku jej terminowego i pełnego zwrotu.

Tak więc system bankowy Rosji w XVIII wieku, a dokładniej system kredytowy, rozwijał się w wolnym tempie, zdobywając kredyt i obrót pieniężny.

Na początku XIX wieku. z inicjatywy i przy pełnej pomocy i wsparciu państwa zaczęły powstawać pierwsze majątkowe instytucje kredytowe: fundusze rezerwowe, światowy kapitał pożyczony, kasy gminne, banki specjalne, kasy oszczędnościowe dla chłopów państwowych, banki wiejskie i volost , a także kasy oszczędnościowo-pożyczkowe.38] Te ostatnie powstały po to, aby zapewnić osobom w nich uczestniczącym możliwość oszczędzania, korzystania z kredytów, aw najbardziej skrajnych przypadkach także korzyści. Kasy zajmowały się udzielaniem pożyczek osobom niebędącym członkami, pod poręczeniem jednego lub dwóch członków kasy, w zależności od wielkości pożyczki. Pozostałe środki były zwykle wydawane członkom kasjera na zabezpieczenie papierów wartościowych i wydawane na zakup papierów wartościowych spółek publicznych lub prywatnych.

Pojawienie się wszystkich powyższych instytucji kredytowych wiąże się z rozwojem na dużą skalę ziem Noworosji. W tym względzie należy wspomnieć o utworzeniu w 1814 r. na wyspie Ezel w Noworosji pierwszego banku chłopskiego, który zajmował się głównie udzielaniem celowych pożyczek na określone, głównie rolnicze cele. W latach 20. XIX wieku. zaczęły pojawiać się pierwsze domy bankowe w Rosji, na przykład Juncker and Co., założona w 1818 r. w Moskwie. W latach trzydziestych i czterdziestych XX wieku pojawiły się pierwsze banki kupieckie. Ich liczba stale rosła iw 30 roku osiągnęła 40.[1857] W okresie przedreformacyjnym postępujący rozwój sektora bankowego gospodarki kraju zmusił rząd do aktywnej ingerencji w życie systemu finansowego i kredytowego, ograniczając i ściśle regulując pracę jego instytucji. Jednak do początku lat 150. XIX wieku. w Rosji nie było specjalnego ustawodawstwa bankowego. Ograniczenia miały charakter losowy, ich celem było niejako usprawnienie nowych trendów.

Pod koniec lat 30. XIX wieku. rząd zainicjował powszechne wprowadzanie małych instytucji kredytowych, takich jak banki, do środowiska chłopskiego. I tak w 1837 r. w dobrach państwowych dawnego obwodu belotockiego utworzono kasy gminne, których kapitał przeznaczony był na nieoprocentowane pożyczki dla chłopów na okres do trzech lat na zakup żywności i nasion.[ 40] W tym samym roku otwarto banki dla konkretnych chłopów. Ogólnie rzecz biorąc, utworzenie klasowych instytucji kredytowych zapoczątkowało masowy rozwój bankowości wśród chłopstwa, dając chłopom prawo do korzystania z pożyczek i otrzymywania pożyczek, co samo w sobie wskazywało na rozszerzenie swobód obywatelskich i gospodarczych zależnych część ludności kraju.

W związku z przygotowaniem i wdrożeniem reformy z 1861 r. W Rosji termin „kredyt”, który jest używany nie tylko w sferze gospodarczej, ale także w prawie karnym, jest ustalany na równi z obecnymi już terminami „pożyczka”. i „pożyczka”. Po zniesieniu pańszczyzny Manifestem z 19 lutego 1861 r. i wraz z początkiem reformy systemu bankowego Rosji nadal rozwijały się instytucje kredytowe typu majątkowego w postaci banków wiejskich i wołostowych.

Prawdziwy system bankowy w Rosji zaczął się kształtować w drugiej połowie XIX wieku. (od lat 70.), kiedy w kraju ukształtowały się stosunki kapitalistyczne. Pod koniec lat 50. i na początku lat 60. stare firmy bankowe Stieglitz, Jacobi, Zhadimirsky przestały istnieć. Zostały one zastąpione nowymi - Meyer, Gunzburg, Kaiger i inne.Na lata 1862-1863. liczba banków miejskich potroiła się, a wielkość ich kapitału wzrosła prawie czterokrotnie[41]. W 1864 r., przy aktywnym wsparciu ministra finansów M. Kh Reitern, powstał pierwszy bank komercyjny w Rosji. Największy badacz historii akcyjnych banków komercyjnych w Rosji, I. I. Levin, napisał: „M. X. Reitern zrobił więcej dla akcyjnych banków komercyjnych niż jakikolwiek inny jego następca”. Od 42 r. wszędzie zaczęły powstawać komercyjne banki akcyjne.

W ciągu kilku lat rosyjski system bankowy wyszedł z wielowiekowej hibernacji, zrobił ogromny krok naprzód. W wyniku reformy bankowej powstał rozległy system kredytowy, zorganizowano banki nowego typu, pojawiły się jakościowo odmienne operacje bankowe i zaczęły się one szybko rozwijać. System bankowy obejmował: Bank Państwowy, komercyjne banki akcyjne, banki hipoteczne, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, banki miejskie, spółdzielczość kredytową, lombardy, także w formie spółek akcyjnych.

W kontekście kryzysu i zubożenia wsi pojawia się kolejny element systemu bankowego – spółdzielnie kredytowe, które powstały w Rosji niemal równocześnie z ich powstaniem w Niemczech w latach 50. XIX wieku. Pierwsze tego typu instytucje w Rosji powstały już w latach 60. XIX wieku, głównie w formie kas oszczędnościowo-pożyczkowych, na wzór działających w Niemczech instytucji kredytowych o tej samej nazwie (spółki Schulze-Delitze). Formalnie do spółki mógł przystąpić każdy, kto mieszkał na obszarze jej działalności. Kapitał składał się z akcji, a pożyczki były udzielane na powiernictwo osobiste i zabezpieczone na okres do dziewięciu miesięcy z trzymiesięczną karencją. Zysk netto rozdzielano między członków według wielkości udziału[43].

W latach 90-tych XIX wieku. uaktywnił się udział systemu bankowego w życiu gospodarczym kraju, czemu towarzyszyło ożywienie gospodarcze i szybki rozwój przemysłu. Główną działalnością banków było udzielanie kredytów na obrót towarowy. Banki weszły na ścieżkę finansowania przemysłu, co zapoczątkowało łączenie kapitału bankowego i przemysłowego. Inicjatywy te odniosły taki sukces, że pod koniec lat 90. banki zaczęły łączyć się w grupy bankowe w celu wspólnego finansowania branży. Jednak kryzys gospodarczy lat 1899-1903. zadał delikatny cios właśnie tym branżom, z którymi banki były najściślej związane. Niemniej jednak banki nadal finansowały protekcjonalne przedsiębiorstwa, nawet ze stratą. Głównym kierunkiem rozwoju ówczesnej działalności bankowej było udzielanie pożyczek obrotu handlowego, co prowadziło do ekspansji innych form kredytowania. Banki zaczęły szeroko przeprowadzać transakcje towarowo-prowizyjne i handlować na własny koszt.

Po przezwyciężeniu kryzysu gospodarczego rosyjski system bankowy rozwinął się, zreformował i został uzupełniony o nowe instytucje finansowe. W związku z tym w 1911 r. Utworzono Moskiewski Bank Ludowy, mający na celu wzmocnienie więzi drobnych spółdzielni kredytowych z otwartym rynkiem. Akcjonariuszami banku były małe instytucje kredytowe i osoby fizyczne zaangażowane w celu wzmocnienia podstaw finansowych działalności banku, która obejmowała zarówno krótkoterminową działalność czysto bankową (księgowanie weksli, udzielanie kredytów, dokonywanie płatności i rozliczeń), jak i pośrednictwo w różnorodnym dobra. Bank miał również prawo emitować we własnym imieniu obligacje terminowe oraz emitować je zamiast pieniędzy na dyskonto weksli zabezpieczonych zastawem oraz na pożyczki zabezpieczone.[44]

W XX wieku. Rosja weszła ze stosunkowo rozwiniętym systemem kredytowym, w którym wiodącą rolę odgrywał Bank Państwowy i banki akcyjne. Ale już w 1917 r., w procesie nacjonalizacji, skonfiskowano kapitał zakładowy banków prywatnych, który stał się własnością państwa, co z kolei doprowadziło do powstania państwowego monopolu bankowego. Następnie dawne banki prywatne i Bank Państwowy Rosji zostały połączone w jeden Bank Państwowy RFSRR, banki hipoteczne i instytucje kredytowe obsługujące średnią i małą burżuazję miejską zostały zlikwidowane, a transakcje papierami wartościowymi zostały ostatecznie zakazane. System bankowy był organicznie wbudowany w model zarządzania nakazowo-administracyjnego i był administracyjnie podporządkowany rządowi, a przede wszystkim Ministerstwu Finansów[45]. Tak rozwinął się system bankowy w ZSRR, oparty na następujących zasadach: państwowy monopol na bankowość; połączenie wszystkich organizacji kredytowych w jeden ogólnokrajowy bank, koncentracja w nim całego obrotu pieniężnego kraju. Wymieniając negatywne aspekty tego systemu bankowego, który istniał do 1987 r., należy zwrócić uwagę na główne: utratę specjalizacji bankowej, monopol i niekontrolowaną emisję kredytu i pieniądza bankowego.

2 grudnia 1990 r. Przyjęto ustawy „O Banku Państwowym ZSRR” oraz „O bankach i działalności bankowej w RFSRR”. Tym samym po raz pierwszy od wielu lat działalność banków otrzymała podstawę prawną. Banki zostały uznane za niezależne podmioty prawne, niezależne ekonomicznie instytucje, nieodpowiadające za zobowiązania państwa (tak jak państwo nie odpowiada za zobowiązania banków). Zaczęto kłaść fundamenty instytucjonalne nowego systemu bankowego.[46]

Na najwyższym poziomie systemu znajduje się Bank Rosji, na drugim - szeroka sieć banków komercyjnych. Bank Rosji musi zdecydować o realizacji polityki państwa w dziedzinie obiegu pieniędzy i kredytu, w związku z czym jest zwolniony z operacji z innymi klientami, z wyjątkiem banków komercyjnych. Jest także jednym organem koordynującym działalność instytucji kredytowych: pełni wiele funkcji zarządzania procesami organizacji kredytowych i rozliczeniowych usług finansowych na rzecz państwa. Jednak Bank Rosji pełni funkcje kontrolne i nadzorcze tylko w stosunku do instytucji bankowych i instytucji specjalizujących się w operacjach czysto bankowych i posiadających jego licencję.

W latach reformatorskich lat 90. XX wieku. w Rosji powstało ponad 2500 niezależnych banków i istnieje wiele instytucji kredytowych, które pełnią indywidualne funkcje bankowe. Dla porównania: utworzenie 1000 banków w USA zajęło około 80 lat (od 1781 do 1860), w innych krajach banków jest jeszcze znacznie mniej.[47]

9.2. Formularze pożyczki

Struktura pożyczki obejmuje pożyczkodawcę, pożyczkobiorcę i pożyczoną wartość, dlatego można rozważyć formy kredytu w zależności od charakteru:

- pożyczona wartość;

- pożyczkodawca i pożyczkobiorca;

- docelowe potrzeby pożyczkobiorcy. W zależności od wartości pożyczanej wartości wskazane jest rozróżnienie kredytów towarowych, pieniężnych i mieszanych (towarowo-pieniężnych).

Forma towarowa kredytu historycznie poprzedza formę pieniężną. We współczesnej praktyce towarowa forma kredytu nie jest fundamentalna. Dominującą formą kredytu jest pieniężna forma kredytu, jednak stosowana jest również forma towarowa. Ta ostatnia wykorzystywana jest zarówno przy sprzedaży towarów na raty, jak i przy wynajmie nieruchomości (w tym leasingu sprzętu), wynajmowaniu rzeczy. Praktyka pokazuje, że wierzyciel, który dostarczał towar na raty, potrzebuje pożyczki, i to głównie gotówkowej. Można zauważyć, że tam, gdzie funkcjonuje towarowa forma kredytu, jego ruchowi często towarzyszy forma pieniężna. Można przypuszczać, że kredyt istniał przed pieniężną formą wartości, kiedy poszczególne dobra (futra, bydło itp.) były używane w ekwiwalentnej wymianie. Pierwszymi wierzycielami były podmioty posiadające nadwyżki towarów. W późniejszej historii znane są przypadki pożyczania chłopom przez właścicieli ziemskich zboża i innych produktów rolnych przed zbiorem nowego plonu.

Pieniężna forma kredytu – najbardziej typowa, dominująca we współczesnej gospodarce. Jeżeli pożyczka została udzielona w gotówce i jej spłata również została dokonana w gotówce, to transakcja ta jest pieniężną formą pożyczki.

Jeśli pożyczka została udzielona w formie towaru i zwrócona w pieniądzu lub odwrotnie (udzielona w pieniądzu i zwrócona w formie towaru), to bardziej słuszne jest założenie, że istnieje mieszana forma kredytu.

Mieszana (towarowo-pieniężna) forma kredytu jest często stosowana w gospodarkach krajów rozwijających się, które spłacają kredyty gotówkowe okresowymi dostawami swoich towarów (głównie w postaci surowców i produktów rolnych). W gospodarce krajowej sprzedaży towaru na raty towarzyszy stopniowy zwrot kredytu w gotówce.

W zależności od tego, kto jest wierzycielem w transakcji kredytowej, wyróżnia się następujące formy kredytu: bankowy, gospodarczy (komercyjny), państwowy, międzynarodowy, cywilny (prywatny, osobisty). Jednocześnie w transakcji kredytowej uczestniczy nie tylko pożyczkodawca, ale także pożyczkobiorca; w transakcji kredytowej są podmiotami równymi. Oferta pożyczki pochodzi od pożyczkodawcy, popyt pochodzi od pożyczkobiorcy.

Jeśli na przykład bank udziela pożyczki ludności, a jednostka deponuje swoje oszczędności na lokacie w banku, to w takich przypadkach występuje ten sam skład uczestników (bank i ludność). Jednocześnie każda ze stron zajmuje tu inną pozycję: w pierwszym przypadku bank występuje jako wierzyciel; w drugim - przez pożyczkobiorcę; z kolei w pierwszym przypadku osoba występuje jako pożyczkobiorca, w drugim – jako pożyczkodawca, a więc pożyczkodawca i pożyczkobiorca zamieniają się miejscami, co również zmienia formę pożyczki.

Formy pożyczkowe są również podzielone w zależności od docelowych potrzeb pożyczkobiorcy. Na tej podstawie możemy wyróżnić produktywną i konsumpcyjną formę kredytu.

Stosowane są również inne formy kredytu: bezpośrednie i pośrednie; jawne i ukryte; stary i nowy; główny (podstawowy) i dodatkowy; rozwinięte i nierozwinięte itp.

Bezpośrednia forma kredytu odzwierciedla bezpośrednie udzielenie pożyczki użytkownikowi, bez linków pośredniczących. Forma pośrednia występuje, gdy pożyczka jest zaciągana w celu pożyczenia innym podmiotom, na przykład, jeśli organizacja handlowa otrzymuje pożyczkę z banku nie tylko na zakup i sprzedaż towarów, ale także na pożyczanie obywatelom towarów na raty.

Przez jawną formę kredytu rozumiana jest pożyczka na z góry określone cele. Ukryta forma kredytu powstaje w przypadku wykorzystania kredytu na cele nieprzewidziane wzajemnymi zobowiązaniami stron.

Stara forma kredytu to forma, która pojawiła się na początku rozwoju stosunków kredytowych. Na przykład pożyczka towarowa pod zastaw nieruchomości była najstarszą formą stosowaną we wczesnych stadiach rozwoju społecznego. Starą formę można unowocześnić, nabrać nowoczesnych cech.

Pożyczki leasingowe można zaliczyć do nowych form kredytowania. Przedmiotem ochrony są nie tylko tradycyjne nieruchomości, ale także nowoczesne rodzaje sprzętu, nowe dobra będące oznaką współczesnego życia (samochody, jachty, drogi sprzęt wideo, komputery). Współczesny kredyt służy jako nowa forma kredytu w porównaniu z jego formą lichwiarską.

