Bezpłatna biblioteka techniczna

Anatomia i fizjologia wieku. Ściągawka: krótko, najważniejsza

Katalog / Notatki z wykładów, ściągawki

Komentarze do artykułu

Spis treści

1. Akceptowane skróty
2. Wzorce wzrostu i rozwoju organizmu dziecka (Podstawowe wzorce wzrostu i rozwoju. Periodyzacja wieku. Przyspieszenie wzrostu i rozwoju. Związane z wiekiem cechy anatomiczne i fizjologiczne. Higiena procesu nauczania i wychowania w szkole. Higieniczne podstawy codziennego życia uczniów)
3. Wpływ dziedziczności i środowiska na rozwój organizmu dziecka (Dziedziczność i jej rola w procesach wzrostu i rozwoju. Człowiek i rośliny. Człowiek i zwierzęta. Wpływ wirusów na organizm człowieka. Higiena odzieży i obuwia)
4. Wzorce rozwoju ontogenetycznego układu mięśniowo-szkieletowego (Cechy funkcji i budowy układu mięśniowo-szkieletowego. Rodzaje i cechy funkcjonalne tkanki mięśniowej u dzieci i młodzieży. Wzrost i praca mięśni. Rola ruchów mięśni w rozwoju ciała. Specyfika wzrostu kości czaszki. Wzrost kręgosłupa Kręgosłup osoby dorosłej i dziecka Rozwój klatki piersiowej Cechy rozwój miednicy i kończyn dolnych Szkielet kończyn dolnych Rozwój kości kończyn górnych Wpływ mebli na postawę ciała Wymagania higieniczne na sprzęt szkolny)
5. Rozwój systemów regulacyjnych organizmu (Znaczenie i aktywność funkcjonalna elementów układu nerwowego. Zmiany związane z wiekiem w morfofunkcjonalnej organizacji neuronu. Właściwości impulsów wzbudzenia w ośrodkowym układzie nerwowym. Zjawiska bioelektryczne. Procesy wzbudzenia i hamowania w ośrodkowym układzie nerwowym. Budowa i funkcjonowanie rdzenia kręgowego Budowa i funkcjonowanie mózgu Funkcje układu autonomicznego Układ nerwowy Gruczoły dokrewne Ich wzajemne powiązania i funkcje Rozwój narządów płciowych dziecka Dojrzewanie)
6. Analizatory. Higiena narządów wzroku i słuchu (Pojęcie analizatorów. Narządy wzroku. Struktura oka. Wrażliwość na światło i kolor. Funkcja postrzegania światła. Reżim świetlny w instytucjach edukacyjnych. Analizator słuchowy. Aparat przedsionkowy)
7. Anatomiczne i fizjologiczne cechy dojrzewania mózgu (Rozwój półkul mózgowych i lokalizacja funkcji w korze mózgowej. Odruchy warunkowe i bezwarunkowe. I.P. Pavlov. Hamowanie odruchów warunkowych. Aktywność analityczno-syntetyczna kory mózgowej. Pierwszy i drugi układ sygnalizacyjny. Rodzaje wyższej aktywności nerwowej)
8. Związane z wiekiem cechy krwi i krążenia (Ogólna charakterystyka krwi. Krążenie krwi. Serce: budowa i zmiany związane z wiekiem)
9. Charakterystyka układu oddechowego związana z wiekiem (Budowa narządów oddechowych i aparatu głosowego. Ruchy oddechowe. Akty wdechu i wydechu. Wymiana gazowa w płucach. Wymagania higieniczne dla środowiska powietrznego instytucji edukacyjnych)
10. Cechy trawienia związane z wiekiem (Struktura przewodu pokarmowego. Proces trawienia)
11. Związane z wiekiem cechy metabolizmu i energii (Charakterystyka procesów metabolicznych. Główne formy metabolizmu w organizmie. Charakterystyka metabolizmu energetycznego związana z wiekiem)
12. Higiena szkolenia zawodowego i produktywnej pracy uczniów

Akceptowane skróty

ATP - adenozynotrifosforan

н - nano... (10-9)

Temat 1. WZORY WZROSTU I ROZWOJU ORGANIZMU DZIECIĘCEGO

1.1. Podstawowe wzorce wzrostu i rozwoju

Ogólne właściwości biologiczne żywej materii to procesy wzrostu i rozwoju, które rozpoczynają się od momentu zapłodnienia komórki jajowej i stanowią ciągły, postępujący proces, który odbywa się przez całe życie. Organizm rozwija się skokowo, a różnica między poszczególnymi etapami życia sprowadza się do zmian ilościowych i jakościowych.

Wzrost to wzrost wielkości i objętości rozwijającego się organizmu w wyniku rozmnażania komórek ciała i wzrostu masy żywej materii. Zmiany dotyczą przede wszystkim wskaźników antropometrycznych. W niektórych narządach (takich jak kości, płuca) wzrost odbywa się głównie ze względu na wzrost liczby komórek, w innych (mięśnie, tkanka nerwowa) dominują procesy zwiększania wielkości samych komórek. Trzeba powiedzieć, że ta definicja wzrostu nie wpływa na zmiany spowodowane odkładaniem tłuszczu lub retencją wody.

Absolutnymi wskaźnikami wzrostu ciała są wzrost całkowitej ilości zawartego w nim białka i wzrost wielkości kości. Ogólny wzrost charakteryzuje się wzrostem długości ciała, w zależności od wzrostu i rozwoju szkieletu, co z kolei jest jednym z głównych wskaźników zdrowia i rozwoju fizycznego dziecka.

Wzrost i rozwój fizyczny zachodzą jednocześnie. W tym przypadku dochodzi do komplikacji struktury, która nazywa się różnicowaniem morfologicznym tkanek, narządów i ich układów; zmienia się kształt organów i całego organizmu; funkcje i zachowanie są ulepszone i skomplikowane. Istnieje wzajemna naturalna zależność między wzrostem a rozwojem. Podczas tego procesu kumulują się zmiany ilościowe, co prowadzi do pojawienia się nowych jakości. Nie można uznać obecności cech związanych z wiekiem w strukturze lub aktywności różnych układów fizjologicznych za dowód niższości ciała dziecka w poszczególnych stadiach wiekowych, ponieważ każdy wiek charakteryzuje się zespołem takich cech.

Взаимосвязь физического и психического развития детей. Известный педагог и анатом П.Ф. Лесгафт выдвинул положение о взаимосвязи физического и психического развития детей: физическое воспитание осуществляется путем воздействия на психику детей, что, в свою очередь, отражается на развитии психики. Иначе говоря, физическое развитие обусловливает психическое. Это особенно отчетливо обнаруживается при врожденном недоразвитии больших полушарий головного мозга, которое проявляется в слабоумии. Детей, с рождения имеющих такой дефект, невозможно обучить речи и ходьбе, у них отсутствуют нормальные ощущения и мышление. Или другой пример: после удаления половых желез и при недостаточной функции щитовидной железы наблюдается умственная отсталость.

Ustalono, że sprawność umysłowa wzrasta po lekcjach wychowania fizycznego, niewielkiej grupie ćwiczeń fizycznych na lekcjach edukacji ogólnej i przed odrobieniem pracy domowej.

Речь и физическое и психическое развитие детей. Роль речи для физического и психического развития детей невозможно переоценить, так как речевая функция оказывает ведущее влияние на их эмоциональное, интеллектуальное и физическое развитие. При этом роль речи в формировании личности школьника и его сознания, а также в его обучении труду и физическим упражнениям возрастает. С помощью речи формируется и выражается мысль, посредством речи производится обучение и воспитание детей. По мере роста и развития у детей увеличивается способность отражения объективной действительности в понятиях, отвлечениях и обобщениях, в законах природы и общества.

Początkowo w wieku szkolnym dominuje myślenie konkretne, wizualno-figuratywne i praktyczno-efektywne. Konkretne obrazy i działania rozwijają u młodszych uczniów specyficzną pamięć, co z kolei ma znaczący wpływ na ich myślenie. Dla wieku gimnazjalnego charakterystyczna jest przewaga werbalnego myślenia abstrakcyjnego, które staje się dominującym wśród starszych uczniów. W tym wieku dominuje pamięć werbalna, semantyczna.

Przy pomocy mowy ustnej dzieci uczą się mowy pisanej, a doskonalenie tej ostatniej pociąga za sobą jeszcze większy rozwój mowy ustnej i procesu myślenia. W miarę rozwoju zdolności do uogólniania abstrakcyjnego myślenia następuje przejście od mimowolnej uwagi do arbitralnej, celowej uwagi. W procesie umysłowej i fizycznej aktywności dzieci ma miejsce wychowanie i trening dobrowolnej i mimowolnej uwagi.

Mowa i myślenie rozwijają się równolegle w procesie komunikacji werbalnej z innymi ludźmi, podczas zabaw, ćwiczeń fizycznych i czynności związanych z pracą dzieci. Mowa ma ogromny wpływ na rozwój umysłowy dzieci.

Psychologia wieku. Возрастная физиология тесно связана с возрастной психологией, изучающей закономерности возникновения, развития и проявлений психики детей. Ее предметом является изучение содержания психики, т. е. того, что именно и как отражает человек в окружающем его мире.

Psychika jest wynikiem odruchowej lub refleksyjnej aktywności ludzkiego mózgu. Fizjologia zajmuje się badaniem jedynie fizjologicznych mechanizmów mózgu. Szczególnie ważne jest badanie funkcji aktywności zawodowej ludzkiego ciała i jego mowy, które są fizjologiczną podstawą psychiki.

Основные закономерности развития организма человека. В течение всего жизненного цикла, с момента зарождения и до смерти, организм человека претерпевает ряд последовательных и закономерных морфологических, биохимических и физиологических (функциональных) изменений. Ребенок - это не уменьшенная копия взрослого человека, поэтому для обучения и воспитания детей нельзя просто количественно уменьшать свойства взрослого человека в соответствии с возрастом, ростом или весом ребенка.

Dziecko różni się od osoby dorosłej specyficznymi cechami budowy, procesami biochemicznymi i funkcjami organizmu jako całości oraz poszczególnych narządów, które na różnych etapach jego życia ulegają zmianom jakościowym i ilościowym. W dużej mierze zmiany te wynikają z czynników dziedzicznych, które przede wszystkim determinują etapy wzrostu i rozwoju. Jednocześnie takie czynniki jak wykształcenie i wychowanie, zachowanie (aktywność mięśni szkieletowych), odżywianie i higieniczne warunki życia oraz dojrzewanie mają decydujące znaczenie dla manifestacji czynników dziedzicznych i nowych cech ciała, kształtowania się wieku- powiązane cechy dzieci.

Гетерохрония и системогенез. По словам С.И. Гальперина, рост и развитие отдельных органов, их систем и всего организма происходят неравномерно и неодновременно - гетерохронно. Предложил учение о гетерохронии и обосновал вытекающее из него учение о системогенезе выдающийся российский физиолог П.К. Анохин. По его мнению, под функциональной системой надо понимать "широкое функциональное объединение различно локализованных структур на основе получения конечного приспособительного эффекта, необходимого в данный момент (например, функциональная система дыхания, функциональная система, обеспечивающая передвижение тела в пространстве, и др.).

Struktura układu funkcjonalnego jest złożona i obejmuje syntezę aferentną, podejmowanie decyzji, samo działanie i jego wynik, aferentne wsteczne z narządów efektorowych i wreszcie akceptor akcji, porównanie uzyskanego efektu z oczekiwanym. „Synteza aferentna obejmuje przetwarzanie, uogólnianie różnych rodzajów informacji W wyniku analizy i syntezy otrzymanych informacji porównuje się je z przeszłymi doświadczeniami. W akceptorze akcji powstaje model przyszłego działania, przewidywany jest przyszły wynik i rzeczywisty wynik jest porównywany z poprzednio utworzonym modelem.

Różne układy funkcjonalne dojrzewają nierównomiernie, są stopniowo włączane, stopniowo zastępowane, stwarzając warunki do adaptacji organizmu w różnych okresach rozwoju ontogenetycznego. Struktury, które razem stanowić będą system funkcjonalny o żywotnym znaczeniu do czasu narodzin, są tworzone i dojrzewają selektywnie i przyspieszone. Na przykład mięsień okrężny jamy ustnej jest unerwiony w przyspieszonym tempie i na długo przed unerwieniem innych mięśni twarzy. To samo można powiedzieć o innych mięśniach i strukturach ośrodkowego układu nerwowego, które zapewniają czynność ssania. Inny przykład: ze wszystkich nerwów ręki te, które zapewniają skurcz mięśni - zginacze palców, które wykonują odruch chwytania, rozwijają się najwcześniej i najpełniej.

Selektywny i przyspieszony rozwój formacji morfologicznych, które tworzą pełnoprawny układ funkcjonalny zapewniający przeżycie noworodka, nazywa się systemogenezą.

Heterochronia objawia się okresami przyspieszenia i spowolnienia wzrostu i rozwoju, brakiem równoległości w tym procesie. Szereg narządów i ich układów rośnie i rozwija się niejednocześnie: niektóre funkcje rozwijają się wcześniej, inne później.

Высшая нервная деятельность. Гетерохрония обусловливается не только филогенезом и его повторением в онтогенез, что является биогенетическим законом; она определяется условиями существования, которые изменяются на всех этапах онтогенеза детей. Поскольку единство организма и условий его жизни обеспечивается нервной системой, изменение условий существования организма влечет изменение функций и строения нервной системы. Таким образом, в росте и развитии организма, отдельных его органов и систем главная роль принадлежит условным и безусловным рефлексам.

Odruchy warunkowe i nieuwarunkowane stanowią najwyższą aktywność nerwową, zapewniają życie w nieustannie zmieniającym się świecie. Wszystkie funkcje organizmu są powodowane i zmieniane przez odruch warunkowy. Odruchy wrodzone, nieuwarunkowane są pierwotne, są przekształcane przez odruchy nabyte, warunkowe. Jednocześnie odruchy warunkowe nie powtarzają odruchów nieuwarunkowanych, znacznie się od nich różnią. Utrzymując te same warunki życia w wielu kolejnych pokoleniach, niektóre odruchy warunkowe przechodzą w odruchy nieuwarunkowane.

Wraz z realizacją wyższej aktywności nerwowej zmienia się metabolizm układu nerwowego, dlatego na przestrzeni wielu pokoleń zmienia się również jego struktura. W rezultacie budowa układu nerwowego człowieka (zwłaszcza jego mózgu) zasadniczo różni się od budowy układu nerwowego zwierząt.

Metabolizm. Высшей нервной деятельности принадлежит ведущая роль в онто- и филогенезе. В текущих реакциях организма большое значение имеют взаимные переходы возбуждения и торможения, а также сдвиги взаимоотношений желез внутренней секреции.

Badania wykazały, że u zwierząt metabolizm bezpośrednio zależy od wielkości powierzchni ciała. U ssaków podwojenie masy ciała następuje dzięki tej samej ilości energii zawartej w pożywieniu, niezależnie od tego, czy zwierzę rośnie szybko czy wolno, czyli czas potrzebny do podwojenia masy jest odwrotnie proporcjonalny do tempa przemiany materii (wskaźnik Rubnera). Reguła Określona Zasada ta jest również obserwowana w odniesieniu do organizmu człowieka, ale zarówno w okresie wzrostu, jak i po zakończeniu tego okresu ilościowe i jakościowe różnice w metabolizmie organizmu człowieka nie zależą całkowicie od tej zasady. ssaki zużywają taką samą ilość energii na 1 kg masy ciała, Dla osoby liczba ta jest prawie czterokrotnie wyższa. Wynika to z warunków społecznych życia człowieka, głównie z jego aktywnością zawodową.

Мышечная деятельность. Исключительная роль в онтогенезе человека принадлежит скелетной мускулатуре. В период мышечного покоя в мышцах освобождается 40 % энергии, а во время мышечной деятельности освобождение энергии резко возрастает. Известный физиолог И.А. Аршавский сформулировал энергетическое правило скелетных мышц в качестве главного фактора, который позволяет понять и специфические особенности физиологических функций организма в различные возрастные периоды, и закономерности индивидуального развития. Правило гласит, что "особенности энергетических процессов в различные возрастные периоды, а также изменение и преобразование деятельности дыхательной и сердечно-сосудистой систем в процессе онтогенеза находятся в зависимости от соответствующего развития скелетной мускулатуры".

Ruch człowieka jest niezbędnym warunkiem jego istnienia. Tworzą jego zachowanie, powstają w procesie porodu, w trakcie porozumiewania się z innymi poprzez mowę, zaspokajania potrzeb fizjologicznych itp. Ruchy są kluczem do dobrego zdrowia i pozytywnych emocji. Oznacza to, że aktywność ruchowa człowieka wynika z konieczności i potrzeb społecznych i fizjologicznych, a nie z czynnika subiektywnego - miłości do odczuć mięśniowych (kinezofilia).

Podczas aktywności mięśniowej ilość informacji, która pochodzi z otoczenia poprzez zewnętrzne narządy zmysłów – zewnętrzne receptory – znacznie wzrasta. Informacje te odgrywają wiodącą rolę w regulacji odruchów sprawności fizycznej i umysłowej. Impulsy nerwowe pochodzące z zewnętrznych receptorów powodują zmiany funkcji wszystkich narządów wewnętrznych. Prowadzi to do zmiany (zwiększenia) metabolizmu i ukrwienia układu nerwowego, aparatu ruchu i narządów wewnętrznych, co zapewnia wzmocnienie wszystkich funkcji organizmu, przyspieszając jego wzrost i rozwój podczas aktywności mięśni.

Charakter, intensywność i czas trwania aktywności mięśniowej dzieci i młodzieży zależą od warunków społecznych: komunikacji z innymi ludźmi poprzez mowę, trening i edukację, zwłaszcza fizyczną, udział w grach na świeżym powietrzu, zajęcia sportowe i zawodowe. Zachowania dzieci i młodzieży w szkole, poza szkołą, w rodzinie, ich udział w zajęciach społecznie użytecznych określają prawa socjalne.

Wraz ze zmianą charakteru funkcjonowania mięśni szkieletowych zachodzą odruchowe zmiany w strukturze i funkcjach układu nerwowego, pojawiają się różnice związane z wiekiem w strukturze i rozwoju układu kostno-ruchowego, unerwienie narządów wewnętrznych, ich wzrost i rozwój (przede wszystkim dla układu sercowo-naczyniowego, oddechowego i pokarmowego). Fizjologiczny mechanizm tego działania polega na tym, że gdy mięśnie szkieletowe są napięte i napięte, podrażnione zostają specjalne receptory, proprioreceptory, które są w nich obecne, w stawach i ścięgnach. Główne funkcje proprioceptorów to:

a) podrażnienie podczas aktywności mięśni jest warunkiem wstępnym regulacji ruchów przez układ nerwowy, korygowania ich koordynacji oraz kształtowania nowych odruchów i umiejętności motorycznych;

b) zapewnienie, w wyniku dopływu impulsów dośrodkowych z proprioreceptorów do układu nerwowego, jego wysokiej wydajności, zwłaszcza mózgu (odruchy ruchowo-mózgowe);

c) odruchowa regulacja pracy narządów wewnętrznych - zapewnia koordynację ruchów i zmiany funkcji narządów wewnętrznych (odruchy ruchowo-trzewne).

Tak więc aktywność mięśni jest głównym warunkiem sprawności umysłowej i fizycznej.

Podrażnienie proprioreceptorów, działanie produktów przemiany materii powstających podczas aktywności mięśni oraz wnikanie hormonów do krwi w wyniku odruchowego wzmocnienia funkcji gruczołów dokrewnych - wszystko to zmienia metabolizm i prowadzi do związanego z wiekiem zmiany we wzroście i rozwoju organizmu jako całości i poszczególnych jego narządów.

Przede wszystkim rosną i rozwijają się te narządy, które są najbardziej obciążone podczas skurczów mięśni szkieletowych, a także te, których mięśnie działają lepiej. Nagromadzenie substancji i energii w strukturze organizmu w wyniku wzrostu zapewnia dalszy wzrost i rozwój, zwiększa wydolność, a poprawa fizjologicznych mechanizmów regulacji metabolizmu przyczynia się do bardziej ekonomicznego wykorzystania substancji i energii, prowadzi do spadku w poziomie metabolizmu na jednostkę masy ciała. Rozwój zahamowania w układzie nerwowym zależy bezpośrednio od funkcji mięśni szkieletowych: początek zahamowania zbiega się z pojawieniem się napięcia mięśni szkieletowych, co zapewnia statyczny unieruchomienie lub ruch ciała w przestrzeni.

Krytyczne okresy wzrostu i rozwoju w dużej mierze zależą od zmian charakteru napięcia mięśni szkieletowych i ich skurczów. Tak więc przejście z okresu dziecięcego rozwoju do okresu przedszkolnego (lub żłobkowego) wiąże się z rozwojem postawy statycznej, chodzeniem i początkiem opanowania mowy. Ta aktywność mięśni szkieletowych powoduje zmiany w budowie układu nerwowego i poprawę jego funkcji, budowę szkieletu i mięśni szkieletowych, regulację układu krążenia i oddechowego, zwiększenie objętości i masy serca, płuca i inne narządy wewnętrzne. Przerwanie karmienia piersią, zmiany konsystencji i składu pokarmu oraz pojawienie się zębów mlecznych prowadzą do przebudowy przewodu pokarmowego, zmian jego funkcji motorycznych i wydzielniczych oraz wchłaniania. Poziom metabolizmu na 1 kg masy ciała znacznie wzrasta ze względu na udział napięcia i skurczów mięśni szkieletowych nie tylko w ruchu ciała, ale także w produkcji ciepła w spoczynku. Pod koniec okresu przedszkolnego powstają mechanizmy biegowe, a funkcje mowy nadal się rozwijają.

W okresie przedszkolnym ustaje utrzymywanie względnej stałości temperatury ciała w spoczynku przez napięcie mięśni szkieletowych, z początkiem wieku przedszkolnego mięśnie szkieletowe w spoczynku całkowicie się rozluźniają. Neurony ruchowe mózgu nabierają kształtu charakterystycznego dla osoby dorosłej, masa mózgu znacznie wzrasta (staje się trzykrotnie większa niż u noworodka). Poprawa funkcji mózgu (zwłaszcza mechanizmu hamowania) prowadzi do obniżenia poziomu metabolizmu na 1 kg masy ciała, pojawienia się hamującego działania układu nerwowego na czynność serca i oddechu, wydłużenia okresu czuwania i skrócenia okresu snu.

W okresie przejścia do wieku szkolnego szybko rozwijają się mięśnie rąk, powstają najprostsze umiejętności motoryczne w pracy i gospodarstwie domowym, zaczynają się rozwijać małe precyzyjne ruchy rąk. Zmiany w aktywności ruchowej wiążą się z początkiem nauki szkolnej, zwłaszcza z nauką pisania i najprostszą pracą.

W wyniku komplikacji i zwiększenia liczby ruchów oraz dużej mobilności, do początku wieku szkoły podstawowej rozwój neuronów w mózgu w zasadzie kończy się, a ich funkcje ulegają poprawie. Przede wszystkim dotyczy to hamowania, które zapewnia koordynację subtelnych i precyzyjnych ruchów. Zasadniczo w tym wieku kończy się tworzenie hamującego działania układu nerwowego na serce, wzrasta waga serca i płuc, a poprawa regulacji metabolizmu pociąga za sobą obniżenie jego poziomu o 1 kg ciała waga. Przy zmianie zębów mlecznych na stałe następuje dalsza przebudowa przewodu pokarmowego, co wiąże się ze spożywaniem pokarmu odpowiadającego osobie dorosłej.

Przejście do gimnazjum lub dorastania charakteryzuje się początkiem dojrzewania, zmianą funkcji mięśni szkieletowych, ich zwiększonym wzrostem i rozwojem oraz opanowaniem umiejętności motorycznych porodu i ćwiczeń fizycznych. Następuje zakończenie dojrzewania morfologicznego aparatu ruchowego, który osiągnął prawie doskonały poziom funkcjonowania, charakterystyczny dla dorosłych. Jednocześnie praktycznie kończy się tworzenie strefy motorycznej w mózgu, zmniejsza się częstotliwość pulsu i oddychania, następuje dalszy spadek względnego poziomu metabolizmu, który jednak jest nawet większy niż u osoby dorosłej . Zamiana zębów mlecznych na stałe jest zakończona.

Przejście do okresu dojrzewania charakteryzuje się zwiększonym wzrostem mięśni i powstawaniem masywnych włókien mięśniowych, gwałtownym wzrostem ich siły oraz znaczną komplikacją i rozbudową aparatu ruchowego. Masa mózgu i rdzenia kręgowego prawie osiąga poziom osoby dorosłej. Rozpoczyna się proces kostnienia kości trzeszczek.

Istnieje inny dowód na zależność wzrostu i rozwoju dzieci od aktywności mięśni szkieletowych: w przypadkach, gdy z powodu choroby (np. zapalenia nerwów ruchowych) ruch jest ograniczony, następuje opóźnienie rozwój nie tylko mięśni szkieletowych i szkieletu (na przykład rozwój klatki piersiowej), ale także gwałtowne spowolnienie wzrostu i rozwoju narządów wewnętrznych - serca, płuc itp. Dzieci, które miały poliomyelitis, a zatem są znacznie ograniczone w ruchu różnią się od dzieci zdrowych większą częstotliwością bicia serca i ruchów oddechowych klatki piersiowej. U dzieci pozbawionych możliwości wykonywania normalnej pracy dynamicznej obserwuje się zahamowanie pracy serca i oddychania, dlatego częstość oddychania i skurczów serca jest taka sama jak u młodszych dzieci.

Надежность биологических систем. К общим законам индивидуального развития известный советский физиолог и педагог А.А. Маркосян предложил относить и надежность биологических систем, под которой принято понимать "такой уровень регулирования процессов в организме, когда обеспечивается их оптимальное протекание с экстренной мобилизацией резервных возможностей и взаимозаменяемости, гарантирующей приспособление к новым условиям, и с быстрым возвратом к исходному состоянию".

Zgodnie z tą koncepcją cała ścieżka rozwoju od poczęcia do śmierci odbywa się w obecności podaży życiowych możliwości. Rezerwat ten zapewnia rozwój i optymalny przebieg procesów życiowych w zmieniających się warunkach środowiskowych. Na przykład we krwi jednej osoby znajduje się taka ilość trombiny (enzymu biorącego udział w krzepnięciu krwi), która wystarczy do zakrzepnięcia krwi 500 osób. Kość udowa jest w stanie wytrzymać rozciąganie 1500 kg, a kość piszczelowa nie pęka pod obciążeniem 1650 kg, czyli 30-krotnością zwykłego obciążenia. Ogromna liczba komórek nerwowych w ludzkim ciele jest również uważana za jeden z możliwych czynników niezawodności układu nerwowego.

1.2. Periodyzacja wieku

Wiek paszportowy, w którym przedział wiekowy wynosi jeden rok, różni się od wieku biologicznego (lub anatomiczno-fizjologicznego), obejmującego liczbę lat życia człowieka, podczas których zachodzą pewne zmiany biologiczne. Jakie kryteria należy stawiać na podstawie periodyzacji wieku? Do tej pory nie ma jednego punktu widzenia w tej kwestii.

Niektórzy badacze opierają periodyzację na dojrzewaniu gonad, tempie wzrostu oraz różnicowaniu tkanek i narządów. Inni za punkt wyjścia uznają tzw. dojrzałość szkieletową (wiek kostny), kiedy to radiologicznie określa się czas pojawienia się miejsc kostnienia i początku trwałego połączenia kości.

Jako kryterium periodyzacji podano również taki znak, jak stopień rozwoju ośrodkowego układu nerwowego (w szczególności kory mózgowej). Niemiecki fizjolog i higienista Max Rubner w teorii rządów energetycznych powierzchni zasugerował przyjęcie jako kryterium cech procesów energetycznych zachodzących w różnych okresach wieku.

Czasami jako kryterium periodyzacji wieku stosuje się metodę interakcji organizmu z odpowiednimi warunkami środowiskowymi. Istnieje również periodyzacja wiekowa oparta na przydziale okresów noworodka, niemowlaka, wieku przedszkolnego i szkolnego u dzieci, która odzwierciedla raczej istniejący system placówek opiekuńczych, a nie cechy wieku.

Klasyfikacja zaproponowana przez rosyjskiego pediatrę, założyciela petersburskiej szkoły pediatry, który badał anatomiczne i fizjologiczne cechy dzieci związane z wiekiem, N.P. Gundobina. Zgodnie z nim rozróżniają:

▪ период внутриутробного развития;

▪ период новорожденного (2-3 недели);

▪ период грудного возраста (до 1 года);

▪ преддошкольный (с 1 года до 3 лет);

▪ дошкольный возраст (с 3 до 7 лет, период молочных зубов);

▪ младший школьный возраст (с 7 до 12 лет);

▪ средний, или подростковый, возраст (с 12 до 15 лет);

▪ старший школьный, или юношеский, возраст (с 14 до 18 лет у девочек, с 15-16 лет до 19-20 лет у мальчиков).

Psychologia rozwojowa i wychowawcza coraz częściej posługuje się periodyzacją opartą na kryteriach pedagogicznych, gdzie okresy wieku przedszkolnego dzieli się na grupy przedszkolne, a w wieku szkolnym wyróżnia się trzy etapy: młodszy (klasy I-IV), średni (klasy IV-IX), starszy (klasy X-XI).

We współczesnej nauce nie ma jednej ogólnie przyjętej klasyfikacji okresów wzrostu i rozwoju oraz ich granic wiekowych, ale proponuje się następujący schemat:

1) noworodek (1-10 dni);

2) niemowlęctwo (10 dni - 1 rok);

3) wczesne dzieciństwo (1-3 lata);

4) pierwsze dzieciństwo (4-7 lat);

5) drugie dzieciństwo (8-12 lat dla chłopców, 8-11 lat dla dziewczynek);

6) okres dojrzewania (13-16 lat dla chłopców, 12-15 lat dla dziewczynek);

7) okres dojrzewania (17-21 lat dla chłopców, 16-20 lat dla dziewczynek);

8) wiek dojrzały:

I okres (22-35 lat dla mężczyzn, 22-35 lat dla kobiet);

II okres (36-60 lat dla mężczyzn, 36-55 lat dla kobiet);

9) starość (61-74 lata dla mężczyzn, 56-74 lata dla kobiet);

10) wiek starczy (75-90 lat);

11) stulatkowie (90 lat i więcej).

Periodyzacja ta obejmuje zestaw cech: wielkość ciała i narządów, wagę, kostnienie szkieletu, ząbkowanie, rozwój gruczołów dokrewnych, stopień dojrzewania, siłę mięśni. Schemat uwzględnia cechy chłopców i dziewcząt. Każdy okres wiekowy charakteryzuje się specyficznymi cechami. Przejście z jednego okresu wieku do drugiego nazywa się punktem zwrotnym w rozwoju indywidualnym lub okresem krytycznym. Czas trwania poszczególnych okresów wiekowych jest w dużej mierze zmienny. Chronologiczne ramy wieku i jego cechy określają przede wszystkim czynniki społeczne.

1.3. Przyspieszenie wzrostu i rozwoju

Przyspieszenie lub przyspieszenie (z łac. acceleratio - przyspieszenie) to przyspieszenie wzrostu i rozwoju dzieci i młodzieży w porównaniu z poprzednimi pokoleniami. Zjawisko przyspieszenia obserwowane jest przede wszystkim w krajach rozwiniętych gospodarczo.

Termin „akceleracja” został wprowadzony do użytku naukowego przez E. Kocha. Większość badaczy rozumiała przyspieszenie jako przyspieszenie głównie rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży. Następnie koncepcja ta została znacznie rozszerzona. Przyspieszenie zaczęto nazywać wzrostem wielkości ciała i początkiem dojrzewania we wcześniejszym terminie.

Tradycyjnie za najważniejsze oznaki rozwoju fizycznego uważano długość ciała, objętość klatki piersiowej i masę ciała. Ale biorąc pod uwagę, że cechy morfologiczne ciała są ściśle związane z jego czynnością funkcjonalną, wielu autorów zaczęło rozważać pojemność życiową płuc, siłę poszczególnych grup mięśni, stopień kostnienia szkieletu (w szczególności ręka), wyrzynanie się i zmiana zębów, stopień współżycia płciowego jako oznaki rozwoju fizycznego, dojrzewanie. Ponadto proporcje ciała zaczęto przypisywać podstawowym cechom.

Obecnie pojęcie akceleracji stało się na tyle szerokie, że odnosząc się do akceleracji, mówi się zarówno o przyspieszeniu rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży, jak i wzroście masy ciała dorosłych, późniejszej menopauzie. Dlatego często posługują się takim pojęciem, jak trend świecki (trend sekularny), rozumiejąc go jako obserwowany od około wieku trend, który przyspiesza rozwój fizyczny całego organizmu – od okresu prenatalnego do dorosłości.

Przyspieszenie było najbardziej zauważalne u dzieci w drugiej połowie XX wieku. Tak więc masa ciała zaczęła się podwajać we wcześniejszym wieku (w latach 1965-1973 - w wieku 4-5 miesięcy, w latach 1940-1941 - w wieku 5-6 miesięcy). Wcześniej nastąpiła zmiana zębów mlecznych na stałe (w 1984 r. z 5-6 lat, w 1953 r. z 6-7 lat). Przesunął się czas dojrzewania. A więc wiek menstruacji w XX wieku. zmniejszał się co 10 lat o około cztery miesiące iw 1974 r. wynosił średnio 12,7 lat. Nastąpiło przyspieszenie rozwoju drugorzędowych cech płciowych. U dzieci i młodzieży obserwowano wcześniejszą stabilizację morfologiczną. Cały proces kostnienia zakończył się u dwóch chłopców, au dziewcząt trzy lata wcześniej niż w latach 1930. XX wieku.

W związku z przyspieszeniem wzrost również kończy się wcześniej. W wieku 16-17 lat u dziewcząt i 18-19 lat u chłopców kostnienie długich kości rurkowych jest zakończone, a wzrost długości ustaje. W ciągu ostatnich 13 lat moskiewscy chłopcy w wieku 80 lat urosli o 1 cm, a dziewczęta o 14,8 cm, dzięki czemu w wyniku przyspieszonego rozwoju dzieci i młodzieży osiągnęli wyższe wskaźniki rozwoju fizycznego.

Необходимо сказать, что имеются сведения и об удлинении детородного периода: за последние 60 лет он увеличился на восемь лет. У женщин в Центральной Европе за последние 100 лет менопауза сдвинулась с 45 до 48 лет, в России это время приходится в среднем на 50 лет, а в начале века приходилось на 43,7 года.

Причины акселерации. До настоящего времени не сформировано единой общепринятой точки зрения на происхождение процесса акселерации, хотя выдвинуто немало гипотез и предположений.

Tak więc większość naukowców uważa zmiany w odżywianiu za czynnik determinujący wszystkie zmiany w rozwoju. Przyspieszenie kojarzy im się ze wzrostem zawartości wysokowartościowych białek i naturalnych tłuszczów w pożywieniu, a także z bardziej regularnym spożywaniem warzyw i owoców przez cały rok, wzmożonym fortyfikacją organizmu matki i dziecka.

Istnieje heliogeniczna teoria przyspieszenia. W nim ważną rolę odgrywa wpływ światła słonecznego na dziecko: uważa się, że dzieci są teraz bardziej narażone na promieniowanie słoneczne. Argument ten nie wydaje się jednak wystarczająco przekonujący, gdyż proces przyspieszenia w krajach północnych jest nie mniej gwałtowny niż w krajach południowych.

Istnieje punkt widzenia na związek przyspieszenia ze zmianą klimatu: uważa się, że wilgotne i ciepłe powietrze spowalnia proces wzrostu i rozwoju, a chłodny, suchy klimat przyczynia się do utraty ciepła przez organizm, co podobno pobudza wzrost. Ponadto istnieją dane dotyczące stymulującego wpływu na organizm małych dawek promieniowania jonizującego.

Niektórzy naukowcy przytaczają ogólny spadek zachorowalności w niemowlęctwie i dzieciństwie, w połączeniu z lepszym odżywianiem, jako ważną przyczynę przyspieszenia spowodowanego postępami w medycynie. Oczywiste jest też, że rozwój nauki i postęp technologiczny przyczyniają się do pojawienia się wielu nowych czynników wpływających na człowieka, a właściwości tych czynników i cechy ich wpływu na organizm są wciąż słabo poznane (mowa o chemikaliach stosowanych w przemysł, rolnictwo, życie codzienne, nowe leki itp.). Niektórzy badacze przypisują istotną rolę w akceleracji nowym formom i metodom wychowania i edukacji, sportu i wychowania fizycznego.

Przyspieszenie wiąże się również z negatywnym wpływem tempa współczesnego życia miejskiego. To i obfite sztuczne oświetlenie (w tym reklama); stymulujący wpływ oscylacji elektromagnetycznych wynikających z pracy stacji telewizyjnych i radiowych; hałas miejski, ruch uliczny; wpływ radia, filmu i telewizji na wczesny rozwój intelektualny, zwłaszcza seksualny.

Postęp technologiczny w krajach rozwiniętych gospodarczo doprowadził do koncentracji ludności w dużych miastach. Rozwój transportu i komunikacji skrócił odległości, które wcześniej wydawały się bardzo znaczące. Zwiększona migracja ludności. Poszerzyła się geografia małżeństwa, załamuje się izolacja genetyczna. Stwarza to podatny grunt dla zmian dziedzicznych. Młodsze pokolenie rośnie i dojrzewa wcześniej niż ich rodzice.

Akceleracja jest przedmiotem studiów nie tylko w biologii i medycynie, ale także w pedagogice, psychologii i socjologii. Eksperci zauważają więc pewną lukę między dojrzałością biologiczną a społeczną młodych ludzi, przy czym ta pierwsza pojawia się wcześniej. W związku z tym przed teorią i praktyką medyczną pojawia się szereg pytań. Na przykład zaistniała potrzeba zdefiniowania nowych norm dotyczących pracy i aktywności fizycznej, żywienia, norm dotyczących odzieży dziecięcej, butów, mebli itp.

1.4. Cechy anatomiczne i fizjologiczne wieku

Każdy okres wiekowy charakteryzuje się ilościowo określonymi parametrami morfologicznymi i fizjologicznymi. Pomiar wskaźników morfologicznych i fizjologicznych charakteryzujących wiek, cechy indywidualne i grupowe ludzi nazywa się antropometrią. Wzrost, waga, obwód klatki piersiowej, szerokość ramion, pojemność płuc i siła mięśni to główne antropometryczne wskaźniki rozwoju fizycznego.

Рост, развитие и их изменения в отдельные возрастные периоды. Рост и развитие детей идут постоянно, однако темпы роста и развития отличаются друг от друга. В одни возрастные периоды преобладает рост, в другие - развитие. Неравномерность темпов роста и развития, их волнообразность также определяют деление на возрастные периоды.

Tak więc do 1 roku życia dominuje wzrost u dziecka, a od 1 roku do 3 lat - rozwój. Od 3 do 7 lat tempo wzrostu ponownie przyspiesza, zwłaszcza w wieku 6-7 lat, a tempo rozwoju zwalnia; od 7 do 10-11 lat wzrost spowalnia, a rozwój przyspiesza. W okresie dojrzewania (od 11-12 do 15 lat) wzrost i rozwój gwałtownie przyspieszają. Okresy przyspieszenia wzrostu wieku nazywane są okresami rozciągania (do 1 roku, od 3 do 7, od 11-12 do 15 lat), a pewne spowolnienie wzrostu - okresy zaokrąglania (od 1 do 3, od 7 do 10-11 lat ).

Oddzielne części ciała rosną i rozwijają się nieproporcjonalnie, to znaczy zmieniają się ich względne rozmiary. Na przykład, wraz z wiekiem relatywnie maleje rozmiar głowy, podczas gdy bezwzględna i względna długość ramion i nóg wzrasta. To samo można powiedzieć o narządach wewnętrznych.

Ponadto istnieją również różnice między płciami w zakresie wzrostu i rozwoju dzieci. Do około 10 roku życia chłopcy i dziewczęta rosną prawie tak samo. Od 11-12 lat dziewczynki szybciej rosną. W okresie dojrzewania u chłopców (w wieku 13-14 lat) tempo wzrostu wzrasta. W wieku 14-15 lat wzrost chłopców i dziewcząt jest prawie równy, a od 15 roku życia chłopcy ponownie rosną szybciej, a ta przewaga wzrostu u mężczyzn utrzymuje się przez całe życie. Potem tempo wzrostu zwalnia iw zasadzie kończy się w wieku 16-17 lat u dziewcząt, 18-19 lat u chłopców, ale powolny wzrost trwa do 22-25 lat.

Długość głowy młodych mężczyzn wynosi 12,5-13,5%, tułów - 29,5-30,5%, nogi - 53-54%, ramiona - 45% całkowitej długości ciała. Pod względem tempa wzrostu ramię jest na pierwszym miejscu, przedramię na drugim miejscu, ręka rośnie wolniej. Największy wzrost długości tułowia następuje około roku po największym wzroście długości nóg. W rezultacie długość ciała dorosłego jest około 3,5 razy większa niż długość ciała noworodka, wysokość głowy dwukrotnie, długość ciała trzykrotnie, długość ramienia wynosi cztery razy, długość nogi jest pięć razy.

Ze względu na rozbieżność w tempie wzrostu i rozwoju nie ma ściśle proporcjonalnej zależności między wzrostem a wagą, ale z reguły w tym samym wieku im większy wzrost, tym większa waga. Tempo przyrostu masy ciała jest największe w pierwszym roku życia. Pod koniec pierwszego roku waga potroiła się. Wtedy przyrost masy ciała wynosi średnio 2 kg rocznie.

Podobnie jak wzrost, waga chłopców i dziewcząt w wieku do 10 lat jest w przybliżeniu taka sama, z niewielkim opóźnieniem u dziewcząt. W wieku 11-12 lat waga dziewcząt jest bardziej związana z rozwojem i kształtowaniem kobiecego ciała. Ta przewaga wagi utrzymuje się u nich do około 15 roku życia, a następnie, ze względu na przewagę wzrostu i rozwoju kośćca i mięśni, waga chłopców wzrasta, a ten nadmiar utrzymuje się w przyszłości.

Istotne są również różnice wieku we wzroście bezwzględnej i względnej masy poszczególnych narządów. Na przykład obwód klatki piersiowej od 7 roku życia jest większy u chłopców, a od 12 roku życia u dziewcząt. W wieku 13 lat jest prawie taki sam u obu płci (dziewczyny mają nieco więcej), a od 14 roku życia obwód klatki piersiowej jest większy u chłopców. Ta różnica utrzymuje się i rośnie w przyszłości. Szerokość ramion u chłopców w wieku 6-7 lat zaczyna przekraczać szerokość miednicy. Ogólnie rzecz biorąc, szerokość ramion u dzieci wzrasta z roku na rok, zwłaszcza między 4 a 7 rokiem życia. Ten roczny wzrost jest większy w przypadku chłopców niż dziewcząt.

1.5. Higiena procesu edukacyjnego w szkole

Edukacja szkolna jest wynikiem wspólnych działań nauczyciela i ucznia. W związku z tym konieczne jest rozróżnienie wymagań higienicznych zarówno dla nauczyciela, jak i ucznia. Pomaga to z jednej strony wypracować system indywidualnych działań ucznia, który obejmuje planowanie wszystkich etapów zajęć edukacyjnych, przygotowanie i utrzymanie porządku w miejscu pracy, wykonywanie zadań zgodnie z zasadą od łatwych do trudnych, od prostych do złożonych itp. natomiast racjonalne rozłożenie nakładu pracy nauczyciela w ciągu dnia, eliminacja przerw między lekcjami, uwzględnienie trudności przedmiotu przy planowaniu, zapewnienie maksymalnej możliwości poszerzenia wiedzy są zawarte w koncepcji naukowa organizacja pracy nauczyciela. Higiena pracy pedagogicznej obejmuje również regulację czynności każdego nauczyciela (z uwzględnieniem wzrostu zmęczenia w ciągu dnia pracy), możliwość odpoczynku dobowego, odpoczynku w weekendy, zmianę zajęć w czasie wakacji, dobry wypoczynek latem.

Научно-гигиенические основы труда детей. Умственная работа является продуктом деятельности клеток коры головного мозга, которая у детей обычно сопровождается двигательной активностью - работой мышц. Мышечная работа, в свою очередь, связана с деятельностью центральной и периферической нервной системы. Таким образом, труд ученика представляет собой продукт обязательного сочетания умственного и физического труда.

Naukowa i higieniczna organizacja pracy ucznia obejmuje organizację procesu edukacyjnego i edukacyjnego, a także rekreacji z uwzględnieniem fizjologicznych możliwości dziecka. Obejmuje to stworzenie optymalnych warunków, które przyczyniają się do zachowania zdolności do pracy dziecka, jego normalnego wzrostu i rozwoju oraz wzmocnienia jego zdrowia. W związku z tym wszystkie aspekty edukacji i wychowania dzieci (przestrzeganie codziennej rutyny, regulacja wieku obciążenia układu nerwowego i aparatu mięśniowego, właściwa organizacja życia, dobry odpoczynek) powinny być ze sobą ściśle powiązane. Niewystarczające zaspokojenie potrzeb fizjologicznych dziecka prowadzi do zahamowania normalnych funkcji życiowych, zmniejszenia odporności na niekorzystne czynniki, wzrostu podatności na choroby zakaźne, zaburzenia relacji między układami organizmu, negatywnego wpływu na wyższy poziom nerwowości działalność.

W higienie dużą wagę przywiązuje się do przestrzegania norm fizjologicznych wpływających na możliwości dziecka. Głównymi czynnikami ograniczającymi są zmęczenie i przepracowanie.