Główną formą nowoczesnego kredytu jest kredyt pieniężny, podczas gdy kredyt towarowy jest formą dodatkową, która jednak nie jest drugorzędna, drugorzędna. Każda z form, uwzględniając różne kryteria ich klasyfikacji, wzajemnie się uzupełnia, tworząc pewien system adekwatny do odpowiedniego poziomu relacji towar-pieniądz.

Rozwinięte i nierozwinięte formy kredytu charakteryzują stopień jego rozwoju. W tym sensie pożyczka lombardowa nazywana jest pożyczką niezagospodarowaną, która nie odpowiada obecnemu poziomowi relacji.

Kredytobiorca jest stroną stosunków kredytowych, która otrzymuje pożyczkę i jest zobowiązana do spłaty otrzymanej pożyczki. Dłużnik i pożyczkobiorca to bliskie, ale nie tożsame pojęcia. Firmy i osoby fizyczne mogą na przykład opóźniać płatności za media, podatki, ubezpieczenia. W takich przypadkach wierzyciel niczego nie przenosi, właściciel pozostaje ten sam podmiot. Dług to nie tylko stan ekonomiczny; ale także czysto ludzkie relacje; Jest to szersze pojęcie, które ogólnie charakteryzuje obowiązek. W odniesieniu do transakcji kredytowej nie powinno chodzić o dłużnika, ale o kredytobiorcę.

W przeszłości pożyczkobiorcami były osoby potrzebujące dodatkowych środków. Wraz z powstawaniem banków następuje nie tylko koncentracja wierzycieli, ale także znaczne rozszerzenie składu kredytobiorców. W nowoczesnych warunkach oprócz banków pożyczkobiorcami są przedsiębiorstwa, ludność i państwo. Tradycyjnie banki stają się kredytobiorcami zbiorowymi, ponieważ pożyczają nie dla siebie, ale dla innych.

Szczególne miejsce pożyczkobiorcy w transakcji kredytowej odróżnia go od pożyczkodawcy.

Po pierwsze, pożyczkobiorca nie jest właścicielem pożyczonych środków, występuje jedynie jako ich tymczasowy właściciel; pożyczkobiorca korzysta z zasobów innych osób, które do niego nie należą.

Po drugie pożyczkobiorca wykorzystuje pożyczone środki zarówno w sferze obiegu, jak iw sferze produkcji (na zakup materiałów oraz rozbudowę i unowocześnienie produkcji). Pożyczkodawca natomiast udziela pożyczki w fazie wymiany, bez wchodzenia bezpośrednio w produkcję.

Po trzecie, pożyczkobiorca zwraca pożyczone środki, które zakończyły cykl w jego gospodarce. Aby zapewnić taki zwrot, pożyczkobiorca musi zorganizować swoje działania w taki sposób, aby zapewnić uwolnienie środków wystarczających na rozliczenia z wierzycielem.

Po czwarte, pożyczkobiorca nie tylko zwraca otrzymaną wartość do czasowego użytkowania, ale także płaci więcej niż otrzymuje od pożyczkodawcy, jest płatnikiem odsetek od pożyczki.

Po piąte, pożyczkobiorca jest zależny od pożyczkodawcy, pożyczkodawca dyktuje swoją wolę. Zależność ekonomiczna od pożyczkodawcy zmusza pożyczkobiorcę do racjonalnego wykorzystania pożyczonych środków.

W światowej praktyce bankowej nie ma jednej klasyfikacji kredytów bankowych. Wynika to z różnic w poziomie rozwoju systemów bankowych w różnych krajach, stosowanych w nich metodach udzielania kredytów. Najczęściej jednak w literaturze ekonomicznej występuje klasyfikacja kredytów według następujących kryteriów:

- cel (cel pożyczki);

- zakres użytkowania;

- Warunki korzystania;

- zaopatrzenie;

- sposób wystawienia i spłaty;

- rodzaje stóp procentowych.

Ze względu na przeznaczenie kredyty bankowe można podzielić na następujące grupy: przemysłowe, rolne, inwestycyjne, konsumenckie, hipoteczne.

Kredyty przemysłowe udzielane są przedsiębiorstwom i organizacjom na rozwój produkcji, pokrycie kosztów zakupu materiałów itp.

Pożyczki rolne udzielane są gospodarstwom rolnym i gospodarstwom chłopskim w celu ułatwienia im czynności związanych z uprawą ziemi, zbiorami itp.

Kredyty konsumpcyjne udzielane są osobom fizycznym na pilne potrzeby, remont i zakup mieszkań i domów.

Kredyty hipoteczne udzielane są pod zastaw nieruchomości w celu budowy, nabycia lub remontu mieszkania.

W zależności od zakresu wykorzystania, kredyty bankowe mogą być dwojakiego rodzaju: kredyty na finansowanie środków trwałych lub obrotowych. Z kolei pożyczki dla kapitału obrotowego dzielą się na pożyczki dla sfery produkcji i dla sfery cyrkulacji.

Na obecnym etapie rozwoju gospodarki rosyjskiej najatrakcyjniejsze, a co za tym idzie najpowszechniejsze, są kredyty kierowane do sfery obiegu.

Zgodnie z regulaminem pożyczki bankowe są udzielane pod telefon (na żądanie) i pilne.

Pożyczki na wezwanie są spłacane w ustalonym terminie po formalnym wezwaniu przez pożyczkodawcę. Obecnie takie pożyczki praktycznie nie są stosowane w Rosji, ponieważ wymagają stabilnych warunków na pożyczkowym rynku kapitałowym.

Pożyczki terminowe zazwyczaj dzielą się na krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe. W nowoczesnej bankowości przeważają pożyczki krótkoterminowe.

Ze względu na zabezpieczenia pożyczki dzielą się na niezabezpieczone (puste) i zabezpieczone. Pożyczki in blanco są udzielane pierwszorzędnym kredytobiorcom bez stosowania jakiejkolwiek formy zabezpieczenia pożyczki.

Pożyczki zabezpieczone są głównym rodzajem nowoczesnych kredytów bankowych. W zależności od rodzaju zabezpieczenia dzieli się je zazwyczaj na zabezpieczające, gwarantowane i ubezpieczone.

Ta klasyfikacja kredytów bankowych jest częściej stosowana w teorii bankowości niż w praktyce. W praktyce rosyjskich banków zwyczajem jest podział kredytów bankowych w zależności nie od rodzaju, ale od jakości zabezpieczenia. W związku z tym zwyczajowo przydziela się pożyczki zabezpieczone, niedostatecznie zabezpieczone i niezabezpieczone.

Pożyczka zabezpieczona to pożyczka zabezpieczona zabezpieczeniem w przypadku, gdy zabezpieczenie spełnia jednocześnie następujące wymagania:

- jego realna (rynkowa) wartość jest wystarczająca do zrekompensowania bankowi kwoty głównej kredytu, wszystkich odsetek zgodnie z umową, a także ewentualnych kosztów związanych z realizacją praw zabezpieczających;

- cała dokumentacja prawna dotycząca zabezpieczeń banku jest sporządzona w taki sposób, aby czas realizacji zastawu nie przekroczył 150 dni od dnia, w którym realizacja zabezpieczeń staje się dla banku konieczna.

Kategoria pożyczek zabezpieczonych obejmuje pożyczki udzielone w ramach gwarancji Rządu Federacji Rosyjskiej, podmiotów Federacji Rosyjskiej, gwarancji Banku Rosji.

Pożyczka pod zastaw – pożyczka zabezpieczona zabezpieczeniem, która nie spełnia przynajmniej jednego z warunków zabezpieczenia pożyczki pod zastaw.

Pożyczka niezabezpieczona to pożyczka niezabezpieczona lub zabezpieczona zabezpieczeniem, które nie spełnia wymagań dotyczących zabezpieczenia pożyczek zabezpieczonych.

Zgodnie z metodą emisji, kredyty bankowe można podzielić na kredyty o charakterze wyrównawczym i płatniczym. Pożyczka wyrównawcza polega na skierowaniu środków pożyczkowych na rachunek bieżący kredytobiorcy w celu zwrotu poniesionych z niego wydatków. Istota pożyczki płatniczej polega na tym, że pożyczkobiorca w razie potrzeby dostarcza bankowi otrzymane przez niego dokumenty rozliczeniowe i płatnicze, a środki z pożyczki są przekazywane bezpośrednio na opłacenie tych dokumentów.

Zgodnie ze sposobami spłaty, kredyty bankowe dzielą się na spłacane jednorazowo i spłacane w ratach. Spłacane jednorazowo, są tradycyjną formą spłaty pożyczki krótkoterminowej, ponieważ są wygodne z punktu widzenia rejestracji prawnej. Pożyczki ratalne polegają na spłacie pożyczki w dwóch lub więcej ratach przez cały okres kredytowania. Szczegółowe warunki spłaty określa umowa pożyczki i zależą od przedmiotu pożyczki, procesów inflacyjnych oraz szeregu innych czynników.

Ze względu na rodzaje oprocentowania kredyty bankowe można podzielić na kredyty o stałym lub zmiennym oprocentowaniu. Pożyczki ze stałą stopą procentową oznaczają ustalenie określonej w umowie stopy procentowej na cały okres kredytowania bez prawa jej zmiany. W takim przypadku pożyczkobiorca bierze na siebie obowiązek zapłaty odsetek według ustalonej stawki, niezależnie od zmian na rynku kapitałowym. W rosyjskiej praktyce udzielania kredytów bankowych w nieruchomościach stosuje się stałe stopy procentowe. Pożyczki o zmiennej stopie procentowej wiążą się ze stosowaniem stopy procentowej, której wysokość jest okresowo weryfikowana. W tym przypadku stopa procentowa składa się z dwóch elementów: stopy głównej, która zmienia się w zależności od warunków rynkowych, oraz premii, która jest kwotą stałą i jest ustalana w drodze porozumienia stawek.

Ze względu na wielkość przyjęty podział kredytów bankowych na małe, średnie i duże. W praktyce bankowej nie ma jednego podejścia do klasyfikacji kredytów na tej podstawie. W Rosji pożyczka dla jednego pożyczkobiorcy jest uważana za dużą, jeśli przekracza 5% kapitału banku.

9.3. Proces kredytowania firm

Banki komercyjne, organizując operacje kredytowe, mają na celu uniknięcie lub przynajmniej zminimalizowanie ewentualnych strat wynikających z niewykonania przez klientów zobowiązań wynikających z umowy kredytowej. Temu celowi podporządkowane są działania pracowników banku na wszystkich etapach procesu kredytowego.

Proces kredytowy - jest to proces organizacji działalności kredytowej banku, składający się z szeregu następujących po sobie etapów: od rozpatrzenia wniosku kredytowego do spłaty zadłużenia kredytowego przez kredytobiorcę.

Zazwyczaj wyróżnia się następujące etapy (etapy) procesu kredytowego:

1) rozpatrzenie wniosku o pożyczkę i wywiad z potencjalnym pożyczkobiorcą;

2) ocenę zdolności kredytowej wnioskodawcy;

3) badanie wystarczalności, dopuszczalności i płynności środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych stanowiących zabezpieczenie kredytu;

4) strukturyzacja kredytu i zawarcie umowy kredytowej;

5) udzielenie pożyczki;

6) obsługa kredytu;

7) spłaty kredytu.

Etap 1. Rozpatrzenie wniosku o pożyczkę i rozmowa z potencjalnym pożyczkobiorcą. Tak zwana wstępna informacja o potencjalnym pożyczkobiorcy, która częściowo znajduje odzwierciedlenie we wniosku kredytowym, ale jest głównie uzupełniana i argumentowana przez klienta podczas wywiadu (wywiadu), ma na celu poznanie podstawowych danych o kliencie i jego motywach do złożenia wniosku do banku o wsparcie kredytowe. Metoda wywiadu ocenia przyczyny, które skłoniły klienta do złożenia wniosku, cel kredytowania, planowane źródła spłaty kredytu, zakres działalności oraz inne pytania, które pozwalają wyrobić sobie wstępną opinię o wnioskodawcy. Dopiero na osobistym spotkaniu z klientem pracownik działu kredytowego może zapoznać go z procedurą udzielania kredytów w tym banku oraz z listą dokumentów niezbędnych do kontynuowania procesu kredytowego. Wniosek klienta jest rejestrowany w dziale kredytowym banku. Kierownik działu kredytowego przyjmuje wniosek i podpisuje książeczkę rejestracyjną, po czym ustala się kierownika odpowiedzialnego za obsługę klienta.

Podczas rozpatrywania wniosku kredytowego zarządzający kredytem określa jego zgodność lub niezgodność z podstawowymi kryteriami, tj. ogólnymi zasadami udzielania kredytu oraz wewnętrznymi regulacjami banku dotyczącymi polityki kredytowej. W przypadku niezgodności wniosku kredytowego z podstawowymi kryteriami banku, zarządzający kredytem przygotowuje wniosek o braku możliwości udzielenia kredytu, uzgadnia go z kierownikiem działu kredytowego i przesyła wnioskodawcy pisemne zawiadomienie o odmowa kredytu. Jeśli udzielenie kredytu zostanie uznane przez bank za właściwe, przejdź do drugiego etapu procesu kredytowego.

Etap 2. Ocena zdolności kredytowej wnioskodawcy. Ten etap rozpoczyna się od przestudiowania dokumentów założycielskich potencjalnego kredytobiorcy. Wraz ze służbą bezpieczeństwa ustalany jest jego status prawny, oceniana jest reputacja biznesowa oraz historia kredytowa. Takie działania są szczególnie ważne, jeśli klient jest nowy w banku lub jest obsługiwany przez inny bank. W przypadku kredytowania klienta z długą historią relacji z bankiem, gdy dodatkowe informacje o reputacji kredytobiorcy nie są wymagane, manager kredytowy przystępuje do analizy finansowej. Źródłem informacji do analizy finansowej są sprawozdania finansowe kredytobiorcy. Na podstawie rekomendacji banku centralnego w kwestiach oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy oraz stosowanej w banku metodologii wyliczania wskaźników finansowych, oceniana jest sytuacja finansowa i perspektywy jej zmiany w okresie kredytowania. Często w praktyce bankowej przy ocenie zdolności kredytowej w ogóle, a kondycji finansowej w szczególności stosuje się metody ratingowe, których głównym celem jest ujednolicenie procedury analizy i stworzenie bazy informacyjnej do porównywania różnych kategorii kredytobiorców. Oprócz analizy ilościowej wskaźników finansowych, w bankowej praktyce kredytowej coraz powszechniejsza jest analiza jakościowa poziomu zarządzania w pożyczającym przedsiębiorstwie, a także zewnętrznych czynników rynkowych. Niewątpliwie nie należy przeciwstawiać sobie tych dwóch głównych kierunków analizy. Mają one na celu organicznie się uzupełniać i wzmacniać zasadność podejmowania decyzji o pożyczce.

Jeżeli wyniki oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy okażą się zadowalające, zarządzający kredytem przystępuje do rozważenia skorzystania z określonych form realizacji zobowiązań wynikających z kredytu.

Etap 3. Badanie zabezpieczeń kredytu. Głównymi formami realizacji zobowiązań z tytułu pożyczek są: zastaw na rzeczach materialnych i wartościach niematerialnych i prawnych, gwarancje finansowe rządu, przedsiębiorstw i organizacji, gwarancje osób fizycznych.

Rodzaje zabezpieczeń akceptowane przez pion kredytowy to: zastaw na towarach, środkach trwałych, nieruchomościach, papierach wartościowych, wpływy z wymiany, depozyty, prawa majątkowe.

Rządy mogą działać jako gwarant w transakcji pożyczkowej, jeśli chodzi o pożyczkę na rzecz projektu o znaczeniu krajowym, przedsiębiorstw i organizacji (na przykład firm ubezpieczeniowych, instytucji bankowych itp.). Zarządzający pożyczką sprawdza obecność poręczyciela na liście organizacji poręczycieli zatwierdzonych przez komitet kredytowy. W przypadku braku gwaranta na liście zarządzający kredytem przygotowuje opinię na temat ratingu kredytowego organizacji gwaranta i zwraca się do komitetu kredytowego z pytaniem o dopuszczalność takiej gwarancji. W przypadku pozytywnej decyzji komisji kredytowej gwarancja zostaje zarejestrowana w banku. Jeżeli kwota poręczenia jest niewystarczająca lub ogólnie nie do zaakceptowania, oficer kredytowy informuje o tym potencjalnego kredytobiorcę i wymaga dodatkowego zabezpieczenia.