Утомление и переутомление. Результатом любой достаточно длительной работы является утомление организма в связи с тем, что в процессе деятельности запасы энергии, накопленные в клетках и необходимые для работы, постепенно истощаются. Постепенное нарастание умственного утомления выражается в снижении работоспособности: уменьшается количество и ухудшается качество сделанного, снижается интерес к работе, нарушается координация отдельных операций, рассеивается внимание, ослабляется память, появляется неуверенность. Временное снижение работоспособности клеток мозговой ткани и всего организма в целом называется утомлением. Это естественное физиологическое явление.

Fizjologiczną naturę i nerwowe mechanizmy zmęczenia psychicznego wyjaśnia klasyczna teoria odruchów Sieczenowa-Pawłowa, zgodnie z którą źródłem uczucia zmęczenia jest „wyłącznie w ośrodkowym układzie nerwowym”, a nie w mięśniach, jak wcześniej sądzono . Zmęczenie komórek korowych I.P. Pawłow uważał je za ich „funkcjonalne zniszczenie”, a zachodzące w nich zahamowanie – za proces, który zapobiega dalszej destrukcji i umożliwia komórkom przywrócenie ich normalnego stanu.

Tak więc zmęczenie jest naturalnym przejściowym stanem fizjologicznym organizmu. Nie da się tego uniknąć, ale umiejętne wykorzystanie metody pracy i terminowe rozładowanie organizmu pozwalają na pewien czas opóźnić zmęczenie.

Oznaki zmęczenia u dzieci pojawiają się zwykle pod koniec czwartej lub piątej lekcji: pojawia się letarg, roztargnienie, senność, uwaga jest słabo skoncentrowana, możliwe są naruszenia dyscypliny. Jeśli powstałe zmęczenie nie zostanie zastąpione odpoczynkiem, następuje przepracowanie, co jest bardzo szkodliwe dla organizmu, ponieważ wiąże się z nadmiarem funkcjonalnych możliwości komórek korowych i jest zaporowe. Przepracowanie dzieci w wieku szkolnym wiąże się z nadmiernym obciążeniem pracą, łączeniem pracy akademickiej i zajęć w kręgach, muzyce, szkołach sportowych, łamaniu codziennej rutyny i zasad higieny osobistej.

Zwykle przepracowanie pojawia się natychmiast po przeciążeniu, ale może też pojawić się po pewnym czasie. Na przykład, jeśli podczas wakacji letnich odpoczynek dziecka jest niepoprawnie zorganizowany, to na początku roku szkolnego może to nie wpłynąć na wyniki w nauce, ale wyniki takiego ucznia spadną znacznie wcześniej niż normalnie wypoczywającego dziecka.

Aby wyeliminować ostre (szybkie i pojedyncze) zmęczenie, z reguły wystarczy wystarczająco dużo snu w nocy. Systematycznego zmęczenia i przepracowania nie znosi jeden normalny sen. Wymaga to odpoczynku przez co najmniej dwa tygodnie, wysokokalorycznego odżywiania z dużą ilością witamin, zabiegów wodnych, odpowiedniej organizacji snu. Stosowanie toników i napojów jest niepożądane.

Aby nie dopuścić do zmęczenia, konieczna jest odpowiednia i racjonalna organizacja pracy ucznia. Zapewniają to wysiłki nauczyciela, ponieważ same dzieci nie są jeszcze do tego zdolne ze względu na cechy wieku.

Понятие о "школьной зрелости" ребенка. В России обязательное школьное обучение детей введено с 6-7 лет. Как правило, к этому времени организм ребенка морфологически и функционально подготовлен для обучения. Тем не менее поступление ребенка в школу - это поворотный момент в его жизни, ломающий стереотип, выработанный в дошкольных учреждениях и семье.

Najtrudniejsze dla większości studentów są zazwyczaj pierwsze 2-3 miesiące studiów. Możliwe jest nawet wystąpienie takiego stanu, który lekarze określają mianem choroby adaptacyjnej (nazywany też „stresem szkolnym” lub „szokem szkolnym”). Zadaniem nauczyciela jest ułatwienie okresu adaptacji dziecka do nowych warunków, czyli zmniejszenie urazu neuropsychologicznego okresu przejściowego z życia przedszkolnego do szkolnego.

Pojęcie dojrzałości szkolnej, czyli funkcjonalnej gotowości dziecka do nauki, jest jednym z ważnych problemów fizjologii, pedagogiki, psychologii i higieny szkolnej związanych z wiekiem. Wiąże się to z charakterystyką poziomu rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, na którym dziecko staje się podatne na systematyczne szkolenia i edukację w szkole. Nauczyciele, lekarze, psycholodzy muszą brać pod uwagę stopień dojrzałości szkolnej, ponieważ dzieci, które nie osiągnęły tego poziomu, stają się nieudanymi uczniami.

Do określenia stopnia dojrzałości szkolnej posługują się testem zaproponowanym w 1955 roku przez niemieckiego psychologa A. Kerna i udoskonalonym przez I. Iraska w 1966 roku. Test Kerna-Iraska składa się z następujących zadań: dziecko proszone jest o narysowanie osoby i punkty ułożone w określonej kolejności, według pamięci po ich wykazaniu i skopiować frazę napisaną kursywą. Praca oceniana jest w systemie pięciopunktowym - od 1 (najlepsza ocena) do 5 (najgorsza ocena). Ogólnym wskaźnikiem jest suma punktów za poszczególne zadania. Za gotowe do systematycznej nauki uznaje się dzieci, które otrzymały od 3 do 5 punktów za wykonanie trzech zadań testu. Uzyskanie 6-8 punktów wskazuje na potrzebę dodatkowego przygotowania dzieci do szkoły (są to tzw. dzieci w średnim wieku). Wynik 9 lub więcej punktów wskazuje na nieprzygotowanie do nauki szkolnej.

Индивидуальный подход к детям. Появится ли интерес учеников к уроку, зависит от мастерства учителя, от его умения преподносить материал с учетом возрастных особенностей учеников, а также от физического состояния детей, типа их высшей нервной деятельности и функциональных возможностей.

Najczęściej skład uczniów w klasie jest niejednorodny: są dzieci o słabym stanie zdrowia i niższym poziomie wyszkolenia, które wymagają indywidualnego traktowania i doboru specjalnego materiału do prac domowych, konsultacji i zajęć dodatkowych.

Dla dzieci cierpiących na choroby przewlekłe (reumatyzm, zatrucie gruźlicą) jeden dzień w tygodniu wolny od zajęć szkolnych, gdy pracują w domu na polecenie nauczycieli. Decyzję o przyznaniu dziecku dnia wolnego od nauki w szkole podejmuje rada pedagogiczna na podstawie dokumentów medycznych. O takie świadczenie ubiegają się przede wszystkim dzieci, które mieszkają w odległości 500 m i dalej od szkoły.

1.6. Higieniczne podstawy codziennej rutyny uczniów

Codzienna rutyna to dynamiczny system rozkładu obciążenia i odpoczynku, który zapewnia zachowanie siły i energii dla normalnego funkcjonowania organizmu. Codzienny reżim dziecka opiera się na wszechstronnym rozważeniu cech jego wzrostu, rozwoju, warunków życia i ma na celu ustalenie fizjologicznej równowagi ciała ze środowiskiem, w którym odbywa się edukacja i wychowanie. Tak więc tryb jest podstawą prozdrowotnego i profilaktycznego oddziaływania na organizm wszystkich czynników pracy wychowawczej.

Обоснование режима дня учащихся. Режим должен учитывать возрастные особенности ребенка, включать нормальную для него продолжительность сна, его пребывание в общеобразовательной и специальной (музыкальной, художественной, спортивной) школах. Любой элемент режима дня школьника должен осуществляться в благоприятных условиях (например, готовиться к урокам надо в уютном и гигиенически правильно оборудованном месте, спать в хорошо проветренном помещении и т. д.).

Aby pomóc dziecku i jego rodzicom w opracowaniu naukowego planu dnia ucznia, wychowawca klasy na zebraniu rodziców informuje o przybliżonym planie dnia, wyjaśniając cel każdego elementu planu dla postępów i zdrowia ucznia. Oto niektóre z tych zaleceń.

Dziecko powinno wstać po nocnym śnie o 7-7.30 rano. Jest to dopuszczalne dla studentów pierwszej i drugiej zmiany. Następnie dziecko robi poranne ćwiczenia, idzie do toalety, je śniadanie i idzie do szkoły, gdzie musi przyjść 10-15 minut przed rozpoczęciem zajęć, aby przygotować się do lekcji.

Dziecko powinno wracać do domu mniej więcej w tym samym czasie, co sprzyja punktualności i oszczędza czas. Uczeń powinien powoli wracać do domu, aby nie marnować dodatkowej energii i móc przebywać na świeżym powietrzu.

W domu uczeń przebiera się, myje ręce i je obiad. Następnie młodsi uczniowie (zwłaszcza pierwszoklasiści i dzieci chore) powinni spać przez 1-1,5 godziny, co jest konieczne do przywrócenia sił i wzmocnienia układu nerwowego.

Zdrowi uczniowie, począwszy od drugiej klasy, po obiedzie mogą odpocząć na świeżym powietrzu, np. jeżdżąc na nartach, łyżwach, sankach, grając w gry na świeżym powietrzu itp. Następnie dziecko zaczyna odrabiać lekcje (przede wszystkim o średnim i zaawansowanym stopniu trudności).

1,5-2 godziny przed snem dzieci jedzą kolację.

harmonogram zajęć. Чередование учебных дисциплин в расписании уроков обеспечивает переключение деятельности коры мозга и поэтому предупреждает утомление детей и соответствует педагогическим требованиям.

W klasach I-III są cztery lekcje. W klasie IV dopuszcza się (nie częściej niż dwa razy w tygodniu) zwiększenie liczby lekcji do pięciu. W klasach V-IX jest pięć lekcji dziennie, w klasach X-XI po sześć lekcji.

Wydajność uczniów w ciągu dnia szkolnego jest inna. Początkowo wzrasta i osiąga maksimum (w drugiej lekcji w niższych klasach i w trzeciej w starszych klasach), a następnie zaczyna spadać z powodu pojawienia się i narastania zmęczenia. Ostatnia (piąta lub szósta) lekcja jest dla wielu dzieci najtrudniejsza. Nauczyciel powinien to zorganizować w taki sposób, aby uczniowie pracowali dłużej.

Zdolność do pracy uczniów różni się również w ciągu tygodnia: w pierwszych dniach jest wyższa, do końca tygodnia spada. Dlatego przy sporządzaniu harmonogramu konieczne jest zastępowanie obiektów, aby stopień stresu psychicznego odpowiadał zdolności do pracy organizmu. Największy ładunek naukowy powinien być w środku tygodnia, najmniejszy - w poniedziałek i sobotę. Aby dzieci mogły w pełni odpocząć, uczniom klas I-IV zaleca się, aby w weekendy w ogóle nie dawać zadań i znacznie ograniczyć je do uczniów gimnazjów. To samo dotyczy wakacji.

Продолжительность учебного года. Учебный год в общеобразовательной школе начинается 1 сентября. Он состоит из четырех учебных четвертей, которые разделяются каникулами разной продолжительности.

Analizując zmęczenie dzieci w ciągu kwartału i całego roku naukowcy zauważyli, że spadek zdolności do pracy jest szczególnie zauważalny pod koniec tych okresów. Jednak odpowiednio zorganizowany odpoczynek przyczynia się do jego przywrócenia.

Zaleca się, aby pierwszego dnia po wakacjach lekcje rozpocząć od powtórki omówionego materiału. Powstaje więc rodzaj pomostu od znanego, ale zapomnianego, do nieznanego, które trzeba poznać i poznać. Zasada ta ma podłoże fizjologiczne i higieniczne – zrywanie połączeń warunkowych i zapobieganie zmęczeniu.

Физиолого-гигиеническое обоснование продолжительности урока и перемен. Учебно-воспитательный процесс в школе различается в возрастном плане. Урок в общеобразовательной школе длится 45 мин, однако в результате изучения работоспособности ученые пришли к выводу, что для учеников I класса эта нагрузка заметно превышает норму и урок для них нужно сократить до 35 мин. Исследование продолжительности активного внимания это подтверждает. Например, у семилетних детей период активного внимания составляет 10-12 мин, у десятилетних - 16-20 мин, у одиннадцати-двенадцатилетних - до 25 мин, у более старших школьников - до 30 мин. Отсюда следует, что продолжительность объяснения нового материала в каждой возрастной группе не должна превышать длительности периода активного внимания.

W trakcie badania dynamiki produktywności pracy uczniów stwierdzono, że w klasie (zwłaszcza w klasach podstawowych) nie można stosować tylko jednego rodzaju aktywności w pracy z dziećmi, musi być ona zróżnicowana, przełączanie dzieci z jednego rodzaju pracy do drugiego. Wynika to z faktu, że przy zmianie rodzaju aktywności zmienia się charakter bodźców, w wyniku czego pobudzane są różne analizatory, a w konsekwencji różne części kory mózgowej, dające możliwość hamowania wcześniej funkcjonującym komórkom a tym samym przedłużając zdolność do pracy uczniów.

Ponadto szczególne miejsce w zmianie aktywności zajmują pauzy na kulturę fizyczną prowadzone przez nauczyciela. Pomagają również złagodzić zmęczenie. W niższych klasach przerwy na wychowanie fizyczne odbywają się od drugiej lekcji, aw starszych - od trzeciej. Sygnałem do ich wdrożenia jest początek spadku zdolności do pracy: w niższych klasach dzieje się to po 25-30 minutach od początku lekcji, a w starszych - po 30-35 minutach. Dla uczniów klasy I w I kwartale zalecane są przerwy na kulturę fizyczną dwa razy na lekcję - po 15-20 i 30-35 minutach. Czas trwania przerw ustala prowadzący lekcję.

Należy zauważyć, że u uczniów klas I-II pierwszy system sygnalizacyjny przeważa nad drugim. W związku z tym, organizując lekcję, konieczne jest, opierając się na percepcji sensorycznej przedmiotu, korzystanie z pomocy wizualnych, angażowanie analizatorów wzrokowych, słuchowych i motorycznych w zakresie aktywności, a jeśli to możliwe, także dotyku.

Ważną rolę w organizacji lekcji odgrywa przestrzeganie norm higienicznych i zasad sadzania uczniów przy biurkach (stołach), tworzenie reżimu powietrzno-termicznego itp.

Przerwy między lekcjami mają na celu umożliwienie uczniom i nauczycielom relaksu, a także umożliwienie uczniom przeniesienia się do sal lekcyjnych, laboratoriów i sal lekcyjnych, w których odbędą się kolejne lekcje. Właściwa zmiana fizjologiczna i higieniczna jest warunkiem wstępnym pełnoprawnej pracy na następnej lekcji.

Zmiany trwają 10 minut, a po drugiej lekcji 30 minut. W niektórych przypadkach zamiast jednej trzydziestominutowej przerwy dopuszcza się dwie dwudziestominutowe przerwy (po drugiej i trzeciej lekcji). Inne redukcje są niedopuszczalne, ponieważ zwiększają obciążenie uczniów pracą i predysponują do rozwoju przepracowania, a tym samym nerwic.

W przerwie dzieci odpoczywają od aktywności umysłowej. Nie należy wykorzystywać przerw na przygotowanie się do następnej lekcji. Uczniowie udają się do wentylowanej sali rekreacyjnej lub na otwarte boisko (w zależności od pogody). Gorące śniadania są oferowane w wielkiej przerwie.

Temat 2. WPŁYW DZIEDZICTWA I ŚRODOWISKA NA ROZWÓJ ORGANIZMU DZIECIĘCEGO

2.1. Dziedziczność i jej rola w procesach wzrostu i rozwoju

Dziedziczność to przekazywanie dzieciom cech rodzicielskich. Niektóre cechy dziedziczne (kształt nosa, kolor włosów, oczy, kontur twarzy, ucho do muzyki, śpiew głosowy itp.) nie wymagają użycia żadnych urządzeń do ich utrwalania, inne związane z cytoplazmą i jądrowym DNA (metabolizm, grupa krwi , przydatność zestawu chromosomów itp.), wymagają dość złożonych badań.

Wzrost i rozwój dziecka zależą od otrzymanych skłonności dziedzicznych, ale rola środowiska jest również duża. Zwyczajowo rozróżnia się dziedziczność korzystną i niekorzystną (lub obciążoną). Do sprzyjającej dziedziczności należą skłonności zapewniające harmonijny rozwój zdolności i osobowości dziecka. Jeśli nie zostaną stworzone odpowiednie warunki do rozwoju tych skłonności, to zanikają one, nie osiągając poziomu rozwoju uzdolnień rodziców. Na przykład głos śpiewający, ucho do muzyki, zdolności rysunkowe itp. nie rozwijają się.

Dziedziczność obciążona nie zawsze może zapewnić dziecku prawidłowy rozwój, nawet w dobrym środowisku wychowawczym. Zwykle jest przyczyną anomalii (odstępstw od normy), a nawet deformacji, aw niektórych przypadkach przyczyną przedłużającej się choroby i śmierci. Ponadto przyczyną anomalii u dzieci może być alkoholizm rodziców i szkodliwość ich zawodu (np. praca związana z substancjami promieniotwórczymi, pestycydami, wibracjami).

Jednak dziedziczności, szczególnie niekorzystnej, nie należy uważać za coś nieuniknionego. W niektórych przypadkach można to poprawić i zarządzać. Na przykład opracowano metody leczenia hemofilii - wprowadzenie określonego białka krwi.

Narodzin dzieci z niekorzystną dziedzicznością można uniknąć, konsultując się z genetykami. W szczególności takie konsultacje przyczyniają się do zapobiegania małżeństwom blisko spokrewnionym, które są przyczyną narodzin nienormalnych dzieci.

Terminowe wykrycie cech dziedzicznych u dzieci umożliwia skierowanie części dzieci do szkół specjalnych dla uzdolnionych, a innych do szkół pomocniczych. Dzieci niepełnosprawne umysłowo i fizycznie (upośledzone umysłowo, głuche, niewidome) w szkołach pomocniczych angażują się w pracę społecznie użyteczną, nabywają umiejętności czytania i pisania oraz poprawiają swój rozwój intelektualny. Ogromną zasługę w korygowaniu niekorzystnej dziedziczności u dzieci ma oligofreno-, głuchoniema i tyflopedagogika.

Wykwalifikowani nauczyciele w szkołach specjalnych podnoszą skłonności matematyczne, muzyczne i inne dzieci, co wiąże się z ogromnym nakładem pracy na ich rozwój. Nauczyciel powinien mieć świadomość, że rodzice często widzą w dziecku niezwykłe zdolności, choć w rzeczywistości może ono mieć bardzo skromne skłonności. Dlatego bardzo ważne jest, aby w porę powiedzieć rodzicom, jak rozwinąć w dziecku tę tendencję, która się w nim ujawnia i którą być może odziedziczył po dziadkach, a nie po rodzicach. Taka manifestacja zdolności wiąże się z cechą dziedziczności: jej długotrwałą stabilnością, gdy znaki są przekazywane przez wiele pokoleń i nie zawsze pojawiają się w pierwszych pokoleniach (jest to tak zwana dziedziczność recesywna).

Взаимоотношения организма со средой. Основоположник русской физиологии И.М. Сеченов писал, что "организм без внешней среды, поддерживающей его существование, невозможен, поэтому в научное определение организма должна входить и среда, влияющая на него". Следовательно, вне природы и социальной среды, по сути дела, нет и человека.

IP Pawłow, rozwijając to stanowisko, doszedł do wniosku, że trzeba mówić o człowieku jako o integralnym organizmie, który jest ściśle powiązany ze środowiskiem zewnętrznym i istnieje tylko tak długo, jak długo utrzymuje się zrównoważony stan jego i środowiska. W związku z tym wszystkie odruchy zostały uznane przez Pawłowa za reakcje ciągłej adaptacji do świata zewnętrznego (na przykład adaptacja osoby do różnych warunków klimatycznych lub różnych siedlisk).

Nie można zatem odpowiednio ocenić rozwoju człowieka bez uwzględnienia środowiska, w którym żyje, jest wychowywany, pracuje, bez uwzględnienia tych, z którymi się komunikuje, oraz funkcji jego ciała - bez uwzględnienia wymagania higieniczne dla miejsca pracy, środowiska domowego, bez uwzględnienia relacji człowieka z roślinami, zwierzętami itp.

2.2. człowiek i rośliny

Świat flory to ogromna spiżarnia, która daje człowiekowi niezbędne składniki odżywcze syntetyzowane przez rośliny. Z surowców roślinnych człowiek wytwarza leki, ubrania, buduje mieszkania itp. Ze względu na specyfikę życia rośliny oczyszczają powietrze z dwutlenku węgla i rekompensują utratę tlenu w atmosferze.

Ale świata roślin nie można w pełni docenić bez zbadania jego przedstawicieli, takich jak bakterie, grzyby, drożdże, które odgrywają szczególną rolę w procesach życiowych wszystkich organizmów. W przeciwieństwie do roślin zielonych brakuje im chlorofilu, który jest niezbędny do syntezy węglowodanów, ale mają zdolność wywoływania procesów fermentacyjnych (wynika to z produkcji alkoholi, zakwaszania mleka itp.). Wśród nich są zarówno pożyteczne i niezbędne dla człowieka mikroorganizmy, jak i szkodliwe, do których należą patogeny.

Mikroskopijni przedstawiciele świata roślinnego są zróżnicowani pod względem formy i właściwości biologicznych. Na przykład niektóre z nich mają kształt kulisty, dlatego nazywa się je cocci (od greckiego kokkos - ziarno). Pod mikroskopem można je zobaczyć leżące w grupach, jak kiście winogron (gronkowce), lub w łańcuchach, jak paciorki (paciorkowce) lub w parach (gonokoki). Te pierwsze są mniej niebezpieczne niż te drugie, ale wszystkie powodują choroby.

Szereg przedstawicieli mikroorganizmów ma postać pałeczek. Nazywa się je bacilli, czyli bakteriami (z greckiego. bakterion - patyk). Niektóre drobnoustroje w kształcie pręcików w trakcie ewolucji zamieniły się w korkociągi - spirillę lub krętki (na przykład czynnik sprawczy kiły). Inne bakterie w kształcie pręcików z czasem pod wpływem pewnych czynników wygięły się w postaci przecinka. W żywej kulturze wykonują ruchy oscylacyjne. Są to vibrios (na przykład vibrio El Tor - czynnik wywołujący cholerę).

W przypadku ludzi mikroorganizmy dzielą się na saprofity (są to drobnoustroje, które nie uszkadzają organizmu, żywią się martwymi komórkami nabłonka lub niestrawionymi resztkami pokarmu w jelicie) oraz pasożyty - drobnoustroje niszczące organizm. Mikroorganizmy chorobotwórcze mogą dostać się do organizmu człowieka lub zwierzęcia. Ten proces nazywa się infekcją lub infekcją. Pasożytnicze drobnoustroje, wchodzące do organizmu, mogą wpływać na niego powoli (jak gronkowce) lub ostro i nagle (ostro), dlatego wywołane przez nie choroby nazywane są ostrymi (na przykład błonica, czerwonka itp.).

Człowiek zwalcza drobnoustroje, stosuje dezynfekcję, niszcząc patogeny w środowisku zewnętrznym metodami fizycznymi (wysoka temperatura, para pod ciśnieniem, promienie ultrafioletowe itp.), mechanicznymi, chemicznymi (roztwory kwasów, soli, zasad itp.) i biologicznymi (antybiotyki itp.). Środki te zapobiegają infekcji organizmu, zwiększają jego odporność. Tak więc w interakcji z mikrokosmosem człowiek musi przestrzegać norm i zasad wypracowanych przez higienę (higiena szkolna, komunalna, żywieniowa itp.).

2.3. Człowiek i zwierzęta

Życie ludzkie jest niemożliwe bez relacji z wyższymi i niższymi zwierzętami. Większość wyższych zwierząt jest źródłem mięsa, mleka, surowców do produkcji odzieży i obuwia itp. Ale mogą również wyrządzić znaczną szkodę ludziom. Na przykład chore zwierzę staje się nosicielem czynników zakaźnych.

Choroby, które ludzie zarażają się od zwierząt, nazywane są chorobami odzwierzęcymi. Aby zniszczyć ich patogeny, przeprowadzają dezynfekcję i dezynfekcję (niszczenie owadów, gryzoni itp.). Zwierzęta domowe zarażone tak groźnymi chorobami jak nosacizna, dżuma i wścieklizna podlegają zniszczeniu.

Zwierzęta mikroskopijne to riketsje, które są widoczne tylko w mikroskopie elektronowym. Rickettsia są przyczyną wielu chorób zwanych riketsjozą. Spośród nich tyfus jest najbardziej niebezpieczny dla ludzi.

Spośród najprostszych jednokomórkowych zwierząt, które pasożytują na ludziach, można wymienić amebę czerwonkową i Plasmodium, czynnik wywołujący malarię. Nosicielami pierwszego są muchy i chory, Plasmodium jest przenoszony przez komary malaryczne.

Niektóre choroby wywoływane są przez różnego rodzaju robaki. Nazywane są robakami, a choroby nazywane są helminthiases.

Do zwalczania chorób antroponotycznych (dotyczących tylko ludzi), których czynniki sprawcze należą do świata zwierząt i roślin, stosuje się surowice i szczepionki.

Serum to produkt krwiopochodny człowieka lub zwierzęcia, który jest pozbawiony formowanych elementów i niektórych białek, ale zawiera specyficzne substancje przeciwko konkretnej chorobie.

Specjalnie przygotowana kultura zabitych lub osłabionych patogenów (na przykład przeciwko polio, gruźlicy itp.) nazywana jest szczepionką.

2.4. Wpływ wirusów na organizm człowieka

Wirusy tworzą dużą grupę pasożytów ludzi, zwierząt i roślin. Mogą powodować szereg poważnych chorób, takich jak ospa naturalna i wietrzna, poliomyelitis itp. Wirusy są badane przez specjalną naukę - wirusologię.

Wirusy to osobliwe istoty żywe, wewnątrzkomórkowe pasożyty roślin, zwierząt, ludzi i mikroorganizmów. Nie mają struktury komórkowej i autonomicznego metabolizmu. Jednostka (lub osobnik) dojrzałego wirusa nazywana jest vibrio, a jej materiałem genetycznym jest pojedyncza cząsteczka kwasu nukleinowego (RNA lub DNA) chroniona osłonką białkową. Wirusy rozmnażają się tylko w komórkach organizmu żywiciela, czyli tam, gdzie pasożytują.

W medycynie w celu zapobiegania chorobom wirusowym stosuje się sterylizację (leczenie wysoką temperaturą, roztwory chemiczne), naświetlanie promieniami ultrafioletowymi pochodzenia naturalnego i sztucznego oraz promieniowanie rentgenowskie.

Источники возбудителей. Пути передачи болезни. Больные люди или животные могут быть источником распространения многих болезней. Возбудители распространяются с выдыхаемым воздухом, мокротой, каловыми и рвотными массами, выделениями гнойных ран, язв и выпадающими волосами. Те возбудители болезни, которые выделяются источником во внешнюю среду, сохраняются живыми или погибают. Проникнув в организм, они начинают размножаться и паразитировать, причиняя вред.

W łańcuchu przemieszczania się patogenów z organizmu chorego do zdrowego ważną rolę odgrywa czas ich przebywania w środowisku zewnętrznym, a także stopień ich odporności na różne jego czynniki. Będąc poza organizmem, patogeny giną po kilku dniach lub godzinach, są podatne na działanie środków dezynfekujących, ale niektóre z nich (np. wąglik itp.) mogą zachować żywotność przez kilka lat.

Wyróżnia się następujące sposoby przenoszenia patogenów z organizmu chorego na zdrowy.

1. Kontaktowa droga transmisji jest możliwa w wyniku kontaktu z pacjentem. Kontakt może być bezpośredni (ugryzienie, pocałunek itp.) oraz pośredni, obejmujący kontakt z przedmiotami używanymi przez pacjenta (np. naczyniami, jedzeniem itp.). W ten sposób przenoszone są błonica, ospa naturalna, choroba Botkina i inne choroby.

Zdarzają się przypadki, gdy patogeny są przenoszone przez opiekunów, którzy nie spełniają wymagań sanitarnych i higienicznych. Ten rodzaj przenoszenia patogenów nazywa się przeniesieniem na stronę trzecią.

Aby uniknąć infekcji, nie należy wchodzić do pokoju zarażonego pacjenta, całować go i utrzymywać innych rodzajów kontaktu (na przykład używać jego rzeczy itp.).

2. Droga powietrzna to przenoszenie drobnoustrojów drogą powietrzną oraz kropelkami śliny podczas kaszlu i kichania. W ten sposób przenoszone są grypa, błonica, odra i inne infekcje. Stała wentylacja pomieszczeń (sal, mieszkań), systematyczne czyszczenie środkami dezynfekcyjnymi, ekspozycja na promienie ultrafioletowe pomagają zapobiegać infekcji.

3. Najbardziej niebezpieczny jest sposób rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych drogą wodno-pokarmową, gdy patogeny dostają się do organizmu wraz ze skażoną wodą lub pożywieniem. Ta droga zakażenia jest najbardziej rozpowszechniona, przez nią przenoszone są patogeny chorób przewodu pokarmowego (czerwonka, żółtaczka zakaźna itp.).

Aby zapobiec chorobom przewodu pokarmowego, oprócz zasad higieny osobistej, przed użyciem należy dokładnie umyć warzywa, owoce i jagody gorącą przegotowaną wodą. Szczególną uwagę należy zwrócić na jakość wody pitnej i gotowanej żywności.

4. Droga transmisji polega na przenoszeniu patogenów za pomocą owadów. Jednocześnie niektóre owady przenoszą patogeny na ciele i kończynach (na przykład muchy), inne wydalają patogeny ze śliną po ugryzieniu (na przykład wszy). Niektóre zwierzęta przenoszą pasożyty (na przykład myszy i szczury - pchły zarażone zarazą). Sposobami walki z rozprzestrzenianiem się infekcji są deratyzacja, dezynsekcja i dezynfekcja, a także leczenie chorych zwierząt i ludzi (w tym nosicieli Bacillus); kontrola medyczna produktów mięsnych i mlecznych oraz gospodarstw rolnych, miejsc sprzedaży gotowej żywności i artykułów spożywczych.

2.5. Higiena ubrań i butów

Wymagania higieniczne dla odzieży zależą od warunków jej działania i charakterystyki działalności człowieka. Do produkcji odzieży zabronione jest stosowanie materiałów emitujących chemikalia w ilościach przekraczających maksymalne dopuszczalne limity. Materiały polimerowe na odzież muszą mieć stabilność chemiczną, tzn. nie uwalniać do środowiska różnych toksycznych dla organizmu składników. Materiały odzieżowe mogą zawierać niespolimeryzowane monomery, a także składniki różnych substancji pomocniczych stosowanych do przetwarzania tkanin naturalnych i syntetycznych (impregnaty, opatrunki itp.).

Metody badawcze. При гигиенической оценке одежды исследуют материалы, из которых она изготовлена, и проводят физиолого-гигиеническое исследование экспериментальных и опытных образцов.

Do określenia zawartości substancji toksycznych stosuje się najnowsze metody analizy ilościowej, w tym chromatograficzne, spektrofotometryczne itp. W przypadku braku informacji o właściwościach toksycznych i charakterze ich wpływu na organizm przeprowadza się badanie toksykologiczne na zwierzęta doświadczalne (myszy, szczury, świnki morskie). Przy użyciu nowoczesnych metod badawczych biochemicznych, fizjologicznych, immunologicznych, patomorfologicznych i innych badane są miejscowe działanie drażniące, alergizujące, resorpcyjne. Oceniając materiały przeznaczone na odzież dziecięcą, przeprowadza się eksperymenty toksykologiczne na rosnących zwierzętach, biorąc pod uwagę ich reaktywność związaną z wiekiem.

Oceniając materiał do produkcji odzieży z higienicznego punktu widzenia, analizują przewodność cieplną i wilgociową, higroskopijność, oddychalność. Dodatkowo określane są właściwości mechaniczne materiałów tj. grubość pod obciążeniem, sprężystość, rozciągliwość. W związku z powszechnym stosowaniem polimerów konieczna stała się higieniczna ocena materiałów tekstylnych pod kątem poziomu natężenia pola elektrostatycznego i czasu, w jakim ładunek z niego spływa.

Гигиенические требования к отдельным видам одежды. Для каждого слоя одежды разрабатываются отдельные гигиенические требования. Так, летняя одежда не должна затруднять теплоотдачу и испарение пота. Поэтому для ее изготовления рекомендуются материалы с хорошей гигроскопичностью (не менее 7 %), воздухопроницаемостью (не менее 330-370 град. на 1 куб. дм), невысокими термическим сопротивлением (0,09-0,11 град. на 1 ккал) и напряженностью электростатического поля.

Ustalono, że im jaśniejsze ubranie, tym więcej promieni odbija, tym mniej je pochłania i tym mniej się nagrzewa. Dlatego ubrania w jasnych kolorach są dobre na lato, a ciemne, które pochłaniają więcej ciepła, są dobre na zimę. Najlepsze materiały na letnie ubrania to bawełna, naturalny len i tkaniny sztuczne (wiskoza, jedwab), które charakteryzują się dobrą oddychalnością i przewodnością wilgoci oraz mają małą odporność termiczną.

Innym ważnym wskaźnikiem właściwości odzieży jest jej pojemność wodna, czyli zdolność tkaniny do nasycania wodą: im więcej powietrza w porach tkaniny odzieżowej jest zastępowane przez wodę, tym mniejsza jest jej oddychalność i tym większa jest jej oddychalność. przewodność cieplna. W efekcie pot i wydzielane przez skórę gazy (dwutlenek węgla, tlenek węgla itp.) gromadzą się pod ubraniem, znacznie wzrasta utrata ciepła, co pogarsza stan zdrowia i zmniejsza wydajność. Dodatkowo moczenie odzieży wodą zwiększa jej wagę.

Tkanina wełniana ma najmniejszą pojemność wodną i największą przepuszczalność powietrza, gdy jest mokra. Przykładowo zawartość wody we flaneli wełnianej wynosi 13%, flaneli bawełnianej - 18,6%, rajstopach bawełnianych - 27,2%, rajstopach jedwabnych - 39,8%, rajstopach lnianych - 51,7%. W związku z tym przy niskich temperaturach powietrza oraz podczas deszczu lub śniegu pracę fizyczną najlepiej wykonywać w ubraniach z tkaniny wełnianej, a latem w ubraniach z lnu. Dopuszczalne jest stosowanie materiałów z mieszanki naturalnych, wiskozowych włókien sztucznych z syntetycznym poliestrem, przy czym udział tego ostatniego nie powinien przekraczać 30-40%.

Materiały na odzież zimową powinny charakteryzować się wysokimi właściwościami termoizolacyjnymi, a ich wierzchnia warstwa powinna mieć niewielką przewiewność, aby zapewnić ochronę przed wiatrem. W zimnych porach roku odzież wykonana z gęstych, porowatych tkanin o dobrych właściwościach termoizolacyjnych (wełna, półwełna itp.) jest racjonalna. Wskazane jest noszenie odzieży wykonanej z mieszanki wiskozy z włóknami naturalnymi (wełna) i syntetycznymi, których zawartość powinna wynosić około 40-45%.

Okrycia wierzchnie (garnitury, płaszcze) szyte są z materiałów o znacznej grubości i porowatości (drapowania, tkaniny). Niezbędną ochronę przed wiatrem zapewniają podkładki wykonane z materiałów o niskiej przepuszczalności powietrza. Dodatkowo na warstwę wierzchnią zastosowano materiały syntetyczne, co zmniejsza wagę odzieży o 30-40%. Ubrania są tym bardziej higieniczne, im mniej ważą.

W przypadku warstwy wierzchniej najlepsze są tkaniny, które słabo wchłaniają wilgoć i szybko ją oddają, czyli takie, które charakteryzują się szybszym odparowywaniem wilgoci i krótszym czasem schnięcia. Spośród materiałów syntetycznych, lavsan, nitron i capron mają największą szybkość parowania z powierzchni. W celu nadania właściwości hydrofobowych wiele z tych tkanin jest impregnowanych specjalnymi impregnatami i lateksami.

Główną rolę w przenoszeniu ciepła odgrywa przewodność cieplna odzieży, która zależy od porowatości, czyli zawartości powietrza w tkaninie. Ponieważ powietrze jest słabym przewodnikiem ciepła, im większa porowatość tkaniny, tym mniej przewodzi ciepło, a zatem mniejszy transfer ciepła. Porowatość futra wynosi średnio 95-97%, wełny - do 92%, flaneli - 89-92%, rajstop - 73-86%, tkanin lnianych - 37%. Oczywiste jest, że odzież futrzana i wełniana lepiej zatrzymuje ciepło niż len, dlatego jest bardziej odpowiednia na zimę, a lniana na lato.

Bielizna powinna być lekka, miękka, lekka oraz mieć świetną oddychalność i higroskopijność. Najbardziej praktyczna i odpowiednia bielizna dziana wykonana z dzianiny lub cienkiej tkaniny bawełnianej (lub lnianej). Ta pościel dobrze się myje. Bielizna wełniana podrażnia skórę i jest gorzej prana. Bieliznę należy zmieniać przynajmniej raz w tygodniu, ponieważ gromadzą się na niej brud, odpady i zarazki. Latem, a także podczas intensywnej pracy mięśniowej, bieliznę zmienia się częściej. Tkanina bawełniana lub lniana nadaje się na pościel. Pościel również musi być zmieniana i prana raz w tygodniu.

Czapka na lato powinna być lekka, wygodna, lekka, oddychająca, nie uciskać głowy i chronić ją przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Natomiast nakrycie głowy zimowe powinno być ciemne, jasne i zawierać dużo powietrza w porach.

Гигиенические требования к детской одежде. Поскольку кожа детей имеет относительно большую поверхность, она тоньше и нежнее и, кроме того, содержит до одной трети всей крови организма, то теплоотдача через кожу у детей больше, чем у взрослых. В связи с этим гигиенические требования к одежде ребенка гораздо строже, чем для одежды взрослых.

Odzież wierzchnia dzieci i młodzieży powinna być jasna latem, ciemna zimą, swobodnie dopasowywać się do ciała, nie przeszkadzać w oddychaniu, krążeniu krwi, nie krępować ruchów, czyli odpowiadać wielkości ciała. Rozmiar ubrania dziecka rośnie wraz z jego wzrostem. Ubrania, które nie są dopasowane do ciała, mogą spowodować obrażenia u dzieci, ponieważ mają tendencję do uderzania w otoczenie. Należy unikać ściągania ciała za pomocą pasków, gumek. Zimą nie można owijać dzieci, nosić ubrań, które nie odpowiadają temperaturze powietrza. Wręcz przeciwnie, biorąc pod uwagę dużą mobilność dzieci, ich zimowe ubrania powinny być nieco mniej ciepłe niż jest to konieczne do utrzymania temperatury ciała w spoczynku. Dzieci nie powinny nosić ciężkich płaszczy, które ograniczają ruch. Odzież dziecięca powinna być wygodna i lekka, ponieważ ciężka odzież przyczynia się do pojawienia się skoliozy u dziecka i powstania nieprawidłowej postawy, w takich ubraniach dzieci szybko się męczą. Ponadto obcisła odzież może zakłócać krążenie krwi i oddychanie.

W przypadku ubrań dla małych dzieci najlepiej używać materiałów wykonanych z włókien naturalnych (bawełna, wełna). Należy unikać stosowania włókien syntetycznych, a także materiałów poddanych różnym impregnacjom.

Гигиенические требования, предъявляемые к обуви. Конструкция обуви и материал, из которого она изготовлена, должны отвечать гигиеническим требованиям. В первую очередь обувь должна обеспечивать физиологические функции стопы, соответствовать ее анатомо-физиологическим особенностям, не сдавливать ее, не нарушать крово- и лимфообращение, иннервацию, не вызывать потертостей. Обувь должна быть длиннее стопы на 10-15 мм. Не рекомендуется носить тесную и узкую обувь, так как это может привести к деформации стопы, ограничению подвижности суставов, нарушению кровообращения и иннервации.

Wysokość obcasa to jedna z cech konstrukcyjnych butów, które wpływają na układ mięśniowo-szkieletowy stopy. Noszenie butów na wysokich obcasach (7 cm lub więcej) prowadzi do skrócenia mięśni łydek, rozluźnienia przednich mięśni podudzia i więzadeł stopy. W efekcie noga staje się niezwykle niestabilna z powodu przesunięcia środka ciężkości do przodu, a środka podparcia - na zgiętych palcach i pięcie. Wynika to z faktu, że ślad butów na wysokich obcasach jest o 30-40% mniejszy niż butów na niskich obcasach. Często prowadzi to do podwinięcia stopy, skręceń i zwichnięć stawu skokowego. Takie buty są szczególnie niebezpieczne zimą. Buty na wysokim obcasie przyczyniają się do skoliozy, zmieniają prawidłowy kształt miednicy, prowadzą do przemieszczenia narządów wewnętrznych i pojawienia się bólu. Racjonalna wysokość pięty, która zapewnia optymalną równowagę mięśniową między zginaczami i prostownikami stopy, amortyzuje podczas chodzenia i utrzymuje łuk stopy, wynosi 20-30 mm dla mężczyzn, 20-40 mm dla kobiet i 10- 30 dla dzieci (w zależności od wieku) XNUMX mm. W takim przypadku czubek buta musi odpowiadać szerokości i obrysom przedniej krawędzi stopy.

Buty powinny być miękkie, lekkie, wodoodporne, nie zmieniać kształtu i rozmiaru po zmoczeniu i wysuszeniu. W warunkach zimnej i średniej strefy klimatycznej należy nosić buty wykonane z materiałów o niskiej przewodzącej ciepło.

Stopa osoby dorosłej w ciągu 1 godziny w spoczynku uwalnia do 3 ml potu, a podczas pracy fizycznej około 8-12 ml. Wilgoć gromadząca się w butach podrażnia skórę, przyczynia się do powstawania zadrapań, maceracji naskórka, występowania różnych chorób skóry. Dlatego buty przeznaczone na okres letni powinny zapewniać wentylację przestrzeni wewnątrzbutowej ze względu na właściwości fizyczne materiałów (oddychalność, higroskopijność itp.), a także ze względu na cechy konstrukcyjne (perforacja cholewki, obecność otwarte przestrzenie itp.), co pomaga uniknąć przegrzania stóp i gromadzenia się potu. Najlepszym materiałem na buty letnie jest skóra naturalna. Buty są również wykonane z materiałów sztucznych i syntetycznych.

Buciki dziecka nie powinny krępować ruchów stopy, zwłaszcza palców. Ciasne buty opóźniają wzrost stopy, deformują ją, powodują zadrapania i utrudniają normalne krążenie krwi. Zbyt luźne buty mogą również powodować zadrapania. Dlatego przy projektowaniu butów dla dzieci należy wziąć pod uwagę specyfikę dziecięcej stopy: odcisk stopy powinien mieć kształt promieniowy z szerokim noskiem, podniesionym wierzchem, prostą krawędzią wewnętrzną oraz wgłębieniem na piętę i śródstopno-paliczkowy część. Buty dla małych dzieci powinny być dobrze umocowane na stopie.

Prawidłowe uformowanie stopy zależy od pięty buta (pięta i pięty), dlatego pięta butów dziecięcych jest szczególnie mocna, twarda i stabilna.

Temat 3

3.1. Cechy funkcji i struktury układu mięśniowo-szkieletowego

Narządy ruchu to jeden system, w którym każda część i narząd tworzą się i funkcjonują w ciągłej interakcji ze sobą. Elementy składające się na układ narządów ruchu dzielą się na dwie główne kategorie: bierne (kości, więzadła i stawy) oraz czynne elementy narządów ruchu (mięśnie).

Wielkość i kształt ludzkiego ciała w dużej mierze zależy od podstawy konstrukcyjnej - szkieletu. Szkielet zapewnia wsparcie i ochronę dla całego ciała i poszczególnych narządów. Szkielet posiada system ruchomych przegubowych dźwigni, wprawianych w ruch przez mięśnie, dzięki którym wykonywane są różne ruchy ciała i jego części w przestrzeni. Oddzielne części szkieletu służą nie tylko jako pojemnik na ważne narządy, ale także zapewniają ich ochronę. Na przykład czaszka, klatka piersiowa i miednica służą jako ochrona mózgu, płuc, serca, jelit itp.

Do niedawna dominowało przekonanie, że rola szkieletu w ludzkim ciele ogranicza się do funkcji podtrzymywania ciała i uczestniczenia w ruchu (stąd pojawił się termin „układ mięśniowo-szkieletowy”). Dzięki nowoczesnym badaniom zrozumienie funkcji szkieletu znacznie się poszerzyło. Na przykład szkielet aktywnie uczestniczy w metabolizmie, a mianowicie w utrzymaniu składu mineralnego krwi na określonym poziomie. Substancje zawarte w szkielecie, takie jak wapń, fosfor, kwas cytrynowy i inne w razie potrzeby łatwo wchodzą w reakcje wymiany. Funkcja mięśni nie ogranicza się również do włączenia kości w ruch i wykonywania pracy, wiele mięśni otaczających jamę ciała chroni narządy wewnętrzne.

Общие сведения о скелете. Форма костей. Человеческий скелет по строению схож со скелетом высших животных, но имеет целый ряд особенностей, которые связаны с прямохождением, передвижением на двух конечностях, высоким развитием руки и головного мозга.

Szkielet człowieka to układ składający się z 206 kości, z których 85 jest sparowanych i 36 niesparowanych. Kości są organami ciała. Masa szkieletu u mężczyzny wynosi około 18% masy ciała, u kobiety 16%, u noworodka 14%. Szkielet składa się z kości o różnych rozmiarach i kształtach.

По форме кости делятся на:

а) длинные (находятся в скелете конечностей);

б) короткие (расположены в запястье и предплюсне, т. е. там, где одновременно необходимы большая прочность и подвижность скелета); в) широкие или плоские (образуют стенки полостей, в которых находятся внутренние органы - тазовая кость, кости мозгового черепа); г) смешанные (имеют различную форму).