Poręczenie osób fizycznych jako forma realizacji zobowiązań kredytowych jest najczęściej wykorzystywane w kredytowaniu ludności. W praktyce kredytowej można stosować jednocześnie różne formy realizacji zobowiązań kredytowych (np. zastaw na nieruchomości może być wzmocniony poręczeniami osób prywatnych lub poręczenie może towarzyszyć złożeniu zabezpieczenia). Wyceny zabezpieczenia dokonuje ekspert odpowiedniego departamentu kredytowego banku, najczęściej służby oceny zabezpieczeń. Po uzyskaniu opinii biegłego na temat dopuszczalności zabezpieczenia lub innych form realizacji zobowiązań wynikających z kredytu, zarządzający kredytem przechodzi do etapu strukturyzowania kredytu i przygotowania umowy kredytowej.

Etap 4. Strukturyzacja kredytu i zawarcie umowy kredytowej. Umowa kredytowa może zostać zawarta w formie umowy linii kredytowej, gdy kredytowanie kredytobiorcy na odpowiednio długi okres w oddzielnych transzach w ramach ustalonego limitu oraz standardowej umowy kredytowej, która nie wiąże się z innymi zobowiązaniami. Proces przygotowania umowy kredytowej polega na osiągnięciu porozumienia pomiędzy podmiotami transakcji kredytowej (pożyczkodawcą i pożyczkobiorcą) w następujących zasadniczych kwestiach: przedmiot pożyczki, cel pożyczki, kwota pożyczki, warunki udzielenie i spłata kredytu, oprocentowanie kredytu, zabezpieczenie kredytu, odpowiedzialność stron za niewykonanie zobowiązań umownych, sankcje gospodarcze ze strony banku za nadużycie kredytu.

Projekt umowy pożyczki, umowy zastawu i inne dokumenty towarzyszące są przedkładane do zatwierdzenia w służbie prawnej prawnikowi jednostki kredytowej. Praca prawnika prowadzona jest w celu wyjaśnienia i potwierdzenia zgodności formy i treści przedłożonych dokumentów z obowiązującymi przepisami prawa, zdolności prawnej kredytobiorcy, zdolności prawnej pracowników działów kredytowych, którzy podpisali dokumenty na transakcję pożyczki. Specjalista ds. obsługi prawnej zatwierdza dokumenty lub zwraca je kierownikowi pożyczki do weryfikacji. Następnie, w zależności od stopnia delegowania uprawnień, zarządzający kredytem albo samodzielnie decyduje o kwalifikowalności kredytu i podpisuje umowę kredytową z kierownikiem działu kredytowego, albo przekazuje przygotowane dokumenty do rozpatrzenia przez komitet kredytowy. Ten ostatni podejmuje ostateczną decyzję, zezwalając na udzielenie pożyczki, przesyłając dokumenty do rewizji lub odmawiając udzielenia pożyczki. W przypadku pozytywnej decyzji zarządzający pożyczką przechodzi do kolejnego etapu procesu pożyczkowego.

Etap 5. Udzielenie pożyczki. Udzieleniu kredytu towarzyszy otwarcie rachunku kredytowego, którego prawidłowe założenie, którego rodzaj w dużej mierze decyduje o powodzeniu transakcji kredytowej. W tym przypadku najczęściej stosuje się następujące rodzaje rachunków kredytowych: rachunki odrębne (proste), specjalne, rachunki bieżące.

Udzielając pożyczek na bieżące (bieżące) aktywa, z reguły stosuje się oddzielne rachunki pożyczkowe. W banku w miejscu uzyskania kredytu kredytobiorca otwiera jeden lub kilka rachunków kredytowych, w zależności od liczby obiektów kredytowych. W takim przypadku pożyczkobiorca może być obsługiwany w jednym banku, a otrzymać pożyczkę w innym. Jednocześnie bank udzielający kredytu zawiadamia bank, w którym otwarty jest rachunek bieżący kredytobiorcy, o kwocie i warunkach spłaty kredytu.

Możliwe jest również otwarcie specjalnego rachunku kredytowego, który nie daje pożyczkobiorcy możliwości obsługi w różnych bankach. Specjalny rachunek kredytowy można otworzyć tylko w banku w miejscu prowadzenia rachunku bieżącego kredytobiorcy. Kredytowanie w ramach specjalnego rachunku kredytowego jest zwykle dozwolone dla przedsiębiorstw prowadzących handel detaliczny i hurtowy towarami konsumpcyjnymi oraz wyrobami przemysłowymi i technicznymi.

Kredyt w rachunku bieżącym przeznaczony jest na obsługę bieżącej działalności produkcyjnej, dokonywanie wszelkiego rodzaju płatności towarowych i nietowarowych z wykorzystaniem różnych form płatności. Konto czekowe to pojedyncze konto aktywno-pasywne, które odzwierciedla wszystkie przepływy pieniężne: wpływy i płatności. Jest on otwarty dla klientów, którzy pełnią służbę w banku od dłuższego czasu i wyróżniają się wysoką zdolnością kredytową oraz znaczeniem dla tej instytucji. Saldo debetowe na rachunku bieżącym charakteryzuje zadłużenie banku lub zadłużenie kredytowe, a saldo kredytowe - otrzymanie środków, środków lub zadłużenie banku wobec klienta.

Po ustaleniu rodzaju rachunku kredytowego zarządzający kredytem przygotowuje i przesyła do działu operacyjnego dyspozycję otwarcia rachunku kredytowego i wydania kredytu. Proces kredytowy przechodzi na nowy etap obsługi już udzielonego kredytu.

Etap 6. Obsługa pożyczki. Często zdolność finansowa kredytobiorcy oraz poziom ryzyka transakcji kredytowej zmieniają się w okresie od udzielenia kredytu do jego ostatecznej spłaty. Dlatego procedura obsługi kredytu ma na celu przede wszystkim realizację funkcji kontrolnych przez zarządzającego kredytem. Istnieją następujące obszary kontroli:

- zgodnie z przeznaczeniem pożyczki;

- wystarczalność zabezpieczenia kredytu;

- terminowa spłata kapitału i odsetek;

- dokumenty płatnicze kredytobiorcy.

Zarządzający pożyczką monitoruje również sytuację finansową pożyczkobiorcy i dąży do jej zmiany, okresowo analizuje zdolność kredytową klienta, omawia w razie potrzeby kwestie zmian i uzupełnień umowy pożyczki z pożyczkobiorcą dotyczące zmian stóp procentowych, przedłużenia pożyczki itp., prowadzi kartotekę kredytową pożyczkobiorcy, uzupełnia ją o nową dokumentację, zapewnia rzetelność przechowywania i tajemnice handlowe. Wszystkie te działania mają na celu pomyślne zakończenie transakcji spłaty kredytu.

Etap 7. Spłata kredytu. Przejście do ostatniego etapu i pomyślne zakończenie procesu kredytowego jest możliwe tylko przy prawidłowej organizacji wszystkich poprzednich etapów. Większość pożyczek spłacana jest terminowo iw całości zgodnie z warunkami umowy kredytowej. Jednocześnie średnio około 15% kredytów bankowych staje się problematycznych pod względem możliwości ich zwrotu. W związku z tym, jeśli pożyczkobiorca naruszy warunki spłaty pożyczki, zarządzający pożyczką kontynuuje procedurę dochodzenia zaległych odsetek i kapitału. Otwierane są konta dla przeterminowanych kredytów, sporządzane są zlecenia windykacyjne, omawiane są działania mające na celu wpłynięcie na kredytobiorcę wraz z obsługą prawną i służbą bezpieczeństwa. Nadrzędnym celem pionów kredytowych banku jest zapewnienie zwrotu pożyczonych środków oraz planowanego zwrotu z inwestycji.

Organizacja pracy przy kredytowaniu długoterminowym projektów inwestycyjnych odbywa się w ramach opisanego procesu kredytowania i nie może zasadniczo różnić się od kredytowania krótkoterminowego. Jednocześnie istnieją pewne specyficzne cechy, spowodowane głównie wyższym poziomem ryzyka kredytowego i koniecznością przekierowania środków bankowych na długi czas. Jednocześnie trudno spotkać dwie podobne do siebie inwestycje. Każdy z nich wymaga indywidualnego podejścia, uwzględniającego specyfikę planowania biznesowego, rządową regulację działalności inwestycyjnej itp.

Tak więc tradycyjnie dział (sektor) kredytowy w banku komercyjnym:

- bierze udział w tworzeniu rezerwy na ewentualne straty na pożyczkach leżących w kompetencjach departamentu; przeprowadza klasyfikację zadłużenia kredytowego, która podlega właściwości wydziału; kontroluje kompletność i poprawność tworzenia rezerwy na ewentualne straty na kredytach w oddziałach regionu;

- prowadzi wsparcie metodyczne i informacyjne wydziałów pożyczkowych regionu (materiały metodyczne, regulacyjne, instruktażowe, analityczne) we wszystkich głównych obszarach działalności wydziału;

- nadzoruje pracę oddziałów regionalnych w zakresie kredytowania osób prawnych i osób fizycznych oraz finansowania projektów, w tym poprzez przeprowadzanie celowych kontroli na miejscu, a także poświadczanie pracowników obsługi kredytowej oddziałów regionalnych;

- bierze udział w organizacji imprez podnoszących kwalifikacje pracowników oddziałów regionalnych;

- generuje statystyczne i inne ustalone raporty dotyczące spraw leżących w kompetencjach departamentu.

W zakresie operacji pożyczkowych:

- w ramach ustalonych limitów udziela kredytów: na uzupełnienie własnego kapitału obrotowego oraz finansowanie wydatków na podstawową działalność produkcyjną; operacje handlowe klientów oddziałów; programy komercyjne i kontrakty klientów branżowych, programy subfederalne i miejskie; operacje handlu zagranicznego, w tym z wykorzystaniem formy płatności akredytywowej, a także weksli własnych, kredytu w rachunku bieżącym, pożyczek międzybankowych pod zastaw, pożyczek dla osób fizycznych;

- przeprowadza ekspercką ocenę możliwości udzielania kredytów, wystawiania gwarancji bankowych oraz w innych przypadkach wymagających zatwierdzenia propozycji oddziałów okręgowych przez właściwy organ kolegialny banku terytorialnego.

W zakresie kredytowania inwestycji i finansowania projektów:

- bada rynki regionalne i określa branżowe i regionalne priorytety w zakresie kredytowania inwestycji i finansowania projektów, poprawia kryteria wyboru projektów;

- przeprowadza wyszukiwanie, badanie i selekcję projektów inwestycyjnych, które najpełniej odpowiadają kryteriom i priorytetom polityki inwestycyjnej banku, przygotowuje wnioski dla właściwego organu kolegialnego banku terytorialnego;

- decyzją Komitetu Kredytowo-Inwestycyjnego udziela średnio- i długoterminowych kredytów w rublach i walutach obcych na projekty inwestycyjne klientów korporacyjnych oddziału banku, przy jednoczesnym zapewnieniu akceptowalnego poziomu ryzyka kredytowego dla banku terytorialnego;

- zapewnia realizację transakcji leasingowych;

- prowadzi obsługę projektów inwestycyjnych przez cały okres obowiązywania umów kredytowych.

Tradycyjny schemat organizacji pracy banków przy obsłudze klientów – potencjalnych kredytobiorców budowany był przez długi czas jako „wielokontaktowy” model współpracy klienta z różnymi działami kredytowymi w banku.

W tym modelu procedurę przyjęcia wniosku kredytowego, analizę zdolności kredytowej, przygotowanie umowy kredytowej, monitorowanie płatności i spłatę kredytu oraz inne funkcje pełnią różni specjaliści bankowi. W rezultacie z jednej strony zatwierdzana jest zasada specjalizacji funkcjonalnej jednostek kredytowych, z drugiej strony zwiększa się liczba zgód, rosną koszty funkcjonowania i efektywność podejmowania decyzji w różnych kwestiach kredytowych zgubiony. Z punktu widzenia wygody klienta taki schemat nie zawsze jest preferowany do stosowania, zwłaszcza w dużych bankach o znacznych możliwościach finansowych i zróżnicowanej klienteli. Klient banku, a zwłaszcza kredytobiorca korporacyjny, cierpi w tym przypadku z powodu konieczności kontaktu z wieloma pracownikami banku na różnych szczeblach zarządzania: od pracownika banku przyjmującego wniosek kredytowy po top managerów.

Alternatywnie można zastosować mechanizm „autoryzowanego menedżera kredytowego”, czyli inaczej mówiąc, bankowy system jednokontaktowej obsługi klienta.

Mechanizm taki jest zwykle stosowany w przypadku, gdy etapy procesu biznesowego są złożone i nie mogą być połączone małym zespołem w ramach jednej jednostki funkcjonalnej banku. Autoryzowany manager kredytowy stanowi jeden „punkt styku” pomiędzy klientem-kredytobiorcą a bankiem i jest centralnym ogniwem w łańcuchu jednostek odpowiedzialnych za jego obsługę. Aby pełnić tę rolę w wysoce profesjonalny sposób, zarządzający pożyczką musi być w stanie odpowiedzieć na prawie każde pytanie klienta bez uciekania się do innych urzędników bankowych. Zasadniczo menedżer traktuje klienta tak, jakby był odpowiedzialny za całą obsługę tego klienta.

9.4. Kredyt międzynarodowy: istota, funkcje, główne formy

Kredyt międzynarodowy - jest to przepływ kapitału pożyczkowego w sferze międzynarodowych stosunków gospodarczych, związany z dostarczaniem zasobów walutowych i towarowych na warunkach spłaty, pilności, bezpieczeństwa i wypłaty odsetek. Pełniąc wzajemnie powiązane funkcje, kredyt międzynarodowy odgrywa podwójną rolę w rozwoju produkcji: pozytywną i negatywną. Z jednej strony kredyt zapewnia ciągłość reprodukcji i jej ekspansję. Przyczynia się do umiędzynarodowienia produkcji i wymiany, pogłębiając międzynarodowy podział pracy. Z drugiej strony kredyt międzynarodowy pogłębia dysproporcje w reprodukcji społecznej, stymulując spazmatyczną ekspansję przemysłów dochodowych i utrudnia rozwój przemysłów, które nie przyciągają pożyczonych środków z zagranicy. Kredyt międzynarodowy służy wzmocnieniu pozycji wierzycieli zagranicznych w konkurencji.

Funkcje pożyczki międzynarodowej:

1) redystrybucja kapitału pożyczkowego między krajami w celu zaspokojenia potrzeb reprodukcji rozszerzonej. W ten sposób pożyczka przyczynia się do stopniowej konwergencji stóp procentowych w Rosji iw rozwiniętych krajach Zachodu;

2) oszczędności kosztów dystrybucji w zakresie rozliczeń międzynarodowych poprzez wykorzystanie środków kredytowych (weksle, weksle, czeki, przelewy itp.), rozwój i przyspieszenie obrotu bezgotówkowego;

3) przyspieszenie koncentracji i centralizacji kapitału poprzez wykorzystanie kredytów zagranicznych;

4) regulacja gospodarki.

Granice pożyczki międzynarodowej zależą od źródeł i potrzeb krajów w zakresie pożyczonych środków zagranicznych, terminowej spłaty pożyczki. Naruszenie tej obiektywnej granicy rodzi problem uregulowania zadłużenia zewnętrznego krajów pożyczkobiorców, w tym krajów rozwijających się, Rosji, innych krajów WNP, krajów Europy Wschodniej itp.

Podwójna rola kredytu międzynarodowego w gospodarce rynkowej przejawia się w wykorzystaniu go jako środka wzajemnie korzystnej współpracy między krajami z jednej strony i konkurencji z drugiej.