Соединения костей. Кости сочленяются различными способами. По степени подвижности различают сочленения:

а) неподвижные;

б) малоподвижные; в) подвижные соединения костей, или суставы.

Staw nieruchomy powstaje w wyniku zrostu kości, a ruchy mogą być bardzo ograniczone lub całkowicie nieobecne. Na przykład bezruch kości czaszki mózgu zapewnia fakt, że liczne występy jednej kości wchodzą w odpowiednie wgłębienie drugiej. To połączenie kości nazywa się szwem.

Obecność elastycznych poduszek chrzęstnych między kośćmi zapewnia niewielką mobilność. Na przykład takie podkładki są dostępne między poszczególnymi kręgami. Podczas skurczu mięśni opuszki są ściskane, a kręgi ściągane. Podczas aktywnych ruchów (chodzenie, bieganie, skakanie) chrząstka działa jak amortyzator, łagodząc w ten sposób ostre wstrząsy i chroniąc ciało przed drżeniem.

Częściej występują ruchome stawy kości, co zapewniają stawy. Końce kości tworzące staw pokryte są chrząstką szklistą o grubości od 0,2 do 0,6 mm. Chrząstka ta jest bardzo elastyczna, ma gładką błyszczącą powierzchnię, dzięki czemu tarcie między kośćmi jest znacznie zmniejszone, co znacznie ułatwia ich ruch.

Z bardzo gęstej tkanki łącznej powstaje torebka stawowa (kapsułka), która otacza obszar stawu kości. Mocna zewnętrzna (włóknista) warstwa kapsułki mocno łączy kości stawowe. Wewnątrz kapsułki znajduje się błona maziowa. Jama stawowa zawiera płyn maziowy, który działa jak smar, a także pomaga zmniejszyć tarcie.

Na zewnątrz staw jest wzmocniony więzadłami. Wiele stawów jest wzmocnionych więzadłami i wewnątrz. Ponadto wewnątrz stawów znajdują się specjalne urządzenia zwiększające powierzchnie stawowe: wargi, dyski, łąkotki z tkanki łącznej i chrząstki.

Jama stawowa jest hermetycznie zamknięta. Ciśnienie pomiędzy powierzchniami stawowymi jest zawsze ujemne (mniejsze niż atmosferyczne), dlatego zewnętrzne ciśnienie atmosferyczne zapobiega ich rozbieżności.

Типы суставов. По форме суставной поверхности и по осям вращения выделяют суставы:

а) с тремя;

б) с двумя; в) с одной осью вращения.

Pierwsza grupa to stawy kuliste - najbardziej mobilne (na przykład staw między łopatką a kością ramienną). Połączenie między bezimiennym a udem, zwane orzechem, jest rodzajem przegubu kulowego.

Druga grupa składa się z eliptycznych (na przykład staw między czaszką a pierwszym kręgiem szyjnym) i siodła (na przykład staw między kością śródręcza pierwszego palca a odpowiednią kością nadgarstka).

Trzecia grupa obejmuje stawy blokowe (stawy między paliczkami palców), cylindryczne (między kością łokciową a promieniową) i śrubowe (tworzące staw łokciowy).

Każde ciało luźne ma sześć stopni swobody, ponieważ wykonuje trzy ruchy translacyjne i trzy ruchy obrotowe wzdłuż osi współrzędnych. Ciało stałe może wykonywać tylko obroty. Ponieważ wszystkie ogniwa ciała są nieruchome, połączenia z trzema osiami obrotu są najbardziej ruchome i mają trzy stopnie swobody. Połączenia z dwiema osiami obrotu są mniej ruchome, dlatego mają dwa stopnie swobody. Jeden stopień swobody, co oznacza, że ​​stawy z jedną osią obrotu mają najmniejszą ruchomość.

Строение кости. Каждая кость представляет собой сложный орган, состоящий из костной ткани, надкостницы, костного мозга, кровеносных и лимфатических сосудов и нервов. За исключением соединяющихся поверхностей, вся кость покрыта надкостницей - тонкой соединительно-тканной оболочкой, богатой нервами и сосудами, которые проникают из нее в кость через особые отверстия. К надкостнице прикрепляются связки и мышцы. Клетки, составляющие внутренний слой надкостницы, растут и размножаются, чем обеспечивается рост кости в толщину, а в случае перелома - образование костной мозоли.

Piłując kość rurkową wzdłuż jej długiej osi, widać, że na powierzchni znajduje się gęsta (lub zwarta) substancja kostna, a pod nią (w głębi) - gąbczasta. W krótkich kościach, takich jak kręgi, przeważa materia gąbczasta. W zależności od obciążenia kości, zwarta substancja tworzy warstwę o różnej grubości. Substancję gąbczastą tworzą bardzo cienkie poprzeczki kostne zorientowane równolegle do linii głównych naprężeń. Dzięki temu kość może wytrzymać znaczne obciążenia.

Gęsta warstwa kości ma strukturę płytkową i jest podobna do systemu wkładanych w siebie cylindrów, co również nadaje kościom wytrzymałość i lekkość. Komórki tkanki kostnej leżą między płytkami substancji kostnej. Płytki kostne tworzą międzykomórkową substancję tkanki kostnej.

Kość rurkowa składa się z korpusu (trzony) i dwóch końców (nasady). Na nasadach znajdują się powierzchnie stawowe, które są pokryte chrząstką zaangażowaną w tworzenie stawu. Na powierzchni kości znajdują się guzki, guzki, rowki, grzbiety, nacięcia, do których przyczepione są ścięgna mięśniowe, a także otwory, przez które przechodzą naczynia i nerwy.

Химический состав кости. Высушенная и обезжиренная кость имеет следующий состав: органические вещества - 30 %; минеральные вещества - 60 %; вода - 10 %.

Substancje organiczne kości obejmują białko włókniste (kolagen), węglowodany i wiele enzymów.

Minerały kostne są reprezentowane przez sole wapnia, fosforu, magnezu i wiele pierwiastków śladowych (takich jak glin, fluor, mangan, ołów, stront, uran, kobalt, żelazo, molibden itp.). Szkielet dorosłego człowieka zawiera ok. 1200 g wapnia, 530 g fosforu, 11 g magnezu, czyli 99% całego wapnia obecnego w organizmie człowieka zawarte jest w kościach.

U dzieci w tkance kostnej przeważają substancje organiczne, dzięki czemu ich szkielet jest bardziej elastyczny, elastyczny, podatny na odkształcenia przy długotrwałym i dużym obciążeniu lub nieprawidłowych pozycjach ciała. Ilość minerałów w kościach wzrasta wraz z wiekiem, przez co kości stają się bardziej kruche i bardziej podatne na złamania.

Substancje organiczne i mineralne sprawiają, że kość jest mocna, twarda i elastyczna. Wytrzymałość kości zapewnia również jej budowa, położenie poprzeczek kostnych substancji gąbczastej zgodnie z kierunkiem sił nacisku i napięcia.

Kość jest 30 razy twardsza niż cegła i 2,5 razy twardsza niż granit. Kość jest mocniejsza niż dąb. Jest dziewięć razy mocniejszy od ołowiu i prawie tak wytrzymały jak żeliwo. W pozycji pionowej ludzka kość udowa może wytrzymać nacisk obciążenia do 1500 kg, a piszczel do 1800 kg.

Развитие костной системы в детстве и юности. В период внутриутробного развития у детей скелет состоит из хрящевой ткани. Точки окостенения появляются через 7-8 недель. Новорожденный имеет окостеневшие диафизы трубчатых костей. После рождения процесс окостенения продолжается. Сроки появления точек окостенения и окончания окостенения различны для разных костей. При этом для каждой кости они относительно постоянны, по ним можно судить о нормальном развитии скелета у детей и об их возрасте.

Szkielet dziecka różni się od szkieletu osoby dorosłej wielkością, proporcjami, budową i składem chemicznym. Rozwój szkieletu u dzieci determinuje rozwój ciała (np. muskulatura rozwija się wolniej niż szkielet).

Istnieją dwie drogi rozwoju kości.

1. Pierwotne kostnienie, gdy kości rozwijają się bezpośrednio z zarodkowej tkanki łącznej - mezenchym (kości sklepienia czaszki, części twarzowej, częściowo obojczyka itp.). Najpierw powstaje szkieletowa syncytium mezenchymalne. Układane są w nim komórki - osteoblasty, które zamieniają się w komórki kostne - osteocyty i fibryle impregnowane solami wapnia i zamieniające się w płytki kostne. W ten sposób kość rozwija się z tkanki łącznej.

2. Wtórne kostnienie, gdy kości są początkowo układane w postaci gęstych formacji mezenchymalnych, które mają przybliżone zarysy przyszłych kości, następnie zamieniają się w tkankę chrzęstną i są zastępowane tkankami kostnymi (kości podstawy czaszki, tułowia i odnóża).

Przy wtórnym kostnieniu rozwój tkanki kostnej następuje poprzez wymianę zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz. Na zewnątrz tworzenie się substancji kostnej następuje przez osteoblasty okostnej. Wewnątrz kostnienie zaczyna się od tworzenia jąder kostnienia, stopniowo chrząstka zanika i zostaje zastąpiona kością. W miarę wzrostu kości jest ona wchłaniana od wewnątrz przez specjalne komórki zwane osteoklastami. Wzrost substancji kostnej pochodzi z zewnątrz. Wzrost długości kości następuje w wyniku tworzenia się substancji kostnej w chrząstce znajdującej się między nasadą a trzonem. Te chrząstki są stopniowo przesuwane w kierunku nasady.

Wiele kości w ludzkim ciele nie jest uformowanych w całości, ale w oddzielnych częściach, które następnie łączą się w jedną kość. Na przykład kość miednicy najpierw składa się z trzech części, które łączą się w wieku 14-16 lat. Kości rurkowe są również układane w trzech głównych częściach (nie uwzględnia się jąder kostnienia w miejscach, w których tworzą się wypustki kostne). Na przykład piszczel w zarodku początkowo składa się z ciągłej chrząstki szklistej. Kostnienie rozpoczyna się w środkowej części około ósmego tygodnia życia wewnątrzmacicznego. Wymiana na kości trzonu następuje stopniowo i przebiega najpierw z zewnątrz, a następnie od wewnątrz. W tym samym czasie nasady pozostają chrzęstne. Jądro kostnienia w górnej nasadzie pojawia się po urodzeniu, aw dolnej nasadzie - w drugim roku życia. W środkowej części nasady kość najpierw wyrasta od wewnątrz, potem od zewnątrz, w wyniku czego pozostają dwie warstwy chrząstki nasadowej oddzielające trzon od nasad.

W górnej nasadzie kości udowej tworzenie beleczek kostnych następuje w wieku 4-5 lat. Po 7-8 latach wydłużają się i stają się jednolite i zwarte. Grubość chrząstki nasadowej w wieku 17-18 lat sięga 2-2,5 mm. W wieku 24 lat wzrost górnego końca kości i górnej nasady zrasta się z trzonem. Dolna nasada rośnie do trzonu jeszcze wcześniej - w wieku 22 lat. Wraz z zakończeniem kostnienia kości rurkowych, ich wzrost długości ustaje.

Процесс окостенения. Общее окостенение трубчатых костей завершается к концу полового созревания: у женщин - к 17-21, у мужчин - к 19-24 годам. Из-за того, что у мужчин половое созревание заканчивается позднее, чем у женщин, они имеют в среднем более высокий рост.

Od pięciu miesięcy do półtora roku, to znaczy, kiedy dziecko wstaje na nogi, następuje główny rozwój kości blaszkowatej. W wieku 2,5-3 lat resztki grubej tkanki włóknistej są już nieobecne, chociaż w drugim roku życia większość tkanki kostnej ma strukturę płytkową.

Osłabiona czynność gruczołów dokrewnych (przednia przysadka, tarczyca, przytarczyca, grasica, narządy płciowe) oraz brak witamin (zwłaszcza witaminy D) mogą powodować opóźnione kostnienie. Przyspieszenie kostnienia następuje wraz z przedwczesnym dojrzewaniem, zwiększoną funkcją przedniej części przysadki, tarczycy i kory nadnerczy. Opóźnienie i przyspieszenie kostnienia najczęściej pojawiają się przed 17-18 rokiem życia, a różnica między wiekiem „kości” i paszportu może sięgać 5-10 lat. Czasami kostnienie zachodzi szybciej lub wolniej po jednej stronie ciała niż po drugiej.

Wraz z wiekiem zmienia się skład chemiczny kości. Kości dzieci zawierają więcej materii organicznej, a mniej nieorganicznej. Wraz ze wzrostem ilość soli wapnia, fosforu, magnezu i innych pierwiastków znacznie wzrasta, zmienia się stosunek między nimi. Tak więc u małych dzieci wapń jest najbardziej zatrzymywany w kościach, ale wraz z wiekiem następuje zmiana w kierunku większej retencji fosforu. Substancje nieorganiczne w składzie kości noworodka stanowią połowę masy kości, u osoby dorosłej - cztery piąte.

Zmiana struktury i składu chemicznego kości pociąga za sobą również zmianę ich właściwości fizycznych. U dzieci kości są bardziej elastyczne i mniej kruche niż u dorosłych. Chrząstka u dzieci jest również bardziej plastyczna.

Związane z wiekiem różnice w budowie i składzie kości są szczególnie widoczne w liczbie, lokalizacji i budowie kanałów Haversa. Z wiekiem ich liczba maleje, zmienia się lokalizacja i struktura. Im starsze dziecko, tym gęstsza materia w jego kościach, u małych dzieci jest bardziej gąbczasta substancja. W wieku 7 lat budowa kości rurkowatych jest podobna do budowy osoby dorosłej, jednak w wieku 10-12 lat gąbczasta substancja kości zmienia się jeszcze intensywniej, jej struktura stabilizuje się w wieku 18-20 lat.

Im młodsze dziecko, tym bardziej okostna jest zrośnięta z kością. Ostateczne rozgraniczenie kości od okostnej następuje w wieku 7 lat. W wieku 12 lat gęsta substancja kości ma prawie jednorodną strukturę, w wieku 15 lat pojedyncze obszary resorpcji gęstej substancji całkowicie znikają, aw wieku 17 lat dominują w niej duże osteocyty.

Od 7 do 10 lat wzrost jamy szpiku kostnego w kościach rurkowych gwałtownie zwalnia, a ostatecznie kształtuje się od 11-12 do 18 lat. Wzrost kanału szpiku kostnego następuje równolegle z równomiernym wzrostem gęstej substancji.

Pomiędzy płytkami gąbczastej substancji iw kanale szpikowym znajduje się szpik kostny. Ze względu na dużą liczbę naczyń krwionośnych w tkankach noworodki mają tylko czerwony szpik kostny - występuje w nim hematopoeza. Od sześciu miesięcy rozpoczyna się stopniowy proces wymiany kości rurkowatych w trzonie szpiku czerwonego na żółty, składający się głównie z komórek tłuszczowych. Wymiana czerwonego mózgu jest zakończona przez 12-15 lat. U dorosłych czerwony szpik kostny jest przechowywany w nasadach kości rurkowatych, w mostku, żebrach i kręgosłupie i ma około 1500 metrów sześciennych. cm.

Zrost złamań i tworzenie się kalusa u dzieci następuje po 21-25 dniach, u niemowląt proces ten przebiega jeszcze szybciej. Zwichnięcia u dzieci poniżej 10 roku życia są rzadkie ze względu na dużą rozciągliwość aparatu więzadłowego.

3.2. Rodzaje i cechy funkcjonalne tkanki mięśniowej dzieci i młodzieży

Общие сведения о мышцах. В человеческом теле насчитывается около 600 скелетных мышц. Мышечная система составляет значительную часть общей массы тела человека. Так, в возрасте 17-18 лет она составляет 43-44 %, а у людей с хорошей физической подготовкой может достигать даже 50 %. У новорожденных масса всех мышц составляет всего 23 % массы тела.

Wzrost i rozwój poszczególnych grup mięśni przebiega nierównomiernie. Przede wszystkim u niemowląt rozwijają się mięśnie brzucha, a nieco później mięśnie żucia. Mięśnie dziecka, w przeciwieństwie do mięśni osoby dorosłej, są jaśniejsze, bardziej miękkie i bardziej elastyczne. Pod koniec pierwszego roku życia wyraźnie zwiększają się mięśnie pleców i kończyn, w tym czasie dziecko zaczyna chodzić.

W okresie od urodzenia do końca wzrostu dziecka masa mięśni wzrasta 35-krotnie. W wieku 12-16 lat (dojrzewanie), ze względu na wydłużenie kości rurkowych, intensywnie wydłużają się również ścięgna mięśni. W tym czasie mięśnie stają się długie i cienkie, dlatego nastolatki wyglądają na długonogich i długorękich. W wieku 15-18 lat następuje wzrost mięśni poprzecznych. Ich rozwój trwa do 25-30 lat.

Строение мышц. В мышце различают среднюю часть - брюшко, состоящее из мышечной ткани, и концевые участки - сухожилия, образованные плотной соединительной тканью. Сухожилиями мышцы прикрепляются к костям, однако это не обязательно. Мышцы могут прикрепляться и к различным органам (глазному яблоку), к коже (мышцы лица и шеи) и т. д. У мышц новорожденного сухожилия развиты довольно слабо, и лишь к 12-14 годам устанавливаются мышечно-сухожильные отношения, которые характерны для мышц взрослого человека. Мышцы всех высших животных являются важнейшими рабочими органами - эффекторами.

Mięśnie gładkie i prążkowane. W ludzkim ciele mięśnie gładkie znajdują się w narządach wewnętrznych, naczyniach krwionośnych i skórze. Niemal nie są one kontrolowane przez ośrodkowy układ nerwowy, więc są one (podobnie jak mięsień sercowy) czasami nazywane mimowolnymi. Mięśnie te mają automatyzm i własną sieć nerwową (dociekową lub metasympatyczną), co w dużej mierze zapewnia im autonomię. Regulacja tonu i aktywności ruchowej mięśni gładkich odbywa się za pomocą impulsów dochodzących przez autonomiczny układ nerwowy i humoralnie (tj. przez płyn tkankowy). Mięśnie gładkie są w stanie wykonywać raczej powolne ruchy i długie skurcze toniczne. Aktywność ruchowa mięśni gładkich często ma charakter rytmiczny, na przykład ruchy wahadłowe i perystaltyczne jelit. Przedłużone toniczne skurcze mięśni gładkich są bardzo wyraźnie wyrażone w zwieraczach narządów pustych, co zapobiega uwalnianiu treści. Zapewnia to gromadzenie się moczu w pęcherzu i żółci w woreczku żółciowym, tworzenie się kału w jelicie grubym itp.

Mięśnie gładkie ścian naczyń krwionośnych, zwłaszcza tętnic i tętniczek, znajdują się w stanie ciągłego skurczu tonicznego. Napięcie warstwy mięśniowej ścian tętnic reguluje wielkość ich światła, a tym samym poziom ciśnienia krwi i ukrwienia narządów.

Поперечно-полосатые мышцы состоят из множества отдельных мышечных волокон, которые расположены в общем соединительно-тканном футляре и крепятся к сухожилиям, которые, в свою очередь, связаны со скелетом. Поперечнополосатые мышцы подразделяют на два типа:

а) параллельно-волокнистый (все волокна параллельны длинной оси мышцы);

б) перистый (волокна расположены косо, прикрепляясь с одной стороны к центральному сухожильному тяжу, а с другой - к наружному сухожильному футляру).

Siła mięśni jest proporcjonalna do liczby włókien, czyli obszaru tzw. fizjologicznego przekroju mięśnia, czyli powierzchni przecinającej wszystkie aktywne włókna mięśniowe. Każde włókno mięśnia szkieletowego jest cienką (o średnicy od 10 do 100 mikronów), długą (do 2-3 cm) wielojądrową formacją - symplastem - powstającą we wczesnej ontogenezie z fuzji komórek mioblastów.

Główną cechą włókna mięśniowego jest obecność w jego protoplazmie (sarkoplazmie) masy cienkich (o średnicy około 1 mikrona) włókien - miofibryli, które znajdują się wzdłuż osi podłużnej włókna. Miofibryle składają się z naprzemiennych jasnych i ciemnych obszarów - dysków. Co więcej, w masie sąsiednich miofibryli we włóknach prążkowanych dyski o tej samej nazwie znajdują się na tym samym poziomie, co daje regularne poprzeczne prążkowanie (prążkowanie) całego włókna mięśniowego.

Kompleks jednego ciemnego i dwóch sąsiadujących z nim połówek jasnych dysków, ograniczony cienkimi liniami Z, nazywany jest sarkomerem. Sarkomery to najmniejszy element aparatu kurczliwego włókna mięśniowego.

Błona włókna mięśniowego - plazmalemma - ma podobną strukturę do błony nerwowej. Jego cechą wyróżniającą jest to, że wytwarza regularne wgłębienia w kształcie litery T (rurki o średnicy 50 nm) w przybliżeniu na granicach sarkomeru. Wgniecenia plazmlemmy zwiększają jej powierzchnię, a w konsekwencji całkowitą pojemność elektryczną.

Wewnątrz włókna mięśniowego, między wiązkami miofibryli, równolegle do podłużnej osi symplastu, znajdują się układy kanalików siateczki sarkoplazmatycznej, która jest rozgałęzionym zamkniętym układem, który ściśle przylega do miofibryli i ich ślepych końców (cysterny końcowe ) do występów plazmalemmy w kształcie litery T (system T). System T i retikulum sarkoplazmatyczne są aparatem do przekazywania sygnałów wzbudzenia z plazmalemmy do aparatu kurczliwego miofibryli.

Na zewnątrz cały mięsień jest zamknięty w cienkiej powłoce tkanki łącznej - powięzi.

Сократимость как основное свойство мышц. Возбудимость, проводимость и сократимость - основные физиологические свойства мышц. Сократимость мышц состоит в укорочении мышцы или в развитии напряжения. Во время эксперимента мышца отвечает одиночным сокращением в ответ на одиночное раздражение. В организме человека и животных мышцы из центральной нервной системы получают не одиночные импульсы, а серию импульсов, на которые они отвечают сильным, длительным сокращением. Такое сокращение мышц называется тетаническим (или тетанусом).

Kiedy mięśnie się kurczą, wykonują pracę zależną od ich siły. Im grubszy mięsień, tym więcej w nim włókien mięśniowych, tym jest silniejszy. Mięsień w przeliczeniu na 1 kwadrat. Przekrój cm może podnieść ładunek do 10 kg. Siła mięśni zależy również od cech ich przywiązania do kości. Kości i przyczepione do nich mięśnie są rodzajem dźwigni. Siła mięśnia zależy od tego, jak daleko od punktu podparcia dźwigni i bliżej punktu przyłożenia siły ciężkości jest przymocowany.

Osoba jest w stanie utrzymać tę samą postawę przez długi czas. Nazywa się to statycznym napięciem mięśni. Na przykład, gdy osoba po prostu stoi lub trzyma głowę prosto (tj. wykonuje tak zwane wysiłki statyczne), jego mięśnie są w stanie napięcia. Niektóre ćwiczenia na kółkach, drążkach równoległych, trzymaniu podniesionego drążka wymagają takiej statycznej pracy, która wymaga jednoczesnego skurczu prawie wszystkich włókien mięśniowych. Oczywiście takiego stanu nie da się przedłużyć z powodu rozwijającego się zmęczenia.

Podczas dynamicznej pracy kurczą się różne grupy mięśni. Jednocześnie mięśnie wykonujące dynamiczną pracę szybko się kurczą, pracują z dużym napięciem i dlatego szybko się męczą. Zwykle podczas dynamicznej pracy kurczą się kolejno różne grupy włókien mięśniowych. Daje to mięśniom możliwość wykonywania pracy przez długi czas.

Układ nerwowy kontrolując pracę mięśni dostosowuje ich pracę do aktualnych potrzeb organizmu, w związku z czym mięśnie pracują ekonomicznie, z dużą wydajnością. Praca stanie się maksymalna, a zmęczenie będzie się rozwijać stopniowo, jeśli dla każdego rodzaju aktywności mięśniowej zostanie wybrany średni (optymalny) rytm i wartość obciążenia.

Praca mięśni jest warunkiem koniecznym ich istnienia. Jeśli mięśnie są przez dłuższy czas nieaktywne, rozwija się zanik mięśni, tracą swoją sprawność. Trening, czyli ciągła, dość intensywna praca mięśni, pomaga zwiększyć ich objętość, zwiększyć siłę i wydajność, a to jest ważne dla rozwoju fizycznego organizmu jako całości.

Napięcie mięśni. У человека мышцы даже в состоянии покоя несколько сокращены. Состояние, при котором длительно удерживается напряжение, называют тонусом мышц. Тонус мышц может немного снижаться, а тело расслабляться во время сна или наркоза. Полное исчезновение мышечного тонуса происходит только после смерти. Тоническое сокращение мышц не вызывает утомления. Внутренние органы удерживаются в нормальном положении только благодаря тонусу мышц. Величина мышечного тонуса зависит от функционального состояния центральной нервной системы.

Ton mięśni szkieletowych jest bezpośrednio determinowany przez dostarczanie impulsów nerwowych z neuronów ruchowych rdzenia kręgowego do mięśnia z dużą przerwą. Aktywność neuronów wspierana jest przez impulsy pochodzące z leżących powyżej odcinków ośrodkowego układu nerwowego, z receptorów (proprioceptorów) zlokalizowanych w samych mięśniach. Rola napięcia mięśniowego w zapewnieniu koordynacji ruchów jest świetna. U noworodków dominuje ton zginaczy ramienia; u dzieci w wieku 1-2 miesięcy - napięcie mięśni prostowników, u dzieci w wieku 3-5 miesięcy - równowaga napięcia mięśni antagonistycznych. Ta okoliczność wiąże się ze zwiększoną pobudliwością czerwonych jąder śródmózgowia. W miarę dojrzewania funkcjonalnego układu piramidowego, a także kory mózgowej mózgu, zmniejsza się napięcie mięśniowe.

Zwiększone napięcie mięśni nóg noworodka stopniowo spada (ma to miejsce w drugiej połowie życia dziecka), co jest niezbędnym warunkiem rozwoju chodzenia.

Zmęczenie. Во время длительной или напряженной работы снижается работоспособность мышц, которая восстанавливается после отдыха. Это явление называется физическим утомлением. При резко выраженном утомлении развиваются длительное укорочение мышц и их неспособность к полному расслаблению (контрактура). Это связано в первую очередь с изменениями, которые происходят в нервной системе, нарушением проведения нервных импульсов в синапсах. При утомлении запасы химических веществ, которые служат источниками энергии сокращения, истощаются, а продукты обмена (молочная кислота и др.) накапливаются.

Szybkość wystąpienia zmęczenia zależy od stanu układu nerwowego, częstotliwości rytmu, w którym wykonywana jest praca, oraz od wielkości obciążenia. Zmęczenie może kojarzyć się z niekorzystnym środowiskiem. Nieciekawa praca szybko powoduje zmęczenie.

Im młodsze dziecko, tym szybciej się męczy. W dzieciństwie zmęczenie pojawia się po 1,5-2 godzinach bezsenności. Bezruch, przedłużone hamowanie ruchów męczą dzieci.

Zmęczenie fizyczne jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym. Po odpoczynku zdolność do pracy nie tylko zostaje przywrócona, ale może również przekroczyć poziom początkowy. W 1903 I.M. Sechenov stwierdził, że wydajność zmęczonych mięśni prawej ręki jest przywracana znacznie szybciej, jeśli podczas odpoczynku praca wykonywana jest lewą ręką. Taki odpoczynek, w przeciwieństwie do zwykłego odpoczynku I.M. Sechenov nazwał aktywny.

Tak więc naprzemienność pracy umysłowej i fizycznej, zabawy na świeżym powietrzu przed zajęciami, przerwy na kulturę fizyczną na lekcjach i podczas przerw zwiększają wydolność uczniów.

3.3. Wzrost i praca mięśni

Podczas rozwoju płodowego włókna mięśniowe tworzą się heterochronicznie. Początkowo zróżnicowane są mięśnie języka, warg, przepony, międzyżebrowe i grzbietowe, w kończynach najpierw mięśnie ramion, potem nóg, w każdej kończynie najpierw odcinki proksymalne, a następnie dystalne. Mięśnie zarodków zawierają mniej białka i więcej (do 80%) wody. Rozwój i wzrost różnych mięśni po urodzeniu również przebiega nierównomiernie. Wcześniej i coraz więcej mięśni zaczyna się rozwijać, zapewniając funkcje motoryczne niezwykle ważne dla życia. Są to mięśnie zaangażowane w oddychanie, ssanie, chwytanie przedmiotów tj. przepona, mięśnie języka, warg, dłoni, mięśnie międzyżebrowe. Ponadto mięśnie zaangażowane w proces nauczania i pielęgnowania pewnych umiejętności u dzieci są bardziej trenowane i rozwijane.

Noworodek ma wszystkie mięśnie szkieletowe, ale waży 37 razy mniej niż dorosły. Mięśnie szkieletowe rosną i kształtują się do około 20-25 roku życia, wpływając na wzrost i kształtowanie szkieletu. Przyrost masy mięśniowej wraz z wiekiem następuje nierównomiernie, proces ten jest szczególnie szybki w okresie dojrzewania.

Masa ciała wzrasta wraz z wiekiem, głównie ze względu na wzrost masy mięśni szkieletowych. Średnia masa mięśni szkieletowych w procentach masy ciała rozkłada się następująco: u noworodków – 23,3; w wieku 8 lat - 27,2; w wieku 12 lat - 29,4; w wieku 15 - 32,6 lat; w wieku 18 lat - 44,2.

Возрастные особенности роста и развития скелетной мускулатуры. Наблюдается следующая закономерность роста и развития скелетных мышц в различные возрастные периоды.

Okres do 1 roku: bardziej niż mięśnie miednicy, bioder i nóg rozwijają się mięśnie obręczy barkowej i ramion.

Okres od 2 do 4 lat: w ramieniu i obręczy barkowej mięśnie proksymalne są znacznie grubsze niż dystalne, mięśnie powierzchowne są grubsze niż głębokie, mięśnie czynne funkcjonalnie są grubsze niż te mniej aktywne. Włókna rosną szczególnie szybko w mięśniu najdłuższym grzbietu i mięśniu pośladkowym wielkim.

Okres od 4 do 5 lat: mięśnie barku i przedramienia są rozwinięte, mięśnie rąk niewystarczająco rozwinięte. We wczesnym dzieciństwie mięśnie tułowia rozwijają się znacznie szybciej niż mięśnie rąk i nóg.

Okres od 6 do 7 lat: następuje przyspieszenie rozwoju mięśni ręki, kiedy dziecko zaczyna wykonywać lekką pracę i uczyć się pisać. Rozwój zginaczy wyprzedza rozwój prostowników.

Ponadto masa i fizjologiczna średnica zginaczy jest większa niż prostowników. Największą wagę i średnicę fizjologiczną mają mięśnie palców, zwłaszcza zginacze, które biorą udział w wychwytywaniu przedmiotów. W porównaniu z nimi zginacze dłoni mają stosunkowo mniejszą wagę i fizjologiczną średnicę.

Okres do 9 lat: zwiększa się fizjologiczna średnica mięśni wywołujących ruchy palców, mniej intensywnie rosną mięśnie stawów nadgarstkowych i łokciowych.

Okres do 10 lat: średnica długiego zginacza kciuka w wieku 10 lat osiąga prawie 65% długości średnicy osoby dorosłej.

Okres od 12 do 16 lat: rosną mięśnie zapewniające pionową pozycję ciała, zwłaszcza mięśnie biodrowo-lędźwiowe, które odgrywają ważną rolę w chodzeniu. W wieku 15-16 lat grubość włókien mięśnia biodrowo-lędźwiowego staje się największa.

Średnica anatomiczna barku w okresie od 3 do 16 lat wzrasta u chłopców 2,5-3 razy, u dziewcząt - mniej.

Głębokie mięśnie pleców w pierwszych latach życia u dzieci są nadal słabe, ich aparat ścięgna-więzadło jest również słabo rozwinięty, jednak w wieku 12-14 lat mięśnie te są wzmacniane przez aparat ścięgna-więzadło, ale mniej niż u dorosłych.

Mięśnie brzucha u noworodków nie są rozwinięte. Od 1 roku do 3 lat te mięśnie i ich rozcięgna różnią się, a dopiero w wieku 14-16 lat przednia ściana brzucha jest wzmocniona prawie tak samo jak u osoby dorosłej. Do 9 lat mięśnia prostego brzucha rośnie bardzo intensywnie, jego waga wzrasta prawie 90 razy w porównaniu z wagą noworodka, mięsień skośny wewnętrzny - ponad 70 razy, skośny zewnętrzny - 67 razy, poprzeczny - 60 razy. Mięśnie te opierają się stopniowo rosnącemu naciskowi narządów wewnętrznych.

W mięśniu dwugłowym barku i mięśniu czworogłowym uda włókna mięśniowe pogrubiają się: o 1 rok - dwukrotnie; o 6 lat - pięć razy; w wieku 17 lat - osiem razy; w wieku 20 - 17 razy.

Рост мышц в длину происходит в месте перехода мышечных волокон в сухожилие. Этот процесс продолжается до 23-25 лет. С 13 до 15 лет сократимый отдел мышцы растет особенно быстро. К 14-15 годам дифференцировка мышц достигает высокого уровня. Рост волокон в толщину продолжается до 30-35 лет. Поперечник мышечных волокон утолщается: к 1 году - в два раза; к 5 годам - в пять раз; к 17 годам - в восемь раз; к 20 годам - в 17 раз.

Masa mięśniowa szczególnie intensywnie wzrasta u dziewcząt w wieku 11-12 lat, u chłopców - w wieku 13-14 lat. U młodzieży w ciągu dwóch do trzech lat masa mięśni szkieletowych wzrasta o 12%, podczas gdy w poprzednich 7 latach - tylko o 5%. Masa mięśni szkieletowych u młodzieży wynosi około 35% w stosunku do masy ciała, natomiast siła mięśni znacznie wzrasta. Mięśnie pleców, obręczy barkowej, ramion i nóg znacznie się rozwijają, co powoduje zwiększony wzrost kości rurkowatych. Prawidłowy dobór ćwiczeń fizycznych przyczynia się do harmonijnego rozwoju mięśni szkieletowych.

Возрастные особенности строения скелетной мускулатуры. Химический состав и строение скелетных мышц с возрастом также изменяются. В мышцах детей содержится больше воды и меньше плотных веществ, чем у взрослых. Биохимическая активность красных мышечных волокон больше, чем белых. Это объясняется различиями в количестве митохондрий или в активности их ферментов. Количество миоглобина (показателя интенсивности окислительных процессов) с возрастом увеличивается. У новорожденного в скелетных мышцах 0,6 % миоглобина, у взрослых - 2,7 %. Кроме того, у детей содержится относительно меньше сократительных белков - миозина и актина. С возрастом это различие уменьшается.

Włókna mięśniowe u dzieci zawierają stosunkowo więcej jąder, są krótsze i cieńsze, ale wraz z wiekiem zwiększa się zarówno ich długość, jak i grubość. Włókna mięśniowe u noworodków są cienkie, delikatne, ich poprzeczne prążkowanie jest stosunkowo słabe i otoczone dużymi warstwami luźnej tkanki łącznej. Stosunkowo więcej miejsca zajmują ścięgna. Wiele jąder we włóknach mięśniowych nie leży w pobliżu błony komórkowej. Miofibryle otoczone są przezroczystymi warstwami sarkoplazmy.

Obserwuje się następującą dynamikę zmian w budowie mięśni szkieletowych w zależności od wieku.

1. W wieku 2-3 lat włókna mięśniowe są dwa razy grubsze niż u noworodków, są gęstsze, liczba miofibryli wzrasta, a liczba sarkoplazm maleje, jądra przylegają do błony.

2. W wieku 7 lat grubość włókien mięśniowych jest trzykrotnie grubsza niż u noworodków, a ich poprzeczne prążkowanie jest wyraźnie wyrażone.

3. W wieku 15-16 lat struktura tkanki mięśniowej staje się taka sama jak u dorosłych. Do tego czasu formacja sarkolemy jest zakończona.

Dojrzewanie włókien mięśniowych można prześledzić poprzez zmianę częstotliwości i amplitudy bioprądów rejestrowanych z mięśnia dwugłowego ramienia podczas trzymania ładunku:

▪ у детей 7-8 лет по мере увеличения времени удержания груза все больше уменьшаются частота и амплитуда биотоков. Это доказывает незрелость части их мышечных волокон;

▪ у детей 12-14 лет частота и амплитуда биотоков не изменяются в течение 6-9 с удержания груза на максимальной высоте либо уменьшаются в более поздние сроки. Это указывает на зрелость мышечных волокон.

U dzieci, w przeciwieństwie do dorosłych, mięśnie przyczepione są do kości dalej od osi obrotu stawów, dlatego ich skurczowi towarzyszy mniejsza utrata siły niż u dorosłych. Wraz z wiekiem stosunek mięśnia do jego intensywniej narastającego ścięgna ulega znacznym zmianom. W rezultacie zmienia się charakter przyczepu mięśnia do kości, a co za tym idzie, wzrasta wydolność. Około 12-14 roku życia stabilizuje się typowa dla osoby dorosłej relacja „mięśniowo-ścięgna”. W obręczy kończyn górnych do 15 lat rozwój mięśni brzucha i ścięgien zachodzi równie intensywnie, po 15 i do 23-25 ​​lat ścięgno rośnie intensywniej.

Elastyczność mięśni dzieci jest około dwa razy większa niż u dorosłych. Gdy są skurczone, skracają się bardziej, a gdy są rozciągnięte, bardziej się wydłużają.

Wrzeciona mięśniowe pojawiają się w 10-14 tygodniu życia macicy. Wzrost ich długości i średnicy następuje w pierwszych latach życia dziecka. W okresie od 6 do 10 lat wymiar poprzeczny wrzecion nieznacznie się zmienia. W okresie 12-15 lat wrzeciona mięśniowe kończą swój rozwój i mają taką samą budowę jak u dorosłych w wieku 20-30 lat.

Początek powstawania wrażliwego unerwienia następuje w 3,5-4 miesiącu życia macicy, a po 7-8 miesiącach włókna nerwowe osiągają znaczny rozwój. Do czasu narodzin aferentne włókna nerwowe są aktywnie mielinowane.

Wrzeciona mięśniowe pojedynczego mięśnia mają tę samą budowę, ale ich liczba i stopień rozwoju poszczególnych struktur w różnych mięśniach nie są takie same. Złożoność ich budowy zależy od amplitudy ruchu i siły skurczu mięśni. Wynika to z pracy koordynacyjnej mięśnia: im wyższy, tym więcej wrzecion mięśniowych i tym trudniejsze. W niektórych mięśniach nie ma wrzecion mięśniowych, które nie podlegają rozciąganiu. Takie mięśnie to na przykład krótkie mięśnie dłoni i stopy.

Zakończenia nerwu ruchowego (aparat mioneuralny) pojawiają się u dziecka w okresie życia macicy (w wieku 3,5-5 miesięcy). W różnych mięśniach rozwijają się w ten sam sposób. Do czasu narodzin liczba zakończeń nerwowych w mięśniach ramienia jest większa niż w mięśniach międzyżebrowych i mięśniach podudzia. U noworodka włókna nerwu ruchowego są pokryte osłonką mielinową, która znacznie pogrubia się w wieku 7 lat. W wieku 3-5 lat zakończenia nerwowe stają się znacznie bardziej skomplikowane, w wieku 7-14 lat są jeszcze bardziej zróżnicowane, a w wieku 19-20 lat osiągają pełną dojrzałość.

Возрастные изменения возбудимости и лабильности мышц. Для работы мышечного аппарата имеют значение не только свойства самих мышц, но и возрастные изменения физиологических свойств двигательных нервов, их иннервирующих. Для оценки возбудимости нервных волокон используется относительный показатель, выражающийся в единицах времени, - хронаксия. У новорожденных отмечается более удлиненная хронаксия. В течение первого года жизни происходит снижение уровня хронаксии примерно в 3-4 раза. В последующие годы значение хронаксии постепенно укорачивается, но у детей школьного возраста она все еще превышает показатели хронаксии взрослого человека. Таким образом, уменьшение хронаксии с рождения и до школьного периода свидетельствует о том, что возбудимость нервов и мышц с возрастом увеличивается.

Dla dzieci w wieku 8-11 lat, a także dla dorosłych, charakterystyczny jest nadmiar chronaksji zginaczy nad chronaksją prostowników. Różnica w chronaksji mięśni antagonistycznych jest najbardziej wyraźna na ramionach niż na nogach. Chronaksja mięśni dystalnych przekracza chronaksję mięśni proksymalnych. Na przykład chronaksja mięśni barku jest około dwa razy krótsza niż chronaksja mięśni przedramienia. Mniej stonowane mięśnie mają dłuższą chronaksję niż bardziej stonowane. Na przykład, biceps femoris i tibialis anterior mają dłuższe chronaksje niż ich antagoniści, mięsień czworogłowy uda i brzuch łydki. Przejście od światła do ciemności wydłuża chronaksję i na odwrót.

W ciągu dnia u dzieci w wieku szkolnym zmienia się chronaksja. Po 1-2 lekcjach ogólnokształcących następuje spadek chronaksji ruchowej, która pod koniec dnia szkolnego często powraca do poprzedniego poziomu lub nawet wzrasta. Po łatwych lekcjach ogólnokształcących chronaksja ruchowa najczęściej maleje, a po trudnych lekcjach wzrasta.

Wraz z wiekiem wahania chronaksji ruchowej stopniowo się zmniejszają, podczas gdy chronaksja aparatu przedsionkowego wzrasta.

Ruchliwość funkcjonalna, czyli labilność, w przeciwieństwie do chronaksji, określa nie tylko najkrótszy czas potrzebny do wystąpienia wzbudzenia, ale także czas potrzebny do zakończenia wzbudzenia i przywrócenia zdolności tkanki do wydawania kolejnych kolejnych impulsów wzbudzających. Im szybciej mięsień szkieletowy reaguje, im więcej impulsów pobudzających przechodzi przez niego w jednostce czasu, tym większa jest jego labilność. W konsekwencji labilność mięśni wzrasta wraz ze wzrostem ruchliwości procesu nerwowego w neuronach ruchowych (przyspieszenie przejścia pobudzenia w hamowanie) i odwrotnie - ze wzrostem szybkości skurczu mięśni. Im wolniej mięśnie reagują, tym mniejsza jest ich chwiejność. U dzieci labilność wzrasta z wiekiem, w wieku 14-15 lat osiąga poziom labilności dorosłej.

Изменение тонуса мышц. В раннем детстве наблюдается сильное напряжение некоторых мышц, например мышц кистей рук и сгибателей бедра, что связано с участием скелетной мускулатуры в генерации тепла в покое. Этот тонус мышц имеет рефлекторное происхождение и с возрастом уменьшается.

Ton mięśni szkieletowych przejawia się w ich odporności na aktywne odkształcenia podczas kompresji i rozciągania. W wieku 8-9 lat u chłopców napięcie mięśniowe, na przykład mięśnie tylnej części uda, jest wyższe niż u dziewcząt. W wieku 10-11 lat napięcie mięśniowe spada, a następnie ponownie znacznie wzrasta. Największy wzrost napięcia mięśni szkieletowych obserwuje się u młodzieży w wieku 12-15 lat, zwłaszcza chłopców, u których osiąga wartości młodzieńcze. Wraz z przejściem z wieku przedszkolnego do przedszkolnego następuje stopniowe zaprzestanie udziału mięśni szkieletowych w produkcji ciepła w spoczynku. W spoczynku mięśnie stają się coraz bardziej rozluźnione.

W przeciwieństwie do dobrowolnego napięcia mięśni szkieletowych, proces ich dobrowolnego rozluźnienia jest trudniejszy do osiągnięcia. Zdolność ta wzrasta wraz z wiekiem, więc sztywność ruchów zmniejsza się u chłopców w wieku do 12-13 lat, u dziewcząt - do 14-15 lat. Następnie zachodzi proces odwrotny: sztywność ruchów ponownie wzrasta od 14-15 roku życia, natomiast u chłopców w wieku 16-18 lat jest znacznie większa niż u dziewcząt.

Структура саркомера и механизм сокращения мышечного волокна. Саркомер - повторяющийся сегмент миофибриллы, состоящий из двух половин светлого (оптически изотропного) диска (I-диска) и одного темного (анизотропного) диска (А-диск). Электронно-микроскопическим и биохимическим анализом было установлено, что темный диск сформирован параллельным пучком толстых (диаметром порядка 10 нм) миозиновых нитей, длина которых составляет около 1,6 мкм. Молекулярная масса белка миозина равна 500 000 Д. Головки миозиновых молекул (длиной 20 нм) расположены на нитях миозина. В светлых дисках имеются тонкие нити (диаметром 5 нм и длиной 1 мкм), которые построены из белка и актина (молекулярная масса - 42 000 Д), а также тропомиозина и тропонина. В области Z-линии, разграничивающей расположенные рядом саркомеры, пучок тонких нитей скрепляется Z-мембраной.

Stosunek włókien cienkich i grubych w sarkomerze wynosi 2:1. Włókna miozyny i aktynowe sarkomeru są ułożone tak, aby cienkie włókna mogły swobodnie wchodzić między grube, tj. „przenosić się” do dysku A, to dzieje się podczas skurczu mięśni. Dlatego długość lekkiej części sarkomeru (dysku I) może być różna: przy biernym rozciąganiu mięśnia wzrasta do maksimum, przy skurczu może spaść do zera.