Klasyfikacja form kredytu prowadzona jest:

po wcześniejszym umówieniu:

- kredyty komercyjne obsługujące międzynarodowy handel towarami i usługami;

- kredyty finansowe przeznaczone na cele inwestycyjne, zakup papierów wartościowych, spłatę zadłużenia zagranicznego, interwencję walutową banku centralnego;

- pożyczki pośrednie na obsługę mieszanych form eksportu kapitału, towarów, usług (np. inżynieryjnych);

typy:

- towar (w przypadku eksportu towarów z odroczonym terminem płatności);

- waluta (w formie pieniężnej);

technika dostawy:

- kredyty gotówkowe na rachunek kredytobiorcy;

- akceptacja w formie akceptu (zgody na płatność) weksli przez importera lub bank;

- certyfikaty depozytowe;

- pożyczki pod zastaw, pożyczki konsorcjalne itp.;

waluta kredytu:

- kredyty międzynarodowe w walucie kraju dłużnika, kraju wierzyciela lub kraju trzeciego lub w międzynarodowych jednostkach walutowych;

semestry:

- pożyczki krótkoterminowe (od jednego dnia do roku, czasem do osiemnastu miesięcy);

- średnioterminowe (od roku do pięciu lat);

- długoterminowe (powyżej pięciu lat);

zapewnienie:

- zabezpieczone;

- pusty.

Zabezpieczeniem są towary, dokumenty handlowe i finansowe, papiery wartościowe, nieruchomości, inne kosztowności, czasem złoto. Pożyczka in blanco jest wystawiana pod zobowiązanie (weksel) dłużnika do jej terminowej spłaty;

kategorie pożyczkodawców:

- markowe (prywatne);

- Bankowość;

- pośrednictwo;

- rząd;

- mieszane, z udziałem przedsiębiorstw prywatnych (w tym banków) i państwa;

- pożyczki międzypaństwowe międzynarodowych instytucji finansowych.

Temat 10. FINANSOWANIE PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH

10.1. Cel, cele i struktura zarządzania finansami

Zarządzanie finansami to zarządzanie finansową i gospodarczą działalnością firmy w oparciu o nowoczesne metody. Jego rola w działalności organizacji jest wieloaspektowa i na obecnym etapie bardzo istotna.

Główne zadania zarządzania finansami to:

1) planowanie finansowe i biznesowe;

2) planowanie inwestycji;

3) analiza efektywności fuzji i przejęć;

4) opracowywanie zasad rachunkowości w zakresie rachunkowości, rachunkowości podatkowej i zarządczej;

5) koordynacja planowania i kontroli budżetu;

6) zarządzanie środkami pieniężnymi i kapitałem obrotowym;

7) zarządzanie ryzykiem finansowym;

8) zarządzanie majątkiem – tworzenie, kontrola i analiza zgodności z normami obrotu aktywami bieżącymi (należności, zapasy, zobowiązania) i długoterminowymi (środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, długoterminowe inwestycje finansowe);

9) zarządzanie kosztami i zyskami:

- koordynacja procesów opracowywania, zatwierdzania i dostosowywania standardów dla pozycji kosztowych;

- rachunek kosztów i kosztorysowanie;

- przygotowywanie sprawozdawczości segmentowej;

- opracowanie działań optymalizujących wykorzystanie zasobów;

- analiza cen i zarządzanie portfelem asortymentowym;

10) zapewnienie środków finansowych:

- zarządzanie relacjami z potencjalnymi źródłami finansowania, z inwestorami zewnętrznymi;

- określenie potrzeb finansowych;

- przeprowadzanie transakcji w celu pozyskania środków finansowych;

11) prognozy finansowe;

12) audyt wewnętrzny;

13) planowania i rachunkowości podatkowej;

14) kontrolowanie;

15) promocja ekonomicznego sposobu myślenia:

- opracowywanie programów szkoleniowych dla pracowników firmy w procesie podejmowania skutecznych decyzji zarządczych;

- tworzenie modeli i standardów podejmowania decyzji.

Rozwiązanie tych problemów jest przydzielane różnym specjalistom, w zależności od struktury organizacyjnej, wielkości organizacji i stojących przed nią zadań. Funkcje kierownika finansowego mogą pełnić dyrekcja finansowa, księgowość, dyrektor finansowy, dyrektor handlowy, dyrektor generalny, specjaliści ściągani z zewnątrz. Aby struktura obsługi finansowo-gospodarczej była optymalna, zaleca się omówienie z kierownictwem spółki zadań obsługi finansowej wynikających z celów strategicznych, możliwości delegowania uprawnień niezbędnych do realizacji tych zadań, zakres uprawnień pracowników, a także system oceny działalności jednostki finansowej i jej kierownika.[48 ]

Pod wieloma względami rola CFO w firmie jest zdeterminowana rodzajem i strukturą biznesu, a także etapem rozwoju firmy. Obecnie wyróżnia się trzy najczęstsze modele działania dyrektorów finansowych:

1) dyrektor generalny samodzielnie podejmuje wszystkie decyzje; dyrektor finansowy wykonuje zadania głównego księgowego, księgowego - mała firma;

2) CFO to jedna z kluczowych postaci. Wartość i pozycja firmy na rynku zależy nie tylko od efektywnej sprzedaży i produkcji, ale także od zarządzania finansami - przedsiębiorstwa średniej wielkości;

3) na czele firmy stoi dyrektor generalny, który odpowiada za strategię przedsiębiorstwa, sprzedaż, marketing. Jednak ani jednego dolara nie można wydać bez zgody CFO – wielkiego biznesu.[49]

Tworząc jednostkę finansową w organizacji, należy wziąć pod uwagę specyfikę działalności, tradycje, które rozwinęły się w firmie, na przykład pełnienie powiązanych funkcji przez pracowników oraz cechy struktury organizacyjnej. Oczywiście nieco komplikuje to proces adaptacji początkującego dyrektora finansowego, ale np. nie znając specyfiki działalności firmy, nie będzie on w stanie skutecznie poradzić sobie nawet z prostymi zadaniami stojącymi przed obsługą finansowo-gospodarczą. [50]

Głównym zadaniem dyrektora finansowego jest organizacja pracy kierowanych przez niego działów w pięciu głównych obszarach: controllingu, planowania finansowego, rachunkowości i rachunkowości podatkowej, zarządzania przepływami pieniężnymi (funkcja skarbowa), rachunkowości zarządczej, zarządzania ryzykiem finansowym.

Controlling można opisać jako system wyznaczania celów, prognozowania i planowania, ustanawiania mechanizmów i narzędzi do osiągania wyznaczonych celów, a także sprawdzania, jak skutecznie są one realizowane. Ta praca jest z reguły wykonywana przez dział kontrolingu finansowego lub dział planowania i ekonomii. Definiując funkcje pracowników tej komórki należy pamiętać, że system controllingu opiera się na czterech filarach: rachunkowości, analizie, planowaniu i organizacji procesów biznesowych, które leżą w kompetencjach dyrektora finansowego.

Do funkcji skarbu przedsiębiorstwa należy zwykle bieżące zarządzanie przepływami pieniężnymi, ustalanie priorytetów płatności, procedura wzajemnych rozliczeń, operacje wymiany walut, a także kontrola wpłat i sald na rachunkach spółek w granicach grupy, jeśli mówimy o holdingu. Najczęściej skarbiec jest wydzielony jako odrębna jednostka w dużych i średnich firmach, w małych firmach odpowiednie funkcje pełni jeden lub więcej pracowników (na przykład kierownik banku).

W celu pozyskania finansowania i wybrania najbardziej opłacalnego sposobu ulokowania czasowo wolnych środków w ramach obsługi finansowo-gospodarczej można utworzyć dział finansowania (dział kredytowy). Jednak w wielu firmach za funkcję pozyskiwania i alokacji środków często odpowiada również skarbiec. Jednocześnie działalność tych działów nie ogranicza się do wyboru wiarygodnego banku i uzyskania kredytu na akceptowalnych dla firmy warunkach. Do zadań dyrektora finansowego należy również organizacja współdziałania w tych obszarach innych działów przedsiębiorstwa. Osiągnięcie efektywnej interakcji jest możliwe, jeżeli zostanie uregulowana procedura takiej interakcji w zakresie zbierania i przekazywania niezbędnych informacji.

Główne zadania stojące przed kierownikiem finansowym determinuje szereg czynników: otoczenie konkurencyjne, potrzeba ciągłego doskonalenia technologicznego, potrzeba inwestycji kapitałowych, zmieniające się przepisy podatkowe, otoczenie globalne, niestabilność polityczna, trendy informacyjne, zmiany stóp procentowych oraz sytuacja na giełdzie. Tworząc odpowiednią politykę finansową, menedżer finansowy musi opracować algorytm osiągnięcia sukcesu finansowego. Maksymalizacja funduszy spółki poprzez właściwy dobór metod finansowania, prowadzenie odpowiedniej polityki dywidendowej oraz minimalizowanie ryzyk w uzyskiwaniu zysku netto jest zadaniem bieżących i przyszłych działań w zakresie zarządzania finansami.

Zarządzanie finansami to proces opracowywania i wdrażania decyzji zarządczych w celu wpływania na finanse, obieg pieniądza i relacje finansowe. Zarządzanie wpływem na finanse jest niezbędne do osiągnięcia stabilności finansowej, celów strategicznych i taktycznych przedsiębiorstwa.

Zatem osiągnięcie i utrzymanie stabilności finansowej jest głównym zadaniem zarządzania finansami. Jej rozwiązanie zakłada, że ​​sytuację finansową przedsiębiorstwa charakteryzują:

- wysoka wypłacalność;

- płynność bilansu;

- płynność aktywów;

- zdolność kredytowa;

- rentowność.

Możliwe jest osiągnięcie kombinacji tych cech, jeśli zachowa się szereg ważnych proporcji równowagi:

1) najbardziej płynne aktywa powinny pokrywać najpilniejsze zobowiązania (zobowiązania) lub je przewyższać;

2) aktywa rynkowe (należności, środki na lokatach) muszą pokrywać zobowiązania krótkoterminowe (pożyczki krótkoterminowe) lub je przekraczać;

3) wolnozbywalne aktywa (zapasy wyrobów gotowych, surowców lub materiałów) muszą pokrywać zobowiązania długoterminowe lub je przekraczać;

4) aktywa trudne do zbycia (budynki, grunty) muszą być pokryte zobowiązaniami trwałymi (środki własne) i ich nie przekraczać.

Zarządzanie finansami powinno uwzględniać możliwość celowego doskonalenia poszczególnych bloków funkcjonalnych, elementów systemu oraz dowolnej ich kombinacji.

10.2. Skład i struktura kapitału obrotowego

Kapitał obrotowy jest jednym ze składników majątku przedsiębiorstwa. Ich stan i sprawność użytkowania jest jednym z głównych warunków pomyślnego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Rozwój stosunków rynkowych determinuje nowe warunki ich organizacji. Wysoka inflacja, brak płatności i inne zjawiska kryzysowe zmuszają przedsiębiorstwa do zmiany polityki w stosunku do kapitału obrotowego, poszukiwania nowych źródeł zasilenia oraz badania efektywności ich wykorzystania. Struktura majątku obrotowego spółki zależy od zakresu jej działalności. Na przykład, jeśli firma zarządza nieruchomościami i uzyskuje dochody z ich wynajmu, to wielkość aktywów obrotowych w stosunku do waluty bilansowej firmy będzie minimalna. Oczywiste jest, że dla takiego przedsiębiorstwa zadanie efektywnego wykorzystania majątku obrotowego nie jest tak ważne i najprawdopodobniej nie będzie ono miało rozbudowanego systemu zarządzania nimi. Jednocześnie kondycja finansowa i ekonomiczna przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych w dużej mierze zależy od efektywnego zarządzania zapasami i wysokością należności. Rynek rosyjski jest reprezentowany przez firmy handlowe, które pozycjonują się jako „sklepy, które mają wszystko”. Posiadają stałe zapasy ponad 30 tysięcy nazw handlowych. Oczywiście wpływa to na stan majątku obrotowego.[51] Znaczna część firm produkcyjnych pracuje na zamówienie i nie utrzymuje dużych zapasów wyrobów gotowych. Wpływ przynależności branżowej na strukturę majątku obrotowego przedsiębiorstwa można ocenić na podstawie wskaźników obrotów, które charakteryzują stosunek wartości danego składnika aktywów do średniego dziennego przychodu.

Jednym z warunków ciągłości produkcji jest ciągłe odnawianie jej bazy materialnej – środków produkcji. To z kolei przesądza o ciągłości ruchu samych środków produkcji, który występuje w postaci ich obiegu.

W ich obiegu kapitał obrotowy konsekwentnie przybiera formę pieniężną, produkcyjną i towarową, co odpowiada ich podziałowi na majątek produkcyjny i fundusz obiegowy. Materialnym nośnikiem majątku produkcyjnego są środki produkcji, które dzielą się na przedmioty pracy i narzędzia pracy. Wyroby gotowe wraz z gotówką i środkami w rozliczeniach tworzą środki obrotowe.

Obieg funduszy przedsiębiorstw rozpoczyna się od zaliczki wartości w gotówce na zakup surowców, materiałów, paliwa i innych środków produkcji - pierwszy etap obiegu. W rezultacie gotówka przybiera postać zapasów, wyrażających przejście ze sfery obiegu do sfery produkcji. W takim przypadku wartość nie jest wydawana, ale jest przesuwana, ponieważ po zakończeniu obwodu jest zwracana. Zakończenie pierwszego etapu przerywa cyrkulację towarową, ale nie cyrkulację.

Drugi etap ma miejsce w procesie produkcji, w którym siła robocza dokonuje produktywnej konsumpcji środków produkcji, tworząc nowy produkt, który niesie w sobie przekazaną i nowo utworzoną wartość. Wartość zaawansowana ponownie zmienia swoją postać - z produkcyjnej przechodzi w towarową.

Trzeci etap to sprzedaż gotowych produktów (prac, usług) i otrzymanie środków. Na tym etapie kapitał obrotowy ponownie przechodzi ze sfery produkcji do sfery cyrkulacji. Przerwany obieg towarów zostaje wznowiony i wartość przechodzi z formy towarowej w formę pieniężną. Różnica między kwotą pieniędzy wydaną na produkcję i sprzedaż produktów a otrzymaną ze sprzedaży wytworzonych produktów to oszczędności gotówkowe przedsiębiorstwa.

Po zakończeniu jednego obwodu kapitał obrotowy wchodzi w nowy, wykonując w ten sposób ciągłą cewkę. To stały przepływ kapitału obrotowego jest podstawą nieprzerwanego procesu produkcji i cyrkulacji.

Analiza obiegu funduszy przedsiębiorstw wykazuje, że przekazywana wartość nie tylko sukcesywnie przybiera różne formy, ale także stale w tych formach pozostaje w określonych rozmiarach. Innymi słowy, wartość przekazywana w każdym momencie obiegu znajduje się jednocześnie w różnych częściach w postaci pieniądza, produkcji i towarów.

Obieg funduszy przedsiębiorstw może mieć miejsce tylko wtedy, gdy istnieje określona wartość do wypłacenia w formie pieniężnej. Wchodząc w obwód, już go nie opuszcza, konsekwentnie zmieniając jego funkcjonalne formy. Podana wartość w formie pieniężnej reprezentuje aktywa obrotowe przedsiębiorstwa.

Kapitał obrotowy to przede wszystkim kategoria wartości. W sensie dosłownym nie są wartościami materialnymi, gdyż nie mogą służyć do wytwarzania gotowych produktów. Działając jako wartość w postaci pieniężnej, znajdujący się już w obiegu kapitał obrotowy przybiera postać zapasów, produkcji w toku, wyrobów gotowych. W przeciwieństwie do pozycji zapasów, kapitał obrotowy nie jest wydawany, nie jest wydatkowany, nie jest konsumowany, ale rozwijany, powraca po zakończeniu jednego obiegu i wchodzi w następny.

Moment zaawansowania jest jedną z istotnych i charakterystycznych cech kapitału obrotowego, ponieważ odgrywa ważną rolę w ustalaniu jego granic ekonomicznych. Tymczasowym kryterium zasilenia kapitału obrotowego nie powinien być kwartalny czy roczny wolumen środków, ale jeden cykl, po którym są one zwracane i wchodzą w kolejny.

Badanie istoty kapitału obrotowego obejmuje uwzględnienie kapitału obrotowego i funduszy obrotowych. Kapitał obrotowy, kapitał obrotowy i fundusze obrotowe istnieją w jedności i są wzajemnie powiązane, ale istnieją między nimi znaczne różnice.