Mechanizm skurczu polega na przemieszczeniu (ciągnięciu) cienkich włókien wzdłuż grubych włókien do środka sarkomeru w wyniku ruchów „wiosłujących” głów miozyny, które okresowo przyczepiają się do cienkich włókien, tworząc poprzeczne mostki aktomiozyny. Badając ruchy mostów metodą dyfrakcji rentgenowskiej ustalono, że amplituda tych ruchów wynosi 20 nm, a częstotliwość 5-50 oscylacji na sekundę. W tym przypadku każdy mostek albo przyczepia się i ciągnie nitkę, a następnie odłącza w oczekiwaniu na nowe połączenie. Ogromna liczba mostów działa losowo, więc ich łączny ciąg jest jednolity w czasie. Liczne badania ustaliły następujący mechanizm cyklicznego działania mostka miozyny.

1. W spoczynku most jest ładowany energią (miozyna jest fosforylowana), ale nie może połączyć się z włóknem aktynowym, ponieważ między nimi jest zaklinowany układ włókno tropomiozyny i globulka troponiny.

2. Po aktywacji włókna mięśniowego i pojawieniu się jonów Ca + 2 w mioplazmie (w obecności ATP) troponina zmienia swoją konformację i przesuwa nić tropomiozyny na bok, otwierając możliwość połączenia się głowy miozyny z aktyną .

3. Połączenie głowy ufosforylowanej miozyny z aktyną gwałtownie zmienia konformację mostka (następuje jego „zgięcie”) i przesuwa włókna aktynowe o jeden krok (20 nm), a następnie mostek pęka. Potrzebna do tego energia pojawia się w wyniku rozpadu makroergicznego wiązania fosforanowego zawartego w fosforylowej laktomiozynie.

4. Następnie ze względu na spadek lokalnego stężenia Ca + 2 i jego oderwanie od troponiny, tropomiozyna ponownie blokuje aktynę, a miozyna jest ponownie fosforylowana przez ATP. ATP nie tylko ładuje układy do dalszej pracy, ale także przyczynia się do czasowego rozdzielenia nici, czyli uplastycznia mięsień, czyniąc go zdolnym do rozciągania się pod wpływem sił zewnętrznych. Uważa się, że jedna cząsteczka ATP jest zużywana na ruch roboczy jednego mostka, a aktomiozyna odgrywa rolę ATPazy (w obecności Mg+2 i Ca+2). Przy pojedynczym skurczu zużywa się łącznie 0,3 μM ATP na 1 g mięśnia.

ATP pełni więc podwójną rolę w pracy mięśni: z jednej strony poprzez fosforylację miozyny dostarcza energii do skurczu, z drugiej strony będąc w stanie wolnym zapewnia rozluźnienie mięśni (jej uplastycznienie). Jeśli ATP zniknie z mioplazmy, rozwija się ciągły skurcz - przykurcz.

Все эти феномены можно показать на изолированных актомиозиновых комплексах-нитях: такие нити без АТФ твердеют (наблюдается ригор), в присутствии АТФ они расслабляются, а при добавлении еще и Са+2 производят обратимое сокращение, подобное нормальному.

Mięśnie przesiąknięte są naczyniami krwionośnymi, przez które dostają się do nich z krwią składniki odżywcze i tlen, a produkty przemiany materii są przeprowadzane. Ponadto mięśnie są również bogate w naczynia limfatyczne.

Mięśnie mają zakończenia nerwowe - receptory, które dostrzegają stopień skurczu i rozciągnięcia mięśnia.

Основные группы мышц человеческого тела. Форма и величина мышц зависят от выполняемой ими работы. Различаются мышцы длинные, широкие, короткие и круговые. Длинные мышцы расположены на конечностях, короткие - там, где размах движения небольшой (например, между позвонками). Широкие мышцы расположены в основном на туловище, в стенках полостей тела (например, мышцы живота, спины, груди). Круговые мышцы - сфинктеры - лежат вокруг отверстий тела, суживая их при сокращении.

Według funkcji mięśnie dzielą się na zginacze, prostowniki, przywodziciele i odwodzące, a także mięśnie obracające się do wewnątrz i na zewnątrz.

I. К мышцам туловища относятся:

1) мышцы грудной клетки;

2) мышцы живота;

3) мышцы спины.

II. Mięśnie znajdujące się między żebrami (międzyżebrowymi), a także inne mięśnie klatki piersiowej biorą udział w funkcji oddychania. Nazywane są mięśniami oddechowymi. Należą do nich przepona, która oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej.

III. Хорошо развитые мышцы груди приводят в движение и укрепляют на туловище верхние конечности. К ним относятся:

1) большая грудная мышца;

2) малая грудная мышца;

3) передняя зубчатая мышца.

IV. Mięśnie brzucha pełnią różne funkcje. Tworzą ścianę jamy brzusznej i dzięki swojemu tonu zapobiegają przemieszczaniu się, obniżaniu i wypadaniu narządów wewnętrznych. Skurczając się, mięśnie brzucha działają na narządy wewnętrzne jak wyciskanie brzucha, przyczyniając się do wydalania moczu, kału i porodu. Skurcz mięśni brzucha ułatwia również przepływ krwi w układzie żylnym, realizację ruchów oddechowych. Mięśnie brzucha biorą udział w zgięciu kręgosłupa do przodu.

Ze względu na możliwą słabość mięśni brzucha dochodzi nie tylko do wypadania narządów jamy brzusznej, ale także do powstawania przepuklin. Przepuklina to wyjście narządów wewnętrznych (jelit, żołądka, sieci większej) z jamy brzusznej pod skórę brzucha.

V. К мышцам брюшной стенки относятся:

1) прямая мышца живота;

2) пирамидальная мышца;

3) квадратная мышца поясницы;

4) широкие мышцы живота (наружная и внутренняя, косые и поперечная).

VI. Gęsty sznur ścięgna biegnie wzdłuż linii środkowej brzucha - tak zwana biała linia. Po bokach znajduje się mięsień prosty brzucha, który ma podłużny kierunek włókien.

VII. Na plecach liczne mięśnie wzdłuż kręgosłupa. To są głębokie mięśnie pleców. Są one związane głównie z wyrostkami kręgów i biorą udział w ruchach kręgosłupa do tyłu i na boki.

VIII. К поверхностным мышцам спины относятся:

1) трапециевидная мышца спины;

2) широчайшая мышца спины. Они обеспечивают движения верхних конечностей и грудной клетки.

IX. Wśród mięśni głowy znajdują się:

1) mięśnie do żucia. Należą do nich: mięsień skroniowy; mięsień do żucia; mięśnie skrzydłowe. Skurcze tych mięśni powodują złożone ruchy żucia żuchwy;

2) mięśnie twarzy. Te mięśnie z jednym lub czasami dwoma końcami są przyczepione do skóry twarzy. Podczas kurczenia przesuwają skórę, tworząc pewien wyraz twarzy, czyli taki lub inny wyraz twarzy. Mięśnie twarzy obejmują również mięśnie okrężne oka i ust.

X. Mięśnie szyi odrzucają głowę do tyłu, przechylają ją i obracają.

XI. Mięśnie pochyłe podnoszą żebra, uczestnicząc w ten sposób w inspiracji.

XII. Mięśnie przyczepione do kości gnykowej podczas skurczu zmieniają położenie języka i krtani podczas połykania i wymawiania różnych dźwięków.

XIII. Пояс верхних конечностей соединяется с туловищем только в области грудино-ключичного сустава. Укреплен он мышцами туловища:

1) трапециевидной мышцей;

2) малой грудной мышцей;

3) ромбовидной мышцей;

4) передней зубчатой мышцей;

5) мышцей, поднимающей лопатку.

XIV. Mięśnie obręczy kończyny poruszają kończynę górną w stawie barkowym. Najważniejszym z nich jest mięsień naramienny. Po skurczeniu mięsień ten zgina ramię w stawie barkowym i odwodzi ramiona do pozycji poziomej.

XV. W okolicy barku z przodu znajduje się grupa mięśni zginaczy, z tyłu - prostowników. Wśród mięśni przedniej grupy wyróżnia się bicepsy barku, plecy - triceps barku.

XVI. Mięśnie przedramienia na przedniej powierzchni są reprezentowane przez zginacze, z tyłu - przez prostowniki.

XVII. Среди мышц кисти выделяют:

1) длинную ладонную мышцу;

2) сгибатели пальцев.

XVIII. Мышцы, находящиеся в области пояса нижних конечностей, приводят в движение ногу в тазобедренном суставе, а также позвоночный столб. Передняя группа мышц представлена одной крупной мышцей - подвздошно-поясничной. К задненаружной группе мышц тазового пояса относятся:

1) большая мышца;

2) средняя ягодичная мышца;

3) малая ягодичная мышца.

XIX. Nogi mają masywniejszy szkielet niż ramiona. Ich muskulatura ma większą siłę, ale mniejszą różnorodność i ograniczony zakres ruchu.

Na udzie z przodu znajduje się najdłuższy w ciele człowieka (do 50 cm) mięsień krawiecki. Ugina nogę w stawach biodrowych i kolanowych.

Mięsień czworogłowy uda leży głębiej niż mięsień sartorius, podczas gdy pasuje do kości udowej prawie ze wszystkich stron. Główną funkcją tego mięśnia jest wydłużenie stawu kolanowego. Podczas stania mięsień czworogłowy uda nie pozwala na zgięcie stawu kolanowego.

Z tyłu podudzia znajduje się mięsień brzuchaty łydki, który zgina podudzie, wygina się i nieco obraca stopę na zewnątrz.

3.4. Rola ruchów mięśni w rozwoju organizmu

Badania wykazały, że od pierwszych lat życia ruchy dziecka odgrywają istotną rolę w funkcjonowaniu mowy. Udowodniono, że tworzenie mowy w interakcji z analizatorem motorycznym jest szczególnie skuteczne.

Wychowanie fizyczne, które polega na wzmacnianiu zdrowia i fizycznej poprawie dzieci, znacząco wpływa na rozwój myślenia, uwagi i pamięci. Nie jest to tylko znaczenie biologiczne: następuje poszerzenie ludzkich możliwości w zakresie percepcji, przetwarzania i wykorzystania informacji, przyswajania wiedzy, wszechstronnego badania otaczającej przyrody i samego siebie.

Ćwiczenia fizyczne poprawiają układ mięśniowy i funkcje wegetatywne (oddychanie, krążenie krwi itp.), bez których nie można wykonywać pracy mięśniowej. Ponadto ćwiczenia stymulują funkcje ośrodkowego układu nerwowego.

Jednak ćwiczenia fizyczne są wiodącym, ale nie jedynym czynnikiem wpływającym na organizm w trakcie wychowania fizycznego. Bardzo ważne jest, aby pamiętać o ogólnym trybie racjonalnym, właściwej organizacji żywienia i snu. Ogromne znaczenie ma hartowanie itp.

Возрастные закономерности развития моторики. Возрастной физиологией собран огромный фактический материал о возрастных закономерностях развития моторики детей и подростков.

Największe zmiany funkcji motorycznych obserwuje się w wieku szkolnym. Zgodnie z danymi morfologicznymi struktury nerwowe aparatu ruchowego dziecka (rdzeń kręgowy, drogi) dojrzewają na najwcześniejszych etapach ontogenezy. W odniesieniu do struktur centralnych analizatora motorycznego ustalono, że ich dojrzewanie morfologiczne następuje w wieku od 7 do 12 lat. Ponadto do tego czasu zakończenia czuciowe i ruchowe aparatu mięśniowego osiągają pełny rozwój. Rozwój samych mięśni i ich wzrost trwa do 25-30 lat, co tłumaczy stopniowy wzrost bezwzględnej siły mięśni.

Można zatem powiedzieć, że główne zadania szkolnego wychowania fizycznego muszą zostać rozwiązane w jak największym stopniu w pierwszych ośmiu latach nauki, w przeciwnym razie zostaną pominięte najbardziej produktywne okresy wieku dla rozwoju zdolności motorycznych dzieci.

Okres 7-11 lat. Badania pokazują, że dzieci w wieku szkolnym w tym okresie mają stosunkowo niski poziom siły mięśniowej. Ćwiczenia siłowe, a zwłaszcza statyczne powodują, że szybko się męczą. Dzieci w wieku szkolnym są bardziej przystosowane do krótkotrwałych ćwiczeń szybkościowo-siłowych, ale należy je stopniowo uczyć utrzymywania postawy statycznej, co ma pozytywny wpływ na postawę.

Okres 14-17 lat. Okres ten charakteryzuje się najintensywniejszym wzrostem siły mięśniowej u chłopców. U dziewcząt wzrost siły mięśni zaczyna się nieco wcześniej. Najwyraźniej ta różnica w dynamice rozwoju siły mięśni objawia się w wieku 11-12 lat. Maksymalny wzrost wytrzymałości względnej, czyli wytrzymałości na kilogram masy, obserwuje się do 13-14 lat. Co więcej, w tym wieku wskaźniki względnej siły mięśni chłopców znacznie przewyższają odpowiednie wskaźniki dla dziewcząt.

Wytrzymałość. Наблюдения показывают, что дети 7-11 лет имеют невысокий показатель выносливости к динамической работе, однако с 11-12 лет мальчики и девочки становятся более выносливыми. К 14 годам мышечная выносливость составляет 50-70 %, а к 16 годам - около 80 % выносливости взрослого человека.

Co ciekawe, nie ma związku między wytrzymałością na obciążenia statyczne a siłą mięśni. Jednak poziom wytrzymałości zależy na przykład od stopnia dojrzewania. Doświadczenie pokazuje, że chodzenie, powolne bieganie i jazda na nartach są dobrym sposobem na rozwijanie wytrzymałości.

Czasem, w którym można podnieść poziom cech motorycznych za pomocą środków wychowania fizycznego, jest okres dojrzewania. Należy jednak pamiętać, że okres ten zbiega się z biologiczną restrukturyzacją organizmu związaną z dojrzewaniem. Dlatego nauczyciel wymaga wyjątkowej dbałości o prawidłowe zaplanowanie aktywności fizycznej.

Планирование физической нагрузки. В 7-11 лет происходит интенсивное развитие быстроты движений (частоты, скорости движений, времени реакции и т. д.), поэтому в подростковом возрасте школьники очень хорошо приспосабливаются к скоростным нагрузкам, что выражается в высоких показателях в беге, плавании, т. е. там, где скорость и реакция движений имеют первостепенное значение. Также в этот период наблюдается большая подвижность позвоночного столба, высокая эластичность связочного аппарата. Все эти морфофункциональные предпосылки имеют значение для развития такого качества, как гибкость (отметим, что к 13-15 годам этот показатель достигает максимума).

W wieku 7-10 lat sprawność ruchów rozwija się w przyspieszonym tempie. W tym wieku mechanizm regulacji ruchów u dzieci jest wciąż niewystarczająco doskonały, niemniej jednak z powodzeniem opanowują podstawowe elementy tak złożonych czynności, jak pływanie, jazda na łyżwach, jazda na rowerze itp. Jednocześnie dzieci w wieku przedszkolnym i młodsze dzieci w wieku szkolnym nabywają umiejętności związane z dokładnością ruchów rąk, odwzorowaniem zadanych wysiłków. Te parametry osiągają stosunkowo wysoki poziom rozwoju w okresie dojrzewania.

W wieku 12-14 lat wzrasta celność rzutów, rzucania w cel i celność skoków. Jednocześnie według niektórych danych następuje pogorszenie koordynacji ruchów u nastolatków związane ze zmianami morfologicznymi i funkcjonalnymi w okresie dojrzewania.

Można powiedzieć, że okres dojrzewania ma ogromny potencjał do poprawy aparatu ruchowego. Potwierdzają to osiągnięcia młodzieży w gimnastyce rytmicznej i artystycznej, łyżwiarstwie figurowym i innych sportach. Jednak organizując wychowanie fizyczne w szkole średniej należy wziąć pod uwagę, że proces kształtowania ciała u 16-17-letnich uczniów nie został jeszcze zakończony, dlatego dla tych, którzy nie uprawiają sportu systematycznie, konieczne jest dozowanie obciążeń związanych z manifestacją maksymalnej siły i wytrzymałości. Te fakty, świadczące o heterochronicznym rozwoju cech motorycznych, należy brać pod uwagę i dążyć do harmonijnego rozwoju różnych aspektów zdolności motorycznych dzieci, młodzieży i młodzieży.

Ponadto rozwój umiejętności motorycznych u dzieci w tym samym wieku jest dość zróżnicowany. Dlatego wychowanie fizyczne powinno uwzględniać możliwości funkcjonalne każdego dziecka, nie zapominając o cechach wieku. Dziecko należy nauczyć umiejętności i zdolności, do osiągnięcia których ma już warunki morfologiczne i funkcjonalne.

Нормирование двигательной активности. Нормирование объема двигательной активности на разных этапах онтогенеза - еще одна важная проблема физического воспитания в школе. Разумеется, чем больше ребенок ежедневно двигается, тем лучше для развития его двигательных функций. Дошкольник находится в движении почти непрерывно, кроме периодов, отводимых на сон и еду. После поступления в школу двигательная активность детей сокращается вдвое. За счет самостоятельной двигательной активности учащихся I-III классов реализуется уже только 50 % оптимального числа движений. Поэтому в этом возрасте так важны организованные формы занятий физическими упражнениями.

Jednocześnie nawet u zdrowych, prawidłowo rozwijających się uczniów jedynie spontaniczna aktywność ruchowa i lekcje wychowania fizycznego nie są w stanie zapewnić wymaganego dziennego zakresu ruchów. Lekcja wychowania fizycznego kompensuje średnio 11% wymaganej dziennej liczby ruchów. Łącznie poranne ćwiczenia, gimnastyka przed zajęciami w szkole, przerwy wychowania fizycznego na zajęciach, zabawy terenowe w przerwach, spacery z zabawami po zajęciach stanowią do 60% wymaganego dziennego zakresu ruchu dla dzieci w wieku 7-11 lat.

Instytut Fizjologii Dzieci i Młodzieży APN (obecnie Instytut Fizjologii Rozwoju Rosyjskiej Akademii Edukacji) udowodnił, że 5-6 godzin ćwiczeń fizycznych tygodniowo (dwie lekcje wychowania fizycznego, codzienna kultura fizyczna i formy poprawiające zdrowie pracy, zajęcia w sekcji sportowej) przyczyniają się do korzystnego rozwoju fizycznego, poprawy ogólnej reaktywności fizjologicznej i immunologicznej organizmu oraz stanowią średnią optymalną i niezbędną normę. Ustalono, że codzienne 15-20 minutowe zabawy na świeżym powietrzu dla dzieci w klasach I-II po trzeciej lekcji zwiększają 3-4-krotnie sprawność umysłową.

Młodzież potrzebuje aktywnego wypoczynku po trzeciej lub czwartej lekcji, a także przed przygotowaniem pracy domowej, natomiast wychowanie fizyczne lub rekreacja na świeżym powietrzu po piątej lub szóstej lekcji prowadzi do pogorszenia wskaźników wydajności i zahamowania fagocytarnej aktywności leukocytów krwi.

Значение физической культуры для развития двигательного аппарата. Скелетные мышцы влияют на течение обменных процессов и функционирование внутренних органов: дыхательные движения осуществляются мышцами груди и диафрагмой, а мышцы брюшного пресса нормализуют деятельность органов брюшной полости, кровообращения и дыхания. Мощность и величина мышц непосредственно зависят от упражнений и тренировки. Это связано с тем, что в процессе работы усиливается кровоснабжение мышц, улучшается регуляция их деятельности нервной системой, что ведет к росту мышечных волокон, т. е. увеличению массы мускулатуры. Результат тренировки мышечной системы - способность к физической работе, выносливость.

Wzrost aktywności fizycznej dzieci i młodzieży prowadzi do zmian w układzie kostnym i intensywniejszego wzrostu ich ciała. Ćwiczenia wzmacniają kości i czynią je bardziej odpornymi na stres i kontuzje. Nie mniej ważny jest fakt, że sport, ćwiczenia fizyczne uwzględniające cechy wiekowe dzieci i młodzieży eliminują zaburzenia postawy.

Wszechstronna aktywność mięśniowa przyczynia się do zwiększenia zdolności do pracy organizmu, przy jednoczesnym obniżeniu kosztów energii organizmu do wykonywania pracy. Systematyczna aktywność fizyczna tworzy doskonalszy mechanizm ruchów oddechowych. Wyraża się to wzrostem głębokości oddychania, życiowej pojemności płuc. Podczas pracy mięśniowej wentylacja płuc może sięgać nawet 120 l/min. Głębokie oddychanie wytrenowanych osób lepiej nasyca krew tlenem. Podczas treningu naczynia krwionośne uelastyczniają się, co poprawia warunki przepływu krwi.

Jeśli dana osoba nie porusza się wystarczająco zgodnie z naturą swojej pracy, nie uprawia sportu, to w średnim i starszym wieku zmniejsza się elastyczność i kurczliwość jego mięśni. Prowadzi to do wielu nieprzyjemnych konsekwencji: jego mięśnie stają się zwiotczałe; w wyniku osłabienia mięśni brzucha dochodzi do wypadania narządów wewnętrznych i zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego; osłabienie mięśni pleców powoduje zmianę postawy, stopniowo rozwija się pochylenie, zaburzona jest koordynacja ruchów.

Zatem korzystny wpływ ćwiczeń fizycznych na kształtowanie zdrowej, silnej, wytrzymałej osoby o prawidłowej budowie i harmonijnie rozwiniętych mięśniach jest oczywisty.

3.5. Cechy wzrostu kości czaszki

Czaszka to szkielet głowy. Zgodnie z cechami rozwoju, budowy i funkcji wyróżnia się dwie sekcje czaszki: mózgową i twarzową (trzewną). Część mózgowa czaszki tworzy wnękę, w której znajduje się mózg. Okolica twarzy stanowi podstawę kostną układu oddechowego i przewodu pokarmowego.

Rdzeń czaszki składa się z dachu (lub sklepienia czaszki) i podstawy. Kość ciemieniowa sklepienia czaszki to czworokątna płyta z czterema ząbkowanymi krawędziami. Dwie kości ciemieniowe połączone szwami tworzą guzek ciemieniowy. Przed kościami ciemieniowymi znajduje się kość czołowa, z których większość jest reprezentowana przez łuski.

Wypukła część twarzowej części czaszki jest utworzona przez guzki czołowe, poniżej których znajdują się kości tworzące ściany orbit. Pomiędzy oczodołami znajduje się część nosowa, przylegająca do kości nosowych, poniżej której znajdują się komórki kości sitowej.

Za kośćmi ciemieniowymi znajduje się kość potyliczna, dzięki której tworzy się podstawa czaszki i łączy się czaszkę z kręgosłupem. Po bokach dachu czaszki znajdują się dwie kości skroniowe, również zaangażowane w tworzenie podstawy czaszki. Każdy z nich zawiera odpowiednie sekcje narządu słuchu i aparatu przedsionkowego. U podstawy czaszki znajduje się kość klinowa.

Kości podstawy czaszki, wykształcone z chrząstki, są połączone tkanką chrzęstną, która z wiekiem zostaje zastąpiona tkanką kostną. Kości dachu, wykształcone z tkanki łącznej, są połączone szwami tkanki łącznej, które w starszym wieku stają się kościste. Dotyczy to również obszaru twarzy czaszki.

Część twarzowa czaszki składa się z górnej szczęki, jarzmowej, łzowej, sitowej, podniebiennej, kości nosowej, dolnej małżowiny nosowej, leszczyny, żuchwy i kości gnykowej.

Возрастные особенности черепа. Мозговой и лицевой отделы черепа образуются из мезенхимы. Кости черепа развиваются первичным и вторичным путем (см. 3.1). Череп детей существенно отличается от черепа взрослых его величиной по сравнению с размерами тела, строением и пропорциями отдельных частей тела. У новорожденного мозговой отдел черепа в шесть раз больше лицевого, у взрослого - в 2,5 раза. Иначе говоря, у новорожденного лицевой отдел черепа относительно меньше мозгового отдела. С возрастом эти различия исчезают. Более того, изменяется не только форма черепа и составляющих его костей, но и количество костей черепа.

От рождения и до 7 лет череп растет неравномерно. В росте черепа установлены три волны ускорения:

1) до 3-4 лет;

2) с 6 до 8 лет;

3) с 11 до 15 лет.

Najszybszy wzrost czaszki następuje w pierwszym roku życia. Kość potyliczna wystaje i wraz z kośćmi ciemieniowymi rośnie szczególnie szybko. Stosunek objętości czaszki dziecka i osoby dorosłej jest następujący: u noworodka objętość czaszki jest równa jednej trzeciej objętości osoby dorosłej; po 6 miesiącach - jedna sekunda; po 2 latach - dwie trzecie.

W pierwszym roku życia grubość ścian czaszki wzrasta trzykrotnie. W pierwszym lub drugim roku życia ciemiączka (obszary tkanki łącznej) są zamykane i zastępowane szwami kostnymi: potyliczny - w drugim miesiącu; w kształcie klina - w drugim lub trzecim miesiącu; wyrostek sutkowaty - pod koniec pierwszego lub na początku drugiego roku; czołowy - w drugim roku życia. W wieku 1,5 roku ciemiączki są całkowicie zarośnięte, a w wieku czterech lat tworzą się szwy czaszkowe.

W wieku od 3 do 7 lat podstawa czaszki wraz z kością potyliczną rośnie szybciej niż sklepienie. W wieku 6-7 lat kość czołowa jest całkowicie zrośnięta. W wieku 7 lat podstawa czaszki i otwór magnum osiągają stosunkowo stałą wartość i następuje gwałtowne spowolnienie rozwoju czaszki. Od 7 do 13 roku życia wzrost podstawy czaszki spowalnia się jeszcze bardziej.

W wieku 6-7 i 11-13 lat wzrost kości sklepienia czaszki nieznacznie wzrasta, a w wieku 10 lat zasadniczo się kończy. Pojemność czaszki przez 10 lat wynosi 1300 metrów sześciennych. cm (dla porównania: u osoby dorosłej - 1500-1700 cmXNUMX).

Od 13 do 14 roku życia kość czołowa intensywnie rośnie, dominuje rozwój części twarzowej czaszki we wszystkich kierunkach i rozwijają się charakterystyczne cechy fizjonomii.

W wieku 18-20 lat kończy się tworzenie się zrostów między trzonami kości potylicznej i klinowej. W rezultacie zatrzymuje się wzrost długości podstawy czaszki. Pełne zespolenie kości czaszki następuje w wieku dorosłym, ale czaszka rozwija się dalej. Po 30 latach szwy czaszki stopniowo stają się kostne.

Развитие нижней челюсти находится в непосредственной зависимости от работы жевательных мышц и состояния зубов. В ее росте наблюдаются две волны ускорения:

1) до 3 лет;

2) с 8 до 11 лет.

Rozmiary głowy u dzieci w wieku szkolnym rosną bardzo powoli. W każdym wieku chłopcy mają większy średni obwód głowy niż dziewczynki. Największy przyrost głowy obserwuje się między 11 a 17 rokiem życia, czyli w okresie dojrzewania (u dziewczynek – o 13-14 lat, au chłopców – o 13-15 lat).

Stosunek obwodu głowy do wzrostu maleje wraz z wiekiem. Jeśli w wieku 9-10 lat obwód głowy wynosi średnio 52 cm, to w wieku 17-18 lat wynosi 55 cm, a u mężczyzn pojemność jamy czaszki wynosi około 100 metrów sześciennych. zobaczyć więcej niż kobiety.

Istnieją również indywidualne cechy czaszki. Należą do nich dwie skrajne formy rozwoju czaszki: długogłowa i krótkogłowa.

3.6. Wzrost kręgosłupa. Kręgosłup dorosłego i dziecka

Kręgosłup składa się z 24 wolnych kręgów (7 szyjnych, 12 piersiowych i 5 lędźwiowych) oraz 9-10 wolnych kręgów (5 krzyżowych i 4-5 kości ogonowej). Swobodne kręgi, połączone przegubowo, są połączone więzadłami, między którymi znajdują się elastyczne krążki międzykręgowe wykonane z chrząstki włóknistej. Kręgi krzyżowe i ogonowe są połączone, tworząc kość krzyżową i kość ogonową. Kręgi rozwijają się z tkanki chrzęstnej, której grubość zmniejsza się wraz z wiekiem.

Istnieją cztery etapy rozwoju nasady kręgów: do 8 lat - nasada chrzęstna; od 9 do 13 lat - zwapnienie nasady; od 14 do 17 lat - nasada kości; po 17 latach - połączenie nasady z trzonem kręgowym.

Od 3 do 15 lat rozmiar dolnych kręgów lędźwiowych wzrasta bardziej niż górny odcinek piersiowy. Wynika to ze wzrostu masy ciała, jego nacisku na leżące poniżej kręgi.

Od 3 roku życia kręgi rosną równomiernie na wysokość i szerokość; od 5-7 lat - więcej wzrostu.

W wieku 6-8 lat na górnej i dolnej powierzchni trzonów kręgów oraz na końcach wyrostków kolczystych i poprzecznych tworzą się ośrodki kostnienia. Do 5 lat kanał kręgowy rozwija się szczególnie szybko. Ponieważ trzony kręgów rosną szybciej niż łuki, pojemność kanału stosunkowo się zmniejsza, co odpowiada zmniejszeniu względnej wielkości rdzenia kręgowego.

W wieku 10 lat rozwój kanału kręgowego jest zakończony, ale struktura trzonu kręgu nadal rozwija się u dzieci w wieku szkolnym.

Do 25 roku życia kończy się kostnienie kręgów szyjnych, piersiowych i lędźwiowych, do 20 roku życia - kręgosłupa krzyżowego, do 30 roku życia - kręgu ogonowego.

Długość kręgosłupa wzrasta szczególnie gwałtownie w pierwszym i drugim roku życia, następnie wzrost kręgosłupa spowalnia i ponownie przyspiesza od 7 do 9 lat (więcej u dziewczynek niż u chłopców). Od 9 do 14 roku życia wzrost długości kręgosłupa u chłopców i dziewcząt kilkakrotnie spowalnia, a od 14 do 20 lat jeszcze bardziej.

U chłopców wzrost kręgosłupa kończy się po 20 latach, u dziewcząt rośnie do 18 lat, czyli wzrost kręgosłupa u kobiet zatrzymuje się wcześniej niż u mężczyzn. Średnia długość kręgosłupa u mężczyzn wynosi 70-73 cm, u kobiet 66-69 cm Pod koniec okresu dojrzewania wzrost długości kręgosłupa jest prawie zakończony (około 40% długości ciała) .

Ruchomość kręgosłupa zależy od wysokości krążków chrząstki międzykręgowej i ich elastyczności, a także od wielkości trzonów kręgów w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej. U osoby dorosłej całkowita wysokość krążków międzykręgowych jest równa jednej czwartej wysokości ruchomej części kręgosłupa. Im wyższe krążki międzykręgowe, tym większa ruchomość kręgosłupa. Wysokość krążków w odcinku lędźwiowym wynosi jedną trzecią wysokości ciała sąsiedniego kręgu, w górnej i dolnej części odcinka piersiowego - jedna piąta, w środkowej części - jedna szósta, w odcinku szyjnym - dlatego w jednej czwartej w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłup ma największą ruchomość.

W wieku 17-25 lat w wyniku zastąpienia krążków międzykręgowych tkanką kostną kręgosłup unieruchamia się w okolicy krzyżowej.

Zgięcie kręgosłupa jest większe niż jego wyprost. Największe zgięcie kręgosłupa występuje w odcinku szyjnym (70°), mniejsze w odcinku lędźwiowym, a najmniej w odcinku piersiowym. Pochylenia na bok są największe między obszarami piersiowymi i lędźwiowymi (100°). Największy ruch okrężny obserwuje się w odcinku szyjnym (75°), jest prawie niemożliwy w odcinku lędźwiowym (5°). Tak więc kręgosłup szyjny jest najbardziej ruchliwy, odcinek lędźwiowy jest mniej ruchliwy, a odcinek piersiowy najmniej ruchliwy, ponieważ jego ruchy są hamowane przez żebra.

Ruchomość kręgosłupa u dzieci, zwłaszcza w wieku 7-9 lat, jest znacznie większa niż u dorosłych. Zależy to od stosunkowo większego rozmiaru krążków międzykręgowych i ich większej elastyczności. Rozwój krążków międzykręgowych trwa długo i kończy się w wieku 17-20 lat.

Физиологические изгибы позвоночника. После рождения позвоночник приобретает четыре физиологических изгиба. В 6-7 недель с подниманием головы у ребенка происходит изгиб кпереди (лордоз) в шейном отделе. В 6 месяцев в результате сидения образуются изгибы кзади (кифозы) в грудном и крестцовом отделах. В 1 год с началом стояния формируется лордоз в поясничном отделе. Первоначально эти физиологические изгибы позвоночника удерживаются мускулатурой, а затем связочным аппаратом, хрящами и костями позвонков.

W wieku 3-4 lat krzywizny kręgosłupa stopniowo narastają w wyniku stania, chodzenia, grawitacji i pracy mięśni. W wieku 7 lat ostatecznie powstaje lordoza szyjna i kifoza piersiowa; w wieku 12 lat - lordoza lędźwiowa, którą ostatecznie tworzy okres dojrzewania. Podnoszenie nadmiernych ciężarów zwiększa lordozę lędźwiową.

U dorosłych fizjologiczne krzywizny kręgosłupa rozkładają się w następujący sposób.

1. Zakręt szyjny: umiarkowana lordoza, utworzona przez wszystkie kręgi szyjne i górne piersiowe; największe wybrzuszenie przypada na piąty lub szósty kręg szyjny.

2. Silna kifoza piersiowa, największe wybrzuszenie opada na szósty-siódmy kręg piersiowy.

3. Silna lordoza lędźwiowa, utworzona przez ostatni kręg piersiowy i wszystkie kręgi lędźwiowe.

4. Silna kifoza krzyżowo-guziczna.

Ze względu na sprężysty ruch kręgosłupa, wielkość jego zgięć może się zmienić. W wyniku zmian krzywizn kręgosłupa i wysokości krążków międzykręgowych zmienia się również długość kręgosłupa: z wiekiem iw ciągu dnia. W ciągu dnia wzrost osoby waha się w granicach 1 cm, a czasem 2-2,5 cm, a nawet 4-6 cm W pozycji leżącej długość ciała ludzkiego jest o 2-3 cm dłuższa niż w pozycji stojącej.

3.7. Rozwój klatki piersiowej

Klatka piersiowa składa się z 12 par żeber. Prawdziwe żebra (pierwsza - siódma para) są połączone z mostkiem za pomocą chrząstek, z pozostałych pięciu fałszywych żeber chrzęstne końce ósmej, dziewiątej i dziesiątej pary są połączone z chrząstką górnego żebra, a jedenasta i dwunasta para nie mają chrząstek żebrowych i mają największą ruchliwość, ponieważ kończą się swobodnie. Druga - siódma para żeber jest połączona z mostkiem małymi stawami.

Żebra są połączone z kręgami stawami, które podczas podnoszenia klatki piersiowej determinują ruch żeber górnych głównie do przodu, a żeber dolnych na boki.

Mostek to niesparowana kość, w której wyróżnia się trzy części: rękojeść, ciało i wyrostek mieczykowaty. Uchwyt mostka łączy się z obojczykiem za pomocą stawu zawierającego dysk śródchrzęstny (ze względu na charakter ruchów zbliża się do stawów kulistych).

Kształt klatki piersiowej zależy od wieku i płci. Ponadto kształt klatki piersiowej zmienia się w wyniku redystrybucji siły grawitacji ciała podczas stania i chodzenia, w zależności od rozwoju mięśni obręczy barkowej.

Возрастные изменения в формировании грудной клетки. Ребра развиваются из мезенхимы, преобразующейся в хрящ на втором месяце утробной жизни. Их окостенение начинается на пятой - восьмой неделе, а грудины - на шестом месяце. Ядра окостенения в головке и бугорке появляются в верхних десяти ребрах в 5-6 лет, а в последних двух ребрах - в 15 лет. Слияние частей ребра заканчивается к 18-25 годам.

Do 1-2 lat żebro składa się z gąbczastej substancji. Od 3-4 roku życia na środku żebra tworzy się zwarta warstwa. Od 7 roku życia zwarta warstwa rośnie wzdłuż całego żebra. Od 10 roku życia zwarta warstwa nadal rośnie w rejonie narożnika. W wieku 20 lat kostnienie żeber jest zakończone.

W procesie wyrostka mieczykowatego jądro kostnienia pojawia się w wieku 6-12 lat. W wieku 15-16 lat dolne segmenty korpusu mostka topią się. W wieku 25 lat wyrostek mieczykowaty łączy się z korpusem mostka.

Mostek rozwija się z wielu sparowanych punktów kostnienia, które łączą się niezwykle powoli. Kostnienie rękojeści i trzonu mostka kończy się w wieku 21-25 lat, proces wyrostka mieczykowatego - w wieku 30 lat. Połączenie trzech części mostka w jedną kość następuje znacznie później i nie u wszystkich ludzi. W ten sposób mostek powstaje i rozwija się później niż wszystkie inne kości szkieletu.

Форма грудной клетки. У людей встречаются две крайние формы грудной клетки: длинная узкая и короткая широкая. Им соответствуют и формы грудины. Среди основных форм грудной клетки различают коническую, цилиндрическую и плоскую форму.

Kształt klatki piersiowej zmienia się znacząco wraz z wiekiem. Po urodzeniu i przez kilka pierwszych lat życia klatka piersiowa ma kształt stożka z podstawą skierowaną w dół. Od 2,5 do 3 lat wzrost klatki piersiowej przebiega równolegle do wzrostu ciała, w związku z tym jego długość odpowiada kręgosłupowi piersiowemu. Wtedy wzrost ciała przyspiesza, a klatka piersiowa staje się stosunkowo krótsza. W pierwszych trzech latach dochodzi do wzrostu obwodu klatki piersiowej, co prowadzi do przewagi średnicy poprzecznej w górnej części klatki piersiowej.

Klatka piersiowa stopniowo zmienia swój stożkowaty kształt i zbliża się do osoby dorosłej, czyli przyjmuje kształt stożka z podstawą zwróconą ku górze. Klatka piersiowa nabiera ostatecznego kształtu w wieku 12-13 lat, ale jest mniejsza niż u dorosłych.

Половые различия в форме и окружности грудной клетки. Половые различия в форме грудной клетки проявляются примерно с 15 лет. С этого возраста начинается интенсивное увеличение сагиттального размера грудной клетки. У девочек во время вдоха резко поднимаются верхние ребра, у мальчиков - нижние.

Różnice płciowe obserwuje się również we wzroście obwodu klatki piersiowej. U chłopców obwód klatki piersiowej w wieku od 8 do 10 lat wzrasta o 1-2 cm rocznie, w okresie dojrzewania (od 11 lat) - o 2-5 cm, u dziewcząt w wieku do 7-8 lat klatka piersiowa obwód przekracza połowę wielkości ich wzrostu. U chłopców stosunek ten obserwuje się do 9-10 lat, od tego wieku połowa wzrostu staje się większa niż obwód klatki piersiowej. Od 11 roku życia u chłopców jego wzrost jest mniejszy niż u dziewcząt.

Przekroczenie połowy wysokości powyżej obwodu klatki piersiowej zależy od tempa wzrostu ciała, które jest większe niż tempo wzrostu obwodu klatki piersiowej. Wzrost obwodu klatki piersiowej jest gorszy od przyrostu masy ciała, więc stosunek masy ciała do obwodu klatki piersiowej stopniowo maleje wraz z wiekiem. Obwód klatki piersiowej rośnie najszybciej w okresie dojrzewania oraz w okresie letnio-jesiennym. Dominujący wpływ na wzrost obwodu klatki piersiowej ma prawidłowe odżywianie, dobre warunki higieniczne i wysiłek fizyczny.

Parametry rozwoju klatki piersiowej zależą od rozwoju mięśni szkieletowych: im bardziej rozwinięte mięśnie szkieletowe, tym bardziej rozwinięta klatka piersiowa. W sprzyjających warunkach obwód klatki piersiowej u dzieci w wieku 12-15 lat jest o 7-8 cm większy niż w niesprzyjających warunkach. W pierwszym przypadku obwód klatki piersiowej będzie równy średnio połowie wzrostu w wieku 15 lat, a nie w wieku 20-21 lat, jak u dzieci w niesprzyjających warunkach bytowych.

Niewłaściwe siedzenie dzieci przy biurku może prowadzić do deformacji klatki piersiowej, aw rezultacie do naruszenia rozwoju serca, dużych naczyń i płuc.

3.8. Cechy rozwoju miednicy i kończyn dolnych. Szkielet kończyn dolnych

Obręcz miedniczna składa się z kości łonowej, biodrowej i kulszowej, które rozwijają się niezależnie i łączą z wiekiem, tworząc miednicę, która jest z tyłu połączona z kręgosłupem krzyżowym. Miednica służy jako podparcie dla narządów wewnętrznych i nóg. Dzięki ruchomości odcinka lędźwiowego kręgosłupa miednica zwiększa zakres ruchu nogi.

Szkielet nogi składa się z kości udowej (szkielet uda), kości piszczelowej i strzałkowej (szkielet piszczelowy) oraz kości stopy.

Tars składa się z kości skokowej, piętowej, łódkowatej, prostopadłościennej i trzech kości klinowych. Śródstopie składa się z pięciu kości śródstopia. Palce składają się z palików: dwa paliczki w pierwszym palcu i trzy paliczki w pozostałych palcach. Kosteczki sezamoidalne znajdują się, podobnie jak w dłoni, ale są znacznie lepiej wyrażone. Największą kością trzeszczkową szkieletu nogi jest rzepka, znajdująca się wewnątrz ścięgna mięśnia czworogłowego uda. Zwiększa siłę barku tego mięśnia i chroni staw kolanowy od przodu.

Развитие костей таза. Наиболее интенсивный рост костей таза наблюдается в первые три года жизни. В процессе сращения костей таза можно выделить несколько этапов: 5-6 лет (начало сращения); 7-8 лет (срастаются лобковая и седалищная кости); 14-16 лет (кости таза уже почти сращены); 20-25 лет (конец полного сращения).

Terminy te muszą być brane pod uwagę w ruchach pracowniczych i ćwiczeniach fizycznych (zwłaszcza dla dziewcząt). Przy ostrych skokach z dużej wysokości i podczas noszenia butów na wysokim obcasie, niezrośnięte kości miednicy ulegają przemieszczeniu, co prowadzi do ich niewłaściwego zespolenia i zwężenia wyjścia z jamy miednicy, co prowadzi do trudności przy porodzie. Zaburzenia kohezji są również spowodowane nadmiernym niewłaściwym siedzeniem lub staniem, przenoszeniem ciężkich ładunków, zwłaszcza gdy ładunek jest nierównomiernie rozłożony.

Rozmiar miednicy u mężczyzn jest mniejszy niż u kobiet. Rozróżnij górną (dużą) miednicę od dolnej (małej) miednicy. Poprzeczny rozmiar wejścia do miednicy małej u dziewcząt zmienia się gwałtownie w kilku etapach: w wieku 8-10 lat (wzrasta bardzo szybko); w wieku 10-12 lat (jest pewne spowolnienie jego wzrostu); od 12 do 14-15 lat (wzrost ponownie wzrasta). Rozmiar przednio-tylny zwiększa się stopniowo; od 9 roku życia jest mniejsza niż poprzeczna. U chłopców obie wielkości miednicy rosną równomiernie.

Развитие костей нижних конечностей. К моменту рождения бедренная кость состоит из хряща, костным является только диафиз. Синостозирование в длинных костях заканчивается в возрасте от 18 до 24 лет. Коленная чашка приобретает форму, характерную для взрослого, к 10 годам.

Rozwój kości stępu następuje znacznie wcześniej niż kości nadgarstka, jądra kostnienia w nich (w kości piętowej, skokowej i prostopadłościennej) pojawiają się nawet w okresie macicy. W kościach klinowych występują w wieku 1-3-4 lat, w łódeczce - po 4,5 roku. W wieku 12-16 lat kończy się kostnienie kości piętowej.

Kości śródstopia kostnieją później niż kości stępu, w wieku 3-6 lat. Kostnienie paliczków stopy następuje w trzecim lub czwartym roku życia. Następuje ostateczne kostnienie kości nóg: udowej, piszczelowej i strzałkowej - do 20-24 lat; śródstopia - do 17-21 u mężczyzn i do 14-19 u kobiet; paliczki - o 15-21 lat u mężczyzn i 13-17 lat u kobiet.

Od 7 roku życia nogi rosną szybciej u chłopców. Największy stosunek długości nóg do ciała osiąga się u chłopców do 15 roku życia, u dziewcząt do 13 lat.

Ludzka stopa tworzy łuk, który opiera się na kości piętowej i przednich końcach kości śródstopia. Łuk ogólny stopy składa się z łuku podłużnego i poprzecznego. Powstawanie łuku stopy u ludzi nastąpiło w wyniku chodzenia w pozycji wyprostowanej.

Dla kształtowania łuku stopy duże znaczenie ma rozwój mięśni nóg, w szczególności tych, które utrzymują łuki podłużne i poprzeczne. Łuk pozwala równomiernie rozłożyć ciężar ciała, działa jak sprężyna, łagodząc wstrząsy i wstrząsy ciała podczas chodzenia. Chroni mięśnie, naczynia i nerwy powierzchni podeszwowej przed uciskiem. Spłaszczenie łuku stopy (płaskostopie) rozwija się wraz z długotrwałym staniem, noszeniem dużych ciężarów i noszeniem wąskich butów. Płaskostopie prowadzi do naruszenia postawy, mechaniki chodzenia.

3.9. Rozwój kości kończyny górnej

Szkielet kończyn górnych obejmuje obręcz barkową i szkielet ramienia. Obręcz barkowa składa się z łopatki i obojczyka, szkielet ramienia składa się z barku, przedramienia i dłoni. Dłoń dzieli się na nadgarstek, śródręcze i palce.

Łopatka to płaska, trójkątna kość znajdująca się na grzbiecie. Obojczyk to kość rurkowata, której jeden koniec łączy się z mostkiem i żebrami, a drugi z łopatką. Staw kostno-obojczykowy pojawia się u dzieci w wieku 11-12 lat; największy rozwój osiąga u dorosłych.