Kapitał obrotowy znajduje się stale na wszystkich etapach przedsiębiorstwa, natomiast kapitał obrotowy przechodzi przez proces produkcyjny, zastępowany przez nowe partie surowców, paliwa, materiałów podstawowych i pomocniczych. Zapasy, będące częścią kapitału obrotowego, trafiają do procesu produkcyjnego, zamieniają się w gotowe produkty i opuszczają przedsiębiorstwo. Kapitał obrotowy jest całkowicie zużywany w procesie produkcyjnym, przenosząc swoją wartość na gotowy produkt. Ich suma w ciągu roku może być dziesiątki razy większa niż ilość kapitału obrotowego, który zapewnia przetworzenie lub zużycie nowej partii przedmiotów pracy podczas każdego obiegu i tych pozostających w gospodarce, tworząc obieg zamknięty.

Fundusze odnawialne są bezpośrednio zaangażowane w tworzenie nowej wartości, a kapitał obrotowy – pośrednio, poprzez fundusze odnawialne.

W procesie cyrkulacji kapitał obrotowy ucieleśnia swoją wartość w kapitale obrotowym, a zatem poprzez ten ostatni funkcjonują w procesie produkcji i uczestniczą w kształtowaniu kosztów produkcji.

Gdyby kapitał obrotowy bezpośrednio i bezpośrednio uczestniczył w tworzeniu nowego produktu, to stopniowo by się zmniejszał i do czasu zakończenia cyklu musiałby zniknąć.

Fundusze odnawialne, reprezentujące wartość użytkową, działają w jednej formie – produkcyjnej. Krążące aktywa nie tylko konsekwentnie przybierają różne formy, ale także stale w pewnych częściach pozostają w tych formach.

Okoliczności te stwarzają obiektywną potrzebę rozróżnienia między obrotem kapitału obrotowego a obrotem kapitału obrotowego.

Porównanie kapitału obrotowego z funduszami obrotowymi, które są funkcjonalną formą kapitału obrotowego na etapie obiegu, prowadzi do następujących wyników. Obieg środków przedsiębiorstw kończy się wraz z procesem sprzedaży produktów (prac, usług). Dla normalnej realizacji tego procesu muszą one, obok środków stałych i obiegowych, posiadać również fundusze obiegowe.

Obrót środków obiegowych jest nierozerwalnie związany z obrotem obiegowych aktywów produkcyjnych i jest jego kontynuacją i uzupełnieniem. Dokonując obiegu, fundusze te splatają się, tworząc wspólny obrót, w trakcie którego wartość funduszy obiegowych, przeniesionych na produkt pracy, przechodzi ze sfery produkcji do sfery cyrkulacji, a wartość cyrkulacji środków w wysokości wartości zaliczki - ze sfery obiegu do sfery produkcji. W ten sposób dokonuje się pojedynczego obrotu środkami zaawansowanymi, przechodząc przez różne formy funkcjonalne i powracając do pierwotnej formy pieniężnej. Kapitał obrotowy, wykonując obieg, ze sfery produkcji, w której funkcjonuje jako kapitał obrotowy, przechodzi do sfery cyrkulacji, gdzie pracuje jako fundusz cyrkulacyjny.

Definicja kapitału obrotowego jako środków zaliczkowych w tworzonych zasobach kapitału obrotowego i funduszy obrotowych nie ujawnia pełnej treści ekonomicznej tej kategorii. Nie bierze pod uwagę, że wraz z wysunięciem określonej ilości zasobów pieniężnych następuje proces posuwania się do tych zapasów wartości wytworzonego w procesie produkcji produktu dodatkowego. W związku z tym dla rentownych przedsiębiorstw po zakończeniu obiegu środków kwota zaliczki na kapitał obrotowy wzrasta o pewną kwotę otrzymanego zysku. W przypadku przedsiębiorstw nierentownych wysokość udzielonego kapitału obrotowego na koniec obiegu środków zmniejsza się z powodu poniesionych strat.

Kapitał obrotowy jest często utożsamiany z gotówką. Tymczasem nie sposób w dosłownym tego słowa znaczeniu nazwać ich pieniędzmi. Całkowita wartość jest przekazywana w postaci pieniądza i przechodząc przez proces produkcji i cyrkulacji, ponownie przyjmuje tę formę. Gotówka jest pośrednikiem w przepływie środków. Całkowita wartość, wyrażona w pieniądzu, zamienia się w prawdziwy pieniądz tylko czasami i częściowo.

Kapitał obrotowy jest więc wartością przekazaną w formie pieniężnej na systematyczne tworzenie i wykorzystywanie kapitału obrotowego i środków obrotowych w minimalnej wymaganej wysokości, zapewniającej realizację programu produkcyjnego przez przedsiębiorstwo i terminowość rozliczeń.[52]

Aktywa obrotowe przedsiębiorstwa pełnią dwie funkcje: produkcyjną i rozliczeniową. Pełniąc funkcję produkcyjną kapitał obrotowy, wsuwany w kapitał obrotowy, zachowuje ciągłość procesu produkcyjnego i przenosi swoją wartość na wytwarzany produkt. Po zakończeniu produkcji majątek obiegowy przechodzi w sferę obiegu w postaci funduszy obiegowych, gdzie pełni funkcję rozliczeniową, polegającą na dokończeniu obiegu i przekształceniu majątku obiegowego z formy towarowej w pieniężną.

Rytm, spójność i wysoka wydajność przedsiębiorstwa w dużej mierze zależą od jego dostępności kapitału obrotowego. Brak środków przekazanych na zakup zapasów może doprowadzić do ograniczenia produkcji, niezrealizowania programu produkcyjnego. Nadmierne kierowanie środków w rezerwy przekraczające rzeczywiste potrzeby prowadzi do uśmiercania zasobów, ich nieefektywnego wykorzystania.

Ponieważ kapitał obrotowy obejmuje zarówno zasoby materialne, jak i pieniężne, od ich organizacji i efektywności wykorzystania zależy nie tylko proces produkcji materiałów, ale także stabilność finansowa przedsiębiorstwa.

Struktura kapitału obrotowego jest stosunkiem poszczególnych składników majątku obrotowego do środków obrotowych, czyli pokazuje udział każdego składnika w ogólnej kwocie kapitału obrotowego (rys. 10.1).

Przez skład kapitału obrotowego rozumie się zbiór elementów tworzących aktywa obrotowe i fundusze obrotowe, czyli ich rozmieszczenie w odrębnych elementach. Przeważającą część obrotowego majątku produkcyjnego stanowią przedmioty pracy - surowce, materiały podstawowe i pomocnicze, zakupione półprodukty, paliwo i opał, pojemniki i materiały opakowaniowe.

Ponadto kapitał obrotowy obejmuje niektóre narzędzia - narzędzia, zapasy, części zamienne do bieżących napraw, specjalną odzież i obuwie. Te narzędzia mają mniej niż rok lub mają limity kosztów.

Cykl finansowy charakteryzuje przedział czasowy między momentem otrzymania środków od nabywców za sprzedane produkty a momentem zapłaty dostawcom za surowce do produkcji tych produktów. Pozytywną tendencją jest dynamika skracania się cykli operacyjnych i finansowych. Jeżeli skrócenia cyklu operacyjnego można dokonać poprzez przyspieszenie procesu produkcyjnego (ekstensywność i intensywność pracy) oraz rotacji należności, to cykl finansowy można skrócić zarówno dzięki tym czynnikom, jak i dzięki niekrytycznemu spowolnieniu w obrót należnościami.

Zatem czas trwania cyklu finansowego w dniach obrotu można obliczyć za pomocą wzoru

gdzie POC to czas trwania cyklu operacyjnego (składa się z rotacji należności w dniach i rotacji zapasów w dniach); BOK - czas obiegu zobowiązań; WHO – czas obiegu zapasów; WAT - czas obiegu należności.

Z kolei czas obiegu odpowiednio zapasów, należności i zobowiązań można obliczyć za pomocą następujących wzorów:

gdzie Zav.pr - średnie zapasy; Sp.p - koszt sprzedanych towarów; Ssr.d, Ssr.k - odpowiednio średnie należności i zobowiązania; Вр - wpływy ze sprzedaży; T to długość okresu, dla którego obliczane są średnie (365 dni).

Dług w obliczeniach można wykorzystać zarówno ogólny, jak i bezpośrednio związany z główną działalnością przedsiębiorstwa.

Kwestia wysokości należności to tak naprawdę kwestia długości zarówno cyklu operacyjnego, jak i finansowego. Wzrost należności, spowodowany dłuższymi okresami kredytowania kupieckiego, luźniejszymi standardami kredytowymi, mniej rygorystyczną windykacją zaległości, rabatami handlowymi, generalnie stymuluje sprzedaż. Większe wolumeny sprzedaży mogą wymagać większych zapasów i gromadzenia środków trwałych. Taki wzrost aktywów z reguły wymaga dużych nakładów na ich sfinansowanie poprzez ewentualnie pożyczone środki i (lub) emisję papierów wartościowych. W takim przypadku wzrastają również koszty potrzebne do wyprodukowania dodatkowej partii towaru. Wzrost sprzedaży na kredyt prowadzi do wzrostu przychodów i zysku tylko w księgach rachunkowych i sprawozdawczości przedsiębiorstwa, i to nawet wtedy, pod warunkiem przyjęcia polityki rachunkowości firmy „za przesyłką”, a nie „za zapłatą”. W rzeczywistości te przychody i zyski są widoczne tylko na papierze i nie dają rzeczywistych przepływów pieniężnych. Dodatkowo wzrośnie wolumen należności, a co za tym idzie koszty operacyjne z nimi związane, a także liczba nieściągalnych należności oraz koszty związane z udzielaniem opustów handlowych. Zatem główne pytanie do rozstrzygnięcia w procesie wyboru optymalnego poziomu należności przez przedsiębiorstwo jest sformułowane w następujący sposób: czy przychody ze sprzedaży wzrosną w większym stopniu niż koszty, w tym koszty związane z kredytowaniem klientów, tj. czy akceptacja takich kosztów przez przedsiębiorstwo jest opłacalna? Odpowiedzią na to jest, że optymalnym poziomem należności będzie taki poziom, przy którym krańcowe koszty zmiany polityki kredytowej zrównają się z krańcowymi korzyściami zmiany polityki kredytowej.

10.3. Analiza kapitału obrotowego

Analiza kapitału obrotowego pozwala na:

- ocenić efektywność wykorzystania zasobów w działalności operacyjnej przedsiębiorstwa;

- określić płynność bilansu przedsiębiorstwa, czyli zdolność do terminowej spłaty zobowiązań krótkoterminowych;

- dowiedz się, w co inwestowany jest kapitał obrotowy firmy w trakcie cyklu finansowego.

Wielkość i struktura majątku obrotowego musi odpowiadać potrzebom przedsiębiorstwa, które znajdują odzwierciedlenie w budżecie. Aktywa obrotowe powinny być minimalne, ale wystarczające do pomyślnego i sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Struktura kapitału obrotowego to proporcja rozkładu zasobów pomiędzy poszczególne składniki majątku obrotowego. Odzwierciedla to w szczególności specyfikę cyklu operacyjnego, a także jaka część majątku obrotowego jest finansowana ze środków własnych i kredytów długoterminowych, a jaka ze środków obcych, w tym krótkoterminowych kredytów bankowych.

Wielkość i struktura własnego kapitału obrotowego może odzwierciedlać czas trwania i charakterystykę cyklu finansowego.

Wartość własnego kapitału obrotowego pokazuje nie tylko, o ile majątek obrotowy przewyższa bieżące zobowiązania, ale także w jaki sposób finansowany jest majątek trwały ze środków własnych przedsiębiorstwa i kredytów długoterminowych.

Skład i struktura kapitału obrotowego nie są jednakowe w różnych sektorach i podsektorach gospodarki. Decyduje o nich wiele czynników porządku przemysłowego, gospodarczego i organizacyjnego. Tak więc w inżynierii mechanicznej, gdzie cykl produkcyjny jest długi, udział pracy w toku jest wysoki. W przedsiębiorstwach przemysłu lekkiego i spożywczego główne miejsce zajmują surowce i materiały (na przykład w przemyśle tekstylnym). Jednocześnie przemysł spożywczy charakteryzuje się stosunkowo dużymi zapasami materiałów pomocniczych, pojemników i wyrobów gotowych.

W przedsiębiorstwach, w których stosuje się dużą liczbę narzędzi, osprzętu i urządzeń, wysoki jest udział przedmiotów małowartościowych i zużywających się (w budowie maszyn i obróbce metali).

W przemyśle wydobywczym praktycznie nie ma zapasów surowców i podstawowych materiałów, ale udział rozliczeń międzyokresowych kosztów jest duży. Ponadto np. w przemyśle naftowym zwiększony udział mają materiały pomocnicze, części zamienne do remontu środków trwałych.

Na wartość wyrobów gotowych, wysłanych towarów, należności mają wpływ takie czynniki jak warunki sprzedaży produktów, forma i stan rozliczeń.

Skuteczność i ekonomiczna wykonalność funkcjonowania przedsiębiorstwa oceniana jest nie tylko za pomocą wskaźników bezwzględnych, ale także względnych. Głównymi wskaźnikami względnymi jest system wskaźników rentowności.

W szerokim znaczeniu tego słowa pojęcie rentowności oznacza rentowność, rentowność. Przedsiębiorstwo uważa się za rentowne, jeżeli jego wyniki ze sprzedaży produktów (robót budowlanych, usług) pokrywają koszty produkcji (obrotu) i dodatkowo tworzą kwotę zysku wystarczającą do normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Ekonomiczną istotę rentowności można ujawnić jedynie poprzez charakterystykę systemu wskaźników. Ich ogólne znaczenie polega na określeniu wielkości zysku z 1 rub. zainwestowanego kapitału, a ponieważ są to wskaźniki względne, praktycznie nie mają na nie wpływu inflacja.

Rozważ główne wskaźniki rentowności.

Zwrot z aktywów (nieruchomości) P pokazuje, jaki zysk firma otrzymuje z każdego rubla zainwestowanego w aktywa:

gdzie pч - zysk pozostający do dyspozycji przedsiębiorstwa (zysk netto); A - średnia wartość aktywów (waluta bilansowa).

Zwrot z aktywów obrotowych Pt.a pokazuje, jaki zysk firma otrzymuje z 1 rubla zainwestowanego w aktywa obrotowe:

gdziet.a - średnia wartość aktywów obrotowych.

Wskaźnik ten pozwala na kompleksową ocenę efektywności wykorzystania kapitału obrotowego i może być reprezentowany jako iloczyn dwóch innych wskaźników - rentowności sprzedaży Рz rentownością aktywów Р:

Optymalny poziom kapitału obrotowego pozwoli na maksymalizację zysków przy akceptowalnym poziomie płynności i ryzyka handlowego.

Zwrot z inwestycji Ri odzwierciedla efektywność wykorzystania środków zainwestowanych w przedsięwzięcie. W krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej wskaźnik ten wyraża ocenę „mistrzostwa” zarządzania inwestycjami:

gdzie P to łączna kwota zysku za dany okres; SC - średnia wartość kapitału własnego; TO - średnia wartość zobowiązań długoterminowych.

Zwrot z kapitału własnego Rsk odzwierciedla udział zysku w kapitale własnym:

Rentowność głównej działalności Rd pokazuje, jaki jest udział zysku ze sprzedaży produktów (robót budowlanych, usług) głównej działalności w wysokości kosztów produkcji:

gdzie Pr - zysk ze sprzedaży; 3 - koszty produkcji.

Rentowność sprzedanych produktów Rp pokazuje wielkość zysku na 1 rub. sprzedawane produkty:

gdzie Вр - wpływy ze sprzedaży produktów (robót budowlanych, usług).

Wskaźnik ten wskazuje na efektywność nie tylko działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, ale także procesów cenowych.

Zmodyfikowanym wskaźnikiem rentowności produktu jest rentowność wielkości sprzedaży

gdzie Pr - zysk ze sprzedaży produktów: Vpr - wielkość sprzedaży.

Aby ocenić rotację należności, skorzystaj z poniższych wskaźników.

Wskaźnik rotacji należności

gdzie Vr to wielkość sprzedaży; Zav.d - średnia wartość należności.

Wskaźnik ten pokazuje ekspansję lub spadek kredytu komercyjnego udzielanego przez przedsiębiorstwo. Jeżeli przy obliczaniu współczynnika wpływy ze sprzedaży są uwzględniane zgodnie z przeniesieniem prawa do kosztu, to wzrost współczynnika oznacza spadek sprzedaży na kredyt, a jego spadek oznacza wzrost kwoty udzielonego kredytu .

Okres spłaty należności

Im dłuższy okres spłaty, tym większe ryzyko braku spłaty. Wskaźnik ten powinien być brany pod uwagę przez osoby prawne i osoby fizyczne, rodzaje produktów, warunki rozliczeń, czyli warunki zawierania transakcji.

Wskaźnik rotacji zapasów

gdzie D jest kosztem; ZsrMPZ - średnia wartość MPZ.

Okres rotacji zapasów

Wskaźnik ten wskazuje na racjonalne, efektywne lub odwrotnie nieefektywne wykorzystanie kapitału obrotowego na podstawie dynamiki współczynnika na przestrzeni wielu lat[53].

10.4. Obsługa finansowo-gospodarcza w organizacji

Służba finansowo-gospodarcza (SSP) zajmuje szczególne miejsce w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa i pełni szczególną rolę w jego systemie zarządzania. Z jednej strony jest wykonawcą jednego z głównych procesów biznesowych – procesu dokonywania rozliczeń z kontrahentami, z drugiej zaś operatorem jednocześnie dwóch najważniejszych podsystemów zarządzania: finansowym i ekonomicznym. podsystem planowania działalności oraz podsystem zarządzania i rachunkowości. Jako taki, FES jest unikalnym elementem struktury organizacyjnej. Dwoisty charakter zadań rozwiązywanych przez SSE wymaga prawidłowego podziału prac o różnym charakterze w ramach SSE i stawia pewne wymagania dla jego struktury organizacyjnej (ryc. 10.2).

Ważnym zadaniem obsługi finansowej przedsiębiorstwa jest prawidłowa organizacja płatności za wyroby gotowe oraz stały monitoring realizacji planu sprzedaży produktów i zysków. Duże znaczenie w organizacji pracy finansowej w przedsiębiorstwie ma terminowość rozliczeń z budżetem, organizacja relacji z bankami, poprawność rozliczeń z pracownikami i pracownikami, kontrola przestrzegania standardu kapitału obrotowego.[54]

Główne sposoby wzmacniania finansów przedsiębiorstw związane są z optymalizacją wykorzystywanych przez nie środków i likwidacją ich deficytu.

Do najważniejszych obszarów usprawnienia pracy finansowej w przedsiębiorstwach należą:

- systematyczna i ciągła analiza finansowa ich działalności;

- organizacja kapitału obrotowego zgodnie z istniejącymi wymaganiami w celu optymalizacji kondycji finansowej;

- wprowadzenie rachunkowości zarządczej i na tej podstawie optymalizacja kosztów przedsiębiorstwa oparta na podziale ich na zmienne i stałe oraz analizie interakcji i relacji „koszty – przychody – zysk”;

- optymalizacja podziału zysku i wybór najbardziej efektywnej polityki dywidendowej;

- szersze wprowadzenie komercyjnego obiegu kredytów i bonów w celu optymalizacji źródeł finansowania i wpływu na system bankowy;

- wykorzystanie relacji leasingowych dla rozwoju produkcji;

- optymalizacja struktury majątkowej i źródeł jej powstawania w celu zapobieżenia powstawaniu niezadowalającej struktury bilansu;

- wprowadzenie nowoczesnego systemu zarządzania przepływami pieniężnymi;

- opracowywanie i realizacja strategicznej polityki finansowej przedsiębiorstwa.

W ramach FES organizacyjnie istnieją trzy jednostki strukturalne:

1) wykonawca procesu „Rozliczenia”;

2) operator podsystemu planowania działalności finansowo-gospodarczej;

3) główny księgowy.

W zakresie realizacji procesu biznesowego „Rozliczenia” FES powinien kierować się odpowiednimi przepisami. Podobnie jak regulamin każdego procesu biznesowego, regulamin procesu „Rozliczenia” zawiera listę wykonanych prac, z których dla każdego wskazany jest co najmniej następujący zestaw cech:

- okresowość i (lub) warunki wykonania;

- wykonawca;

- dokumenty wejściowe i ich nadawcy;

- dokumenty wyjściowe i ich adresaci;

- dokumenty regulacyjne i metodologiczne, które kierują wykonawcą w trakcie jego pracy.

Harmonogram procesu przewiduje wykonywanie z określoną częstotliwością (codziennie, raz w miesiącu lub w zależności od potrzeb) następujących grup prac.

W celu zarządzania procesem „Rozliczenia” opracowywany jest kalendarz płatności z horyzontem planowania do jednego miesiąca, a codziennie prowadzony jest rejestr płatności na podstawie otrzymanych z działów wniosków o zapłatę faktur kontrahentów i innych zobowiązań.

Aby zapewnić otrzymanie środków, prowadzone są prace z dłużnikami, w tym podejmowanie decyzji w sprawie zgłoszenia roszczeń i umorzenia nieściągalnych długów.

W celu wyeliminowania przejściowego niedoboru środków finansowych prowadzone są prace mające na celu pozyskanie źródeł finansowania krótkoterminowego, w tym utrzymanie relacji umownych z odpowiednimi kontrahentami.

W przypadku rzeczywistych rozliczeń zarządzanie księgowością firmy, w tym rachunkami kredytowymi oraz gotówką w kasie firmy odbywa się poprzez wystawianie różnych dokumentów płatniczych w ramach zatwierdzonego rejestru płatności.

System planowania działalności finansowo-gospodarczej jest niezbędny do określenia najbardziej efektywnej opcji biznesowej w krótkim okresie (rok, kwartał, miesiąc) i skoordynowania działań wszystkich działów firmy w wybranym kierunku. Systemy planowania działalności finansowo-gospodarczej, w zależności od obranej polityki kierowania działami, są dość zróżnicowane zarówno pod względem składu form planów, preliminarzy i budżetów, jak i zasad ich opracowywania i zatwierdzania, a także analityczne obszary planowania. Pełnowymiarowy system planowania działań finansowo-gospodarczych zapewnia ciągłe rozwiązywanie dwóch powiązanych ze sobą zadań:

1) planowanie techniczno-ekonomiczne, tj. planowanie zysku na planowany okres według systemu „odpisów i wysyłek”;

2) planowanie finansowe, tj. planowanie stanu środków na koniec okresu planowania dla rzeczywistych wpływów i wypłat.

Rachunkowość to system rachunkowości, który spełnia wszystkie wymogi regulacyjne obowiązującego prawodawstwa, w wyniku czego sprawozdawczość jest również wymagana przez to prawodawstwo. Rachunkowość zarządcza to system zarówno rachunkowości, jak i samej rachunkowości zarządczej, który jest dostosowany do wymagań systemu zarządzania danego przedsiębiorstwa iw wyniku którego powstaje wewnętrzna sprawozdawczość zarządcza. Prowadzenie takiej rachunkowości i tworzenie zarówno rachunkowości zewnętrznej, jak i wewnętrznej sprawozdawczości zarządczej i księgowej jest zadaniem głównego księgowego.

Istnieją dwie główne opcje organizacji rachunkowości zarządczej. Do ich realizacji niezbędne jest posiadanie w przedsiębiorstwie grupy wykwalifikowanych księgowych, którzy rozumieją zarówno zarządzanie, jak i rachunkowość. Różnica między opcjami polega tylko na tym, jakie miejsce zajmują ci pracownicy w technologicznym łańcuchu dokumentów.

Pierwsza opcja przewiduje, że wszystkie dokumenty księgowe trafiają do księgowego prowadzącego rachunkowość zarządczą (lub grupy księgowych). Ten księgowy musi określić, w jaki sposób transakcje biznesowe zarejestrowane w dokumentach podstawowych powinny znaleźć odzwierciedlenie w rachunkowości zarządczej. Dla każdego z podstawowych dokumentów księgowych tworzy zarówno zapisy zarządcze, jak i księgowe. Jeżeli w przedsiębiorstwie oprócz księgowych prowadzących rachunkowość zarządczą istnieje rachunkowość finansowa, to po utworzeniu wpisów zarządczych podstawowe dokumenty są przekazywane księgowym prowadzącym rachunkowość i rachunkowość podatkową, którzy na podstawie tych dokumentów sporządzać urzędowe zapisy księgowe.

Zaletą tej opcji jest to, że najbardziej odpowiada podstawowym zasadom rachunkowości i pozwala pełniej odzwierciedlić działalność organizacji. Wadą jest to, że do stworzenia zintegrowanego systemu księgowego, który łączy w sobie zarówno standardowe konfiguracje księgowe, jak i zarządcze, potrzebne będą dodatkowe zasoby.

Druga opcja organizacji rachunkowości zarządczej oznacza, że ​​​​informacje są wprowadzane do bazy danych zarządzania po ich odzwierciedleniu w bazie danych rachunkowości. Innymi słowy, utrzymywane są dwie równoległe bazy danych. Jednocześnie rachunkowość finansowa działa w zwykłym trybie, udostępniając swoją podstawę księgowemu odpowiedzialnemu za rachunkowość zarządczą w celu jej późniejszego przekształcenia. W praktyce takie przekształcenie przeprowadzane jest z reguły na podstawie danych skonsolidowanych.

Przeniesienie skonsolidowanych informacji z bazy księgowej do bazy zarządczej jest możliwe tylko dla transakcji, których treść prawna odpowiada ich rzeczywistej istocie ekonomicznej. Jeżeli takiej korespondencji nie ma, to każde oddelegowanie przekazane do rejestrów zarządczych musi być rozpatrywane oddzielnie. Ponadto, jeśli rachunkowość zarządcza odzwierciedla dane skonsolidowane, wówczas konieczne będzie uzyskanie pełnoprawnych raportów zarządczych przy użyciu zarówno zarządczych, jak i księgowych baz danych (na przykład raport analityczny dotyczący konkretnego dostawcy można wygenerować wyłącznie z danych księgowych).

Pomimo zauważonych niedociągnięć druga opcja rachunkowości zarządczej jest atrakcyjna ze względu na niską zasobochłonność. Można go wdrożyć w możliwie najkrótszym czasie i przy minimalnych kosztach – wystarczy zorganizować dodatkowe miejsca pracy dla księgowych prowadzących rachunkowość zarządczą. Ponadto skuteczność tej opcji będzie tym większa, im bardziej znaczące będą różnice między rachunkowością a rachunkowością zarządczą. Głównym warunkiem jego skutecznego zastosowania jest szczegółowa metodyka przenoszenia operacji z bazy księgowej do zarządczej. Konieczne jest nabycie potężnych systemów finansowych, z reguły produkcji zachodniej, do rachunkowości zarządczej. Programy takie umożliwiają przeprowadzenie „wielowymiarowej” analizy wszystkich rodzajów działalności przedsiębiorstwa oraz otrzymywanie dowolnych raportów, co pozwala na bieżąco śledzić najdrobniejsze zmiany, które mogą mieć wpływ na kondycję finansową przedsiębiorstwa.

Aby ustanowić rachunkowość zarządczą, konieczne jest opracowanie dokumentów regulacyjnych, które określą podstawowe zasady rachunkowości. Sensowne jest normalizowanie tylko tych procedur księgowych, które nie są zgodne ze standardami rachunkowości obowiązującymi w przedsiębiorstwie.

Główne dokumenty regulacyjne to:

- standardy rachunkowości zarządczej przedsiębiorstw;

- plan kont rachunkowości zarządczej;

- system kodów służących do kodowania pozycji budżetowych, pozycji kosztowych, centrów odpowiedzialności, linii biznesowych itp.;

- kolejność obiegu dokumentów w rachunkowości zarządczej.

Standardy rachunkowości zarządczej określają podstawowe zasady ewidencjonowania transakcji gospodarczych w organizacji. Opracowując standardy rachunkowości, należy opierać się na istniejących dokumentach regulacyjnych i dostosowywać je zgodnie ze specyficznymi warunkami przedsiębiorstwa.

Przy opracowywaniu zarządczego planu kont jako podstawę przyjmuje się działający plan kont. Procedura odzwierciedlania informacji o transakcjach biznesowych nie zmienia się: w rachunkowości zarządczej, podobnie jak w rachunkowości, koszty opłat za usługi bankowe będą rejestrowane na koncie 91, a środki trwałe - na koncie 01. Jednak zarządczy plan kont będzie obejmują również konta, które nie są wykorzystywane w planie kont. W szczególności zasadne jest wprowadzenie kont dodatkowych (zarządczych) do rachunkowości kasowej, w oparciu o fakt, że informacje o rachunkach księgowych są dostępne dla użytkowników zewnętrznych, a o rachunkach zarządczych - tylko dla kierowników i właścicieli firmy.

Opracowując plan kont należy pamiętać, że rachunkowość zarządcza wymaga dużej ilości szczegółowych danych, dlatego powinno być możliwe odzwierciedlenie informacji oddzielnie dla każdego centrum odpowiedzialności, branży przedsiębiorstwa lub produktu wytwarzanego przez przedsiębiorstwo. Ponadto zarządczy plan kont powinien umożliwiać łatwe próbkowanie danych według określonego atrybutu, na przykład według centrów odpowiedzialności, rodzajów produktów, pracowników, okresów itp. W tym celu konieczne jest przypisanie każdej pozycji dochody i wydatki, każdy ośrodek odpowiedzialności i każdy rodzaj działalności odpowiadające kody.

System kodeksów powinien być zbudowany w taki sposób, aby zapewnić związek między rachunkowością zarządczą a budżetowaniem. W tym celu oba procesy rozwijane są w oparciu o ten sam model organizacyjny i funkcjonalny przedsiębiorstwa. Model przedsiębiorstwa powinien odzwierciedlać strukturę finansową, opisywać kolejność przepływu przepływów rzeczowych, pieniężnych i dokumentacyjnych, identyfikować centra koncentracji zasobów finansowych. Dla systemów rachunkowości zarządczej i budżetowania opracowywana jest ta sama nomenklatura pozycji kosztów i przychodów, przy czym każdej z pozycji przypisywany jest określony kod ułatwiający wyszukiwanie i grupowanie danych.

Opracowując przepływ pracy, należy zwrócić szczególną uwagę na podstawowe dokumenty przeznaczone do użytku wewnętrznego. Przykładem takich dokumentów mogą być wnioski o wypłatę bezgotówkową lub wydanie pieniędzy z kasy zarządczej. W formie podstawowych dokumentów księgowych wskazane jest wprowadzenie takich obowiązkowych pól jak „Przedmiot działalności”, „Kod kosztu”, „Centrum odpowiedzialności”, które od razu pozwolą określić, czy operacje biznesowe należą do konkretnego centrum odpowiedzialności, proces biznesowy, okres czasu.

Przepisy o obiegu dokumentów powinny określać nie tylko sposób odzwierciedlenia działalności gospodarczej w rachunkowości zarządczej, ale także skład sprawozdawczości zarządczej. Każdemu z raportów należy nadać krótki opis, konieczne jest również określenie częstotliwości generowania raportów i przekazywania ich kierownictwu.

Przed wprowadzeniem systemu rachunkowości zarządczej wskazane jest przeprowadzenie prac wyjaśniających i konsultacyjnych z personelem, a następnie sporządzenie zarządzenia dla przedsiębiorstwa podpisanego przez kierownika, które zobowiąże pracowników i kierowników wszystkich działów do przeprowadzenia określa czynności niezbędne zarówno do założenia księgowości, jak i do jej dalszego funkcjonowania. Wszystko to pozwoli najefektywniej zorganizować ustanowienie rachunkowości zarządczej w przedsiębiorstwie, dzięki czemu kadra kierownicza będzie mogła lepiej monitorować stan swojej działalności i podejmować bardziej świadome decyzje zarządcze.