Szkielet ramienia składa się z kości ramiennej (szkielet barku), kości łokciowej i promieniowej (szkielet przedramienia) oraz kości ręki.

Nadgarstek składa się z ośmiu małych kości ułożonych w dwóch rzędach, tworzących rowek na dłoni i wybrzuszenie na jego tylnej powierzchni.

Śródręcze składa się z pięciu małych kości rurkowatych, z których najkrótsza i najgrubsza to kość kciuka, najdłuższa to druga kość, a każda z kolejnych kości jest mniejsza od poprzedniej. Wyjątkiem jest kciuk (pierwszy) palec, który składa się z dwóch paliczków. Pozostałe cztery palce mają trzy paliczki. Największa falanga jest proksymalna, mniejsza środkowa, a najmniejsza dystalna.

Na powierzchni dłoniowej znajdują się stałe kości trzeszczkowate - wewnątrz ścięgien między kością śródręcza kciuka a jej bliższym palikiem, a nietrwale - między kością śródręcza a bliższym palikiem drugiego i piątego palca. Grochowata kość nadgarstka jest również kością trzeszczkowatą.

Stawy nadgarstka, śródręcza i palców są wzmocnione potężnym aparatem więzadłowym.

Возрастные особенности развития верхних конечностей. У новорожденного ключица почти полностью костная, образование ядра окостенения в грудинном ее отделе происходит в 16-18 лет, слияние с ее телом - в 20-25 лет. Срастание ядра окостенения клювовидного отростка с телом лопатки происходит в 16-17 лет. Синестозирование акромиального отростка с ее телом заканчивается в 18-25 лет.

Wszystkie kości długie noworodka, takie jak kość ramienna, promieniowa, łokciowa, mają nasadę chrzęstną i trzon kostny. W nadgarstku nie ma kości, a zaczyna się kostnienie chrząstki: w pierwszym roku życia - w kościach główkowatych i haczykowatych; w wieku 2-3 lat - w kości trójściennej; w wieku 3-4 lat - w kości księżycowatej; w wieku 4-5 lat - w kości trzeszczkowej; w wieku 4-6 lat - w dużej wielokątnej kości; w wieku 7-15 lat - w kości grochowatej.

Kości trzeszczkowate w pierwszym stawie śródręczno-paliczkowym pojawiają się w wieku 12-15 lat. W wieku 15-18 lat dolna nasada kości ramiennej łączy się z jej ciałem, a górna nasada łączy się z korpusami kości przedramienia. W trzecim roku życia dochodzi do kostnienia bliższej i dalszej nasady paliczków. „Wiek kostny” określa centra kostnienia ręki.

Kostnienie kości kończyn górnych kończy się: w wieku 20-25 lat - w obojczyku, łopatce i kości ramiennej; w wieku 21-25 lat - w promieniu; w wieku 21-24 lat - w kości łokciowej; w wieku 10-13 lat - w kościach nadgarstka; w wieku 12 lat - w śródręczu; w wieku 9-11 lat - w paliczkach palców.

Kostnienie kończy się u mężczyzn średnio dwa lata później niż u kobiet. Ostatnie ogniska kostnienia można znaleźć w obojczyku i łopatce w wieku 18-20 lat, w kości ramiennej - w wieku 12-14 lat, w promieniu - w wieku 5-7 lat, w kości łokciowej - w wieku 7-8 lat lat, w palcach kości śródręcza i paliczków - za 2-3 lata. Kostnienie kości trzeszczkowatych zwykle rozpoczyna się w okresie dojrzewania: u chłopców w wieku 13-14 lat, u dziewcząt w wieku 12-13 lat. Początek fuzji części pierwszej kości śródręcza wskazuje na początek dojrzewania.

3.10. Wpływ mebli na postawę. Wymagania higieniczne dotyczące wyposażenia szkolnego

Meble szkolne powinny odpowiadać związanym z wiekiem zmianom wzrostu i proporcji ciała dziecka, wykluczać możliwość uszkodzenia ciała i być łatwe do utrzymania w czystości.

Parta. Это основной вид школьной мебели. Подбор парты, соответствующей росту ребенка, и правильная посадка являются профилактикой нарушений осанки и зрения. Нормативами утверждено пять номеров столов по росту учеников (в см): А - 115-130, Б - 130-145, В - 145-160, Г - 160-175, Д - 175-190.

W normalnych warunkach czytania i pisania nachylenie blatu biurka powinno wynosić 14-15°. Książkę lub zeszyt należy położyć swobodnie na blacie biurka szkolnego pod kątem 25° do jego krawędzi.

krzesło. Спинка стула обеспечивает дополнительную точку опоры тела в пояснично-крестцовой области. Изгиб спинки стула должен быть на уровне поясничного изгиба позвоночника и соответствовать ему по высоте.

Odległość oparcia krzesła to odległość od krawędzi blatu do oparcia krzesła. Do prawidłowego obliczenia odległości konieczne jest dodanie 3-5 cm do średnicy tułowia ucznia.

Przednio-tylny rozmiar siedziska krzesła powinien odpowiadać 2/3-3/4 uda, wysokość krzesła nad podłogą powinna odpowiadać długości podudzia do jamy podkolanowej z dodatkiem 2 cm i biorąc pod uwagę wysokość pięty.

Odległość siedziska to odległość od krawędzi blatu do przedniej krawędzi siedziska. Zalecana jest odległość ujemna, przy której przednia krawędź siedziska wychodzi o 2-3 cm poza krawędź blatu, co eliminuje skrzywienie kręgosłupa i zaburzenia widzenia.

Różnica między wysokością krawędzi blatu a wysokością siedziska nazywana jest różnicą biurka. Powinna być równa odległości od siedziska do łokcia ręki przyciśniętej do ciała, z dodatkiem 2-2,5 cm.

Najbardziej racjonalne wskaźniki wzrostu dzieci i miejsca pracy o wysokości 110-119 cm to: wysokość stołu - 51 cm, wysokość siedziska - 30 cm, głębokość siedziska - 24-25 cm Na każde 10 cm wzrostu wysokości, odpowiednie wymiary zwiększają się odpowiednio o 4, 3 i 2 cm, począwszy od wysokości 150-159 cm, głębokość siedziska wzrasta o 4 cm.

Prawidłowe siedzenie przy biurku: prosta pozycja tułowia z lekkim pochyleniem głowy do przodu, podparcie z tyłu siedziska (bez podparcia klatki piersiowej na krawędzi pokrowca biurka), nogi zgięte na wprost lub nieco większe ( 100-110°) oparcie o podłogę lub podnóżek biurka.

Zauważ, że równie ważną rolę odgrywa siedzenie uczniów, biorąc pod uwagę ich cechy fizjologiczne. Dlatego zaleca się, aby dzieci w wieku szkolnym z ubytkiem słuchu siedziały w recepcji, a krótkowzroczne - przy oknach.

Temat 4. ROZWÓJ SYSTEMÓW REGULACJI ORGANIZMU

4.1. Znaczenie i aktywność funkcjonalna elementów układu nerwowego

Koordynacja procesów fizjologicznych i biochemicznych w organizmie odbywa się poprzez układy regulacyjne: nerwowy i humoralny. Regulacja humoralna odbywa się za pośrednictwem płynnych mediów ciała - krwi, limfy, płynu tkankowego, regulacji nerwowej - poprzez impulsy nerwowe.

Głównym celem układu nerwowego jest zapewnienie funkcjonowania organizmu jako całości poprzez relacje między poszczególnymi narządami i ich układami. Układ nerwowy odbiera i analizuje różne sygnały z otoczenia i narządów wewnętrznych.

Nerwowy mechanizm regulacji funkcji organizmu jest doskonalszy niż humoralny. Wyjaśnia to po pierwsze szybkość propagacji pobudzenia przez układ nerwowy (do 100-120 m / s), a po drugie fakt, że impulsy nerwowe docierają bezpośrednio do niektórych narządów. Należy jednak pamiętać, że cała kompletność i subtelność adaptacji organizmu do środowiska odbywa się poprzez interakcję zarówno nerwowych, jak i humoralnych mechanizmów regulacji.

Общий план строения нервной системы. В нервной системе по функциональному и структурному принципу выделяют периферическую и центральную нервную систему.

Centralny układ nerwowy składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Mózg znajduje się wewnątrz obszaru mózgowego czaszki, a rdzeń kręgowy znajduje się w kanale kręgowym. Na odcinku mózgu i rdzenia kręgowego znajdują się obszary o ciemnym kolorze (szarej substancji), utworzone przez ciała komórek nerwowych (neurony) i białe (istota biała), składające się ze skupisk włókien nerwowych pokrytych osłonką mielinową .

Obwodowa część układu nerwowego składa się z nerwów, takich jak wiązki włókien nerwowych, które rozciągają się poza mózg i rdzeń kręgowy i docierają do różnych narządów ciała. Obejmuje również wszelkie kolekcje komórek nerwowych poza rdzeniem kręgowym i mózgiem, takie jak zwoje lub zwoje nerwowe.

Neuron (z greckiego neuron - nerw) - główna jednostka strukturalna i funkcjonalna układu nerwowego. Neuron to złożona, wysoce zróżnicowana komórka układu nerwowego, której funkcją jest odczuwanie podrażnień, przetwarzanie podrażnień i przekazywanie ich do różnych narządów ciała. Neuron składa się z ciała komórki, jednego długiego rozgałęzienia - aksonu i kilku krótkich rozgałęzień - dendrytów.

Aksony mają różną długość: od kilku centymetrów do 1-1,5 m. Koniec aksonu silnie się rozgałęzia, tworząc kontakty z wieloma komórkami.

Dendryty to krótkie, silnie rozgałęzione procesy. Z jednej komórki może odejść od 1 do 1000 dendrytów.

W różnych częściach układu nerwowego ciało neuronu może mieć różną wielkość (średnica od 4 do 130 mikronów) i kształt (gwiaździsty, okrągły, wielokątny). Ciało neuronu jest pokryte błoną i zawiera, podobnie jak wszystkie komórki, cytoplazmę, jądro z jednym lub większą liczbą jąderek, mitochondria, rybosomy, aparat Golgiego i retikulum endoplazmatyczne.

Wzbudzenie jest przekazywane wzdłuż dendrytów z receptorów lub innych neuronów do ciała komórki, a wzdłuż aksonu sygnały docierają do innych neuronów lub organów roboczych. Ustalono, że od 30 do 50% włókien nerwowych przekazuje informacje do ośrodkowego układu nerwowego z receptorów. Na dendrytach znajdują się mikroskopijne wyrostki, które znacznie zwiększają powierzchnię kontaktu z innymi neuronami.

Нервное волокно. За проведение нервных импульсов в организме отвечают нервные волокна. Нервные волокна бывают:

a) mielinowany (miazga); włókna czuciowe i ruchowe tego typu są częścią nerwów zaopatrujących narządy zmysłów i mięśnie szkieletowe, a także uczestniczą w czynności autonomicznego układu nerwowego;

b) bezmielinowe (niemięsiste), należą głównie do współczulnego układu nerwowego.

Mielina pełni funkcję izolacyjną i ma lekko żółtawy kolor, dzięki czemu mięsiste włókna wyglądają na lekkie. Osłonka mielinowa w nerwach miazgi jest przerwana w równych odstępach, pozostawiając otwarte odcinki osiowego cylindra - tak zwane przecięcia Ranviera.

Amielinowane włókna nerwowe nie posiadają osłonki mielinowej, są izolowane od siebie jedynie przez komórki Schwanna (mielocyty).

4.2. Związane z wiekiem zmiany w morfofunkcjonalnej organizacji neuronu

We wczesnych stadiach rozwoju embrionalnego komórka nerwowa ma duże jądro otoczone niewielką ilością cytoplazmy. W procesie rozwoju zmniejsza się względna objętość jądra. Wzrost aksonów rozpoczyna się w trzecim miesiącu rozwoju płodu. Dendryty rosną później niż akson. Synapsy na dendrytach rozwijają się po urodzeniu.

Wzrost osłonki mielinowej prowadzi do zwiększenia szybkości przewodzenia wzbudzenia wzdłuż włókna nerwowego, co prowadzi do wzrostu pobudliwości neuronu.

Proces mielinizacji najpierw zachodzi w nerwach obwodowych, następnie mielinizacji ulegają włókna rdzenia kręgowego, pnia mózgu, móżdżku, a później wszystkie włókna półkul mózgowych. Włókna nerwu ruchowego już w momencie narodzin pokryte są osłonką mielinową. Zakończenie procesu mielinizacji następuje w wieku trzech lat, chociaż wzrost osłonki mielinowej i osiowego cylindra trwa po 3 latach.

Nerwy. Нерв - это скопление нервных волокон, покрытое сверху соединительно-тканной оболочкой. Нерв, передающий возбуждение из центральной нервной системы к иннервируемому органу (эффектору), называют центробежным, или эфферентным. Нерв, передающий возбуждение в направлении центральной нервной системы, называют центростремительным, или афферентным.

Większość nerwów jest mieszana, zawierają zarówno włókna dośrodkowe, jak i odśrodkowe.

Раздражимость. Раздражимостью называют способность живых систем под влиянием раздражителей переходить из состояния физиологического покоя в состояние активности, т. е. к процессу движения, образования различных химических соединений.

Wyróżnia się bodźce fizyczne (temperatura, ciśnienie, światło, dźwięk), fizykochemiczne (zmiany ciśnienia osmotycznego, aktywna reakcja środowiska, skład elektrolitowy, stan koloidalny) i chemiczne (chemikalia spożywcze, związki chemiczne powstające w organizmie - hormony, produkty przemiany materii substancje itp.).

Naturalnym bodźcem komórek wywołującym ich aktywność są impulsy nerwowe.

Pobudliwość. Клетки нервной ткани, как и клетки мышечной ткани, обладают способностью быстро отвечать на раздражение, поэтому такие клетки получили название возбудимых. Способность клеток отвечать на воздействие внешних и внутренних факторов (раздражителей) называют возбудимостью. Мерой возбудимости является порог раздражения, т. е. та минимальная сила раздражителя, которая вызывает возбуждение.

Pobudzenie może rozprzestrzeniać się z jednej komórki do drugiej i przemieszczać się z jednego miejsca w komórce do drugiego.

Wzbudzenie charakteryzuje się kompleksem zjawisk chemicznych, funkcjonalnych, fizykochemicznych, elektrycznych. Obowiązkowym znakiem pobudzenia jest zmiana stanu elektrycznego powierzchniowej błony komórkowej.

4.3. Właściwości impulsów pobudzających w ośrodkowym układzie nerwowym. Zjawiska bioelektryczne

Główną przyczyną powstawania i rozprzestrzeniania się wzbudzenia jest zmiana ładunku elektrycznego na powierzchni żywej komórki, czyli tzw. zjawiska bioelektryczne.

Po obu stronach powierzchniowej błony komórkowej w spoczynku powstaje różnica potencjałów równa około -60-(-90) mV, a powierzchnia komórki jest naładowana elektropozytywnie w stosunku do cytoplazmy. Ta różnica potencjałów nazywana jest potencjałem spoczynkowym lub potencjałem błonowym. Wartość potencjału błonowego dla komórek różnych tkanek jest różna: im wyższa funkcjonalna specjalizacja komórki, tym większa. Na przykład dla komórek tkanki nerwowej i mięśniowej wynosi -80-(-90) mV, dla tkanki nabłonkowej -18-(-20) mV.

Przyczyną występowania zjawisk bioelektrycznych jest selektywna przepuszczalność błony komórkowej. Wewnątrz komórki w cytoplazmie jest 30-50 razy więcej jonów potasu niż na zewnątrz komórki, 8-10 razy mniej jonów sodu i 50 razy mniej jonów chloru. W spoczynku błona komórkowa jest bardziej przepuszczalna dla jonów potasu niż dla jonów sodu, a jony potasu wychodzą przez pory w błonie na zewnątrz. Migracja dodatnio naładowanych jonów potasu z komórki nadaje ładunek dodatni zewnętrznej powierzchni błony. Tak więc powierzchnia komórki w spoczynku ma ładunek dodatni, podczas gdy wewnętrzna strona membrany jest naładowana ujemnie z powodu jonów chlorkowych, aminokwasów i innych jonów organicznych, które praktycznie nie przenikają przez błonę.

Gdy odcinek włókna nerwowego lub mięśniowego zostanie poddany działaniu środka drażniącego, w tym miejscu dochodzi do wzbudzenia, objawiającego się szybką fluktuacją potencjału błonowego, zwanego potencjałem czynnościowym.

Potencjał czynnościowy występuje z powodu zmiany przepuszczalności jonów membrany. Zwiększa się przepuszczalność membrany dla kationów sodu. Jony sodu dostają się do komórki pod działaniem elektrostatycznych sił osmozy, podczas gdy w spoczynku błona komórkowa była słabo przepuszczalna dla tych jonów. W tym przypadku napływ dodatnio naładowanych jonów sodu z zewnętrznego środowiska komórki do cytoplazmy znacznie przekracza przepływ jonów potasu z komórki na zewnątrz. W rezultacie następuje zmiana potencjału błonowego (spadek różnicy potencjałów błonowych, a także pojawienie się różnicy potencjałów o przeciwnym znaku - fazie depolaryzacji). Wewnętrzna powierzchnia membrany została naładowana dodatnio, a powierzchnia zewnętrzna, z powodu utraty dodatnio naładowanych jonów sodu, ujemnie, w tym momencie rejestrowany jest pik potencjału czynnościowego. Potencjał czynnościowy występuje, gdy depolaryzacja błony osiąga krytyczny (progowy) poziom.

Wzrost przepuszczalności membrany dla jonów sodu trwa krótko. Następnie w komórce zachodzą procesy regeneracji, prowadzące do zmniejszenia przepuszczalności błony dla jonów sodu i wzrostu dla jonów potasu. Ponieważ jony potasu są również naładowane dodatnio, ich wyjście z komórki przywraca pierwotne stosunki potencjałów na zewnątrz i wewnątrz komórki (faza repolaryzacji).

Zmiana składu jonowego wewnątrz i na zewnątrz komórki odbywa się na kilka sposobów: aktywny i pasywny transbłonowy transport jonów. Transport bierny zapewniają pory znajdujące się w błonie oraz selektywne (selektywne) kanały dla jonów (sodu, potasu, chloru, wapnia). Kanały te mają system bramkowy i mogą być zamykane lub otwierane. Transport aktywny odbywa się na zasadzie pompy sodowo-potasowej, która działa poprzez zużywanie energii ATP. Jego głównym składnikiem jest błona NA, KATPaza.

Проведение возбуждения. Проведение возбуждения обусловлено тем, что потенциал действия, возникший в одной клетке (или в одном из ее участков), становится раздражителем, вызывающим возбуждение соседних участков.

We włóknach nerwowych miazgi osłonka mielinowa ma opór i zapobiega przepływowi jonów, czyli działa jako izolator elektryczny. We włóknach mielinowych pobudzenie występuje tylko w obszarach nieobjętych osłonką mielinową, tzw. węzłach Ranviera. Pobudzenie we włóknach miazgi rozprzestrzenia się spazmatycznie od jednego przejęcia Ranviera do drugiego. Wydaje się, że „przeskakuje” po odcinkach włókna pokrytych mieliną, w wyniku czego taki mechanizm rozprzestrzeniania się wzbudzenia nazywany jest saltatoryjnym (z wł. salto – skok). Tłumaczy to dużą prędkość przewodzenia wzbudzenia wzdłuż włókien nerwowych miazgi (do 120 m/s).

Wzbudzenie rozprzestrzenia się powoli wzdłuż niemięsistych włókien nerwowych (od 1 do 30 m/s). Wynika to z faktu, że procesy bioelektryczne błony komórkowej zachodzą w każdym odcinku włókna, na całej jego długości.

Istnieje pewna zależność między szybkością przewodzenia wzbudzenia a średnicą włókna nerwowego: im grubsze włókno, tym większa prędkość przewodzenia wzbudzenia.

Передача возбуждения в синапсах. Синапсом (от греч. synapsis - соединение) называется область контакта двух клеточных мембран, обеспечивающих переход возбуждения с нервных окончаний на возбуждаемые структуры. Возбуждение от одной нервной клетки к другой - процесс однонаправленный: импульс передается всегда с аксона одного нейрона на тело клетки и дендриты другого нейрона.

Aksony większości neuronów silnie rozgałęziają się na końcu i tworzą liczne zakończenia na ciałach komórek nerwowych i ich dendrytach, a także na włóknach mięśniowych i komórkach gruczołowych. Liczba synaps na ciele jednego neuronu może osiągnąć 100 lub więcej, a na dendrytach jednego neuronu - kilka tysięcy. Jedno włókno nerwowe może tworzyć ponad 10 XNUMX synaps na wielu komórkach nerwowych.

Synapsa jest złożona. Tworzą go dwie błony - presynaptyczna i postsynaptyczna, między którymi znajduje się szczelina synaptyczna. Presynaptyczna część synapsy znajduje się na zakończeniu nerwu, błona postsynaptyczna znajduje się na ciele lub dendrytach neuronu, do którego przekazywany jest impuls nerwowy. W obszarze presynaptycznym zawsze obserwuje się duże nagromadzenie mitochondriów.

Pobudzenie przez synapsy jest przenoszone chemicznie za pomocą specjalnej substancji - pośrednika lub mediatora, znajdującego się w pęcherzykach synaptycznych znajdujących się w terminalu presynaptycznym. Różne synapsy wytwarzają różne neuroprzekaźniki. Najczęściej jest to acetylocholina, adrenalina lub noradrenalina.

Istnieją również synapsy elektryczne. Wyróżniają się wąskim szczeliną synaptyczną oraz obecnością kanałów poprzecznych przecinających obie błony, czyli istnieje bezpośrednie połączenie między cytoplazmami obu komórek. Kanały są tworzone przez cząsteczki białka każdej z błon połączonych komplementarnie. Schemat transmisji wzbudzenia w takiej synapsie jest podobny do schematu transmisji potencjału czynnościowego w jednorodnym przewodniku nerwowym.

W synapsach chemicznych mechanizm transmisji impulsów jest następujący. Dotarciu impulsu nerwowego do zakończenia presynaptycznego towarzyszy synchroniczne uwalnianie mediatora do szczeliny synaptycznej z pęcherzyków synaptycznych znajdujących się w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Zwykle do zakończenia presynaptycznego dochodzi seria impulsów, ich częstotliwość wzrasta wraz ze wzrostem siły bodźca, prowadząc do zwiększenia uwalniania mediatora do szczeliny synaptycznej. Wymiary szczeliny synaptycznej są bardzo małe, a neuroprzekaźnik szybko docierając do błony postsynaptycznej oddziałuje z jej substancją. W wyniku tej interakcji struktura błony postsynaptycznej zmienia się przejściowo, wzrasta jej przepuszczalność dla jonów sodu, co prowadzi do ruchu jonów i w efekcie do powstania pobudzającego potencjału postsynaptycznego. Kiedy ten potencjał osiągnie określoną wartość, następuje propagujące pobudzenie - potencjał czynnościowy. Po kilku milisekundach neuroprzekaźnik jest niszczony przez specjalne enzymy.

Istnieją również specjalne synapsy hamujące. Uważa się, że w wyspecjalizowanych neuronach hamujących, w zakończeniach nerwowych aksonów, wytwarzany jest specjalny mediator, który ma hamujący wpływ na kolejny neuron. W korze mózgowej takim mediatorem jest kwas gamma-aminomasłowy. Budowa i mechanizm synaps hamujących są podobne do synaps pobudzających, jedynie wynikiem ich działania jest hiperpolaryzacja. Prowadzi to do pojawienia się hamującego potencjału postsynaptycznego, skutkującego inhibicją.

Każda komórka nerwowa ma wiele synaps pobudzających i hamujących, co stwarza warunki do różnych reakcji na przeszłe sygnały.

4.4. Procesy wzbudzania i hamowania w ośrodkowym układzie nerwowym

Pobudzenie i zahamowanie nie są procesami niezależnymi, ale dwoma etapami jednego procesu nerwowego, zawsze przebiegają jeden po drugim.

Jeśli wzbudzenie występuje w pewnej grupie neuronów, to początkowo rozprzestrzenia się na sąsiednie neurony, tj. Naświetlanie wzbudzenia nerwowego. Następnie wzbudzenie koncentruje się w jednym punkcie. Następnie wokół grupy wzbudzonych neuronów pobudliwość maleje i wchodzą one w stan zahamowania, zachodzi proces jednoczesnej ujemnej indukcji.

W neuronach, które zostały wzbudzone, po wzbudzeniu koniecznie zachodzi hamowanie i odwrotnie, po hamowaniu wzbudzenie pojawia się w tych samych neuronach. To jest indukcja sekwencyjna. Jeśli pobudliwość wzrasta wokół grup zahamowanych neuronów i wchodzą one w stan wzbudzenia, jest to równoczesna indukcja dodatnia. W konsekwencji pobudzenie zamienia się w hamowanie i odwrotnie. Oznacza to, że te dwa etapy procesu nerwowego idą ze sobą w parze.

4.5. Budowa i funkcjonowanie rdzenia kręgowego

Rdzeń kręgowy to długi rdzeń (u osoby dorosłej) o długości około 45 cm, u góry przechodzi w rdzeń przedłużony, u dołu (w rejonie I-II kręgów lędźwiowych) rdzeń kręgowy zwęża się i ma kształt stożek, przechodzący w ostatni wątek. W miejscu pochodzenia nerwów do kończyn górnych i dolnych rdzeń kręgowy ma pogrubienie szyjne i lędźwiowe. W centrum rdzenia kręgowego biegnie kanał, który biegnie do mózgu. Rdzeń kręgowy jest podzielony dwoma rowkami (przednim i tylnym) na prawą i lewą połówkę.

Kanał centralny otoczony jest szarą materią, która tworzy rogi przednie i tylne. W okolicy klatki piersiowej, między przednimi i tylnymi rogami, znajdują się rogi boczne. Wokół istoty szarej znajdują się wiązki istoty białej w postaci przedniej, tylnej i bocznej funiculi. Istota szara jest reprezentowana przez skupisko komórek nerwowych, istota biała składa się z włókien nerwowych. W istocie szarej rogów przednich znajdują się ciała neuronów motorycznych (odśrodkowych), których procesy tworzą korzeń przedni. W rogach tylnych znajdują się komórki neuronów pośrednich, które komunikują się między neuronami dośrodkowymi i odśrodkowymi. Tylny korzeń tworzą włókna wrażliwych (dośrodkowych) komórek, których ciała znajdują się w węzłach rdzenia kręgowego (międzykręgowych). Przez tylne korzenie czuciowe pobudzenie jest przekazywane z obwodu do rdzenia kręgowego. Poprzez przednie korzenie ruchowe pobudzenie jest przekazywane z rdzenia kręgowego do mięśni i innych narządów.

Jądra wegetatywne współczulnego układu nerwowego znajdują się w istocie szarej rogów bocznych rdzenia kręgowego.

Większość istoty białej rdzenia kręgowego jest tworzona przez włókna nerwowe ścieżki rdzenia kręgowego. Ścieżki te zapewniają komunikację między różnymi częściami ośrodkowego układu nerwowego i tworzą ścieżki wznoszące się i zstępujące do przekazywania impulsów.

Rdzeń kręgowy składa się z 31-33 segmentów: 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych i 1-3 kości ogonowej. Z każdego segmentu wyłaniają się korzenie przednie i tylne. Oba korzenie łączą się, gdy wychodzą z mózgu i tworzą nerw rdzeniowy. 31 par nerwów rdzeniowych opuszcza rdzeń kręgowy. Nerwy rdzeniowe są mieszane, tworzą je włókna dośrodkowe i odśrodkowe. Rdzeń kręgowy pokryty jest trzema błonami: oponą twardą, pajęczynówką i naczyniową.

Развитие спинного мозга. Развитие спинного мозга начинается раньше, чем развитие других отделов нервной системы. У эмбриона спинной мозг уже достигает значительных размеров, в то время как головной мозг находится на стадии мозговых пузырей.

We wczesnych stadiach rozwoju płodu rdzeń kręgowy wypełnia całą jamę kanału kręgowego, ale potem kręgosłup wyprzedza wzrost rdzenia kręgowego i do czasu narodzin kończy się na poziomie trzeciego kręgu lędźwiowego.

Długość rdzenia kręgowego u noworodków wynosi 14-16 cm, a jego długość podwaja się w wieku 10 lat. Rdzeń kręgowy rośnie powoli na grubość. Na poprzecznym odcinku rdzenia kręgowego małych dzieci wyraźnie zaznacza się przewaga rogów przednich nad tylnymi. W latach szkolnych dzieci doświadczają wzrostu wielkości komórek nerwowych w rdzeniu kręgowym.

Funkcje rdzenia kręgowego. Спинной мозг участвует в осуществлении сложных двигательных реакций организма. В этом заключается рефлекторная функция спинного мозга.

W istocie szarej rdzenia kręgowego ścieżki odruchowe wielu reakcji motorycznych są zamknięte, na przykład odruch kolanowy (podczas stukania w ścięgno mięśnia czworogłowego uda w okolicy kolana dolna noga jest wyprostowana w stawie kolanowym) . Ścieżka tego odruchu przechodzi przez odcinki lędźwiowe II-IV rdzenia kręgowego. U dzieci w pierwszych dniach życia szarpnięcie kolanem powstaje bardzo łatwo, ale objawia się nie wyprostem podudzia, ale zgięciem. Wynika to z przewagi napięcia mięśni zginaczy nad prostownikami. U zdrowych jednorocznych dzieci odruch występuje zawsze, ale jest mniej wyraźny.

Rdzeń kręgowy unerwia wszystkie mięśnie szkieletowe, z wyjątkiem mięśni głowy, które są unerwione przez nerwy czaszkowe. W rdzeniu kręgowym znajdują się ośrodki odruchowe mięśni tułowia, kończyn i szyi, a także wiele ośrodków autonomicznego układu nerwowego: odruch oddawania moczu i defekacji, odruchowy obrzęk prącia (erekcja) i wytrysk nasienia w mężczyźni (wytrysk).

Проводящая функция спинного мозга. Центростремительные импульсы, поступающие в спинной мозг через задние корешки, передаются по проводящим путям спинного мозга к вышележащим отделам головного мозга. В свою очередь, из вышележащих отделов центральной нервной системы через спинной мозг поступают импульсы, меняющие состояние скелетной мускулатуры и внутренних органов. Деятельность спинного мозга у человека в значительной степени подчинена координирующему влиянию вышележащих отделов центральной нервной системы.

4.6. Struktura i funkcjonowanie mózgu

W strukturze mózgu wyróżnia się trzy duże sekcje: tułów, odcinek podkorowy i korę mózgową. Pień mózgu tworzą rdzeń przedłużony, tyłomózgowie i śródmózgowie. U podstawy mózgu znajduje się 12 par nerwów czaszkowych.

Продолговатый мозг и мост (задний мозг). Продолговатый мозг является продолжением в полости черепа спинного мозга. Длина его - около 28 мм, ширина постепенно увеличивается и в самом широком месте достигает 24 мм. Центральный канал спинного мозга непосредственно переходит в канал продолговатого мозга, значительно расширяясь в нем и превращаясь в четвертый желудочек. В веществе продолговатого мозга имеются отдельные скопления серого вещества, образующие ядра черепных нервов. Белое вещество продолговатого мозга образовано волокнами проводящих путей. Впереди продолговатого мозга в виде поперечного вала расположен варолиев мост.

Korzenie nerwów czaszkowych odchodzą od rdzenia przedłużonego: XII - podjęzykowy, XI - nerw dodatkowy, X - nerw błędny, IX - nerw językowo-gardłowy. Pomiędzy rdzeniem przedłużonym a mostkiem wyłaniają się korzenie nerwów czaszkowych VII i VIII - twarzowego i słuchowego. Korzenie nerwów VI i V - odprowadzającego i trójdzielnego - wychodzą z mostu.

W tyłomózgowie ścieżki wielu kompleksowo skoordynowanych odruchów motorycznych są zamknięte. Tutaj znajdują się ważne ośrodki regulujące oddychanie, aktywność sercowo-naczyniową, funkcje narządów trawiennych i metabolizm. Jądra rdzenia przedłużonego biorą udział w realizacji takich odruchów, jak oddzielanie soków trawiennych, żucie, ssanie, połykanie, wymioty, kichanie.

U noworodka rdzeń przedłużony wraz z mostkiem waży około 8 g, co stanowi 2% masy mózgu (u osoby dorosłej – 1,6%). Jądra rdzenia przedłużonego zaczynają tworzyć się w okresie rozwoju prenatalnego i są już uformowane w momencie narodzin. Dojrzewanie jąder rdzenia przedłużonego kończy się o 7 lat.

Móżdżek. Позади продолговатого мозга и моста располагается мозжечок. Он имеет два полушария, соединенных червем. Серое вещество мозжечка лежит поверхностно, образуя его кору толщиной 1-2,5 мм. Поверхность мозжечка покрыта большим количеством борозд.

Pod korą móżdżku znajduje się istota biała, wewnątrz której znajdują się cztery jądra istoty szarej. Włókna istoty białej zapewniają komunikację między różnymi częściami móżdżku, a także tworzą dolną, środkową i górną część móżdżku. Szypułki zapewniają połączenia między móżdżkiem a innymi częściami mózgu.

Móżdżek bierze udział w koordynacji złożonych czynności ruchowych, dlatego odbiera impulsy ze wszystkich receptorów, które są podrażnione podczas ruchów ciała. Obecność sprzężenia zwrotnego z móżdżku i kory mózgowej umożliwia mu wpływanie na dowolne ruchy, a duże półkule poprzez móżdżek regulują napięcie mięśni szkieletowych, koordynują ich skurcze. U osoby z zaburzeniami lub utratą funkcji móżdżku zaburzona jest regulacja napięcia mięśniowego: ruchy rąk i nóg stają się ostre, nieskoordynowane; chwiejny chód (przypominający chód pijany); występuje drżenie kończyn i głowy.

U noworodków robak móżdżku jest lepiej rozwinięty niż same półkule. Najintensywniejszy wzrost móżdżku obserwuje się w pierwszym roku życia. Następnie tempo jej rozwoju spada, a w wieku 15 lat osiąga takie same rozmiary jak u osoby dorosłej.

Средний мозг. Средний мозг состоит из ножек большого мозга и четверохолмия. Полость среднего мозга представлена узким каналом - водопроводом мозга, который снизу сообщается с четвертым желудочком, а сверху - с третьим. В стенке мозгового водопровода находятся ядра III и IV черепных нервов - глазодвигательного и блокового. Через средний мозг проходят все восходящие пути к коре больших полушарий и мозжечку и нисходящие, несущие импульсы к продолговатому и спинному мозгу.

W śródmózgowiu znajdują się nagromadzenia istoty szarej w postaci jąder czworogłowych, jąder nerwu okoruchowego i bloczkowego, jądra czerwonego i istoty czarnej. Przednie guzki czworokąta są głównymi ośrodkami wzrokowymi, a tylne guzki są głównymi ośrodkami słuchowymi. Za ich pomocą przeprowadzane są odruchy orientujące na światło i dźwięk (ruch gałek ocznych, odwracanie głowy, czujność ucha u zwierząt). Istota czarna zapewnia koordynację złożonych czynności połykania i żucia, reguluje delikatne ruchy palców (ruchy drobne) itp. Czerwone jądro reguluje również napięcie mięśni.

Ретикулярная формация. По всему стволу мозга (от верхнего конца спинного мозга до зрительных бугров и гипоталамуса включительно) располагается образование, состоящее из скоплений нейронов различных формы и типов, которые густо переплетены волокнами, идущими в различных направлениях. Под увеличением это образование напоминает сеть, поэтому оно получило название сетчатой, или ретикулярной, формации. В ретикулярной формации ствола мозга человека описано 48 отдельных ядер и клеточных групп.

W przypadku podrażnienia struktur tworu siatkowatego nie obserwuje się widocznej reakcji, zmienia się natomiast pobudliwość różnych części ośrodkowego układu nerwowego. Zarówno wznosząca się, jak i zstępująca droga odśrodkowa przechodzą przez formację siatkowatą. Tutaj oddziałują i regulują pobudliwość wszystkich części ośrodkowego układu nerwowego.

Wzdłuż ścieżek wstępujących formacja siatkowata działa aktywująco na korę mózgową i utrzymuje w niej stan czuwania. Aksony neuronów siatkowatych pnia mózgu docierają do kory mózgowej, tworząc w ten sposób wstępujący siatkowaty układ aktywujący. Co więcej, niektóre z tych włókien w drodze do kory są przerwane we wzgórzu, podczas gdy inne trafiają prosto do kory. Z kolei formacja siatkowata pnia mózgu odbiera włókna i impulsy pochodzące z kory mózgowej i regulujące aktywność samej formacji siatkowatej. Jest również bardzo wrażliwy na substancje fizjologicznie czynne, takie jak adrenalina i acetylocholina.

Промежуточный мозг. Вместе с конечным мозгом, образованным корой и подкорковыми узлами, промежуточный мозг (зрительные бугры и подбугорная область) входит в состав переднего отдела мозга. Промежуточный мозг состоит из четырех частей, которые окружают полость третьего желудочка, - эпиталамуса, дорсального таламуса, вентрального таламуса и гипоталамуса.

Główną częścią międzymózgowia jest wzgórze (wzgórze). Jest to duża sparowana formacja jajowatej istoty szarej. Szara materia wzgórza jest podzielona na trzy obszary cienkimi białymi warstwami: przednią, środkową i boczną. Każdy region jest skupiskiem jąder. W zależności od charakterystyki ich wpływu na aktywność komórek kory mózgowej jądra zwykle dzieli się na dwie grupy: specyficzną i niespecyficzną (lub rozproszoną).

Specyficzne jądra wzgórza dzięki swoim włóknom docierają do kory mózgowej, gdzie tworzą ograniczoną liczbę połączeń synaptycznych. Kiedy są podrażnione pojedynczymi wyładowaniami elektrycznymi, odpowiedź szybko pojawia się w odpowiednich ograniczonych obszarach kory, okres utajony wynosi tylko 1-6 ms.

Impulsy z niespecyficznych jąder wzgórza docierają jednocześnie do różnych części kory mózgowej. Gdy niespecyficzne jądra są podrażnione, odpowiedź pojawia się po 10-50 ms z prawie całej powierzchni kory, rozproszona; jednocześnie potencjały w komórkach kory mają duży okres utajony i zmieniają się falowo. To jest reakcja na zaręczyny.

Impulsy dośrodkowe ze wszystkich receptorów ciała (wzrokowe, słuchowe, bodźce z receptorów skóry, twarzy, tułowia, kończyn, z proprioreceptorów, receptorów smaku, receptorów narządów wewnętrznych (visceroreceptors)), z wyjątkiem tych, które pochodzą z receptorów węchowych, najpierw wchodzą do jąder wzgórza , a następnie do kory mózgowej, gdzie są przetwarzane i otrzymują emocjonalne zabarwienie. Przychodzą tu również impulsy z móżdżku, które następnie trafiają do strefy ruchowej kory mózgowej.

W przypadku zajęcia guzków wzrokowych zaburzona jest manifestacja emocji, zmienia się charakter doznań: często lekkie dotknięcia skóry, dźwięk lub światło powodują napady silnego bólu u pacjentów lub wręcz przeciwnie, nie odczuwa się nawet silnego podrażnienia bólowego . Dlatego wzgórze jest uważane za najwyższy ośrodek wrażliwości na ból, jednak kora mózgowa również uczestniczy w tworzeniu odczuć bólowych.

Podwzgórze przylega do guzka wzrokowego od dołu, oddzielone od niego odpowiednią bruzdą. Jego przednią granicą jest skrzyżowanie wzrokowe. Podwzgórze składa się z 32 par jąder, które są połączone w trzy grupy: przednią, środkową i tylną. Za pomocą włókien nerwowych podwzgórze komunikuje się z formacją siatkową pnia mózgu, przysadką mózgową i wzgórzem.

Podwzgórze jest głównym podkorowym ośrodkiem regulacji autonomicznych funkcji organizmu, oddziałuje zarówno poprzez układ nerwowy, jak i gruczoły dokrewne. W komórkach jąder przedniej grupy podwzgórza powstaje neurosekret, który jest transportowany szlakiem podwzgórzowo-przysadkowym do przysadki mózgowej. Podwzgórze i przysadka często łączą się w układ podwzgórzowo-przysadkowy.

Istnieje związek między podwzgórzem a nadnerczami: wzbudzenie podwzgórza powoduje wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny. W ten sposób podwzgórze reguluje aktywność gruczołów dokrewnych. Podwzgórze bierze również udział w regulacji układu sercowo-naczyniowego i pokarmowego.

Szary pagórek (jedno z dużych jąder podwzgórza) bierze udział w regulacji funkcji metabolicznych i wielu gruczołów układu hormonalnego. Zniszczenie szarego guzka powoduje zanik gonad, a jego długotrwałe podrażnienie może prowadzić do wczesnego dojrzewania, pojawienia się owrzodzeń skóry, wrzodów żołądka i dwunastnicy.

Podwzgórze bierze udział w regulacji temperatury ciała, metabolizmie wody, metabolizmie węglowodanów. U pacjentów z dysfunkcją podwzgórza cykl menstruacyjny jest bardzo często zaburzony, obserwuje się osłabienie seksualne itp. Jądra podwzgórza biorą udział w wielu złożonych reakcjach behawioralnych (seksualne, żywieniowe, agresywno-obronne). Podwzgórze reguluje sen i czuwanie.

Większość jąder wizualnych pagórków jest dobrze rozwinięta w momencie narodzin. Po urodzeniu następuje tylko wzrost objętości guzków wzrokowych z powodu wzrostu komórek nerwowych i rozwoju włókien nerwowych. Proces ten trwa do 13-15 lat.

U noworodków różnicowanie jąder regionu podwzgórza nie jest zakończone i następuje ostateczny rozwój w okresie dojrzewania.

Zwoje podstawy. Внутри больших полушарий, между промежуточным мозгом и лобными долями, располагаются скопления серого вещества - так называемые базальные, или подкорковые, ганглии. Это три парных образования: хвостатое ядро, скорлупа, бледный шар.

Jądro ogoniaste i skorupa mają podobną strukturę komórkową i rozwój embrionalny. Są one połączone w jedną strukturę - prążkowie. Filogenetycznie ta nowa formacja pojawia się po raz pierwszy u gadów.

Blada kula jest bardziej starożytną formacją, można ją znaleźć już w rybach kostnych. Reguluje złożone czynności ruchowe, takie jak ruchy rąk podczas chodzenia, skurcze mięśni mimicznych. U osoby z naruszeniem funkcji bladej kuli twarz staje się podobna do maski, chód jest spowolniony, pozbawiony przyjaznych ruchów rąk, wszystkie ruchy są trudne.

Zwoje podstawy są połączone drogami dośrodkowymi z korą mózgową, móżdżkiem i wzgórzem. Przy uszkodzeniach prążkowia osoba ma ciągłe ruchy kończyn i pląsawicy (silne, bez kolejności i sekwencji ruchów, obejmujące prawie całą muskulaturę). Jądra podkorowe są związane z wegetatywnymi funkcjami organizmu: przy ich udziale przeprowadzane są najbardziej złożone odruchy pokarmowe, seksualne i inne.

Duże półkule mózgu. Полушария головного мозга состоят из подкорковых ганглиев и мозгового плаща, окружающих боковые желудочки. У взрослого человека масса больших полушарий составляет около 80 % массы головного мозга. Правое и левое полушария разделены глубокой продольной бороздой. В глубине этой борозды находится мозолистое тело, образованное нервными волокнами. Мозолистое тело соединяет левое и правое полушария.

Płaszcz mózgu jest reprezentowany przez korę mózgową, istotę szarą półkul mózgowych, którą tworzą komórki nerwowe z procesami wychodzącymi z nich i komórki neurogleju. Komórki glejowe pełnią funkcję wspomagającą dla neuronów, uczestniczą w metabolizmie neuronów.

Кора больших полушарий головного мозга является высшим, филогенетически наиболее молодым образованием центральной нервной системы. В коре насчитывается от 12 до 18 млрд. нервных клеток. Кора имеет толщину от 1,5 до 3 мм. Общая поверхность полушарий коры у взрослого человека - 1700-2000 кв. см. Значительный прирост площади полушарий идет за счет многочисленных борозд, которые делят всю поверхность его на выпуклые извилины и доли.

Istnieją trzy główne bruzdy: centralna, boczna i ciemieniowo-potyliczna. Dzielą każdą półkulę na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy. Płat czołowy znajduje się przed bruzdą środkową. Płat ciemieniowy jest ograniczony z przodu przez bruzdę środkową, z tyłu przez bruzdę ciemieniowo-potyliczną, poniżej przez bruzdę boczną. Za bruzdą ciemieniowo-potyliczną znajduje się płat potyliczny. Płat skroniowy jest ograniczony u góry głębokim bocznym rowkiem. Nie ma ostrej granicy między płatami skroniowymi i potylicznymi. Z kolei każdy płat mózgu jest podzielony bruzdami na serię zwojów.

Рост и развитие головного мозга. Масса головного мозга новорожденного составляет 340-400 г, что соответствует 1/8-1/9 массы его тела (у взрослого человека масса мозга составляет 1/40 массы тела).

Do czwartego miesiąca rozwoju płodu powierzchnia półkul mózgowych jest gładka - lisencephalic. Jednak w wieku pięciu miesięcy powstaje bruzda boczna, a następnie centralna, ciemieniowo-potyliczna. W momencie narodzin kora mózgowa ma taką samą strukturę jak u osoby dorosłej, ale u dzieci jest znacznie cieńsza. Kształt i wielkość bruzd i zwojów zmienia się znacząco nawet po urodzeniu.

Komórki nerwowe noworodka mają prosty wrzecionowaty kształt z bardzo niewielką liczbą procesów. Mielinizacja włókien nerwowych, układ warstw kory, różnicowanie komórek nerwowych kończy się w większości do 3 lat. Dalszy rozwój mózgu wiąże się ze wzrostem liczby włókien asocjacyjnych i powstawaniem nowych połączeń nerwowych. Masa mózgu w tych latach nieznacznie wzrasta.

Структурно-функциональная организация коры головного мозга. Нервные клетки и волокна, образующие кору, расположены в семь слоев. В разных слоях коры нервные клетки отличаются формой, величиной и характером расположения.

I warstwa - molekularna. W tej warstwie jest niewiele komórek nerwowych, są one bardzo małe. Warstwę tworzy głównie splot włókien nerwowych.

II warstwa - zewnętrzna ziarnista. Składa się z małych komórek nerwowych, podobnych do ziaren, oraz komórek w postaci bardzo małych piramid. Ta warstwa jest uboga we włókna mieliny.

III warstwa - piramidalna. Tworzą średnie i duże komórki piramidalne. Ta warstwa jest grubsza niż dwie pierwsze.

Warstwa IV - ziarnista wewnętrzna. Składa się, podobnie jak warstwa II, z małych ziarnistych komórek o różnych kształtach. W niektórych obszarach kory (na przykład w obszarze motorycznym) ta warstwa może być nieobecna.

Warstwa V - zwojowa. Składa się z dużych komórek piramidalnych. W obszarze motorycznym kory komórki piramidalne osiągają największy rozmiar.

Warstwa VI jest polimorficzna. Tutaj komórki mają kształt trójkąta i wrzeciona. Ta warstwa sąsiaduje z istotą białą mózgu.

Warstwę VII wyróżnia się tylko w niektórych obszarach kory. Składa się z neuronów w kształcie wrzeciona. Ta warstwa jest znacznie uboższa w komórki i bogatsza we włókna.

W procesie działania powstają zarówno trwałe, jak i tymczasowe połączenia między komórkami nerwowymi wszystkich warstw kory.

Zgodnie ze specyfiką składu i struktury komórkowej, kora mózgowa jest podzielona na kilka sekcji - tak zwane pola.

Белое вещество полушарий мозга. Белое вещество больших полушарий располагается под корой, выше мозолистого тела. В составе белого вещества различают ассоциативные, комиссуральные и проекционные волокна.

Włókna asocjacyjne łączą oddzielne części tej samej półkuli. Krótkie włókna asocjacyjne łączą oddzielne zwoje i bliskie pola, długie - zwoje różnych płatów w obrębie jednej półkuli.

Włókna spoidłowe łączą symetryczne części obu półkul i prawie wszystkie przechodzą przez ciało modzelowate.

Włókna projekcyjne wychodzą poza półkule jako część ścieżek zstępujących i wstępujących, wzdłuż których odbywa się dwukierunkowe połączenie kory z leżącymi poniżej częściami ośrodkowego układu nerwowego.

4.7. Funkcje autonomicznego układu nerwowego

Z rdzenia kręgowego i innych części ośrodkowego układu nerwowego wyłaniają się dwa rodzaje włókien nerwowych odśrodkowych:

1) włókna ruchowe neuronów rogów przednich rdzenia kręgowego, sięgające wzdłuż nerwów obwodowych bezpośrednio do mięśni szkieletowych;

2) włókna wegetatywne neuronów rogów bocznych rdzenia kręgowego, docierające tylko do węzłów obwodowych lub zwojów autonomicznego układu nerwowego. Ponadto impulsy odśrodkowe autonomicznego układu nerwowego docierają do narządu z neuronów znajdujących się w węzłach. Włókna nerwowe znajdujące się przed węzłami nazywane są pre-węzłowymi, po węzłach - post-węzłowymi. W przeciwieństwie do motorycznego szlaku odśrodkowego autonomiczny szlak odśrodkowy może zostać przerwany w więcej niż jednym z węzłów.

Autonomiczny układ nerwowy dzieli się na współczulny i przywspółczulny. Istnieją trzy główne ogniska lokalizacji przywspółczulnego układu nerwowego:

1) w rdzeniu kręgowym. Znajduje się w bocznych rogach 2-4 segmentów sakralnych;

2) w rdzeniu przedłużonym. Wychodzą z niego włókna przywspółczulne par VII, IX, X i XII nerwów czaszkowych;

3) w śródmózgowiu. Wychodzą z niego włókna przywspółczulne III pary nerwów czaszkowych.

Włókna przywspółczulne są przerwane w węzłach znajdujących się na narządzie lub w jego wnętrzu, na przykład w węzłach serca.

Współczulny układ nerwowy zaczyna się w rogach bocznych od 1 do 2 odcinka piersiowego do 3 do 4 odcinka lędźwiowego. Włókna współczulne są przerwane w węzłach przykręgowych granicznego pnia współczulnego oraz w węzłach przedkręgowych położonych w pewnej odległości od kręgosłupa, na przykład w węzłach splotu słonecznego, krezce górnej i dolnej.

Istnieją trzy typy neuronów Dogela w węzłach autonomicznego układu nerwowego:

a) neurony z krótkimi, silnie rozgałęzionymi dendrytami i cienkim, niemięsistym neurytem. Na tym głównym typie neuronów, obecnym we wszystkich dużych węzłach, włókna przedwęzłowe kończą się, a ich neuryty są zawęzłowe. Te neurony pełnią funkcję motoryczną, efektorową;

b) neurony z 2-4 lub więcej długimi, lekko rozgałęzionymi lub nierozgałęzionymi procesami wychodzącymi poza węzeł. Włókna przedwęzłowe nie kończą się na tych neuronach. Znajdują się w sercu, jelitach i innych narządach wewnętrznych i są wrażliwe. Poprzez te neurony przeprowadzane są lokalne, obwodowe odruchy;

c) neurony, które mają dendryty, które nie wychodzą poza węzeł, oraz neuryty, które przechodzą do innych węzłów. Pełnią funkcję asocjacyjną lub są rodzajem neuronów pierwszego typu.

Функции вегетативной нервной системы. Вегетативные волокна отличаются от двигательных волокон поперечно-полосатых мышц значительно более низкой возбудимостью, большим скрытым периодом раздражения и более продолжительной рефрактерностью, меньшей скоростью проведения возбуждения (10-15 м/с в предузловых и 1-2 м/с в послеузловых волокнах).

Głównymi substancjami pobudzającymi współczulny układ nerwowy są adrenalina i noradrenalina (sympatyna), przywspółczulnym układem nerwowym jest acetylocholina. Acetylocholina, epinefryna i noradrenalina mogą powodować nie tylko pobudzenie, ale także hamowanie: reakcja zależy od dawki i początkowego metabolizmu w unerwionym narządzie. Substancje te są syntetyzowane w ciałach neuronów oraz w zakończeniach synaptycznych włókien w unerwionych narządach. Adrenalina i norepinefryna powstają w ciałach neuronów oraz w hamujących synapsach przedwęzłowych włókien współczulnych, norepinefryna - w zakończeniach wszystkich zawęzłowych włókien współczulnych, z wyjątkiem gruczołów potowych. Acetylocholina jest wytwarzana w synapsach wszystkich pobudzających przedguzkowych włókien współczulnych i przywspółczulnych. Zakończenia włókien autonomicznych, w których powstaje adrenalina i norepinefryna, nazywane są adrenergicznymi, a te, w których powstaje acetylocholina, nazywane są cholinergicznymi.

Вегетативная иннервация органов. Существует мнение, что все органы иннервируются симпатическими и парасимпатическими нервами, действующими по принципу антагонистов, однако это представление неверно. Органы чувств, нервная система, поперечно-полосатые мышцы, потовые железы, гладкая мускулатура мигательных перепонок, мышц, расширяющих зрачок, большей части кровеносных сосудов, мочеточников и селезенки, надпочечники, гипофиз иннервируются только симпатическими нервными волокнами. Некоторые органы, например цилиарные мышцы глаза, мышцы, суживающие зрачок, иннервируются только парасимпатическими волокнами. Средний отдел кишечника не имеет парасимпатических волокон. Некоторые органы иннервируются преимущественно симпатическими волокнами (матка), а другие - парасимпатическими (влагалище).

Autonomiczny układ nerwowy spełnia dwie funkcje:

a) efektor - powoduje czynność niepracującego narządu lub zwiększa czynność narządu pracującego i spowalnia lub zmniejsza czynność narządu pracującego;

b) troficzny - zwiększa lub zmniejsza metabolizm w narządzie i całym ciele.

Włókna współczulne różnią się od włókien przywspółczulnych mniejszą pobudliwością, dłuższym okresem utajonego podrażnienia i dłuższym czasem trwania następstw. Z kolei włókna przywspółczulne mają niższy próg podrażnienia; zaczynają funkcjonować natychmiast po podrażnieniu i przestają działać nawet podczas podrażnienia (co tłumaczy się szybkim niszczeniem acetylocholiny). Nawet w narządach, które otrzymują podwójne unerwienie, nie ma antagonizmu między włóknami współczulnym i przywspółczulnym, ale interakcja.

4.8. Gruczoły dokrewne. Ich związek i funkcje

Gruczoły dokrewne (endokrynne) nie posiadają przewodów wydalniczych i wydzielają bezpośrednio do środowiska wewnętrznego – krwi, limfy, tkanek i płynu mózgowo-rdzeniowego. Cecha ta odróżnia je od gruczołów wydzielniczych zewnętrznych (trawiennych) i wydalniczych (nerki i gruczoły potowe), które wydzielają wytworzone przez nie produkty do środowiska zewnętrznego.

Hormony. Эндокринные железы продуцируют различные химические вещества - так называемые гормоны. Гормоны действуют на обмен веществ в ничтожно малых количествах, они служат катализаторами, осуществляя свое воздействие через кровь и нервную систему. Гормоны оказывают огромное влияние на умственное и физическое развитие, рост, изменение строения организма и его функции, определяют половые различия.

Hormony charakteryzują się specyficznością działania: działają selektywnie tylko na określoną funkcję (lub funkcje). Wpływ hormonów na metabolizm odbywa się głównie poprzez zmiany aktywności niektórych enzymów, a hormony wpływają bezpośrednio na ich syntezę lub syntezę innych substancji biorących udział w danym procesie enzymatycznym. Działanie hormonu zależy od dawki i może być hamowane przez różne związki (czasami nazywane antyhormonami).

Ustalono, że hormony aktywnie wpływają na kształtowanie się organizmu już we wczesnych stadiach rozwoju wewnątrzmacicznego. Na przykład w zarodku działają tarczyca, gruczoły płciowe i hormony gonadotropowe przysadki mózgowej. Istnieją związane z wiekiem cechy funkcjonowania i budowy gruczołów dokrewnych. Tak więc niektóre gruczoły dokrewne działają szczególnie intensywnie w dzieciństwie, inne - w wieku dorosłym.

Tarczyca. Состоит щитовидная железа из перешейка и двух боковых долей, расположена на шее впереди и по бокам трахеи. Вес щитовидной железы составляет: у новорожденного - 1,5-2,0 г, к 3 годам - 5,0 г, к 5 годам - 5,5 г, к 5-8 годам - 9,5 г, к 11-12 годам (к началу полового созревания) - 10,0-18,0 г, к 13-15 годам - 22-35 г, у взрослого - 25-40 г. К старости вес железы падает, причем у мужчин больше, чем у женщин.

Tarczyca jest bogato ukrwiona: objętość krwi przechodzącej przez nią u osoby dorosłej wynosi 5-6 metrów sześciennych. dm krwi na godzinę. Gruczoł wydziela dwa hormony - tyroksynę lub tetrajodotyroninę (T4) i trijodotyroninę (T3). Tyroksyna jest syntetyzowana z aminokwasu tyrozyny i jodu. U osoby dorosłej organizm zawiera 25 mg jodu, z czego 15 mg znajduje się w tarczycy. Oba hormony (T3 i T4) powstają w tarczycy jednocześnie iw sposób ciągły w wyniku proteolitycznego rozszczepienia tyreoglobuliny. T3 jest syntetyzowany 5-7 razy mniej niż T4, zawiera mniej jodu, ale jego aktywność jest 10 razy większa niż aktywność tyroksyny. W tkankach T4 przekształca się w T3. T3 jest wydalany z organizmu szybciej niż tyroksyna.

Oba hormony zwiększają wchłanianie tlenu i procesy oksydacyjne, zwiększają wytwarzanie ciepła, hamują tworzenie glikogenu, zwiększając jego rozkład w wątrobie. Wpływ hormonów na metabolizm białek związany jest z wiekiem. U dorosłych i dzieci hormony tarczycy mają odwrotny skutek: u dorosłych przy nadmiarze hormonu następuje wzrost rozpadu białek i dochodzi do wychudzenia, u dzieci wzrasta synteza białek oraz przyspiesza wzrost i tworzenie się organizmu. Oba hormony zwiększają syntezę i rozkład cholesterolu z przewagą rozpadu. Sztuczny wzrost zawartości hormonów tarczycy zwiększa podstawowy metabolizm i zwiększa aktywność enzymów proteolitycznych. Zaprzestanie ich wejścia do krwi gwałtownie zmniejsza podstawowy metabolizm. Hormony tarczycy wzmacniają odporność.

Dysfunkcja tarczycy prowadzi do ciężkich chorób i patologii rozwojowych. Przy nadczynności tarczycy pojawiają się objawy choroby Gravesa-Basedowa. W 80% przypadków rozwija się po urazie psychicznym; występuje w każdym wieku, ale częściej od 20 do 40 lat, au kobiet 5-10 razy częściej niż u mężczyzn. W przypadku niedoczynności tarczycy obserwuje się chorobę, taką jak obrzęk śluzowaty. U dzieci obrzęk śluzowaty jest wynikiem wrodzonego braku tarczycy (aplazja) lub jej zaniku z niedoczynnością lub brakiem wydzielania (hipoplazja). W przypadku obrzęku śluzowatego często występują przypadki oligofrenii (spowodowane naruszeniem tworzenia tyroksyny z powodu opóźnienia konwersji aminokwasu fenyloalaniny do tyrozyny). Możliwe jest również rozwinięcie kretynizmu spowodowanego rozrostem podtrzymującej tkanki łącznej gruczołu ze względu na komórki tworzące sekret. Zjawisko to często ma lokalizację geograficzną, dlatego nazywane jest wole endemicznym. Przyczyną występowania wola endemicznego jest brak jodu w pożywieniu, głównie roślinnym, a także w wodzie pitnej.

Tarczyca jest unerwiona przez współczulne włókna nerwowe.

Околощитовидные (паращитовидные) железы. У человека четыре околощитовидных железы. Их общий вес составляет 0,13-0,25 г. Они расположены на задней поверхности щитовидной железы, зачастую даже в ее ткани. В околощитовидных железах различают два вида клеток: главные и оксифильные. Оксифильные клетки появляются с 7-8 лет, к 10-12 годам их становится больше. С возрастом наблюдается увеличение количества клеток жировой и опорной ткани, которая к 19-20 годам начинает вытеснять железистые клетки.

Gruczoły przytarczyczne wytwarzają hormon przytarczyc (parathormon, parathormon), który jest substancją białkową (albumozy). Hormon uwalniany jest w sposób ciągły i reguluje rozwój kośćca oraz odkładanie się wapnia w kościach. Jego mechanizm regulacyjny opiera się na regulacji funkcji osteoklastów absorbujących kości. Aktywna praca osteoklastów prowadzi do uwolnienia wapnia z kości, co zapewnia stałą zawartość wapnia we krwi na poziomie 5-11 mg%. Hormon przytarczyc utrzymuje również na pewnym poziomie zawartość enzymu fosfatazy zaangażowanego w odkładanie się fosforanu wapnia w kościach. Wydzielanie przytarczyc jest regulowane przez zawartość wapnia we krwi: im mniej, tym wyższa sekrecja gruczołu.

Gruczoły przytarczyczne wytwarzają również inny hormon, kalcytoninę, który zmniejsza ilość wapnia we krwi, jego wydzielanie wzrasta wraz ze wzrostem ilości wapnia we krwi.

Zanik przytarczyc powoduje tężyczkę (choroba konwulsyjna), która pojawia się w wyniku znacznego wzrostu pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego spowodowanego spadkiem zawartości wapnia we krwi. W przypadku tężyczki obserwuje się konwulsyjne skurcze mięśni krtani, porażenie mięśni oddechowych i zatrzymanie akcji serca. Przewlekłej niedoczynności przytarczyc towarzyszy zwiększona pobudliwość układu nerwowego, słabe skurcze mięśni, zaburzenia trawienia, kostnienie zębów i wypadanie włosów. Nadmierne pobudzenie układu nerwowego zamienia się w zahamowanie. Występują zjawiska zatrucia produktami metabolizmu białek (guanidyna). Przy przewlekłej nadczynności gruczołów zmniejsza się zawartość wapnia w kościach, ulegają one zniszczeniu i stają się kruche; czynność serca i trawienie są zaburzone, siła układu mięśniowego spada, pojawia się apatia, aw ciężkich przypadkach śmierć.

Gruczoły przytarczyczne są unerwione przez gałęzie nerwu wstecznego i krtaniowego oraz współczulne włókna nerwowe.

Зобная (вилочковая) железа. Вилочковая железа расположена в грудной полости за грудиной, состоит из правой и левой неодинаковых долей, объединенных соединительной тканью. Каждая долька вилочковой железы состоит из коркового и мозгового слоев, основой которых является ретикулярная соединительная ткань. В корковом слое много лимфоцитов малого размера, в мозговом слое лимфоцитов относительно меньше.

Wraz z wiekiem wielkość i struktura gruczołu znacznie się zmieniają: do 1 roku jego masa wynosi 13 g; od 1 roku do 5 lat -23 g; od 6 do 10 lat - 26 g; od 11 do 15 lat - 37,5 g; od 16 do 20 lat - 25,5 g; od 21 do 25 lat - 24,75 g; od 26 do 35 lat - 20 g; od 36 do 45 lat - 16 g; od 46 do 55 lat - 12,85 g; od 66 do 75 lat - 6 g. Największa bezwzględna waga gruczołu u nastolatków, potem zaczyna spadać. Najwyższa względna masa ciała (na kg masy ciała) u noworodków wynosi 4,2%, po czym zaczyna się zmniejszać: w wieku 6-10 lat - do 1,2%, w wieku 11-15 lat - do 0,9%, w wieku 16- 20 lat - do 0,5%. Z wiekiem tkanka gruczołowa jest stopniowo zastępowana tkanką tłuszczową. Zwyrodnienie gruczołu wykrywa się od 9-15 lat.

Grasica pod względem zawartości kwasu askorbinowego zajmuje drugie miejsce po nadnerczach. Dodatkowo zawiera dużo witamin B2, D oraz cynku.

Hormon wytwarzany przez grasicę nie jest znany, ale uważa się, że reguluje on odporność (uczestniczy w procesie dojrzewania limfocytów), bierze udział w procesie dojrzewania (hamuje rozwój płciowy), wspomaga wzrost ciała i zatrzymuje sole wapnia w kości. Po jego usunięciu gwałtownie wzrasta rozwój gruczołów płciowych: opóźnienie degeneracji grasicy spowalnia rozwój gruczołów płciowych i odwrotnie, po kastracji we wczesnym dzieciństwie nie występują związane z wiekiem zmiany w gruczole . Hormony tarczycy powodują wzrost grasicy w rosnącym organizmie, a hormony nadnerczy powodują jego zmniejszenie. W przypadku usunięcia grasicy, nadnerczy i przerostu tarczycy, a zwiększenie funkcji grasicy powoduje obniżenie funkcji tarczycy.

Grasica jest unerwiona przez współczulne i przywspółczulne włókna nerwowe.

Надпочечные железы (надпочечники). Это парные железы, их две. Обе они охватывают верхние концы каждой почки. Средний вес обоих надпочечников - 10-14 г, причем у мужчин они относительно меньше, чем у женщин. Возрастные изменения относительного веса обоих надпочечников выглядят следующим образом: у новорожденных - 6-8 г, у детей 1-5 лет - 5,6 г; 10 лет - 6,5 г; 11-15 лет - 8,5 г; 16-20 лет - 13 г; 21-30 лет - 13,7 г.

Nadnercza składa się z dwóch warstw: korowej (składa się z tkanki międzynerkowej, pochodzenia mezodermalnego, pojawia się nieco wcześniej w ontogenezie niż mózg) i rdzenia (składa się z tkanki chromafinowej, jest pochodzenia ektodermalnego).

Warstwa korowa nadnerczy noworodka znacznie przekracza rdzeń, u dziecka jednorocznego jest dwukrotnie grubsza od rdzenia. W wieku 9-10 lat obserwuje się zwiększony wzrost obu warstw, ale w wieku 11 lat grubość rdzenia przekracza grubość warstwy korowej. Koniec tworzenia warstwy korowej przypada na 10-12 lat. Grubość rdzenia u osób starszych jest dwukrotnie większa od grubości kory.

Warstwa korowa nadnerczy składa się z czterech stref: górnej (kłębuszkowej); bardzo wąski pośredni; średni (najszerszy, wiązka); dolna siatka.

Duże zmiany w budowie nadnerczy zaczynają się w wieku 20 lat i trwają do 50. roku życia. W tym okresie dochodzi do wzrostu strefy kłębuszkowej i siatkowatej. Po 50 latach obserwuje się proces odwrotny: strefy kłębuszkowe i siatkowate zmniejszają się, aż całkowicie znikną, dzięki czemu zwiększa się strefa pęczkowa.

Funkcje warstw nadnerczy są różne. W warstwie korowej powstaje około 46 kortykosteroidów (podobnych pod względem budowy chemicznej do hormonów płciowych), z których tylko 9 jest aktywnych biologicznie. Ponadto w warstwie korowej powstają męskie i żeńskie hormony płciowe, które biorą udział w rozwoju narządów płciowych u dzieci przed okresem dojrzewania.

W zależności od charakteru działania kortykosteroidy dzielą się na dwa rodzaje.

I. Glikokortykosteroidy (metabolokortykosteroidy). Hormony te wspomagają rozkład węglowodanów, białek i tłuszczów, konwersję białek do węglowodanów i fosforylację, zwiększają wydolność mięśni szkieletowych i zmniejszają ich zmęczenie. Przy braku glikokortykoidów ustają skurcze mięśni (adynamia). Hormony glukokortykoidowe obejmują (w porządku malejącym aktywności biologicznej) kortyzol (hydrokortyzon), kortykosteron, kortyzon, 11-deoksykortyzol, 11-dehydrokortykosteron. Hydrokortyzon i kortyzon we wszystkich grupach wiekowych zwiększają zużycie tlenu przez mięsień sercowy.

Hormony kory nadnerczy, zwłaszcza glikokortykoidy, biorą udział w ochronnych reakcjach organizmu na stresujące wpływy (podrażnienia bólowe, zimno, brak tlenu, duży wysiłek fizyczny itp.). W odpowiedzi na stres zaangażowany jest również hormon adrenokortykotropowy z przysadki mózgowej.

Najwyższy poziom wydzielania glikokortykoidów obserwuje się w okresie dojrzewania, po jego zakończeniu ich wydzielanie stabilizuje się na poziomie zbliżonym do dorosłych.

II. Mineralokortykoidy. Mają niewielki wpływ na metabolizm węglowodanów i wpływają głównie na wymianę soli i wody. Należą do nich (w porządku malejącym aktywności biologicznej) aldosteron, deoksykortykosteron, 18-oksydeoksykortykosteron, 18-oksykortykosteron. Mineralokortykoidy zmieniają metabolizm węglowodanów, przywracają zmęczone mięśnie do zdolności do pracy poprzez przywrócenie prawidłowego stosunku jonów sodu i potasu oraz prawidłowej przepuszczalności komórkowej, zwiększają wchłanianie zwrotne wody w nerkach i podwyższają ciśnienie tętnicze krwi. Niedobór mineralokortykoidów zmniejsza wchłanianie zwrotne sodu w nerkach, co może prowadzić do śmierci.

Ilość mineralokortykoidów regulowana jest ilością sodu i potasu w organizmie. Wydzielanie aldosteronu zwiększa się przy braku jonów sodu i nadmiarze jonów potasu, przeciwnie, jest hamowane przy braku jonów potasu i nadmiarze jonów sodu we krwi. Dzienne wydzielanie aldosteronu wzrasta wraz z wiekiem i osiąga maksimum w wieku 12-15 lat. U dzieci w wieku 1,5-5 lat wydzielanie aldosteronu jest mniejsze, od 5 do 11 lat osiąga poziom dorosłych. Deoksykortykosteron wspomaga wzrost ciała, a kortykosteron hamuje go.

Różne kortykosteroidy są wydzielane w różnych strefach warstwy korowej: glikokortykoidy - w strefie pęczkowej, mineralokortykosteroidy - w strefie kłębuszkowej, hormony płciowe - w strefie siatkowatej. W okresie dojrzewania wydzielanie hormonów kory nadnerczy jest największe.

Niedoczynność kory nadnerczy powoduje brąz, czyli chorobę Addisona. Nadczynność warstwy korowej prowadzi do przedwczesnego tworzenia hormonów płciowych, co objawia się we wczesnym okresie dojrzewania (chłopcy 4-6 lat mają brodę, pojawia się popęd seksualny i rozwijają się genitalia, podobnie jak u dorosłych mężczyzn; dziewczynki mają 2 lata miesiączki). Zmiany mogą wystąpić nie tylko u dzieci, ale także u dorosłych (u kobiet pojawiają się wtórne męskie cechy płciowe, u mężczyzn rosną gruczoły sutkowe i zanik narządów płciowych).

W rdzeniu nadnerczy hormon adrenalina i trochę noradrenaliny są stale syntetyzowane z tyrozyny. Adrenalina wpływa na funkcje wszystkich narządów z wyjątkiem wydzielania gruczołów potowych. Hamuje ruchy żołądka i jelit, zwiększa i przyspiesza pracę serca, zwęża naczynia krwionośne skóry, narządów wewnętrznych i niepracujących mięśni szkieletowych, dramatycznie zwiększa przemianę materii, nasila procesy oksydacyjne i wytwarzanie ciepła, zwiększa rozpad glikogenu w wątrobie i mięśniach. Adrenalina wzmaga sekrecję hormonu adrenokortykotropowego z przysadki mózgowej, co zwiększa przepływ glikokortykosteroidów do krwi, co prowadzi do wzrostu tworzenia glukozy z białek i wzrostu poziomu cukru we krwi. Istnieje odwrotna zależność między stężeniem cukru a wydzielaniem adrenaliny: spadek poziomu cukru we krwi prowadzi do wydzielania adrenaliny. W małych dawkach adrenalina pobudza aktywność umysłową, w dużych hamuje. Adrenalina jest niszczona przez enzym oksydazę monoaminową.

Nadnercza są unerwione przez współczulne włókna nerwowe biegnące w nerwach trzewnych. Podczas pracy mięśniowej i emocji dochodzi do odruchowego pobudzenia współczulnego układu nerwowego, co prowadzi do zwiększenia napływu adrenaliny do krwi. To z kolei zwiększa siłę i wytrzymałość mięśni szkieletowych poprzez wpływ troficzny, wzrost ciśnienia krwi i zwiększenie ukrwienia.

Гипофиз (нижний мозговой придаток). Это главная железа внутренней секреции, влияющая на работу всех эндокринных желез и многие функции организма. Расположен гипофиз в турецком седле, непосредственно под головным мозгом. У взрослых его вес - 0,55-0,65 г, у новорожденных - 0,1-0,15 г, в 10 лет - 0,33, в 20 лет - 0,54 г.

Przysadka składa się z dwóch płatów: przysadki przysadkowej (przedprzysadkowa, większa przednia część gruczołowa) i przysadki przysadkowej (przysadkowej, część tylna). Ponadto wyróżnia się środkowy płat, ale u dorosłych prawie nie występuje i jest bardziej rozwinięty u dzieci. U dorosłych przysadka mózgowa stanowi 75% przysadki mózgowej, udział pośredni 1-2%, a przysadka nerwowa 18-23%. W czasie ciąży przysadka powiększa się.

Oba płaty przysadki mózgowej otrzymują współczulne włókna nerwowe, które regulują jej ukrwienie. Przysadka mózgowa składa się z komórek chromofobowych i chromofilowych, które z kolei dzielą się na kwasolubne i zasadochłonne (liczba tych komórek wzrasta w wieku 14-18 lat). Neuroprzysadka jest tworzona przez komórki neurogleju.

Przysadka mózgowa wytwarza ponad 22 hormony. Prawie wszystkie z nich są syntetyzowane w przysadce mózgowej.

1. Do najważniejszych hormonów przysadki mózgowej należą:

a) hormon wzrostu (hormon somatotropowy) – przyspiesza wzrost przy zachowaniu względnych proporcji ciała. ma specyfikę gatunkową;

b) hormony gonadotropowe - przyspieszają rozwój gruczołów płciowych i zwiększają tworzenie hormonów płciowych;

c) hormon laktotropowy lub prolaktyna - pobudza wydzielanie mleka;

d) hormon stymulujący tarczycę – nasila wydzielanie hormonów tarczycy;

e) hormon stymulujący przytarczyce - powoduje wzrost funkcji przytarczyc i zwiększa zawartość wapnia we krwi;

f) hormon adrenokortykotropowy (ACTH) – zwiększa wydzielanie glikokortykoidów;

g) hormon pankreotropowy - wpływa na rozwój i funkcję wewnątrzwydzielniczej części trzustki;

h) hormony metabolizmu białek, tłuszczów i węglowodanów itp. - regulują odpowiednie rodzaje metabolizmu.

2. W neurohipofizie powstają hormony:

a) wazopresyna (antydiuretyk) – obkurcza naczynia krwionośne, zwłaszcza macicę, podwyższa ciśnienie krwi, zmniejsza oddawanie moczu;

b) oksytocyna - powoduje skurcz macicy i zwiększa napięcie mięśni jelit, ale nie zmienia światła naczyń krwionośnych i poziomu ciśnienia krwi.

Hormony przysadki wpływają na wyższą aktywność nerwową, zwiększając ją w małych dawkach, a hamując w dużych dawkach.

3. W środkowym płacie przysadki powstaje tylko jeden hormon - intermedin (hormon stymulujący melanocyty), który powoduje ruch pseudopodium komórek czarnej warstwy pigmentowej siatkówki przy silnym oświetleniu.

Nadczynność przedniej części przysadki mózgowej powoduje następujące patologie: jeśli nadczynność występuje przed końcem kostnienia kości długich - gigantyzm (średni wzrost wzrasta do półtora raza); jeśli po zakończeniu kostnienia - akromegalia (nieproporcjonalny wzrost części ciała). Niedoczynność przedniego płata przysadki we wczesnym dzieciństwie powoduje wzrost karłowatości przy prawidłowym rozwoju umysłowym i utrzymaniu względnie prawidłowych proporcji ciała. Hormony płciowe ograniczają działanie hormonu wzrostu.

U dziewcząt tworzenie się układu „obszar podwzgórza – przysadka – kora nadnerczy”, który przystosowuje organizm do stresu, a także mediatorów krwi, następuje później niż u chłopców.

Эпифиз (верхний мозговой придаток). Расположен эпифиз на заднем конце зрительных бугров и на четверохолмии, соединен со зрительными буграми. У взрослого человека эпифиз, или шишковидная железа, весит около 0,1-0,2 г. Развивается до 4 лет, а затем начинает атрофироваться, особенно интенсивно после 7-8 лет.

Szyszynka wpływa depresyjnie na rozwój płciowy u osób niedojrzałych oraz hamuje funkcję gonad u osób dojrzałych płciowo. Wydziela hormon działający na okolice podwzgórza i hamuje powstawanie hormonów gonadotropowych w przysadce mózgowej, co powoduje zahamowanie wewnętrznego wydzielania gruczołów płciowych. Melatonina, hormon szyszynki, w przeciwieństwie do intermedyny, redukuje komórki pigmentowe. Melatonina powstaje z serotoniny.

Gruczoł unerwiony jest przez współczulne włókna nerwowe wychodzące z górnego zwoju szyjnego.

Nasada ma hamujący wpływ na korę nadnerczy. Nadczynność szyszynki zmniejsza objętość nadnerczy. Przerost nadnerczy zmniejsza funkcję szyszynki. Szyszynka wpływa na metabolizm węglowodanów, jej nadczynność powoduje hipoglikemię.

trzustka. Эта железа вместе с половыми железами относится к смешанным железам, являющимся органами как внешней, так и внутренней секреции. В поджелудочной железе гормоны образуются в так называемых островках Лангерганса (208-1760 тыс.). У новорожденных внутрисекреторная ткань железы больше внешнесекреторной. У детей и юношей происходит постепенное увеличение размеров островков.

Wysepki Langerhansa mają okrągły kształt, różnią się budową od tkanki syntezy soku trzustkowego i składają się z dwóch rodzajów komórek: alfa i beta. Komórki alfa są 3,5-4 razy mniejsze niż komórki beta. U noworodków liczba komórek beta jest tylko dwukrotnie wyższa, ale ich liczba wzrasta wraz z wiekiem. Wysepki zawierają również komórki nerwowe oraz liczne przywspółczulne i współczulne włókna nerwowe. Względna liczba wysepek u noworodków jest czterokrotnie większa niż u dorosłych. Ich liczba gwałtownie spada w pierwszym roku życia, od 4-5 roku życia proces redukcji nieco zwalnia, a do 12 roku życia liczba wysepek jest taka sama jak u dorosłych, po 25 latach liczba wysepek stopniowo maleje.

W komórkach alfa wytwarzany jest hormon glukagon, w komórkach beta hormon insulina jest stale wydzielany (około 2 mg dziennie). Insulina ma następujące działanie: obniża poziom cukru we krwi poprzez zwiększenie syntezy glikogenu z glukozy w wątrobie i mięśniach; zwiększa przepuszczalność komórek do glukozy i wchłanianie cukru przez mięśnie; zatrzymuje wodę w tkankach; aktywuje syntezę białek z aminokwasów oraz ogranicza powstawanie węglowodanów z białka i tłuszczu. Pod wpływem insuliny w błonach komórek mięśniowych i neuronów otwierają się kanały umożliwiające swobodny przepływ cukru do wnętrza, co prowadzi do zmniejszenia jego zawartości we krwi. Wzrost poziomu cukru we krwi aktywuje syntezę insuliny i jednocześnie hamuje wydzielanie glukagonu. Glukagon zwiększa poziom cukru we krwi poprzez zwiększenie konwersji glikogenu do glukozy. Zmniejszone wydzielanie glukagonu obniża poziom cukru we krwi. Insulina działa pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego, bogatego w pepsynę i kwas solny oraz wzmaga motorykę żołądka.

Po wprowadzeniu dużej dawki insuliny następuje gwałtowny spadek poziomu cukru we krwi do 45-50 mg%, co prowadzi do wstrząsu hipoglikemicznego (ciężkie drgawki, upośledzona aktywność mózgu, utrata przytomności). Wprowadzenie glukozy natychmiast to zatrzymuje. Trwałe zmniejszenie wydzielania insuliny prowadzi do cukrzycy.

Insulina jest specyficzna dla gatunku. Adrenalina zwiększa wydzielanie insuliny, a wydzielanie insuliny zwiększa wydzielanie adrenaliny. Nerwy błędne zwiększają wydzielanie insuliny, natomiast nerwy współczulne je hamują.

W komórkach nabłonka przewodów wydalniczych trzustki powstaje hormon lipokaina, który zwiększa utlenianie wyższych kwasów tłuszczowych w wątrobie i hamuje jej otyłość.

Hormon trzustkowy wagotonina zwiększa aktywność układu przywspółczulnego, a hormon centropneina pobudza ośrodek oddechowy i wspomaga transport tlenu przez hemoglobinę.

gonady. Как и поджелудочная железа, относятся к смешанным железам. И мужские, и женские половые железы являются парными органами.

O. Męski gruczoł płciowy – jądro (jądro) – ma kształt nieco ściśniętej elipsoidy. U osoby dorosłej jego waga wynosi średnio 20-30 g. U dzieci w wieku 8-10 lat masa jądra wynosi 0,8 g; w wieku 12-14 lat -1,5 g; w wieku 15 - 7 g. Intensywny wzrost jąder trwa do 1 roku i od 10 do 15 lat. Okres dojrzewania dla chłopców: od 15-16 do 19-20 lat, ale możliwe są indywidualne wahania.

Na zewnątrz jądro pokryte jest włóknistą błoną, z której wewnętrznej powierzchni, wzdłuż tylnej krawędzi, zaklinowana jest proliferacja tkanki łącznej. Cienkie poprzeczki tkanki łącznej odbiegają od tej ekspansji, dzieląc gruczoł na 200-300 zrazików. W zrazikach wyróżnia się kanaliki nasienne i pośrednią tkankę łączną. Ściana zwiniętych kanalików składa się z dwóch rodzajów komórek: pierwsza tworzy plemniki, druga bierze udział w odżywianiu rozwijających się plemników. Ponadto w luźnej tkance łącznej łączącej kanaliki znajdują się komórki śródmiąższowe. Plemniki dostają się do najądrza przez kanaliki bezpośrednie i odprowadzające, a stamtąd do nasieniowodu. Powyżej gruczołu krokowego oba nasieniowody przechodzą do nasieniowodów, które wchodzą do tego gruczołu, penetrują go i otwierają się do cewki moczowej. Gruczoł krokowy (prostata) ostatecznie rozwija się około 17 roku życia. Waga prostaty u osoby dorosłej wynosi 17-28 g.

Сперматозоиды - высокодифференцированные клетки длиной 50-60 мкм, которые образуются в начале полового созревания из первичных половых клеток - сперматогоний. В сперматозоиде различают головку, шейку и хвостик. В 1 куб. мм семенной жидкости содержится около 60 тыс. сперматозоидов. Сперма, извергающаяся за один раз, имеет объем до 3 куб. см и содержит около 200 млн. сперматозоидов.

Męskie hormony płciowe - androgeny - powstają w komórkach śródmiąższowych, które nazywane są gruczołem dojrzewania lub dojrzewania. Androgeny obejmują: testosteron, androstandion, androsteron itp. W komórkach śródmiąższowych jądra powstają również żeńskie hormony płciowe, estrogeny. Estrogeny i androgeny są pochodnymi steroidów i mają podobny skład chemiczny. Dehydroandrosteron ma właściwości męskich i żeńskich hormonów płciowych. Testosteron jest sześciokrotnie bardziej aktywny niż dehydroandrosteron.

B. Żeńskie gruczoły płciowe - jajniki - mają różne rozmiary, kształty i wagę. U kobiety, która osiągnęła okres dojrzewania, jajnik wygląda jak pogrubiona elipsoida o wadze 5-8 g. Prawy jajnik jest nieco większy niż lewy. U noworodka masa jajnika wynosi 0,2 g. W wieku 5 lat waga każdego jajnika wynosi 1 g, w wieku 8-10 lat - 1,5 g; w wieku 16 lat - 2 lata.

Jajnik składa się z dwóch warstw: korowej (tworzą się w niej komórki jajowe) i mózgowej (składa się z tkanki łącznej zawierającej naczynia krwionośne i nerwy). Żeńskie komórki jajowe powstają z pierwotnych komórek jajowych - oogonia, które wraz z karmiącymi je komórkami (komórkami pęcherzykowymi) tworzą pierwotne mieszki jajowe.

Pęcherzyk jajowy to mała komórka jajowa otoczona rzędem płaskich komórek pęcherzykowych. U nowonarodzonych dziewczynek jest dużo mieszków jajowych, które prawie przylegają do siebie, u starszych kobiet znikają. U 22-letniej zdrowej dziewczynki liczba pęcherzyków pierwotnych w obu jajnikach może sięgać 400 500 lub więcej. W ciągu życia dojrzewa tylko około 13 pęcherzyków pierwotnych i powstaje w nich komórki jajowe zdolne do zapłodnienia, reszta zanika pęcherzyków. Mieszki mieszkowe osiągają pełny rozwój w okresie dojrzewania, od około 15-XNUMX roku życia, kiedy to niektóre dojrzałe pęcherzyki wydzielają hormon estron.

Okres dojrzewania (pokwitania) trwa u dziewcząt od 13-14 do 18 lat. Podczas dojrzewania następuje wzrost wielkości komórki jajowej, komórki pęcherzykowe intensywnie się namnażają i tworzą kilka warstw. Następnie rosnący pęcherzyk zagłębia się głęboko w warstwę korową, pokryty jest włóknistą błoną tkanki łącznej, wypełnioną płynem i powiększa się, zamieniając w pęcherzyk Graafa. W tym przypadku komórka jajowa wraz z otaczającymi ją komórkami pęcherzykowymi zostaje przesunięta na jedną stronę bańki. Około 12 dni przed miesiączką Graafa pęcherzyk pęka, a komórka jajowa wraz z otaczającymi ją komórkami pęcherzykowymi wchodzi do jamy brzusznej, skąd najpierw wchodzi do lejka jajowodu, a następnie, dzięki ruchom rzęsek. do jajowodu i macicy. Występuje owulacja. Jeśli komórka jajowa zostanie zapłodniona, przyczepia się do ściany macicy i zarodek zaczyna się z niej rozwijać.

Po owulacji ściany pęcherzyka Graafa zapadają się. Na powierzchni jajnika, w miejscu pęcherzyka Graaffa, powstaje tymczasowy gruczoł dokrewny - ciałko żółte. Ciałko żółte wydziela hormon progesteron, który przygotowuje wyściółkę macicy na przyjęcie płodu. W przypadku zapłodnienia ciałko żółte utrzymuje się i rozwija przez całą lub większą część ciąży. Ciałko żółte w czasie ciąży osiąga 2 cm lub więcej i pozostawia po sobie bliznę. Jeśli nie dochodzi do zapłodnienia, ciałko żółte zanika i jest wchłaniane przez fagocyty (okresowe ciałko żółte), po czym następuje nowa owulacja.

Cykl seksualny u kobiet objawia się menstruacją. Pierwsza miesiączka następuje po dojrzewaniu pierwszej komórki jajowej, pęknięciu pęcherzyka Graafa i rozwoju ciałka żółtego. Cykl płciowy trwa średnio 28 dni i dzieli się na cztery okresy:

1) okres rekonwalescencji błony śluzowej macicy przez 7-8 dni lub okres spoczynku;

2) okres wzrostu błony śluzowej macicy i jej wzrostu w ciągu 7-8 dni lub przedowulacja, spowodowany zwiększonym wydzielaniem hormonu folikulotropowego przysadki i estrogenu;

3) okres sekrecyjny - wydzielina bogata w śluz i glikogen w błonie śluzowej macicy, odpowiadająca dojrzewaniu i pęknięciu pęcherzyka Graafa lub okresowi owulacji;

4) okres odrzucenia lub po owulacji, trwający średnio 3-5 dni, podczas którego macica kurczy się tonicznie, jej błona śluzowa jest odrywana na małe kawałki i uwalnia się 50-150 metrów sześciennych. zobacz krew. Ostatni okres występuje tylko w przypadku braku nawożenia.

Estrogeny obejmują: estron (hormon pęcherzykowy), estriol i estradiol. Są produkowane w jajnikach. Tam też wydzielana jest niewielka ilość androgenów. Progesteron jest produkowany w ciałku żółtym i łożysku. W okresie odrzucenia progesteron hamuje wydzielanie hormonu folikulotropowego i innych hormonów gonadotropowych z przysadki mózgowej, co prowadzi do zmniejszenia ilości estrogenów syntetyzowanych w jajniku.

Hormony płciowe mają istotny wpływ na metabolizm, który determinuje ilościową i jakościową charakterystykę metabolizmu organizmów męskich i żeńskich. Androgeny zwiększają syntezę białek w organizmie i mięśniach, co zwiększa ich masę, wspomaga tworzenie kości, a tym samym zwiększa masę ciała oraz zmniejsza syntezę glikogenu w wątrobie. Estrogeny natomiast zwiększają syntezę glikogenu w wątrobie i odkładanie tłuszczu w organizmie.

4.9. Rozwój narządów płciowych dziecka. dojrzewanie

Organizm ludzki osiąga dojrzałość biologiczną w okresie dojrzewania. W tym czasie następuje przebudzenie instynktu seksualnego, ponieważ dzieci nie rodzą się z rozwiniętym odruchem seksualnym. Moment rozpoczęcia dojrzewania i jego intensywność są różne i zależą od wielu czynników: stanu zdrowia, diety, klimatu, warunków życia i społeczno-ekonomicznych. Ważną rolę odgrywają cechy dziedziczne. Na obszarach miejskich dojrzewanie młodzieńcze zwykle następuje wcześniej niż na obszarach wiejskich.

W okresie przejściowym następuje głęboka restrukturyzacja całego organizmu. Aktywacja gruczołów dokrewnych jest aktywowana. Pod wpływem hormonów przysadki przyspiesza wzrost długości ciała, zwiększa się aktywność tarczycy i nadnerczy i rozpoczyna się aktywna aktywność gonad. Wzrasta pobudliwość autonomicznego układu nerwowego. Pod wpływem hormonów płciowych dochodzi do ostatecznego tworzenia narządów płciowych i gruczołów płciowych, a drugorzędne cechy płciowe zaczynają się rozwijać. U dziewcząt kontury ciała są zaokrąglone, zwiększa się odkładanie tłuszczu w tkance podskórnej, gruczoły sutkowe rosną i rozwijają się, kości miednicy są rozmieszczone na szerokość. U chłopców włosy rosną na twarzy i ciele, głos się łamie i gromadzi się płyn nasienny.

Половое созревание девочек. У девочек половое созревание начинается раньше, чем у мальчиков. В 7-8 лет происходит развитие жировой клетчатки по женскому типу (жир откладывается в молочных железах, на бедрах, ягодицах). В 13-15 лет идет быстрый рост тела в длину, появляется растительность на лобке и в подмышечных впадинах; изменения происходят и в половых органах: матка увеличивается в размерах, в яичниках созревают фолликулы, начинается менструация. В 16-17 лет заканчивается формирование скелета по женскому типу. В 19-20 лет окончательно стабилизируется менструальная функция, наступает анатомическая и физиологическая зрелость.