10.5. Planowanie finansowe

Pojęcie „planowanie działalności przedsiębiorstwa” ma dwojakie znaczenie. Pierwszy to ogólnoekonomiczny, z punktu widzenia ogólnej teorii firmy, jej natury. W tym przypadku planowanie jest mechanizmem, który zastępuje ceny i rynek, firma jako podmiot systemu rynkowego podlega mechanizmowi cenowemu, prawu popytu i podaży. W ramach tego systemu ceny są głównym koordynatorem działań jego uczestników i to one decydują o korzystnych dla sprzedających i kupujących wielkościach oraz metodach produkcji i konsumpcji dóbr i usług. Jednak w środowisku wewnętrznym każdej jednostki biznesowej mechanizm cenowy został wyparty przez świadome i autorytatywne działania menedżerów, którzy wyznaczają główne kierunki działań wewnątrz firmy. Wewnętrzny charakter przedsiębiorstwa opiera się na systemie planowanych decyzji.

Drugie znaczenie jest specyficznie zarządcze. Jest to proces przygotowania decyzji zarządczej, oparty na przetwarzaniu wstępnych informacji i obejmujący wybór i naukowe przygotowanie celów, określenie środków i sposobów ich osiągnięcia poprzez porównawczą ocenę alternatywnych opcji i przyjęcie najbardziej akceptowalnego z nich.[55] Planowanie jest najdłuższą i przez to najbardziej złożoną formą zarządzania strategicznego. Wymaga poważnych wysiłków, aby uzyskać efekt, który wielokrotnie pokryje koszty poniesione na jego realizację. I odwrotnie, przy braku planowania możliwe są błędne decyzje zarządcze.

W zależności od wykorzystywanych informacji o przeszłości, teraźniejszości lub pożądanej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w przyszłości wyróżnia się reaktywne, nieaktywne, preaktywne, interaktywne kierunki planowania.[56]

Reprezentantów każdego z tych kierunków planowania bardzo obrazowo scharakteryzował R. Ackoff: „Inaktywiści starają się pozostać w wzburzonym nurcie; reaktywiści próbują płynąć pod prąd; preaktywiści próbują płynąć na jego pierwszej fali; interaktyści zamierzają zmienić bieg rzeka.”[57]

Planowanie reaktywne jest ukierunkowane na przeszłość i tylko na przeszłość. Nic dziwnego, że kierunek ten nazywany jest również „powrotem do przeszłości”. Główną metodą planowania reaktywnego jest badanie wszystkich problemów pod kątem ich występowania i rozwoju w przeszłości. Finanse organizacji postrzegane są przez zwolenników planowania reaktywnego jako stabilny, stabilny, ugruntowany mechanizm. Wszystko, co dzieje się w organizacji, jest znane z góry. Jest kontrolowany od góry do dołu za pomocą osobistego autorytetu najwyższego przywódcy i jego „ojcowskiego” (paternalistycznego) stosunku do podwładnych. Planowanie odbywa się oddolnie i opiera się wyłącznie na dotychczasowych doświadczeniach bez uwzględnienia obiektywnych uwarunkowań dnia dzisiejszego i ewentualnych przyszłych zmian. Początkowo potrzeby i życzenia działów przedsiębiorstwa są wyjaśniane i sporządzane w planach. Zebrane materiały przekazywane są kierownictwu kolejnego szczebla, które je poprawia, redaguje i przekazuje na kolejny szczebel i tak dalej na najwyższy szczebel kierownictwa, gdzie powstaje skonsolidowany projekt planu. Podziały oddolne nie korygują projektu planu.

Planowanie nieaktywne ma na celu dostosowanie się do teraźniejszości i tylko do teraźniejszości. Oznacza inercję (robienie czegoś z przyzwyczajenia, bez świadomego wysiłku). W przypadku takiego planowania nie uważa się za konieczny powrót do przeszłości ani dążenie do pójścia naprzód.

Przy nieaktywnym planowaniu istniejące warunki są postrzegane jako wystarczająco dobre. Zadowolenie z teraźniejszości jest cechą inaktywizmu. Charakterystyczne dla niego jest również to, że równowaga w pozycji organizacji jest osiągana w sposób naturalny. Dlatego główną zasadą planowania powinna być zasada: „Planuj na niezbędne minimum, aby nie zmienić naturalnego biegu rzeczy”. Liderzy-inaktywiści nie dążą do większych zmian w działalności swojej organizacji. Prehistoria problemu ich nie interesuje. W planowaniu nieaktywnym większość czasu zajmuje zbieranie i wstępne przetwarzanie faktów dotyczących realizacji lub niespełnienia planów. Takie planowanie jest możliwe tylko w stabilnych, sprzyjających warunkach pracy.

Planowanie preaktywne obejmuje ocenę przyszłych zdarzeń. Przy tej metodzie ogromne znaczenie mają ekonomiczne i matematyczne metody prognozowania.

Planowanie interaktywne (przedrostek „inter” oznacza „między”, „między”) opiera się na zasadzie partycypacji i maksymalnej mobilizacji zdolności twórczych pracowników organizacji. Oznacza to, że przyszłość podlega kontroli i jest w dużej mierze wypadkową twórczych działań pracowników organizacji, którzy posiadają wiedzę o przeszłości, teraźniejszości sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz otoczenia zewnętrznego. Celem interaktywnego planowania jest projektowanie przyszłości. Przyjmuje się, że przy planowaniu interaktywnym przyszłość planowana jest ze XNUMX% prawdopodobieństwem, co jest nieosiągalne w realnym życiu i czyni ją bardziej teoretyczną niż praktyczną.

Ponieważ większość liderów biznesu w prawdziwym życiu to ludzie praktyczni i wyznający filozofię satysfakcji, preferujący formułowanie niezbyt przesadzonego celu, alokację zasobów i sprawowanie kontroli w sposób najbardziej odpowiedni w dzisiejszych warunkach, najczęstszym obecnie kierunkiem planowania pozostaje inaktywizm, który w obecnych warunkach nie chce ustąpić interaktywnemu planowaniu.

Aby przybliżyć teorię planowania interaktywnego do praktycznych zastosowań, konieczna jest jej modernizacja – zastąpienie jednowariantowego projektowania przyszłej kondycji finansowej organizacji wielowymiarowym prognozowaniem, uwzględniającym różne scenariusze zachowania otoczenia zewnętrznego poprzez rozwój strategii finansowej przedsiębiorstwa. Zmodernizowane planowanie interaktywne zapewni możliwość elastycznego wyboru jednej z przewidywanych opcji w określonych warunkach.

Ze względu na wieloczynnikowość i pracochłonność procesu planowania finansów przedsiębiorstwa wskazane jest wykorzystanie do jego realizacji komputerów elektronicznych. Wysokiej jakości planowanie ze znaczną redukcją czasu opracowywania można osiągnąć za pomocą specjalistycznego pakietu aplikacji z produktem zorientowanym na problem. Pakiet ten ma za zadanie zautomatyzować procedury planowania różnych zasobów (czasu, pieniędzy, materiałów, kosztów pracy) zarówno dla jednostki, jak i całej organizacji lub jej strukturalnych działów. Różnorodne pakiety tej klasy „Zarządzanie projektami” (Time Line, MS Project, SuperProject - CA), dość proste i łatwe w użyciu, pozwalają szybko i skutecznie planować.

We współczesnej literaturze ekonomicznej rozważane są trzy modele planowania finansowego (tabela 10.1):

1) opracowanie części finansowej biznesplanu;

2) budżetowanie;

3) sporządzanie prognozowanych dokumentów finansowych.

Notatka. Znak „+” wskazuje, że metoda jest używana; znak "-" - metoda nie jest używana.

Planowanie również dzieli się na trzy rodzaje: strategiczne - 2-5 lat; bieżący - na okres jednego roku; operacyjnych – na okres krótszy niż rok.

Zarządzanie jako proces zaczyna się od planowania strategicznego, ponieważ stanowi podstawę dla wszystkich późniejszych decyzji zarządczych.

Teoretyczne i metodologiczne aspekty planowania strategicznego były przedmiotem wielu specjalistycznych studiów i monografii za granicą w ciągu ostatnich 40 lat. Ogromny wkład w powstanie i rozwój tej gałęzi nauk o zarządzaniu wnieśli F. Abrams, I. Ansoff, J. Quinn, G. Mintzberg, M. Porter, K. Praalad, A. Strickland, A. Thompson, G. Hamel, K. Hofer, E. Chandler, G. Steiner, K. Andrews. Dziś możemy śmiało powiedzieć, że to od ich pracy rozpoczęła się klasyczna teoria planowania i zarządzania strategicznego. To właśnie te prace pomagają zidentyfikować i sformułować fundamentalną różnicę między strategicznym planowaniem biznesowym. Znaczące w dziedzinie metodologii planowania strategicznego były swego czasu stosowane rozwiązania wiodących firm konsultingowych, takich jak Boston Consulting Group. To oni przyczynili się do tego, że praktyczne korzyści i konieczność planowania strategicznego zostały dość szybko dostrzeżone przez środowisko biznesowe.

Przebudowa systemu stosunków gospodarczych w naszym kraju w naturalny sposób wzbudziła zainteresowanie strategicznymi zagadnieniami planowania biznesowego i organizacji zarządzania. Niestety dotychczasową odpowiedzią na to zainteresowanie jest głównie przekład obcej literatury na ten temat i jej kompilacja w różnych formach. Jednocześnie teoria i metodologia planowania strategicznego nie tylko są dalekie od ukończenia swojego ukształtowania, ale w wielu przypadkach wymagają krytycznej analizy swoich klasycznych koncepcji.

W literaturze specjalistycznej istnieje wiele interpretacji kategorii „planowanie strategiczne”. Zwraca się uwagę na następujące zdolności:

1) określa główne kierunki rozwoju przedsiębiorstwa;

2) koncentruje się na perspektywie długoterminowej;

3) zapewnia potencjał do pomyślnego funkcjonowania przedsiębiorstwa w przyszłości.[59]

Planowanie strategiczne to zestaw działań i decyzji podejmowanych przez kierownictwo, które prowadzą do opracowania określonych strategii, tj. Szczegółowych, kompleksowych, zintegrowanych planów mających na celu realizację misji organizacji i osiągnięcie jej długoterminowych celów.

W dzisiejszym szybko zmieniającym się otoczeniu przedsiębiorstwo musi stale gromadzić i analizować ogromną ilość informacji o branży, rynku, konkurencji i innych czynnikach, dlatego planowanie strategiczne jest jedynym sposobem przewidywania przyszłych problemów i szans. Zapewnia najwyższemu kierownictwu środki do stworzenia długoterminowego planu, podstawę do podejmowania decyzji i formalnie przyczynia się do ograniczenia ryzyka przy podejmowaniu tych decyzji.

Potencjalne korzyści z opracowania planu strategicznego obejmują:

- doskonalenie jakości pracy organizacyjnej;

- posiadanie jasnego wyobrażenia o kierunku ruchu w kierunku przyszłości;

- możliwość terminowego rozwiązania głównych problemów organizacyjnych;

- osiągnięcie wyższego wskaźnika ekonomicznego „koszty – efektywność”;

- tworzenie zespołu roboczego i gromadzenie wiedzy eksperckiej;

- spełnienie wymagań organizacji finansujących;

- przyjęcie aktywnej, a nie wyczekującej pozycji w stosunku do problemów stojących przed organizacją.

Planowanie strategiczne nabiera sensu, gdy jest realizowane. Rozsądne cele są istotnym elementem skutecznego planowania, ale nie zapewniają w pełni adekwatnych wskazówek dotyczących podejmowania decyzji i zachowania. Takie podejście pozwala na ogromną swobodę, w której osoby odpowiedzialne za realizację celów mogą z łatwością wybrać sposób działania, który w rzeczywistości nie doprowadzi do osiągnięcia celów. Aby uniknąć takiego zamieszania i błędnej interpretacji, kierownictwo musi użyć specjalnych narzędzi do wdrożenia wybranej strategii.

Narzędzia te obejmują taktykę, zasady zarządzania, zasady, procedury, zachęty dla pracowników, zarządzanie przez cele i budżety.

Planowanie operacyjne to przede wszystkim planowanie osiągnięcia celów. Opiera się na ogólnym planowaniu celowym i strategicznym i zależy od przyjętej w wyniku planowania strategicznego koncepcji produktu, struktury zdolności i systemu zarządzania. W tym zakresie planowanie operacyjne powinno być w miarę możliwości synchronicznym planowaniem programów i działań. W ramach planowania operacyjnego w zakresie i wolumenie planowane są programy produktów i usług, które organizacja musi wytworzyć w krótkim i średnim okresie w oparciu o dany potencjał, czyli pojemność, oraz niezbędne do tego działania (operacje) w niektóre funkcjonalne obszary działalności. Planowanie operacyjne programu produktowego odbywa się na poziomie organizacji jako całości; wraz z tym planowane są programy i działania dla poszczególnych komórek organizacyjnych i podsystemów organizacji.

Planowanie operacyjne w szerokim znaczeniu jest również nazywane bieżącym lub regularnym. Decyzje podejmowane w planowaniu operacyjnym mają charakter sytuacyjny (bieżący) i charakteryzują się następującymi cechami: wpływają na wartość aktywów i wskaźniki sukcesu organizacji; wymagać przy przejmowaniu szczególnej odpowiedzialności od działów lub działów organizacji; można podjąć na najwyższym, średnim i niższym szczeblu zarządzania; działają krótkoterminowo i są podejmowane stosunkowo często; należy brać pod uwagę system wartości najwyższego kierownictwa, filozofię i kulturę organizacji jako całości, a także możliwe subkultury poszczególnych podsystemów organizacji.

Złożoność planowania polega na tym, że nie mówimy o kolejnych krokach, ale o procesach zachodzących jednocześnie. Problem polega na tym, że przy opracowywaniu jakiejkolwiek części planu operacyjnego musi być stała koordynacja, gdyż realizacja każdej części planu jest możliwa tylko wtedy, gdy części z nią związane są zatwierdzone.

Tworzenie odrębnych działów planu ogólnego lub planów prywatnych powinno wynikać z celów wyższego szczebla organizacji (materiałowego, kosztowego i socjalnego) i odwrotnie, po sprawdzeniu możliwości realizacji tych celów, sprowadzać się do nich. Plany służą jako narzędzie wizualizacji celów i możliwości ich osiągnięcia, a raporty jako narzędzie wizualizacji rzeczywistego poziomu realizacji celów.

Integralność i kompletność powinny być zapewnione przez zestaw przecinających się planów, ponieważ dają one systematyczny obraz wydarzeń i procesów. Ponieważ procesy opracowywania różnych części planu są współzależne, system planów pozwoli na wyciągnięcie sensownych wniosków dopiero po jego ukończeniu. Kalkulacje planistyczne i kontrolne powinny zapewniać skuteczne planowanie i kontrolę wyniku finansowego i jego składowych z uwzględnieniem krzyżujących się celów, potencjałów i działań we wszystkich podsystemach iw organizacji jako całości. Procesy planowania i poszczególne plany charakteryzują się parametrami treściowymi, objętościowymi i czasowymi. W tym przypadku należy zacząć od pożądanej wydajności, czyli od określonych planów, ponieważ same procesy są w dużej mierze determinowane w ten sposób.

Pod względem treści plany powinny być zorientowane na problem.

Z punktu widzenia skali prezentacji i stopnia szczegółowości przekazywanych informacji, w zależności od celu planów i potrzeb kierowników, wyróżnia się plany rozszerzone (zgrubne) i szczegółowe (dopracowane).

Z punktu widzenia parametrów czasowych (pilności) wyróżnia się plany krótkoterminowe (rok lub mniej), średnioterminowe (3-5 lat) i długoterminowe (5-10 lat lub więcej) z odpowiadającymi im okresami planowania . Przy planowaniu obiektów specjalnych (projektów) okres przygotowawczy i okres efektywny (okres realizacji) bywają rozróżniane jako okresy planistyczne.

literatura

1. Barilenko, VI Analiza sprawozdań finansowych / VI Barylenko {i in.} / wyd. VI Barylenko. - Saratów: Wydawnictwo Państwowego Uniwersytetu Społeczno-Ekonomicznego w Saratowie, 2002.

2. Berens, V. Wytyczne oceny efektywności inwestycji / V. Berens, P. M. Havranek. - M.: Infra-M, 1999.

3. Bocharov VV Analiza finansowa / VV Bocharov. - Petersburg: Piotr, 2001.

4. Vakulenko, T. G. Analiza sprawozdań księgowych (finansowych) do podejmowania decyzji zarządczych / T. G. Vakulenko, L. F. Fomina. - M.; Petersburg: Gerda, 2001.

5. Grachev, A. V. Analiza i zarządzanie stabilnością finansową przedsiębiorstwa: edukacyjne i praktyczne. zasiłek / A. V. Grachev. - M.: Fin-press, 2002.

6. Ermasova, N. B. Zarządzanie finansami / N. B. Ermasova. - M.: Szkolnictwo wyższe, 2008.

7. Szeremet A. D. Metody analizy finansowej /A. D. Szeremet, EV Negaszew. - M.: Infra-M, 1999.

8. Szeremet, A. D. Metody analizy finansowej / A. D. Szeremet, R. S. Saifulin, E. V. Negashev. - wydanie trzecie, poprawione. i dodatkowe - M.: INFRA-M, 3.

9. Sheremet, A. D. Metody analizy finansowej działalności organizacji komercyjnych / A. D. Sheremet, E. V. Negashev. - M.: INFRA-M, 2003.

10. Shulyak, P. N. Finanse przedsiębiorstw / P. N. Shulyak. - M., 2002.

Uwagi

1. Vakhrin, PI System budżetowy Federacji Rosyjskiej / PI Vakhrin. - M.: Daszkow i K. - 2002. - S. 17.
2. Vakhrin, dekret PI. op. - S. 20.
3. Finanse / wyd. GB Poliak. wyd. 3. - M.: UNITI-DANA, 2007. - S. 55.
4. Patrz: Chernyavsky, A. V. Analiza rozwoju finansów komunalnych w Rosji w latach 1992-2002. /A. W. Czerniawski /http://www.urbaneconomics.ru/texts.php?folder_id=80&mat_id=97.
5. Zob.: Ławrow, A. M. Stosunki międzybudżetowe w Rosji /A. M. Ławrow // Sprawozdanie z seminarium w Knoxville, Tennessee, USA, 17-21 listopada 1997
6. Eurazjatycka przestrzeń budżetowa / red. AM Ławrowa. - M.: URRS, 2004. - S. 94.
7. Ławrow, A. M. Reforma budżetowa w latach 2001-2007: od zarządzania kosztami do zarządzania wynikami / A. M. Ławrow. - M.: IROF, 2006. - S. 14-16.
8. Patrz: Belyakov, I. V. Studia nad samorządem terytorialnym w Rosji. Fundusz „Instytut Ekonomii Miejskiej” / I. V. Belyakov, S. M. Nikiforov, V. E. Grigorov / http://www.urbaneconomics.ru.
9. Khristenko, V. B. Rozwój federalizmu budżetowego w Rosji: od podziału pieniędzy do podziału władzy / V. B. Christenko // Rossiyskaya Gazeta. 2001 lutego 17 - S. 5.
10. Khramova, T. V. Priorytety reform w regionach / T. V. Khramova // Finanse. 2005. - nr 12. - S. 17-23.
11. Efimova, LA Teoretyczne, metodologiczne i praktyczne aspekty federalizmu budżetowego / LA Efimova, SD Makarova, M. Yu Malkina. - Niżny Nowogród: Wydawnictwo Państwowego Uniwersytetu w Niżnym Nowogrodzie, 2004.
12. Wniosku tego nie należy generalizować, gdyż opiera się on na specyficznej sytuacji gmin w Szwecji, które charakteryzują się wysokim stopniem decentralizacji podatkowej.
13. Należy podkreślić polityczny, a nie ekonomiczny charakter tych przeszkód.
14. Wskaźnik potencjału podatkowego to średnia wysokość wpływów podatkowych na mieszkańca w kraju.
15. Ter-Minassian, T. Federalizm fiskalny w teorii i praktyce / T. Ter-Minassian.: Washington. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, 1997. - s. 11.
16. Efimova, dekret LA. op. - S. 49-51.
17. Bogacheva, O. V. Teoretyczne i praktyczne aspekty wyrównywania budżetu na szczeblu subfederalnym / O. V. Bogacheva // Oprogramowanie do rozwiązania problemu sfery budżetowej w nadwołżańskim okręgu federalnym. Ser. 5 „Finanse publiczne”. - M.: IROF, 2006. - S. 86-88.
18. Efimova L. A., Makarova SD, Malkina M. Yu. Decree. op. - S.61.
19. Bolszakow, A. G. Finanse lokalne w krajach europejskich / A. G. Bolszakow, I. A. Butenko, N. M. Velikaya. - M .: Moskiewski Publiczny Fundusz Naukowy, 2000. - S. 22-23.
20. Sprawozdanie Ministerstwa Finansów Federacji Rosyjskiej w sprawie projektu ustawy federalnej „O zmianach w Kodeksie budżetowym Federacji Rosyjskiej w zakresie procesu budżetowego i uznaniu niektórych aktów ustawodawczych Federacji Rosyjskiej za nieważne”// www.minfin .ru.
21. Oficjalna strona internetowa Ministerstwa Finansów Federacji Rosyjskiej: www.minfin.ru.
22. Finanse / wyd. GB Poliak. - M.: UNITI, 2007. - S. 547-548.
23. Finanse / wyd. GB Poliak. - S. 554-555.
24. Sprawozdanie Ministerstwa Finansów Federacji Rosyjskiej w sprawie projektu ustawy federalnej „O zmianach w Kodeksie budżetowym Federacji Rosyjskiej w zakresie procesu budżetowego i uznaniu niektórych aktów ustawodawczych Federacji Rosyjskiej za nieważne”// www.minfin .ru.
25. Akperov, I. G. System wykonania budżetu skarbowego w Federacji Rosyjskiej / I. G. Akperov, I. A. Konopleva, S. P. Golovach. - M.: Finanse i statystyka, 2002. - S. 30-31.
26. Finanse: podręcznik / wyd. MV Romanovsky, OV Vrublevskaya, BM Sabanti. wyd. 2. - M.: Yurayt-Izdat, 2007. - S. 94-95.
27. Finanse: podręcznik / wyd. MV Romanovsky, OV Vrublevskaya, BM Sabanti. - S.96.
28. Ustawa federalna nr 26-FZ z dnia 2007 kwietnia 63 r. wprowadziła nową wersję art. 58-59 RF BC, która weszła w życie 1 stycznia 2008 r.
29. Ustawa federalna nr 26-FZ z dnia 2005 grudnia 189 r. „O budżecie federalnym na rok 2006”.
30. Ustawa federalna nr 19-FZ z dnia 2005 grudnia 238 r. „O budżecie federalnym na rok 2007”.
31. Podane zgodnie z witryną http://www.debt.ru.
32. Patrz: Economic Expert Group/ http://www.eeg.ru/pages/22.
33. Patrz: http://www.minfm.ru/orr_inf/1890.litm.
34. Andryakov, A.D. Reforma zarządzania długiem na poziomie subfederalnym: główne kierunki i perspektywy realizacji / A.D. Andryakov. - M.: URSS, 2005. - S. 153-154.
35. Więcej w: Teoria i praktyka ubezpieczeń: podręcznik. zasiłek / poniżej sumy. wyd. KE Turdina. - M.: Ankil, 2003. - S. 63.
36. Co czeka rynek z megaregulatorem? // Rynek akcji i bodów. 2004. nr 7. s. 41.
37. Ishchenko, E. V. Powstanie i rozwój systemu bankowego oraz ewolucja przestępczych ataków na pożyczki przed 1917 r. w Rosji / E. V. Ishchenko // Finanse i kredyt. 2003. - nr 16. - S. 50-51.
38. Tam. - S. 52.
39. Kuzmichev, AD Przedsiębiorczość krajowa: eseje o historii / AD Kuzmichev, IN Shapkin. - M., 1995. - S. 89.
40. Nowikow, A. N. Mały kredyt w Rosji / A. N. Nowikow // Kwestie ekonomiczne. 1994. - nr 4. - S. 75.
41. Bovykin, V. I. Rosja w przededniu wielkich osiągnięć / V. I. Bovykin. - M., 1998. - S. 80.
42. Tarankov, VI Papiery wartościowe państwa rosyjskiego / VI Tarankov. - M., Tolyatti, 1992. - S. 312.
43. Ishchenko, E. V. Dekret. op. - S.55.
44. Tam. - S. 59.
45. Klyuchnikov, M. V. Cztery etapy rozwoju systemu bankowego Federacji Rosyjskiej / M. V. Klyuchnikov // Finanse i kredyt. 2004. - Nr 7. - S. 33.
46. Sviridov, O. Yu Pieniądze. Kredyt. Banki / O. Yu Sviridov. - M.; Rostów nad Donem, 2004. - S. 96-97.
47. Klyuchnikov, dekret M.V. op. - S. 33.
48. Pierwsze kroki dyrektora finansowego w nowej firmie // Dyrektor finansowy. - 2006. - Nr 1. - S. 70.
49. Dyrektor finansowy - uniwersalny top manager // Dyrektor finansowy. - 2005. - nr 10. - s. 6.
50. Korneeva, E. Tworzenie usługi finansowej / E. Korneeva // Dyrektor finansowy. - 2007. - Nr 2. - S. 68.
51. Bakhrushina, N. Jak zarządzać aktywami obrotowymi / N. Bakhrushina // Dyrektor finansowy. - 2005. - Nr 1. - S. 34.
52. Kovaleva, A. M. Finanse i kredyty / A. M. Kovaleva. - M.: Finanse i statystyka, 2002. - S. 206.
53. Polovinkin, SA Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa / SA Polovinkin. - M.: Finanse, 2001.
54. Kuteleev, PV Technologia reengineeringu biznesowego / PV Kuteleev, IV Mishurova. - M.: marzec 2003 r. - S. 94.
55. Patrz: Chernysh, E. A. Prognozowanie i planowanie: podręcznik. zasiłek / E. A. Chernysh {i inni}. - M.: PRZED, 1999.
56. Alekseeva, M. M. Planowanie działalności firmy / M. M. Alekseeva. - M.: Finanse i statystyka, 1999. - S. 47-48.
57. Zarządzanie finansami / wyd. A. M. Kowalowa. - M.: Infra-M, 2002. - S. 231-232.
58. Zarządzanie finansami / wyd. A. M. Kowalowa. - S. 226-239.
59. Gryuning, R. Metody i środki planowania strategicznego w firmie / R. Gryuning // Zagadnienia teorii i praktyki zarządzania. - 1993. - Nr 3. - S. 23-24.
60. Meskon, M. Podstawy zarządzania: przeł. z angielskiego. / M. Meskon, M. Albert, F. Hedouri. - M.: Delo, 1992. - S. 288-296.

Autor: Ermasova N.B.

Polecamy ciekawe artykuły Sekcja Notatki z wykładów, ściągawki:

▪ Prawo konstytucyjne Federacji Rosyjskiej. Kołyska

▪ Księgowość. Notatki do wykładów

▪ Finanse. Notatki do wykładów

Zobacz inne artykuły Sekcja Notatki z wykładów, ściągawki.

Czytaj i pisz przydatne komentarze do tego artykułu.

<< Wstecz

Najnowsze wiadomości o nauce i technologii, nowa elektronika:

Maszyna do przerzedzania kwiatów w ogrodach 02.05.2024

We współczesnym rolnictwie postęp technologiczny ma na celu zwiększenie efektywności procesów pielęgnacji roślin. We Włoszech zaprezentowano innowacyjną maszynę do przerzedzania kwiatów Florix, zaprojektowaną z myślą o optymalizacji etapu zbioru. Narzędzie to zostało wyposażone w ruchome ramiona, co pozwala na łatwe dostosowanie go do potrzeb ogrodu. Operator może regulować prędkość cienkich drutów, sterując nimi z kabiny ciągnika za pomocą joysticka. Takie podejście znacznie zwiększa efektywność procesu przerzedzania kwiatów, dając możliwość indywidualnego dostosowania do specyficznych warunków ogrodu, a także odmiany i rodzaju uprawianych w nim owoców. Po dwóch latach testowania maszyny Florix na różnych rodzajach owoców wyniki były bardzo zachęcające. Rolnicy, tacy jak Filiberto Montanari, który używa maszyny Florix od kilku lat, zgłosili znaczną redukcję czasu i pracy potrzebnej do przerzedzania kwiatów. ... >>

Zaawansowany mikroskop na podczerwień 02.05.2024

Mikroskopy odgrywają ważną rolę w badaniach naukowych, umożliwiając naukowcom zagłębianie się w struktury i procesy niewidoczne dla oka. Jednak różne metody mikroskopii mają swoje ograniczenia, a wśród nich było ograniczenie rozdzielczości przy korzystaniu z zakresu podczerwieni. Jednak najnowsze osiągnięcia japońskich badaczy z Uniwersytetu Tokijskiego otwierają nowe perspektywy badania mikroświata. Naukowcy z Uniwersytetu Tokijskiego zaprezentowali nowy mikroskop, który zrewolucjonizuje możliwości mikroskopii w podczerwieni. Ten zaawansowany instrument pozwala zobaczyć wewnętrzne struktury żywych bakterii z niesamowitą wyrazistością w skali nanometrowej. Zazwyczaj ograniczenia mikroskopów średniej podczerwieni wynikają z niskiej rozdzielczości, ale najnowsze odkrycia japońskich badaczy przezwyciężają te ograniczenia. Zdaniem naukowców opracowany mikroskop umożliwia tworzenie obrazów o rozdzielczości do 120 nanometrów, czyli 30 razy większej niż rozdzielczość tradycyjnych mikroskopów. ... >>

Pułapka powietrzna na owady 01.05.2024

Rolnictwo jest jednym z kluczowych sektorów gospodarki, a zwalczanie szkodników stanowi integralną część tego procesu. Zespół naukowców z Indyjskiej Rady Badań Rolniczych i Centralnego Instytutu Badań nad Ziemniakami (ICAR-CPRI) w Shimla wymyślił innowacyjne rozwiązanie tego problemu – napędzaną wiatrem pułapkę powietrzną na owady. Urządzenie to eliminuje niedociągnięcia tradycyjnych metod zwalczania szkodników, dostarczając dane dotyczące populacji owadów w czasie rzeczywistym. Pułapka zasilana jest w całości energią wiatru, co czyni ją rozwiązaniem przyjaznym dla środowiska i niewymagającym zasilania. Jego unikalna konstrukcja umożliwia monitorowanie zarówno szkodliwych, jak i pożytecznych owadów, zapewniając pełny przegląd populacji na każdym obszarze rolniczym. „Oceniając docelowe szkodniki we właściwym czasie, możemy podjąć niezbędne środki w celu zwalczania zarówno szkodników, jak i chorób” – mówi Kapil ... >>

Przypadkowe wiadomości z Archiwum Gracze PC reagują gorzej niż gracze konsolowi 09.01.2019 Według testu przeprowadzonego przez LG szybkość reakcji graczy pecetowych jest gorsza niż graczy konsolowych. Porównano ze sobą platformy PC, PlayStation 4 i Xbox One. Okazało się, że najlepsze reakcje mieli użytkownicy Xboksa, którzy w teście zdobyli średnio 79,7 punktów. Użytkownicy PlayStation zdobyli 71,9 punktu, podczas gdy gracze PC tylko 62,2. W teście musisz kliknąć pojawiające się cele. W tym samym czasie PlayStation „trafił” w 74% celów, Xbox – po 70%, PC – po 70%.

Wiadomości o nauce i technologii, nowa elektronika

Ciekawe materiały z bezpłatnej biblioteki technicznej:

▪ sekcja serwisu Liczniki energii elektrycznej. Wybór artykułu

▪ artykuł Intergirl. Popularne wyrażenie

▪ artykuł Kogo mogą zabić największe pijawki na świecie? Szczegółowa odpowiedź

▪ artykuł Kserokopiarka własnej roboty. Laboratorium naukowe dla dzieci

▪ Artykuł wibracyjny. Encyklopedia elektroniki radiowej i elektrotechniki

▪ artykuł Szalik ognioodporny. Sekret ostrości

Zostaw swój komentarz do tego artykułu:

Wszystkie języki tej strony

Arabic	Hebrew	Polish
Bengali	Hindi	Portuguese
Chinese	Italian	Spanish
English	Japanese	Turkish
French	Korean	Ukrainian
German	Malay	Vietnamese

Strona główna | biblioteka | Artykuły | Mapa stony | Recenzje witryn

www.diagram.com.ua
2000-2024