Половое созревание мальчиков. Начинается половое созревание у мальчиков в 10-11 лет. В это время усиливается рост полового члена и яичек. В 12-13 лет изменяется форма гортани и ломается голос. В 13-14 лет формируется скелет по мужскому типу. В 15-16 лет усиленно растут волосы под мышками и на лобке, появляется растительность на лице (усы, борода), увеличиваются яички, начинается непроизвольное извержение семени. В 16-19 лет идет нарастание мышечной массы и увеличение физической силы, заканчивается процесс физического взросления.

Особенности периода полового созревания подростка. В период полового созревания перестраивается весь организм, меняется психика подростка. При этом развитие происходит неравномерно, одни процессы опережают другие. Например, рост конечностей опережает рост туловища, и движения подростка становятся угловатыми из-за нарушения координационных отношений в центральной нервной системе. Параллельно с этим возрастает мышечная сила (от 15 до 18 лет масса мышц увеличивается на 12 %, в то время как с момента рождения ребенка до 8 лет она увеличивается всего лишь на 4 %).

Tak szybki wzrost kośćca i układu mięśniowego nie zawsze nadąża za narządami wewnętrznymi – sercem, płucami, przewodem pokarmowym. W ten sposób serce przewyższa we wzroście naczynia krwionośne, przez co wzrasta ciśnienie krwi i utrudnia pracę serca. Jednocześnie szybka restrukturyzacja całego organizmu stawia zwiększone wymagania pracy układu sercowo-naczyniowego, a niewystarczająca praca serca („młodego serca”) prowadzi do zawrotów głowy i przeziębienia kończyn, bólów głowy, zmęczenia, okresowych napadów letargu , omdlenia z powodu skurczów naczyń mózgowych. Z reguły te negatywne zjawiska zanikają wraz z końcem okresu dojrzewania.

Gwałtowny wzrost aktywności gruczołów dokrewnych, intensywny wzrost, zmiany strukturalne i fizjologiczne w ciele zwiększają pobudliwość ośrodkowego układu nerwowego, co znajduje odzwierciedlenie na poziomie emocjonalnym: emocje nastolatków są ruchome, zmienne, sprzeczne; zwiększona wrażliwość łączy się w nich z bezdusznością, nieśmiałością - z dumą; przejawia się nadmierna krytyka i nietolerancja wobec opieki rodzicielskiej.

W tym okresie czasami dochodzi do spadku wydolności, reakcji nerwicowych - drażliwości, płaczu (szczególnie u dziewcząt w okresie menstruacji).

Pojawiają się nowe relacje między płciami. Dziewczyny bardziej interesują się swoim wyglądem. Chłopcy mają tendencję do pokazywania swojej siły przed dziewczynami. Pierwsze „przeżycia miłosne” czasami niepokoją nastolatki, zostają wycofani, zaczynają gorzej się uczyć.

Temat 5. ANALIZATORY. HIGIENA WZROKU I SŁUCHU

5.1. Pojęcie analizatorów

Analizator (układ czuciowy) jest częścią układu nerwowego, składającą się z wielu wyspecjalizowanych receptorów percepcyjnych, a także pośrednich i centralnych komórek nerwowych oraz łączących je włókien nerwowych. Aby pojawiło się odczucie, muszą być obecne następujące elementy funkcjonalne:

1) receptory narządów zmysłów, które pełnią funkcję postrzegania (na przykład w przypadku analizatora wizualnego są to receptory siatkówki);

2) ścieżka dośrodkowa od tego narządu zmysłu do półkul mózgowych, zapewniająca funkcję przewodzącą (na przykład nerwy wzrokowe i ścieżki przez międzymózgowie);

3) strefa percepcji w półkulach mózgowych realizująca funkcję analizy (strefa wzrokowa w okolicy potylicznej półkul mózgowych).

Specyfika receptora. Receptory to wyspecjalizowane formacje przystosowane do postrzegania pewnych wpływów środowiska zewnętrznego i wewnętrznego. Receptory charakteryzują się swoistością, czyli dużą pobudliwością tylko na określone bodźce, zwaną adekwatną. W szczególności dla oka odpowiednim bodźcem jest światło, dla ucha fale dźwiękowe itp. Pod wpływem odpowiedniego bodźca powstają wrażenia charakterystyczne dla danego narządu zmysłu. Zatem podrażnienie oka powoduje doznania wzrokowe, uszno-słuchowe itp. Oprócz odpowiednich istnieją także bodźce niedostateczne (nieadekwatne), które powodują jedynie niewielką część wrażeń charakterystycznych dla danego narządu zmysłu lub działają w sposób niezwykły sposób. Na przykład mechaniczne lub elektryczne podrażnienie oka jest postrzegane jako jasny błysk światła („fosfen”), ale nie daje obrazu obiektu i percepcji kolorów. Specyfika narządów zmysłów wynika z przystosowania się organizmu do warunków środowiskowych.

Każdy receptor charakteryzuje się następującymi właściwościami:

a) pewna wartość progu pobudliwości, tj. najmniejsza siła bodźca, która może wywołać wrażenie;

b) chronaksja;

c) próg czasowy - najmniejszy odstęp między dwoma bodźcami, przy którym dwa odczucia różnią się;

d) próg dyskryminacji – najmniejszy wzrost siły bodźca, powodujący ledwie zauważalną różnicę w odczuwaniu (np. aby odróżnić różnicę w nacisku obciążenia na skórę przy zamkniętych oczach, należy dodać około 3,2-5,3% początkowego obciążenia);

e) adaptacja - gwałtowny spadek (wzrost) siły czucia natychmiast po wystąpieniu bodźca. Adaptacja polega na zmniejszeniu częstotliwości fal wzbudzających, które pojawiają się w receptorze podczas jego stymulacji.

Organy smaku. Nabłonek błony śluzowej jamy ustnej zawiera kubki smakowe o okrągłym lub owalnym kształcie. Składają się z podłużnych i płaskich komórek znajdujących się u podstawy żarówki. Komórki wydłużone dzielą się na komórki podporowe (znajdujące się na obrzeżach) i komórki smakowe (znajdujące się w środku). Każdy kubek smakowy zawiera od dwóch do sześciu komórek smakowych, a ich całkowita liczba u osoby dorosłej sięga 9 tysięcy. Kubki smakowe znajdują się w brodawkach błony śluzowej języka. Wierzchołek kubka smakowego nie sięga powierzchni nabłonka, ale komunikuje się z powierzchnią za pomocą kanału smakowego. Poszczególne kubki smakowe znajdują się na powierzchni podniebienia miękkiego, tylnej ścianie gardła i nagłośni. Impulsy dośrodkowe z każdego kubka smakowego przenoszone są przez dwa lub trzy włókna nerwowe. Włókna te wchodzą w skład struny bębenkowej i nerwu językowego, które unerwiają dwie trzecie języka przedniego, a od trzeciej części tylnej stanowią część nerwu językowo-gardłowego. Następnie przez wizualne wzgórki impulsy dośrodkowe dostają się do strefy smakowej półkul mózgowych.

Narządy węchowe. Receptory węchu znajdują się w górnej części jamy nosowej. Komórki węchowe to neurony otoczone podporowymi komórkami kolumnowymi. Człowiek ma 60 milionów komórek węchowych, powierzchnia każdej z nich pokryta jest rzęskami, które zwiększają powierzchnię węchową, która u człowieka wynosi około 5 metrów kwadratowych. patrz Z komórek węchowych impulsy dośrodkowe wzdłuż włókien nerwowych przechodzących przez otwory w kości sitowej dostają się do nerwu węchowego, a następnie przez ośrodki podkorowe, gdzie znajdują się drugi i trzeci neuron, wchodzą do strefy węchowej półkul mózgowych. Ponieważ powierzchnia węchowa znajduje się z dala od dróg oddechowych, powietrze z substancjami zapachowymi przedostaje się do niej jedynie poprzez dyfuzję.

Narządy wrażliwości skóry. Receptory skóry dzielą się na dotykowe (ich podrażnienie powoduje wrażenie dotyku), termoreceptory (powodują wrażenie ciepła i zimna) oraz receptory bólowe.

Wrażenia dotyku lub dotyku i nacisku mają różny charakter, np. nie można wyczuć pulsu językiem. W ludzkiej skórze znajduje się około 500 XNUMX receptorów dotykowych. Próg pobudliwości receptorów dotykowych w różnych częściach ciała nie jest taki sam: najwyższa pobudliwość w receptorach skóry nosa, opuszków palców i błony śluzowej warg, najmniejsza - w skórze brzucha i pachwiny region. Dla receptorów dotykowych jednoczesny próg przestrzenny (najmniejsza odległość między receptorami, przy której jednoczesne podrażnienie skóry powoduje dwa odczucia) jest najmniejszy, dla receptorów bólowych jest największy. Receptory dotykowe mają również najmniejszy próg czasowy, czyli odstęp czasowy pomiędzy dwoma kolejnymi bodźcami, przy których wywoływane są dwa oddzielne doznania.

Całkowita liczba termoreceptorów wynosi około 300 tysięcy, z czego 250 tysięcy to termoreceptory, a 30 tysięcy to zimne.Receptory zimna znajdują się bliżej powierzchni skóry, a receptory termiczne są głębsze.

Receptorów bólowych jest od 900 tysięcy do 1 miliona.Ból jest stymulowany odruchami obronnymi mięśni szkieletowych i narządów wewnętrznych, ale długotrwałe silne podrażnienie receptorów bólowych powoduje naruszenie wielu funkcji organizmu. Wrażenia bólowe są trudniejsze do zlokalizowania niż inne rodzaje wrażliwości skóry, ponieważ pobudzenie, które pojawia się, gdy receptory bólu są podrażnione, szeroko promieniuje przez układ nerwowy. Jednoczesne podrażnienie receptorów wzroku, słuchu, węchu i smaku zmniejsza odczuwanie bólu.

Wrażenia wibracyjne (drgania przedmiotów o częstotliwości 2-10 razy na sekundę) są dobrze odbierane przez skórę palców i kości czaszki. Impulsy dośrodkowe z receptorów skórnych wchodzą do rdzenia kręgowego przez tylne korzenie i docierają do neuronów rogów tylnych. Następnie wzdłuż włókien nerwowych, które tworzą tylne kolumny (wiązki delikatne i klinowate) oraz boczne (wiązka rdzeniowo-wzgórzowa), impulsy docierają do przednich jąder guzków wzrokowych. Stąd zaczynają się włókna trzeciego neuronu, które wraz z włóknami wrażliwości proprioceptywnej docierają do strefy wrażliwości mięśniowo-szkieletowej w tylnym centralnym zakręcie półkul mózgowych.

5.2. narządy wzroku. Struktura oka

Gałka oczna składa się z trzech muszli: zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej. Zewnętrzna lub włóknista błona jest utworzona z gęstej tkanki łącznej - rogówki (z przodu) i nieprzezroczystej twardówki lub tuniki (z tyłu). Środkowa (naczyniowa) błona zawiera naczynia krwionośne i składa się z trzech części:

1) część przednia (tęczówka lub tęczówka). Tęczówka zawiera włókna mięśni gładkich, które tworzą dwa mięśnie: okrągłą, zwężającą się źrenicę, znajdującą się prawie w środku tęczówki i promienistą, rozszerzającą źrenicę. Bliżej przedniej powierzchni tęczówki znajduje się pigment, który określa kolor oka i nieprzezroczystość tej muszli. Tęczówka przylega do soczewki tylną powierzchnią;

2) część środkowa (ciało rzęskowe). Ciało rzęskowe znajduje się na styku twardówki z rogówką i ma do 70 promienistych wyrostków rzęskowych. Wewnątrz ciała rzęskowego znajduje się mięsień rzęskowy lub rzęskowy, który składa się z włókien mięśni gładkich. Mięsień rzęskowy jest przymocowany więzadłami rzęskowymi do pierścienia ścięgna i torebki soczewki;

3) odcinek tylny (sama naczyniówka).

Wewnętrzna powłoka (siatkówka) ma najbardziej złożoną strukturę. Głównymi receptorami w siatkówce są pręciki i czopki. W ludzkiej siatkówce znajduje się około 130 milionów pręcików i około 7 milionów czopków. Każdy pręt i stożek ma dwa segmenty - zewnętrzny i wewnętrzny, stożek ma krótszy segment zewnętrzny. Zewnętrzne segmenty pręcików zawierają wizualną fiolet lub rodopsynę (substancję o fioletowej barwie), a zewnętrzne segmenty czopków zawierają jodopsynę (fioletowy kolor). Wewnętrzne segmenty pręcików i czopków są połączone z neuronami, które mają dwa procesy (komórki dwubiegunowe), które stykają się z neuronami zwojowymi, które wraz z włóknami wchodzą w skład nerwu wzrokowego. Każdy nerw wzrokowy zawiera około 1 miliona włókien nerwowych.

Rozmieszczenie pręcików i czopków w siatkówce ma następującą kolejność: w środku siatkówki znajduje się centralny dołek (żółta plamka) o średnicy 1 mm, zawiera tylko czopki, bliżej centralnego dołka znajdują się czopki i pręciki , a na obrzeżach siatkówki - tylko pręciki. W dołku każdy stożek jest połączony z jednym neuronem przez komórkę dwubiegunową, a z boku kilka czopków jest również połączonych z jednym neuronem. Pręty, w przeciwieństwie do stożków, są połączone z jedną dwubiegunową komórką w kilku kawałkach (około 200). Dzięki tej strukturze największa ostrość wzroku jest zapewniona w dołku. W odległości około 4 mm przyśrodkowo od dołu centralnego znajduje się brodawka nerwu wzrokowego (martwy punkt), pośrodku brodawki sutkowej znajdują się tętnica środkowa i żyła środkowa siatkówki.

Pomiędzy tylną powierzchnią rogówki a przednią powierzchnią tęczówki i częścią soczewki znajduje się przednia komora oka. Pomiędzy tylną powierzchnią tęczówki przednią powierzchnią więzadła rzęskowego i przednią powierzchnią soczewki znajduje się tylna komora oka. Obie komory wypełnione są przezroczystą cieczą wodną. Całą przestrzeń między soczewką a siatkówką zajmuje przezroczyste ciało szkliste.

Załamanie światła w oku. Do ośrodków załamujących światło w oku należą: rogówka, ciecz wodnista komory przedniej oka, soczewka i ciało szkliste. W dużej mierze klarowność widzenia zależy od przezroczystości tych ośrodków, ale siła refrakcyjna oka zależy prawie całkowicie od załamania światła w rogówce i soczewce. Refrakcję mierzy się w dioptriach. Dioptria jest odwrotnością ogniskowej. Moc refrakcyjna rogówki jest stała i wynosi 43 dioptrie. Moc refrakcyjna soczewki nie jest stała i zmienia się w szerokim zakresie: podczas oglądania z bliskiej odległości - 33 dioptrii, z daleka - 19 dioptrii. Moc refrakcyjna całego układu optycznego oka: przy patrzeniu w dal – 58 dioptrii, z bliskiej odległości – 70 dioptrii.

Równoległe promienie światła po załamaniu w rogówce i soczewce zbiegają się w jednym punkcie w dołku. Linia przechodząca przez środek rogówki i soczewki do środka plamki nazywana jest osią widzenia.

Nocleg. Zdolność oka do wyraźnego rozróżniania obiektów znajdujących się w różnych odległościach nazywa się akomodacją. Zjawisko akomodacji opiera się na odruchowym skurczu lub rozluźnieniu mięśnia rzęskowego, czyli rzęskowego, unerwionego przez włókna przywspółczulne nerwu okoruchowego. Skurcz i rozluźnienie mięśnia rzęskowego powoduje zmianę krzywizny soczewki:

a) gdy mięsień się kurczy, więzadło rzęskowe rozluźnia się, co powoduje wzrost załamania światła, ponieważ soczewka staje się bardziej wypukła. Taki skurcz mięśnia rzęskowego lub napięcie wzrokowe występuje, gdy obiekt zbliża się do oka, to znaczy, gdy patrzy się na obiekt, który jest jak najbliżej;

b) gdy mięsień się rozluźnia, więzadła rzęskowe rozciągają się, torebka soczewki ściska ją, zmniejsza się krzywizna soczewki i zmniejsza się jej załamanie. Dzieje się tak, gdy przedmiot oddala się od oka, czyli patrząc w dal.

Skurcz mięśnia rzęskowego rozpoczyna się, gdy obiekt zbliża się na odległość około 65 m, następnie jego skurcze nasilają się i stają się wyraźne, gdy obiekt zbliża się do odległości 10 m. Ponadto, gdy obiekt się zbliża, skurcze mięśni rosną coraz bardziej i więcej i w końcu osiągnąć granicę, przy której jasne widzenie staje się niemożliwe. Minimalna odległość od obiektu do oka, z której jest on wyraźnie widoczny, nazywana jest najbliższym punktem wyraźnego widzenia. W normalnym oku daleki punkt jasnego widzenia znajduje się w nieskończoności.

Dalekowzroczność i krótkowzroczność. Zdrowe oko patrząc w dal załamuje wiązkę równoległych promieni tak, że skupiają się one w dołku centralnym. W przypadku krótkowzroczności promienie równoległe skupiają się przed dołkiem, promienie rozbieżne wpadają do niego i dlatego obraz obiektu jest rozmazany. Przyczyną krótkowzroczności może być napięcie mięśnia rzęskowego podczas akomodacji na małe odległości lub zbyt długa oś podłużna oka.

Przy nadwzroczności (z powodu krótkiej osi podłużnej) promienie równoległe skupiają się za siatkówką, a promienie zbieżne wnikają do dołka, co również powoduje rozmycie obrazu.

Obie wady wzroku można skorygować. Krótkowzroczność jest korygowana za pomocą dwuwklęsłych soczewek, które zmniejszają załamanie i przesuwają ostrość na siatkówkę; dalekowzroczność - soczewki dwuwypukłe, które zwiększają załamanie, a tym samym przenoszą ostrość na siatkówkę.

5.3. Czułość na światło i kolor. Funkcja odbioru światła

Pod działaniem promieni świetlnych zachodzi fotochemiczna reakcja rozszczepienia rodopsyny i jodopsyny, a szybkość reakcji zależy od długości fali wiązki. Rozszczepienie rodopsyny w świetle daje wrażenie świetlne (bezbarwne), jodopsyna - kolor. Rodopsyna jest rozszczepiana znacznie szybciej niż jodopsyna (około 1000 razy), więc pobudliwość pręcików na światło jest większa niż czopków. Pozwala to widzieć o zmierzchu i przy słabym świetle.

Rodopsyna składa się z opsyny białkowej i utlenionej witaminy A (retinene). Jodopsyna również składa się z połączenia retinenu z opsyną białkową, ale o innym składzie chemicznym. W ciemności, przy wystarczającym spożyciu witaminy A, przywrócenie rodopsyny i jodopsyny wzrasta, dlatego przy nadmiarze witaminy A (hipowitaminoza) następuje gwałtowne pogorszenie widzenia w nocy - hemeralopia. Różnica w szybkości cięcia rodopsyny i jodopsyny prowadzi do różnicy w sygnałach wchodzących do nerwu wzrokowego.

W wyniku reakcji fotochemicznej powstałe pobudzenie z komórek zwojowych jest przekazywane wzdłuż nerwu wzrokowego do zewnętrznych ciał kolankowatych, gdzie zachodzi pierwotna obróbka sygnału. Następnie impulsy są przekazywane do wizualnych obszarów półkul mózgowych, gdzie są dekodowane na obrazy wizualne.

Percepcja koloru. Ludzkie oko odbiera promienie świetlne o różnych długościach fal od 390 do 760 nm: czerwony - 620-760, pomarańczowy - 585-620, żółty - 575-585, zielono-żółty - 550-575, zielony - 510-550, niebieski - 480 - 510, niebieski - 450-480, fioletowy - 390-450. Promienie świetlne o długości fali mniejszej niż 390 nm i większej niż 760 nm nie są postrzegane przez oko. Najbardziej rozpowszechniona teoria percepcji kolorów, której główne postanowienia zostały po raz pierwszy wyrażone przez M.V. Łomonosowa w 1756 r., a później opracowane przez angielskiego naukowca Thomasa Younga (1802) i G.L.F. Helmholtza (1866) i potwierdzona danymi ze współczesnych badań morfofizjologicznych i elektrofizjologicznych, jest następująca.

Istnieją trzy rodzaje czopków, z których każdy zawiera tylko jedną substancję reagującą z kolorem, która ma pobudliwość na jeden z kolorów podstawowych (czerwony, zielony lub niebieski), a także trzy grupy włókien, z których każda przewodzi impulsy z jednego rodzaju konusowy. Bodziec barwny działa na wszystkie trzy rodzaje czopków, ale w różnym stopniu. Różne kombinacje stopnia wzbudzenia czopków tworzą różne wrażenia kolorystyczne. Przy równym podrażnieniu wszystkich trzech rodzajów szyszek pojawia się wrażenie białego koloru. Teoria ta nazywana jest trójskładnikową teorią koloru.

Cechy koordynacji wzroku u noworodków. Dziecko rodzi się widząc, ale jego jasne, jasne widzenie jeszcze się nie rozwinęło. W pierwszych dniach po urodzeniu ruchy oczu dzieci nie są skoordynowane. Można zatem zaobserwować, że prawe i lewe oko dziecka poruszają się w przeciwnych kierunkach lub gdy jedno oko jest nieruchome, drugie porusza się swobodnie. W tym samym okresie obserwuje się nieskoordynowane ruchy powiek i gałki ocznej (jedna powieka może być otwarta, a druga opuszczona). Rozwój koordynacji wzrokowej następuje do drugiego miesiąca życia.

Gruczoły łzowe u noworodka rozwijają się normalnie, ale płacze bez łez - nie ma ochronnego odruchu łzowego z powodu niedorozwoju odpowiednich ośrodków nerwowych. Łzy podczas płaczu u dzieci pojawiają się po 1,2-2 miesiącach.

5.4. Lekki reżim w instytucjach edukacyjnych

Z reguły proces edukacyjny jest ściśle związany ze znacznym napięciem wizualnym. Normalny lub lekko podwyższony poziom oświetlenia pomieszczeń szkolnych (sale lekcyjne, sale lekcyjne, laboratoria, warsztaty szkoleniowe, aule itp.) pomaga zmniejszyć napięcie układu nerwowego, utrzymać zdolność do pracy i utrzymać aktywny stan uczniów.

Światło słoneczne, w szczególności promienie ultrafioletowe, sprzyjają wzrostowi i rozwojowi organizmu dziecka, zmniejszają ryzyko rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych i zapewniają tworzenie się witaminy D w organizmie.

Przy niedostatecznym oświetleniu w salach lekcyjnych uczniowie zbyt nisko pochylają głowy podczas czytania, pisania itp. Powoduje to zwiększony przepływ krwi do gałki ocznej, co wywiera na nią dodatkowy nacisk, co prowadzi do zmiany jej kształtu i przyczynia się do rozwoju krótkowzroczność. Aby tego uniknąć, pożądane jest zapewnienie przenikania bezpośredniego światła słonecznego do pomieszczeń szkolnych i ścisłe przestrzeganie zasad sztucznego oświetlenia.

Światło dzienne. Oświetlenie miejsca pracy ucznia i nauczyciela bezpośrednimi lub odbitymi promieniami słońca zależy od kilku parametrów: położenia budynku szkoły na terenie (orientacji), odstępu między wysokimi budynkami, zgodności ze współczynnikiem naturalnego oświetlenia i oświetlenia współczynnik.

Współczynnik natężenia oświetlenia naturalnego (LKR) to stosunek natężenia oświetlenia (w luksach) w pomieszczeniu do natężenia oświetlenia na tym samym poziomie na zewnątrz, wyrażony w procentach. Ten współczynnik jest uważany za główny wskaźnik oświetlenia w klasie. Określa się go za pomocą luksomierza. Minimalna dopuszczalna wartość KEO dla sal lekcyjnych na obszarach centralnej Rosji wynosi 1,5%. Na północnych szerokościach geograficznych współczynnik ten jest wyższy, na południowych niższy.

Współczynnik światła to stosunek powierzchni szyb w oknach do powierzchni podłogi. W salach lekcyjnych i warsztatach szkolnych powinna wynosić co najmniej 1:4, na korytarzach i sali gimnastycznej odpowiednio 1:5, 1:6, w pomieszczeniach pomocniczych 1:8, na podestach 1:12.

Doświetlenie sal lekcyjnych światłem naturalnym zależy od kształtu i wielkości okien, ich wysokości, a także od otoczenia zewnętrznego budynku (sąsiadujące domy, tereny zielone).

Zaokrąglenie górnej części otworu okiennego jednostronnym doświetleniem narusza stosunek wysokości krawędzi okna do głębokości (szerokości) pomieszczenia, który powinien wynosić 1:2, czyli głębokość pomieszczenia powinna przekraczać dwukrotność wysokość od podłogi do górnej krawędzi okna. W praktyce oznacza to: im wyższa górna krawędź okna, tym więcej bezpośredniego światła słonecznego wpada do pomieszczenia i tym lepiej doświetlone są biurka w trzecim rzędzie od okien.

Aby zapobiec oślepiającemu działaniu bezpośredniego światła słonecznego i przegrzaniu pomieszczeń, nad oknami od zewnątrz zawieszone są specjalne daszki, a od wewnątrz pomieszczenie zacieniane są kurtynami świetlnymi. Aby zapobiec oślepiającemu efektowi odbitych promieni, nie zaleca się malowania sufitów i ścian farbami olejnymi.

Kolor mebli wpływa również na doświetlenie pomieszczeń szkolnych, dlatego biurka są pomalowane na jasne kolory lub pokryte jasnym tworzywem sztucznym. Brudne szyby i kwiaty na parapetach ograniczają dostęp światła. Dozwolone jest umieszczanie kwiatów na parapetach o wysokości (wraz z doniczką) nie większej niż 25-30 cm Wysokie kwiaty umieszcza się w oknach na stojakach, tak aby ich korona nie wystawała ponad parapet powyżej 25-30 cm lub w pomostach na stojakach drabinowych lub doniczkach.

Sztuczne oświetlenie. Jako źródła sztucznego oświetlenia pomieszczeń szkolnych stosuje się żarówki o mocy 250-350 W i świetlówki o świetle „białym” (typu SB) o mocy 40 i 80 W. W pomieszczeniach, w których wysokość sufitu wynosi 3,3 m, zawiesza się świetlówki o świetle rozproszonym, w przypadku mniejszych wysokości stosuje się świetlówki sufitowe. Wszystkie oprawy muszą być wyposażone w ciche stateczniki. Całkowita moc świetlówek w klasie powinna wynosić 1040 W, żarówek - 2400 W, co osiąga się poprzez zainstalowanie co najmniej ośmiu lamp o mocy 130 W każda dla oświetlenia fluorescencyjnego i ośmiu lamp o mocy 300 W każda dla żarówek. Moc oświetlenia (w watach) na 1 mkw. m powierzchni sali lekcyjnej (tzw. moc właściwa) w przypadku świetlówek wynosi 21-22, w przypadku żarówek - 42-48. Pierwsza odpowiada oświetleniu 300 lux, druga 150 lux w miejscu pracy studenta.

Oświetlenie mieszane (naturalne i sztuczne) nie wpływa na narządy wzroku. Czego nie można powiedzieć o jednoczesnym stosowaniu w pomieszczeniu żarówek i świetlówek, które mają inny charakter blasku i barwy strumienia świetlnego.

5.5. analizator słuchowy

Główną funkcją narządu słuchu jest percepcja wahań w powietrzu. Narządy słuchu są ściśle związane z narządami równowagi. Receptory układu słuchowego i przedsionkowego znajdują się w uchu wewnętrznym.

Filogenetycznie mają wspólne pochodzenie. Oba aparaty receptorowe są unerwione przez włókna trzeciej pary nerwów czaszkowych, oba reagują na wskaźniki fizyczne: aparat przedsionkowy odbiera przyspieszenia kątowe, aparat słuchowy odbiera wibracje powietrza.

Percepcja słuchowa jest bardzo ściśle związana z mową – dziecko, które straciło słuch we wczesnym dzieciństwie, traci zdolność mowy, chociaż jego aparat mowy jest całkowicie normalny.

W zarodku narząd słuchu rozwija się z pęcherzyka słuchowego, który początkowo komunikuje się z zewnętrzną powierzchnią ciała, ale w miarę rozwoju zarodka odrywa się od skóry i tworzy trzy półkoliste kanały rozmieszczone w trzech wzajemnie prostopadłych płaszczyznach. Część pierwotnego pęcherzyka słuchowego, która łączy te kanały, nazywa się przedsionkiem. Składa się z dwóch komór - owalnej (macica) i okrągłej (torebka).

W dolnej części przedsionka z cienkich błoniastych komór tworzy się wydrążony występ, język, który w zarodkach jest wydłużony, a następnie skręcony w formie ślimaka. Język tworzy narząd Corti (postrzegającej części narządu słuchu). Proces ten zachodzi w 12. tygodniu rozwoju wewnątrzmacicznego, aw 20. tygodniu rozpoczyna się mielinizacja włókien nerwu słuchowego. W ostatnich miesiącach rozwoju wewnątrzmacicznego różnicowanie komórek rozpoczyna się w części korowej analizatora słuchowego, przebiegając szczególnie intensywnie w pierwszych dwóch latach życia. Formacja analizatora słuchowego kończy się w wieku 12-13 lat.

Narząd słuchu. Narząd słuchu człowieka składa się z ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego. Ucho zewnętrzne służy do wychwytywania dźwięków, składa się z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Małżowina uszna jest utworzona przez elastyczną chrząstkę, pokrytą od zewnątrz skórą. Na dole małżowina uszna jest uzupełniona fałdem skórnym - płatem wypełnionym tkanką tłuszczową. Określanie kierunku dźwięku u osoby wiąże się ze słyszeniem obuusznym, czyli słyszeniem dwojgiem uszu. Każdy dźwięk boczny dociera do jednego ucha przed drugim. Różnica w czasie (kilka ułamków milisekundy) nadejścia fal dźwiękowych odbieranych przez lewe i prawe ucho pozwala określić kierunek dźwięku. Kiedy jedno ucho jest dotknięte, osoba określa kierunek dźwięku, obracając głowę.

Zewnętrzny przewód słuchowy u osoby dorosłej ma długość 2,5 cm, pojemność 1 cu. zobacz Skóra wyściełająca kanał słuchowy ma drobne włoski i zmodyfikowane gruczoły potowe, które wytwarzają woskowinę. Pełnią rolę ochronną. Woskowina składa się z komórek tłuszczowych zawierających pigment.

Ucho zewnętrzne i środkowe są oddzielone błoną bębenkową, która jest cienką płytką tkanki łącznej. Grubość błony bębenkowej wynosi około 0,1 mm, na zewnątrz pokryta jest nabłonkiem, a od wewnątrz błoną śluzową. Błona bębenkowa znajduje się ukośnie i zaczyna drgać, gdy uderzają w nią fale dźwiękowe. Ponieważ błona bębenkowa nie ma własnego okresu oscylacji, zmienia się wraz z każdym dźwiękiem w zależności od długości fali.

Ucho środkowe to jama bębenkowa, która ma kształt małego płaskiego bębenka z ciasno naciągniętą błoną oscylacyjną i rurką słuchową. W jamie ucha środkowego znajdują się kosteczki słuchowe - młotek, kowadełko i strzemię. Rękojeść młoteczka jest wpleciona w bębenek; drugi koniec młoteczka jest połączony z kowadłem, a ten ostatni za pomocą stawu jest ruchomy przegubowo ze strzemieniem. Mięsień strzemienia jest przymocowany do strzemienia, które przytrzymuje go do błony okienka owalnego, oddzielającego ucho wewnętrzne od ucha środkowego. Zadaniem kosteczek słuchowych jest zapewnienie wzrostu ciśnienia fali dźwiękowej podczas transmisji z błony bębenkowej do błony okienka owalnego. Ten wzrost (około 30-40 razy) pomaga słabym falom dźwiękowym padającym na błonę bębenkową pokonać opór membrany okienka owalnego i przenosić drgania do ucha wewnętrznego, przekształcając się tam w drgania endolimfy.

Jama bębenkowa jest połączona z nosogardłem za pomocą trąbki słuchowej (Eustachiusza) o długości 3,5 cm, bardzo wąskiej (2 mm), utrzymującej ten sam nacisk z zewnątrz i od wewnątrz na błonę bębenkową, zapewniając tym samym najkorzystniejsze warunki jej oscylacja. Otwór rurki w gardle jest najczęściej w stanie zapadniętym, a powietrze przedostaje się do jamy bębenkowej podczas połykania i ziewania.

Ucho wewnętrzne znajduje się w kamienistej części kości skroniowej i jest kostnym labiryntem, wewnątrz którego znajduje się błoniasty labirynt tkanki łącznej, który niejako jest wprowadzany do kostnego błędnika i powtarza swój kształt. Pomiędzy błędnikiem kostnym i błoniastym znajduje się płyn - perylimfa, a wewnątrz błędnika błoniastego - endolimfa. Oprócz okienka owalnego w ściance znajduje się okienko okrągłe oddzielające ucho środkowe od ucha wewnętrznego, które umożliwia oscylację płynu.

Labirynt kostny składa się z trzech części: pośrodku znajduje się przedsionek, przed nim ślimak, a za nim półkoliste kanały. Ślimak kostny - spiralnie meandrujący kanał, tworzący dwa i pół obrotu wokół stożkowego pręcika. Średnica kanału kostnego u podstawy ślimaka wynosi 0,04 mm, u góry 0,5 mm. Z pręta odchodzi spiralna płytka kostna, która dzieli jamę kanału na dwie części - schody.

Wewnątrz środkowego kanału ślimaka znajduje się narząd spiralny (corti). Posiada płytkę podstawną (główną), składającą się z około 24 tysięcy cienkich włókien włóknistych o różnej długości. Włókna te są bardzo sprężyste i słabo połączone ze sobą. Na płycie głównej wzdłuż niej w pięciu rzędach znajdują się komórki podporowe i wrażliwe na włosy - są to receptory słuchowe.

Komórki rzęsate wewnętrzne są ułożone w jednym rzędzie, jest ich 3,5 tysiąca na całej długości kanału błoniastego. Komórki rzęsate zewnętrzne są rozmieszczone w trzech do czterech rzędach, jest ich 12-20 tysięcy.Każda komórka receptorowa ma wydłużony kształt, ma 60-70 najmniejszych włosków (długość 4-5 mikronów). Włosy komórek receptorowych są myte przez endolimfę i wchodzą w kontakt z płytką powłokową, która wisi nad nimi. Komórki rzęsate są pokryte włóknami nerwowymi gałęzi ślimaka nerwu słuchowego. Drugi neuron drogi słuchowej znajduje się w rdzeniu przedłużonym; następnie ścieżka biegnie, krzyżując się, do tylnych guzków czworokąta, a od nich do obszaru skroniowego kory, gdzie znajduje się środkowa część analizatora słuchowego.

W korze mózgowej znajduje się kilka ośrodków słuchowych. Niektóre z nich (dolny zakręt skroniowy) są przeznaczone do odbierania prostszych dźwięków - tonów i dźwięków. Inne wiążą się z najbardziej złożonymi odczuciami dźwiękowymi, które pojawiają się, gdy osoba mówi sama, słucha mowy lub muzyki.

Mechanizm percepcji dźwięku. Dla analizatora słuchowego dźwięk jest odpowiednim bodźcem. Fale dźwiękowe powstają w wyniku naprzemiennej kondensacji i rozrzedzenia powietrza i rozchodzą się we wszystkich kierunkach od źródła dźwięku. Wszelkie drgania powietrza, wody lub innego ośrodka sprężystego dzielą się na okresowe (tony) i nieokresowe (hałas).

Tony są wysokie i niskie. Niskie tony odpowiadają mniejszej liczbie drgań na sekundę. Każdy dźwięk charakteryzuje się długością fali dźwiękowej, która odpowiada określonej liczbie oscylacji na sekundę: im większa liczba oscylacji, tym krótsza długość fali. W przypadku wysokich dźwięków fala jest krótka, mierzona jest w milimetrach. Długość fali niskich dźwięków mierzy się w metrach.

Górny próg dźwięku u osoby dorosłej wynosi 20 000 Hz; najniższy to 12-24 Hz. Dzieci mają wyższą górną granicę słyszenia - 22 000 Hz; u osób starszych jest niższy - około 15 000 Hz. Ucho ma największą podatność na dźwięki o częstotliwości drgań od 1000 do 4000 Hz. Poniżej 1000 Hz i powyżej 4000 Hz pobudliwość ucha jest znacznie zmniejszona.

U noworodków jama ucha środkowego jest wypełniona płynem owodniowym. To utrudnia drganie kosteczek słuchowych. Z biegiem czasu ciecz rozpływa się, a zamiast niej przez trąbkę Eustachiusza z nosogardzieli dostaje się powietrze. Noworodek drży na głośne dźwięki, zmienia się oddech, przestaje płakać. Słuch dzieci staje się wyraźniejszy pod koniec drugiego - na początku trzeciego miesiąca. Po dwóch miesiącach dziecko rozróżnia jakościowo różne dźwięki, w wieku 3-4 miesięcy rozróżnia wysokość dźwięku, w wieku 4-5 miesięcy dźwięki stają się dla niego warunkowanymi bodźcami odruchowymi. W wieku 1-2 lat dzieci rozróżniają dźwięki z różnicą jednego lub dwóch, a do czterech lub pięciu lat - nawet 3/4 i 1/2 tonów muzycznych.

Ostrość słuchu określa najmniejsza intensywność dźwięku, która powoduje wrażenie dźwiękowe. To jest tak zwany próg słyszenia. U osoby dorosłej próg słyszalności wynosi 10-12 dB, u dzieci w wieku 6-9 lat 17-24 dB, u dzieci w wieku 10-12 lat - 14-19 dB. Największą ostrość słuchu osiąga się w wieku 14-19 lat.

5.6. aparat przedsionkowy

Aparat przedsionkowy znajduje się w uchu wewnętrznym i składa się z kanałów półkolistych rozmieszczonych w trzech wzajemnie prostopadłych płaszczyznach oraz dwóch worków (owalnych i okrągłych) leżących bliżej ślimaka. Na wewnętrznej powierzchni worków znajdują się komórki rzęsate. Znajdują się one w galaretowatej masie, która zawiera dużą ilość kryształów wapiennych – otolitów.

W przedłużeniach kanałów półkolistych (bańki) znajduje się po jednym grzebieniu kostnym w kształcie półksiężyca. Do muszelki przylega błoniasty labirynt i nagromadzenie receptorów podporowych i czuciowych, które są wyposażone we włosy. Kanały półkoliste wypełnione są endolimfą.

Bodźcami aparatu otolitycznego są przyspieszenie lub spowolnienie ruchu ciała, potrząsanie, przechylanie i przechylanie ciała lub głowy na bok, powodując nacisk otolitów na włosy komórek receptorowych. Bodźcem receptorów kanałów półkolistych jest przyspieszony lub powolny ruch obrotowy w dowolnej płaszczyźnie. Impulsy pochodzące z aparatu otolitycznego i kanałów półkolistych umożliwiają analizę położenia głowy w przestrzeni oraz zmiany prędkości i kierunku ruchów. Zwiększonemu podrażnieniu aparatu przedsionkowego towarzyszy wzrost lub spowolnienie skurczów serca, oddychania, wymiotów i zwiększonej potliwości. Wraz ze zwiększoną pobudliwością aparatu przedsionkowego w warunkach falowania morskiego pojawiają się oznaki „choroby morskiej”, które charakteryzują się powyższymi zaburzeniami wegetatywnymi. Podobne zmiany obserwujemy podczas lotu, podróży pociągiem i samochodem.

Temat 6. ANATOMICZNE I FIZJOLOGICZNE CECHY DOJRZEWANIA MÓZGU

6.1. Rozwój półkul mózgowych i lokalizacja funkcji w korze mózgowej

Возрастные изменения строения головного мозга. Головной мозг новорожденных и дошкольников короче и шире, чем у школьников и взрослых. До 4 лет происходит почти равномерный рост мозга в длину, ширину и высоту, а с 4 до 7 лет особенно интенсивно увеличивается его высота. Отдельные доли мозга растут неравномерно: лобная и теменная доли растут быстрее височной и особенно затылочной. Средний абсолютный вес головного мозга у мальчиков и девочек составляет соответственно (в граммах):

▪ у новорожденных - 391 и 388;

▪ в 2 года - 1011 и 896;

▪ в 3 года - 1080 и 1068;

▪ в 5 лет - 1154 и 1168;

▪ в 9 - 1270 и 1236.

W wieku 7 lat masa mózgu odpowiada 4/5 masy mózgu dorosłych. Po 9 latach masa mózgu dodaje się powoli, w wieku 20 lat osiąga poziom osoby dorosłej, a mózg ma największą wagę od 20-30 lat.

Indywidualne wahania masy mózgu wynoszą 40-60%. Wynika to ze zmian masy ciała u dorosłych. Od urodzenia do dorosłości masa mózgu wzrasta około czterokrotnie, a masa ciała 20-krotnie. Półkule mózgowe stanowią 80% całkowitej masy mózgu. Wraz z wiekiem zmienia się stosunek liczby neuronów do liczby komórek glejowych: względna liczba neuronów maleje, a względna liczba komórek glejowych wzrasta. Ponadto zmienia się również skład chemiczny mózgu i jego zawartość wody. Tak więc w mózgu noworodka woda wynosi 91,5%, ośmioletnie dziecko - 86,0%. Mózg dorosłych różni się od mózgu dzieci metabolizmem: jest o połowę mniejszy. W wieku od 15 do 20 lat zwiększa się światło naczyń krwionośnych mózgu.

Ilość płynu mózgowo-rdzeniowego u noworodków jest mniejsza niż u dorosłych (40-60 g), a zawartość białka jest wyższa. W przyszłości, od 8-10 lat, ilość płynu mózgowo-rdzeniowego u dzieci jest prawie taka sama jak u dorosłych, a ilość białek już od 6-12 miesięcy rozwoju półkul mózgowych u dzieci odpowiada poziomowi dorośli ludzie. Rozwój neuronów w półkulach mózgowych poprzedza pojawienie się bruzd i zwojów. W pierwszych miesiącach życia są obecne zarówno w istocie szarej, jak i białej. Struktura neuronów trzyletniego dziecka nie różni się od neuronów osoby dorosłej, jednak powikłanie ich struktury występuje do 40 lat. Liczba neuronów przy urodzeniu jest w przybliżeniu taka sama jak u dorosłych, po urodzeniu pojawia się tylko niewielka liczba nowych wysoce zróżnicowanych neuronów, a słabo zróżnicowane neurony nadal się dzielą.

Już na początku czwartego miesiąca życia wewnątrzmacicznego duże półkule pokryte są guzkami wzrokowymi, w tym okresie na ich powierzchni jest tylko jedno zagłębienie - przyszła bruzda Sylviana. Zdarzają się przypadki, gdy trzymiesięczny płód ma bruzdy ciemieniowo-potyliczne i ostrogi. Pięciomiesięczny embrion ma sylwia, ciemieniowo-potyliczne, ciało modzelowate i bruzdę centralną. Sześciomiesięczny płód ma wszystkie główne bruzdy. Bruzdy wtórne pojawiają się po 6 miesiącach życia wewnątrzmacicznego, bruzdy trzeciorzędowe - pod koniec życia wewnątrzmacicznego. Pod koniec siódmego miesiąca rozwoju wewnątrzmacicznego półkule mózgowe pokrywają cały móżdżek. Asymetria w budowie bruzd w obu półkulach obserwuje się już na początku ich układania i utrzymuje się przez cały okres rozwoju mózgu.

Noworodki mają wszystkie bruzdy pierwotne, wtórne i trzeciorzędowe, ale rozwijają się nadal po urodzeniu, zwłaszcza do 1-2 lat. W wieku 7-12 lat bruzdy i zwoje mają taki sam wygląd jak u osoby dorosłej.

Nawet w prenatalnym okresie życia dzieci rozwijają wrażliwość motoryczną i mięśniowo-szkieletową, a następnie prawie jednocześnie - wzrokową i słuchową. Jako pierwsza dojrzewa część strefy przedruchowej, która reguluje funkcje motoryczne i wydzielnicze narządów wewnętrznych.

Развитие ствола головного мозга, мозжечка и лимбической доли. Образования мозгового ствола развиваются неравномерно, до рождения в них преобладает серое вещество, после рождения - белое. В первые два года жизни в связи с развитием автоматических движений сагиттальный размер хвостатого тела и чечевицеобразного ядра увеличивается в два раза, фронтальный размер зрительного бугра и чечевицеобразного ядра - в три раза, хвостатого ядра - в два раза. У новорожденного объем подкорковых образований менторной зоны (сюда входят хвостатое тело, скорлупа, безымянная субстанция, бледный шар, льюисово тело, красное ядро, черная субстанция) составляет по отношению к взрослому 19-40 %, а у ребенка 7 лет - 94-98 %.

Wizualny wzgórek rośnie dość powoli. Rozwój wielkości strzałkowej wzgórza pozostaje w tyle i dopiero w wieku 13 lat rozmiar strzałkowy podwaja się. Rozwój jąder wzgórka wzrokowego następuje w różnym czasie: u noworodka jądra środkowe osiągają większy rozwój, po urodzeniu jądra boczne zaangażowane w wrażliwość skóry rozwijają się szybciej. Przyspieszony wzrost wzgórza obserwuje się w wieku 4 lat, w wieku 7 lat jego budowa jest zbliżona do osoby dorosłej, a w wieku 13 lat osiąga wielkość dorosłego osobnika.

Powierzchnia ciała kolankowatego zewnętrznego u noworodka wynosi 46% jego wielkości u osoby dorosłej, do 2 lat - 74%, do 7 lat - 96%. W tym wieku zwiększa się wielkość neuronów wewnętrznego ciała kolankowatego. Szary guzek dojrzewa o 6 lat, jądra pełniące funkcje wegetatywne - o 7 lat, wydzielając hormony przysadki - o 13-14 lat, centralna istota szara regionu podwzgórza kończy swój rozwój o 13-17 lat.

Region podwzgórza powstaje w życiu płodowym, ale rozwój jej jąder kończy się w różnym wieku. Region podwzgórza rozwija się szybciej niż kora mózgowa. W wieku 3 lat dojrzewają jądra sutków i ciał Lewisa. Rozwój regionu podwzgórza kończy się w okresie dojrzewania.

Czerwone jądro śródmózgowia tworzy się wraz z jego ścieżkami przed ścieżkami piramidalnymi. Substantia nigra śródmózgowia jest wystarczająco rozwinięta w wieku 16 lat. W wieku 5 lat most Varoliev osiąga poziom, na którym znajduje się u osoby dorosłej. Tworzenie się jąder tkliwych i klinowych rdzenia przedłużonego zasadniczo kończy się w wieku 6 lat.

Formacje rdzenia przedłużonego nie rozwijają się jednocześnie. Wraz z wiekiem wzrasta objętość neuronów, a ich liczba na jednostkę powierzchni maleje. Dojrzewanie jąder nerwów błędnych kończy się głównie w wieku 7 lat. Wynika to z rozwoju koordynacji ruchów i płuc.

U noworodka robak móżdżku jest bardziej rozwinięty niż jego półkule, a cały móżdżek waży średnio 21–23 g. Rośnie szczególnie intensywnie w pierwszych latach życia, osiągając 84–94 g na rok, a 15 g przez rok. 150 lat z rozwojem koordynacji ruchowej. Wraz z wiekiem zmniejsza się względna ilość istoty szarej, a wzrasta ilość bieli, która przeważa nad szarością u dzieci w wieku szkolnym i dorosłych. Jądro zębate rośnie szczególnie intensywnie w pierwszym roku życia. Neurony kory móżdżku kończą swój rozwój w różnym czasie: neurony koszykowe zewnętrznej warstwy molekularnej - o rok, neurony Purkinjego - o 8 lat. Grubość warstwy molekularnej wzrasta z wiekiem bardziej niż grubość warstwy ziarnistej.

Szypułki móżdżku rozwijają się niejednocześnie i nierównomiernie. Dolne nogi rosną intensywnie w pierwszym roku życia, następnie ich wzrost spowalnia. Od 1 do 7 lat następuje znaczny wzrost połączenia podudzi z półkulami móżdżku. Nogi środkowe (najbardziej rozwinięte), przechodzące do mostu, rosną intensywnie do 2 lat. Górne nogi, zaczynające się w jądrze zębatym i kończące się w czerwonym jądrze śródmózgowia, które zawierają włókna dośrodkowe i odśrodkowe, które łączą móżdżek z guzkami wzrokowymi, prążkowiem i korą mózgową, są w pełni ukształtowane w wieku szkolnym.

Chociaż płat limbiczny rozwija się szybciej w porównaniu z innymi obszarami kory nowej, jego powierzchnia w stosunku do całej kory półkuli zmniejsza się wraz z wiekiem: u noworodka wynosi 5,4%, w wieku 2 lat – 3,9%, w wieku 7 lat i u osoby dorosłej - 3,4%.

Развитие проводящих путей. Особенно быстрое развитие проекционных путей идет после рождения и до 1 года, от 2 до 7 лет происходит его постепенное замедление, после 7 лет рост идет очень медленно. В процессе развития проекционных путей увеличивается асимметрия: центростремительные пути формируются раньше, чем центробежные. Миелинизация некоторых центробежных путей иногда заканчивается через 4-10 лет после рождения.

W pierwszej kolejności powstają ścieżki projekcyjne, następnie adhezyjne, a następnie asocjacyjne. Wraz z wiekiem ścieżki skojarzeniowe stają się szersze i zaczynają przeważać nad projekcyjnymi – wynika to z rozwoju stref percepcji. Rozwój ciała modzelowatego zależy bezpośrednio od rozwoju stref percepcyjnych. Pęczek obręczy powstaje wcześniej niż inne szlaki asocjacyjne. Pęczek haczykowaty rozwija się wcześniej niż górna wiązka podłużna.

6.2. Odruchy warunkowe i bezwarunkowe. IP Pawłow

Odruchy to reakcje organizmu na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne. Odruchy są bezwarunkowe i warunkowe.

Odruchy bezwarunkowe są wrodzonymi, trwałymi, dziedzicznie przenoszonymi reakcjami tkwiącymi w przedstawicielach tego typu organizmu. Bezwarunkowe obejmują odruchy źrenicowe, kolanowe, Achillesa i inne. Niektóre odruchy bezwarunkowe są wykonywane tylko w pewnym wieku, na przykład w okresie lęgowym i przy normalnym rozwoju układu nerwowego. Do takich odruchów należą odruchy ssania i ruchowe, które występują już u 18-tygodniowego płodu.

Odruchy bezwarunkowe są podstawą rozwoju odruchów warunkowych u zwierząt i ludzi. U dzieci wraz z wiekiem zamieniają się one w syntetyczne kompleksy odruchów, które zwiększają adaptacyjność organizmu do warunków środowiskowych.

Odruchy warunkowe to reakcje adaptacyjne organizmu, które są tymczasowe i ściśle indywidualne. Występują u jednego lub więcej przedstawicieli gatunku, który został poddany treningowi (treningowi) lub ekspozycji na środowisko. Rozwój odruchów warunkowych następuje stopniowo, w obecności pewnych warunków środowiskowych, na przykład powtarzania się bodźca warunkowego. Jeśli warunki do rozwoju odruchów są stałe z pokolenia na pokolenie, odruchy warunkowe mogą stać się nieuwarunkowane i być dziedziczone przez wiele pokoleń. Przykładem takiego odruchu jest otwieranie dzioba przez niewidome i raczkujące pisklęta w odpowiedzi na potrząsanie gniazdem przez ptaka, który je karmi.

Prowadzone przez I.P. Pawłowa, liczne eksperymenty wykazały, że podstawą rozwoju odruchów warunkowych są impulsy dochodzące przez włókna doprowadzające z zewnętrznych lub interoreceptorów. Do ich powstania konieczne są następujące warunki:

a) działanie bodźca obojętnego (w przyszłości uwarunkowanego) musi być wcześniejsze niż działanie bodźca nieuwarunkowanego (dla obronnego odruchu motorycznego minimalna różnica czasu wynosi 0,1 s). W innej kolejności odruch nie jest rozwinięty lub jest bardzo słaby i szybko zanika;

b) działanie bodźca warunkowego przez pewien czas musi być połączone z działaniem bodźca bezwarunkowego, tj. bodziec warunkowy jest wzmacniany przez bodziec bezwarunkowy. Tę kombinację bodźców należy powtórzyć kilka razy.

Ponadto warunkiem rozwoju odruchu warunkowego jest normalna funkcja kory mózgowej, brak procesów chorobowych w ciele i bodźce zewnętrzne. W przeciwnym razie, oprócz rozwiniętego wzmocnionego odruchu, wystąpi również odruch orientujący lub odruch narządów wewnętrznych (jelita, pęcherz moczowy itp.).

Механизм образования условного рефлекса. Действующий условный раздражитель всегда вызывает слабый очаг возбуждения в соответствующей зоне мозговой коры. Присоединившийся безусловный раздражитель создает в соответствующих подкорковых ядрах и участке коры больших полушарий второй, более сильный очаг возбуждения, который отвлекает на себя импульсы первого (условного), более слабого раздражителя. В итоге между очагами возбуждения коры больших полушарий возникает временная связь, при каждом повторении (т. е. подкреплении) эта связь становится более прочной. Условный раздражитель превращается в сигнал условного рефлекса.

Aby rozwinąć odruch warunkowy u osoby, stosuje się techniki wydzielnicze, mrugania lub motoryczne ze wzmocnieniem werbalnym; u zwierząt - techniki sekrecyjne i ruchowe ze wzmocnieniem pokarmowym.

Badania I.P. Pawłow o rozwoju odruchu warunkowego u psów. Na przykład zadaniem jest wytworzenie odruchu u psa metodą ślinienia, czyli wywołanie ślinienia się na bodziec świetlny, wzmocniony pokarmem - bodziec bezwarunkowy. Najpierw włącza się światło, na które pies reaguje orientującą reakcją (odwraca głowę, uszy itp.). Pawłow nazwał tę reakcję odruchem „co to jest?”. Następnie pies otrzymuje pokarm – bodziec bezwarunkowy (wzmocnienie). Odbywa się to kilka razy. W rezultacie reakcja orientująca pojawia się coraz rzadziej, a następnie całkowicie zanika. W odpowiedzi na impulsy wchodzące do kory z dwóch ognisk pobudzenia (w strefie wzrokowej i w ośrodku pokarmowym) połączenie czasowe między nimi zostaje wzmocnione, w wyniku czego ślina psa jest uwalniana do bodźca świetlnego nawet bez wzmocnienia. Dzieje się tak, ponieważ ślad ruchu słabego impulsu w kierunku silnego pozostaje w korze mózgowej. Nowo utworzony odruch (jego łuk) zachowuje zdolność do odtworzenia przewodzenia wzbudzenia, to znaczy do przeprowadzenia odruchu warunkowego.

Sygnałem do odruchu warunkowego może być również ślad pozostawiony przez impulsy obecnego bodźca. Na przykład, jeśli działasz na bodziec warunkowy przez 10 sekund, a następnie minutę po tym, jak przestanie on podawać pokarm, to samo światło nie spowoduje odruchu warunkowego wydzielania śliny, ale kilka sekund po jego zakończeniu odruch warunkowy pojawić się. Taki odruch warunkowy nazywamy odruchem kontynuacyjnym. Śladowe odruchy warunkowe rozwijają się z dużą intensywnością u dzieci od drugiego roku życia, przyczyniając się do rozwoju mowy i myślenia.

Aby rozwinąć odruch warunkowy, potrzebny jest bodziec warunkowy o wystarczającej sile i wysokiej pobudliwości komórek kory mózgowej. Ponadto siła bodźca bezwarunkowego musi być wystarczająca, w przeciwnym razie odruch bezwarunkowy wyjdzie pod wpływem silniejszego bodźca warunkowego. W takim przypadku komórki kory mózgowej powinny być wolne od bodźców zewnętrznych. Zgodność z tymi warunkami przyspiesza rozwój odruchu warunkowego.

Классификация условных рефлексов. В зависимости от методики выработки условные рефлексы подразделяют на: секреторные, двигательные, сосудистые, рефлексы-изменения во внутренних органах и др.

Odruch, który powstaje poprzez wzmocnienie bodźca warunkowego bodźcem nieuwarunkowanym, nazywany jest odruchem warunkowym pierwszego rzędu. Na jej podstawie możesz rozwinąć nowy odruch. Na przykład, łącząc sygnał świetlny z karmieniem, pies rozwinął silny odruch warunkowego wydzielania śliny. Jeśli przed sygnałem świetlnym zostanie podany dzwonek (bodziec dźwiękowy), to po kilku powtórzeniach tej kombinacji pies zaczyna ślinić się w odpowiedzi na sygnał dźwiękowy. Będzie to odruch drugiego rzędu lub odruch wtórny, wzmocniony nie bodźcem bezwarunkowym, ale odruchem warunkowym pierwszego rzędu.

W praktyce ustalono, że nie jest możliwe rozwinięcie odruchów warunkowych innych rzędów na podstawie wtórnego odruchu warunkowego pokarmowego u psów. U dzieci można było rozwinąć odruch warunkowy szóstego rzędu.

Aby rozwinąć odruchy warunkowe wyższych rzędów, musisz „włączyć” nowy obojętny bodziec na 10-15 sekund przed rozpoczęciem działania bodźca warunkowego wcześniej rozwiniętego odruchu. Jeśli odstępy są krótsze, nowy odruch nie pojawi się, a wcześniej rozwinięty odruch zaniknie, ponieważ w korze mózgowej rozwinie się zahamowanie.

6.3. Hamowanie odruchów warunkowych

IP Pawłow zidentyfikował dwa rodzaje hamowania odruchów warunkowych - nieuwarunkowane (zewnętrzne) i warunkowe (wewnętrzne).

Безусловное торможение. Полная остановка начавшегося рефлекса или снижение его активности под воздействием изменений во внешней среде называется безусловным торможением. Под действием нового раздражителя (проникающего извне шума, изменения освещения и т. д.) в коре головного мозга создается другой (особый) очаг возбуждения, задерживающий или прерывающий начавшийся рефлекторный акт. Выяснено, что чем моложе условный рефлекс, тем легче он поддается торможению. Это связано с развитием процесса индукции в центральной нервной системе. Поскольку торможение вызывается посторонним раздражителем, Павлов назвал его внешним, или индукционным, торможением. Безусловное торможение возникает внезапно, оно свойственно организму от рождения и характерно для всей центральной нервной системы.

Zewnętrzne zahamowanie można zaobserwować u dzieci pracujących w zespole, gdy wnikający do pomieszczenia hałas zakłóca przebieg odruchu. Na przykład podczas lekcji dzieci usłyszały ostry pisk hamulców samochodowych. Uczniowie zwracają się w stronę silnego bodźca, tracą uwagę, równowagę i racjonalną postawę. W rezultacie możliwe są błędy itp.

Bezwarunkowe hamowanie może również wystąpić bez pojawienia się drugiego ogniska wzbudzenia. Dzieje się tak ze spadkiem lub całkowitym ustaniem sprawności komórek kory mózgowej ze względu na dużą siłę bodźca. Aby zapobiec zniszczeniu, komórki wpadają w stan zahamowania. Ten rodzaj hamowania nazywany jest transcendentnym, pełni ochronną rolę w organizmie.

Условное (внутреннее) торможение. Такой вид торможения характерен для высших отделов центральной нервной системы и развивается только при отсутствии подкрепления условного сигнала безусловным раздражителем, т. е. при несовпадении во времени двух очагов возбуждения. Оно вырабатывается постепенно в процессе онтогенеза, иногда с большим трудом. Выделяют угасательное, дифференцировочное условное торможение.

Hamowanie zanikania rozwija się, jeśli powtarzanie uwarunkowanego sygnału nie jest wzmacniane przez nieuwarunkowany. Na przykład drapieżnik pojawia się rzadziej w miejscach, w których zmniejszyła się ilość ofiar, ponieważ wcześniej rozwinięty odruch warunkowy zanika z powodu braku wzmocnienia pokarmowego, które było bodźcem warunkowym. Przyczynia się to do adaptacji zwierząt do zmieniających się warunków życia.

6.4. Aktywność analityczna i syntetyczna kory mózgowej

Wiele bodźców świata zewnętrznego i wewnętrznego środowiska ciała jest odbieranych przez receptory i staje się źródłem impulsów wchodzących do kory mózgowej. Tutaj są analizowane, wyróżniane i syntetyzowane, łączone, uogólniane. Zdolność kory do oddzielania, izolowania i rozróżniania poszczególnych bodźców, do ich różnicowania jest przejawem analitycznej aktywności kory mózgowej.

Najpierw bodźce są analizowane w receptorach specjalizujących się w bodźcach świetlnych, dźwiękowych itp. Najwyższe formy analizy są przeprowadzane w korze mózgowej. Aktywność analityczna kory mózgowej jest nierozerwalnie związana z jej aktywnością syntetyczną, wyrażającą się w asocjacji, uogólnieniu pobudzenia zachodzącego w różnych jej częściach pod wpływem licznych bodźców. Jako przykład syntetycznej aktywności kory mózgowej można przytoczyć powstawanie tymczasowego połączenia, które leży u podstaw rozwoju odruchu warunkowego. Złożona aktywność syntetyczna przejawia się w tworzeniu odruchów drugiego, trzeciego i wyższego rzędu. Uogólnienie opiera się na procesie napromieniania wzbudzenia.

Analiza i synteza są ze sobą powiązane, a w korze mózgowej zachodzi złożona aktywność analityczno-syntetyczna.

dynamiczny stereotyp. Внешний мир действует на организм не единичными раздражителями, а обычно системой одновременных и последовательных раздражителей. Если система последовательных раздражителей часто повторяется, это ведет к образованию системности, или динамического стереотипа в деятельности коры головного мозга. Таким образом, динамический стереотип представляет собой последовательную цепь условно-рефлекторных актов, осуществляющихся в строго определенном, закрепленном во времени порядке и являющихся следствием сложной системной реакции организма на сложную систему положительных (подкрепляемых) и отрицательных (неподкрепляемых, или тормозных) условных раздражителей.

Rozwój stereotypu jest przykładem złożonej aktywności syntetyzującej kory mózgowej. Stereotyp jest trudny do rozwinięcia, ale jeśli się uformuje, to utrzymanie go nie wymaga dużego wysiłku aktywności korowej, a wiele działań staje się automatycznych. Dynamiczny stereotyp jest podstawą kształtowania się nawyków u osoby, kształtowania się określonej sekwencji w operacjach pracy, nabywania umiejętności i zdolności. Chodzenie, bieganie, skakanie, jazda na nartach, granie na instrumentach muzycznych, używanie łyżki, widelca, noża, pisanie itp. mogą służyć jako przykłady dynamicznego stereotypu.

Stereotypy utrzymują się przez wiele lat i stanowią podstawę ludzkich zachowań, podczas gdy bardzo trudno je przeprogramować.

6.5. Pierwszy i drugi system sygnalizacyjny

IP Pawłow uważał ludzkie zachowanie za wyższą aktywność nerwową, w której analiza i synteza bezpośrednich sygnałów środowiskowych, które stanowią pierwszy system sygnałów rzeczywistości, są wspólne dla zwierząt i ludzi. Przy tej okazji Pawłow pisał: "Dla zwierzęcia rzeczywistość jest sygnalizowana prawie wyłącznie przez bodźce i ich ślady w półkulach mózgowych, które docierają bezpośrednio do specjalnych komórek wzrokowych, słuchowych i innych receptorów ciała. To właśnie my mieć w sobie także wrażenia, doznania i wyobrażenia ze środowiska zewnętrznego, zarówno ogólnego naturalnego, jak i naszego społecznego, z wyłączeniem słowa, słyszalnego i widzialnego. Jest to pierwszy system sygnałów rzeczywistości, który mamy wspólnego ze zwierzętami.”

W wyniku aktywności zawodowej, relacji społecznych i rodzinnych człowiek wypracował nową formę przekazywania informacji. Osoba zaczęła postrzegać informacje werbalne poprzez zrozumienie znaczenia słów wypowiadanych przez siebie lub innych, widocznych – pisanych lub drukowanych. Doprowadziło to do powstania drugiego systemu sygnalizacji, unikalnego dla człowieka. Znacznie rozszerzył się i zmienił jakościowo wyższą aktywność nerwową osoby, ponieważ wprowadził nową zasadę do pracy półkul mózgowych (związek kory z formacjami podkorowymi). Przy tej okazji Pawłow napisał: „Jeśli nasze odczucia i idee związane z otaczającym nas światem są pierwszymi sygnałami rzeczywistości, konkretnymi sygnałami, to mowa, zwłaszcza bodźce kinestetyczne, które docierają do kory z narządów mowy, są drugimi sygnałami , sygnały sygnałów, reprezentują oderwanie się od rzeczywistości i pozwalają na uogólnianie, czyli… specyficznie ludzkie myślenie, a nauka jest narzędziem do najwyższej orientacji człowieka w otaczającym go świecie i w sobie samym.

Drugi system sygnalizacji jest wynikiem społecznej społeczności człowieka jako gatunku. Należy jednak pamiętać, że drugi system sygnalizacji jest zależny od pierwszego systemu sygnalizacji. Dzieci głuche od urodzenia wydają te same dźwięki, co normalne, ale bez wzmacniania emitowanych sygnałów przez analizatory słuchowe i nie potrafiąc naśladować głosu innych, stają się nieme.

Wiadomo, że bez komunikacji z ludźmi drugi system sygnalizacji (zwłaszcza mowa) nie rozwija się. Tak więc dzieci, które zostały porwane przez dzikie zwierzęta i mieszkały w legowisku zwierzęcym (zespół Mowgliego), nie rozumiały ludzkiej mowy, nie umiały mówić i utraciły zdolność uczenia się mowy. Ponadto wiadomo, że młodzi ludzie, którzy przez dziesięciolecia byli izolowani, bez komunikowania się z innymi ludźmi, zapominają o mowie potocznej.

Fizjologiczny mechanizm ludzkiego zachowania jest wynikiem złożonej interakcji obu systemów sygnalizacyjnych z podkorowymi formacjami półkul mózgowych. Pawłow uważał drugi system sygnalizacyjny za „najwyższy regulator ludzkiego zachowania”, przeważający nad pierwszym systemem sygnalizacyjnym. Ale ten ostatni w pewnym stopniu kontroluje aktywność drugiego systemu sygnalizacyjnego. Pozwala to osobie kontrolować swoje nieuwarunkowane odruchy, powstrzymać znaczną część instynktownych przejawów ciała i emocji. Osoba może świadomie tłumić odruchy obronne (nawet w odpowiedzi na bolesne bodźce), pokarmowe i odruchy seksualne. Jednocześnie formacje podkorowe i jądra pnia mózgu, zwłaszcza formacja siatkowata, są źródłami (generatorami) impulsów utrzymujących prawidłowe napięcie mózgu.

6.6. Rodzaje wyższej aktywności nerwowej

Uwarunkowana aktywność odruchowa zależy od indywidualnych właściwości układu nerwowego. Indywidualne właściwości układu nerwowego wynikają z dziedzicznych cech jednostki i jej doświadczeń życiowych. Całość tych właściwości nazywana jest rodzajem wyższej aktywności nerwowej.

IP Pawłow, na podstawie wieloletnich badań cech powstawania i przebiegu odruchów warunkowych u zwierząt, zidentyfikował cztery główne typy wyższej aktywności nerwowej. Podział na typy oparł na trzech głównych wskaźnikach:

a) siła procesów wzbudzania i hamowania;

b) wzajemna równowaga, tj. stosunek siły procesów wzbudzania i hamowania;

c) ruchliwość procesów wzbudzenia i hamowania, tj. szybkość, z jaką wzbudzenie można zastąpić hamowaniem i odwrotnie.

Na podstawie manifestacji tych trzech właściwości Pawłow wyróżnił następujące rodzaje aktywności nerwowej;

1) typ jest silny, niezrównoważony, z przewagą pobudzenia nad zahamowaniem (typ „nieograniczony”);

2) typ silny, zrównoważony, o dużej ruchliwości procesów nerwowych (typ „żywy”, mobilny);

3) typ silny, zrównoważony, o małej ruchliwości procesów nerwowych (typ „spokojny”, nieaktywny, obojętny);

4) typ słaby, charakteryzujący się szybkim wyczerpywaniem się komórek nerwowych, prowadzącym do utraty sprawności.

Pawłow uważał, że główne rodzaje wyższej aktywności nerwowej występujące u zwierząt pokrywają się z czterema temperamentami ustalonymi dla ludzi przez greckiego lekarza Hipokratesa (IV wiek p.n.e.). Typ słaby odpowiada temperamentowi melancholijnemu; silny niezrównoważony typ - temperament choleryczny; silny zrównoważony, mobilny typ - temperament sangwiniczny; silnie zrównoważony, o małej ruchliwości procesów nerwowych - temperament flegmatyczny. Należy jednak pamiętać, że procesy nerwowe ulegają zmianom w miarę rozwoju organizmu człowieka, dlatego w różnym wieku człowiek może zmieniać rodzaje aktywności nerwowej. Takie krótkotrwałe przejścia są możliwe pod wpływem silnych czynników stresowych.

W zależności od interakcji, równowaga systemów sygnalizacyjnych, Pawłow, wraz z czterema typami wspólnymi dla ludzi i zwierząt, wyróżniał szczególnie ludzkie typy wyższej aktywności nerwowej.

1. Typ artystyczny. Charakteryzuje się przewagą pierwszego systemu sygnałowego nad drugim. Ten typ obejmuje osoby, które bezpośrednio postrzegają rzeczywistość, szeroko posługując się obrazami zmysłowymi.

2. Typ myślenia. Ten typ obejmuje osoby z przewagą drugiego systemu sygnałów, „myślicieli” z wyraźną zdolnością do abstrakcyjnego myślenia.

3. Większość ludzi jest przeciętnego typu ze zrównoważoną aktywnością dwóch systemów sygnałowych. Charakteryzują się zarówno wrażeniami figuratywnymi, jak i wnioskami spekulacyjnymi.

Temat 7. WIEKOWE CECHY KRWI I KRĄŻENIA

7.1. Ogólna charakterystyka krwi

Krew, limfa i płyn tkankowy to wewnętrzne środowisko organizmu, w którym odbywa się żywotna aktywność komórek, tkanek i narządów. Środowisko wewnętrzne człowieka zachowuje względną stałość swojego składu, co zapewnia stabilność wszystkich funkcji organizmu i jest wynikiem samoregulacji odruchowej i neurohumoralnej. Krążąca w naczyniach krwionośnych krew spełnia szereg ważnych funkcji: transport (transportuje tlen, składniki odżywcze, hormony, enzymy, a także dostarcza resztkowe produkty przemiany materii do narządów wydalniczych), regulacyjną (utrzymuje względnie stałą temperaturę ciała), ochronną ( komórki krwi zapewniają odpowiedź immunologiczną).

Ilość krwi. Zdeponowana i krążąca krew. Ilość krwi u osoby dorosłej wynosi średnio 7% masy ciała, u noworodków - od 10 do 20% masy ciała, u niemowląt - od 9 do 13%, u dzieci w wieku od 6 do 16 lat - 7%. Im młodsze dziecko, tym wyższy jest jego metabolizm i większa ilość krwi na 1 kg masy ciała. Noworodki mają 1 metrów sześciennych na 150 kg masy ciała. cm krwi, u niemowląt - 110 metrów sześciennych. cm, dla dzieci od 7 do 12 lat - 70 metrów sześciennych. cm, od 15 lat - 65 metrów sześciennych. cm Ilość krwi u chłopców i mężczyzn jest stosunkowo większa niż u dziewcząt i kobiet. W spoczynku około 40-45% krwi krąży w naczyniach krwionośnych, a reszta znajduje się w depozycie (naczyniach włosowatych wątroby, śledzionie i tkance podskórnej). Krew z magazynu przedostaje się do ogólnego krwioobiegu, gdy wzrasta temperatura ciała, praca mięśni, wznoszenie się na wysokość i utrata krwi. Nagła utrata krwi krążącej zagraża życiu. Na przykład w przypadku krwawienia tętniczego i utraty 1/3-1/2 całkowitej ilości krwi śmierć następuje z powodu gwałtownego spadku ciśnienia krwi.

Osocze krwi. Osocze to płynna część krwi po oddzieleniu wszystkich powstałych elementów. U dorosłych stanowi 55-60% całkowitej objętości krwi, u noworodków - niecałe 50% ze względu na dużą objętość czerwonych krwinek. Osocze krwi osoby dorosłej zawiera 90–91% wody, 6,6–8,2% białek, w tym 4–4,5% albumin, 2,8–3,1% globulin i 0,1–0,4% fibrynogenu; pozostała część osocza składa się z minerałów, cukru, produktów przemiany materii, enzymów i hormonów. Zawartość białka w osoczu noworodków wynosi 5,5-6,5%, u dzieci poniżej 7 lat - 6-7%.

Wraz z wiekiem ilość albumin spada, a globulin wzrasta, całkowita zawartość białka zbliża się do poziomu dorosłych o 3-4 lata. Globuliny gamma osiągają normę dla dorosłych o 3 lata, globuliny alfa i beta - o 7 lat. Zawartość enzymów proteolitycznych we krwi po urodzeniu wzrasta i do 30 dnia życia osiąga poziom dorosłych.

Minerały krwi obejmują sól kuchenną (NaCl), 0,85-0,9%, chlorek potasu (KC1), chlorek wapnia (CaCl12) i wodorowęglany (NaHCO3), każdy po 0,02% itd. U noworodków ilość sodu jest mniejsza niż u dorosłych i osiąga normę o 7-8 lat. Od 6 do 18 lat zawartość sodu waha się od 170 do 220 mg%. Przeciwnie, ilość potasu jest najwyższa u noworodków, najniższa - w wieku 4-6 lat i osiąga normę dla dorosłych w wieku 13-19 lat.

Zawartość wapnia w osoczu u noworodków jest wyższa niż u dorosłych; od 1 do 6 lat waha się, a od 6 do 18 lat stabilizuje się na poziomie dorosłych.

Chłopcy w wieku 7-16 lat mają więcej nieorganicznego fosforu niż dorośli, 1,3 razy; fosfor organiczny jest więcej niż nieorganiczny, 1,5 razy, ale mniej niż u dorosłych.

Ilość glukozy we krwi osoby dorosłej na pusty żołądek wynosi 0,1-0,12%. Ilość cukru we krwi u dzieci (mg%) na czczo: u noworodków - 45-70; u dzieci w wieku 7-11 lat - 70-80; 12-14 lat - 90-120. Zmiana poziomu cukru we krwi u dzieci w wieku 7-8 lat jest znacznie większa niż u dzieci w wieku 17-18 lat. Znaczące wahania poziomu cukru we krwi w okresie dojrzewania. Przy intensywnej pracy mięśni spada poziom cukru we krwi.

Ponadto osocze krwi zawiera różne substancje azotowe w ilości 20-40 mg na 100 metrów sześciennych. zobacz krew; 0,5-1,0% tłuszczu i substancji tłuszczopodobnych.

Lepkość krwi osoby dorosłej wynosi 4-5, noworodka - 10-11, dziecko pierwszego miesiąca życia - 6, następnie obserwuje się stopniowy spadek lepkości. Aktywna reakcja krwi, w zależności od stężenia jonów wodorowych i wodorotlenowych, jest lekko zasadowa. Średnie pH krwi wynosi 7,35. Kiedy kwasy powstające w procesie metabolizmu dostają się do krwi, są neutralizowane przez rezerwę zasad. Niektóre kwasy są usuwane z organizmu, na przykład dwutlenek węgla przekształca się w dwutlenek węgla i parę wodną, ​​wydychane podczas zwiększonej wentylacji płuc. Przy nadmiernym nagromadzeniu jonów alkalicznych w organizmie, na przykład przy diecie wegetariańskiej, są one neutralizowane przez kwas węglowy, co opóźnia zmniejszenie wentylacji płuc.

7.2. Uformowane elementy krwi

Powstałe elementy krwi obejmują erytrocyty, leukocyty i płytki krwi. Erytrocyty to niejądrzaste krwinki czerwone. Mają kształt dwuwklęsły, co zwiększa ich powierzchnię około 1,5 razy. Liczba czerwonych krwinek w 1 metrze sześciennym. mm krwi wynosi: u mężczyzn - 5-5,5 miliona; u kobiet - 4-5,5 miliona U noworodków w pierwszym dniu życia ich liczba sięga 6 milionów, następnie następuje spadek do normy dla dorosłych. W wieku 7-9 lat liczba czerwonych krwinek wynosi 5-6 milionów, największe wahania liczby czerwonych krwinek obserwuje się w okresie dojrzewania.

W erytrocytach dorosłych hemoglobina stanowi około 32% masy utworzonych elementów i średnio 14% masy krwi pełnej (14 g na 100 g krwi). Ta ilość hemoglobiny jest równa 100%. Zawartość hemoglobiny w erytrocytach noworodków osiąga 14,5% normy dorosłej, czyli 17-25 g hemoglobiny na 100 g krwi. W ciągu pierwszych dwóch lat ilość hemoglobiny spada do 80-90%, a następnie ponownie wzrasta do normy. Względna zawartość hemoglobiny wzrasta wraz z wiekiem i w wieku 14-15 lat osiąga normę dla dorosłych. Jest równy (w gramach na 1 kg masy ciała):

▪ w wieku 7-9 lat – 7,5;

▪ 10-11 lat – 7,4;

▪ 12-13 lat – 8,4;

▪ 14-15 lat – 10,4.

Hemoglobina jest specyficzna dla gatunku. Jeśli u noworodka absorbuje więcej tlenu niż u osoby dorosłej (a od 2 roku życia ta zdolność hemoglobiny jest maksymalna), to od 3 roku życia hemoglobina absorbuje tlen w taki sam sposób jak u dorosłych. Znaczna zawartość erytrocytów i hemoglobiny, a także większa zdolność hemoglobiny do przyswajania tlenu u dzieci poniżej 1. roku życia zapewniają im intensywniejszy metabolizm.

Wraz z wiekiem wzrasta ilość tlenu we krwi tętniczej i żylnej. 0nie równa się (w cm sześciennych na minutę): u dzieci w wieku 5-6 lat we krwi tętniczej - 400, w żylnej - 260; u młodzieży w wieku 14-15 lat - odpowiednio 660 i 435; u dorosłych - odpowiednio 800 i 540. Zawartość tlenu we krwi tętniczej (w cm sześciennych na 1 kg masy na minutę) wynosi: u dzieci w wieku 5-6 lat - 20; u młodzieży w wieku 14-15 lat - 13 lat; u dorosłych - 11. Zjawisko to u dzieci w wieku przedszkolnym tłumaczy się stosunkowo dużą ilością krwi i przepływu krwi, znacznie przekraczającą przepływ krwi u dorosłych.

Oprócz przenoszenia tlenu erytrocyty biorą udział w procesach enzymatycznych, w utrzymywaniu aktywnej reakcji krwi oraz w wymianie wody i soli. W ciągu dnia przez erytrocyty przechodzi od 300 do 2000 metrów sześciennych. dm wody.

W procesie osiadania krwi pełnej, do której dodawane są substancje zapobiegające krzepnięciu krwi, erytrocyty stopniowo osadzają się. Szybkość reakcji sedymentacji erytrocytów (OB) u mężczyzn wynosi 3-9 mm, u kobiet 7-12 mm na godzinę. S0E zależy od ilości białek w osoczu krwi oraz od stosunku globulin do albumin. Ponieważ noworodek ma około 6% białka w osoczu, a stosunek globulin do albumin jest również mniejszy niż u dorosłych, ich ESR wynosi około 2 mm, u niemowląt - 4-8 mm, a u starszych dzieci - 4-8 mm w godzina. Po obciążeniu treningowym u większości dzieci w wieku 7-11 lat normalne (do 12 mm na godzinę) i wolne ESR przyspieszają, a przyspieszone ESR spowalniają.

Hemoliza. Czerwone krwinki są w stanie przetrwać jedynie w roztworach fizjologicznych, w których stężenie składników mineralnych, zwłaszcza soli kuchennej, jest takie samo jak w osoczu krwi. W roztworach, w których zawartość sodu jest mniejsza lub większa niż w osoczu krwi, a także pod wpływem innych czynników, czerwone krwinki ulegają zniszczeniu. Zniszczenie czerwonych krwinek nazywa się hemolizą.

Zdolność czerwonych krwinek do opierania się hemolizie nazywana jest opornością. Wraz z wiekiem odporność erytrocytów znacznie spada: erytrocyty noworodków mają największą odporność, w wieku 10 lat zmniejsza się o około 1,5 raza.

W zdrowym ciele trwa ciągły proces niszczenia czerwonych krwinek, który odbywa się pod wpływem specjalnych substancji - hemolizyn wytwarzanych w wątrobie. Czerwone krwinki żyją u noworodka przez 14, a u osoby dorosłej - nie więcej niż 100-150 dni. Hemoliza występuje w śledzionie i wątrobie. Równolegle z hemolizą powstają nowe erytrocyty, dzięki czemu liczba erytrocytów utrzymuje się na stosunkowo stałym poziomie.

Grupy krwi. W zależności od zawartości dwóch rodzajów substancji adhezyjnych (aglutynogenów A i B) w erytrocytach oraz dwóch rodzajów aglutynin (alfa i beta) w osoczu wyróżnia się cztery grupy krwi. Podczas przetaczania krwi należy unikać kojarzenia A z alfa i B z beta, ponieważ dochodzi do aglutynacji, która prowadzi do zablokowania naczyń krwionośnych i poprzedza hemolizę u biorcy, a tym samym prowadzi do jego śmierci.

Erytrocyty pierwszej grupy (0) nie sklejają się z osoczem innych grup, co pozwala na podanie ich wszystkim ludziom. Osoby, które mają pierwszą grupę krwi, nazywane są dawcami uniwersalnymi. Osocze czwartej grupy (AB) nie skleja czerwonych krwinek innych grup, dlatego osoby z tą grupą krwi są uniwersalnymi biorcami. Krew drugiej grupy (A) można przetaczać tylko do grup A i AB, krew z grupy B - tylko do B i AB. Grupa krwi jest zdeterminowana genetycznie.

Ponadto aglutynogen Rh czynnik (Rh) ma szczególne znaczenie w praktyce transfuzji krwi. Czerwone krwinki 85% ludzi zawierają czynnik Rh (Rh-dodatni), podczas gdy czerwone krwinki 15% ludzi go nie zawierają (Rh-ujemny).

Białe krwinki. Są to bezbarwne, jądrzaste komórki krwi. U osoby dorosłej 1 cu. mm krwi zawiera 6-8 tysięcy leukocytów. Ze względu na kształt komórki i jądra leukocyty dzielą się na: neutrofile; bazofile; eozynofile; limfocyty; monocyty.

W przeciwieństwie do dorosłych, noworodki w 1 cu. mm krwi zawiera 10-30 tysięcy leukocytów. Największą liczbę leukocytów obserwuje się u dzieci w wieku 2-3 miesięcy, po czym stopniowo falowo spada i osiąga poziom dorosłych w wieku 10-11 lat.

U dzieci w wieku do 9-10 lat względna zawartość neutrofili jest znacznie niższa niż u dorosłych, a liczba limfocytów gwałtownie wzrasta do 14-15 lat. Do 4 lat bezwzględna liczba limfocytów przewyższa liczbę neutrofili o około 1,5-2 razy, od 4 do 6 lat najpierw porównuje się liczbę neutrofili i limfocytów, a następnie neutrofile zaczynają dominować nad limfocytami, a od wiek 15 lat ich stosunek zbliża się do norm dorosłych. Leukocyty żyją do 12-15 dni.

W przeciwieństwie do erytrocytów zawartość leukocytów jest bardzo zróżnicowana. Następuje wzrost całkowitej liczby leukocytów (leukocytoza) i ich zmniejszenie (leukopenia). Leukocytozę obserwuje się u osób zdrowych podczas pracy mięśniowej, w pierwszych 2-3 godzinach po jedzeniu oraz u kobiet w ciąży. U osoby leżącej leukocytoza jest dwukrotnie wyższa niż u osoby stojącej. Leukopenia występuje pod wpływem promieniowania jonizującego. Niektóre choroby zmieniają względną zawartość różnych form leukocytów.

Płytki krwi. Są to najmniejsze wolne od jąder płyty protoplazmy. U dorosłych 1 cu. mm krwi zawiera 200-100 tysięcy płytek krwi, u dzieci poniżej 1 roku - 160-330 tysięcy; od 3 do 4 lat - 350-370 tys. Płytki krwi żyją 4-5 i nie więcej niż 8-9 dni. Sucha pozostałość płytek krwi zawiera 16-19% lipidów (głównie fosfatydów), enzymów proteolitycznych, serotoniny, czynników krzepnięcia krwi i retraktyny. Zwiększenie liczby płytek krwi nazywa się trombocytozą, zmniejszenie nazywa się trombopenią.

7.3. Krążenie

Krew może pełnić funkcje życiowe tylko w ciągłym ruchu. Ruch krwi w ciele, jej krążenie stanowią esencję krążenia krwi.

Układ krążenia utrzymuje niezmienność środowiska wewnętrznego organizmu. Dzięki krążeniu krwi do wszystkich narządów i tkanek dostarczany jest tlen, składniki odżywcze, sole, hormony, a z organizmu wydalane są produkty przemiany materii. Ze względu na niską przewodność cieplną tkanek przenoszenie ciepła z narządów ludzkiego ciała (wątroba, mięśnie itp.) do skóry i środowiska odbywa się głównie dzięki krążeniu krwi. Aktywność wszystkich narządów i całego organizmu jest ściśle związana z funkcją narządów krążenia.

Krążenie ogólnoustrojowe i płucne. Obieg krwi zapewnia aktywność serca i naczyń krwionośnych. Układ naczyniowy składa się z dwóch kręgów krążenia krwi: dużego i małego.

Krążenie ogólnoustrojowe zaczyna się od lewej komory serca, skąd krew wpływa do aorty. Od aorty droga krwi tętniczej biegnie dalej przez tętnice, które w miarę oddalania się od serca rozgałęziają się, a najmniejsze z nich rozpadają się na naczynia włosowate, przenikając gęstą siecią całe ciało. Przez cienkie ścianki naczyń włosowatych krew oddaje składniki odżywcze i tlen do płynu tkankowego. W tym przypadku produkty przemiany materii komórek z płynu tkankowego dostają się do krwi. Z naczyń włosowatych krew płynie do małych żył, które łącząc się, tworzą większe żyły i wpływają do żyły głównej górnej i dolnej. Żyła główna górna i dolna doprowadzają krew żylną do prawego przedsionka, gdzie kończy się krążenie ogólnoustrojowe.

Krążenie płucne zaczyna się od prawej komory serca od tętnicy płucnej. Krew żylna jest transportowana tętnicą płucną do naczyń włosowatych płuc. W płucach dochodzi do wymiany gazów między krwią żylną naczyń włosowatych a powietrzem w pęcherzykach płucnych. Z płuc przez cztery żyły płucne krew tętnicza wraca już do lewego przedsionka, gdzie kończy się krążenie płucne. Z lewego przedsionka krew dostaje się do lewej komory, skąd zaczyna się krążenie ogólnoustrojowe.

7.4. Serce: struktura i zmiany związane z wiekiem

Serce to wydrążony narząd mięśniowy podzielony na cztery komory: dwa przedsionki i dwie komory. Lewa i prawa strona serca są oddzielone solidną przegrodą. Krew z przedsionków dostaje się do komór przez otwory w przegrodzie między przedsionkami a komorami. Otwory wyposażone są w zawory, które otwierają się tylko w kierunku komór. Zawory są tworzone przez blokujące się klapy i dlatego nazywane są zaworami klapowymi. Lewa strona serca ma zastawkę dwupłatkową, podczas gdy prawa strona ma zastawkę trójdzielną.

Zastawki półksiężycowate znajdują się w miejscu wyjścia aorty z lewej komory i tętnicy płucnej z prawej komory. Zastawki półksiężycowate umożliwiają przepływ krwi z komór do aorty i tętnicy płucnej oraz zapobiegają cofaniu się krwi z naczyń do komór.

Zastawki serca zapewniają przepływ krwi tylko w jednym kierunku: od przedsionków do komór i od komór do tętnic.

Masa ludzkiego serca wynosi od 250 do 360 g.

Rozszerzona górna część serca nazywana jest podstawą, zwężona dolna część nazywana jest wierzchołkiem. Serce leży ukośnie za mostkiem. Jego podstawa jest skierowana do tyłu, do góry i na prawo, a góra skierowana jest w dół, do przodu i na lewo. Wierzchołek serca przylega do przedniej ściany klatki piersiowej w okolicy lewej przestrzeni międzyżebrowej; tutaj, w momencie skurczu komór, wyczuwalny jest impuls sercowy.

Główną masą ściany serca jest potężny mięsień - mięsień sercowy, składający się ze specjalnego rodzaju tkanki mięśni poprzecznie prążkowanych. Grubość mięśnia sercowego jest różna w różnych częściach serca. Najcieńszy jest w przedsionkach (2-3 mm). Lewa komora ma najsilniejszą ścianę mięśniową: jest 2,5 razy grubsza niż w prawej komorze.

Typowa i atypowa muskulatura serca. Większość mięśnia sercowego reprezentują włókna typowe dla serca, które zapewniają skurcz części serca. Ich główną funkcją jest kurczliwość. Jest to typowy pracujący mięsień serca. Oprócz tego mięsień sercowy zawiera nietypowe włókna, których aktywność jest związana z występowaniem wzbudzenia w sercu i przewodzeniem wzbudzenia z przedsionków do komór.

Nietypowe włókna mięśniowe różnią się od włókien kurczliwych zarówno strukturą, jak i właściwościami fizjologicznymi. Mają mniej wyraźne prążkowanie poprzeczne, ale mają zdolność do łatwego wzbudzania i są bardziej odporne na szkodliwe wpływy. Ze względu na zdolność włókien mięśni atypowych do przewodzenia powstałego pobudzenia przez serce, nazywa się to układem przewodzenia serca.

Nietypowa muskulatura zajmuje bardzo małą część serca pod względem objętości. Nagromadzenie nietypowych komórek mięśniowych nazywa się węzłami. Jeden z tych węzłów znajduje się w prawym przedsionku, w pobliżu zbiegu (zatoki) żyły głównej górnej. To jest węzeł zatokowo-przedsionkowy. Tutaj, w sercu zdrowej osoby, powstają impulsy pobudzenia, które określają rytm skurczów serca. Drugi węzeł znajduje się na granicy prawego przedsionka i komór w przegrodzie serca, nazywany jest węzłem przedsionkowo-komorowym lub przedsionkowo-komorowym. W tym rejonie serca pobudzenie rozprzestrzenia się od przedsionków do komór.

Z węzła przedsionkowo-komorowego pobudzenie jest kierowane wzdłuż wiązki przedsionkowo-komorowej (wiązka Hissa) włókien układu przewodzącego, który znajduje się w przegrodzie między komorami. Pień pęczka przedsionkowo-komorowego jest podzielony na dwie nogi, jedna z nich trafia do prawej komory, druga do lewej.

Pobudzenie z mięśni atypowych jest przekazywane do włókien kurczliwych mięśni serca za pomocą włókien związanych z mięśniami atypowymi.

Zmiany w sercu związane z wiekiem. Serce dziecka po urodzeniu nie tylko rośnie, ale także podlega procesom morfologicznym (zmiana kształtu i proporcji). Serce noworodka zajmuje pozycję poprzeczną i ma kształt niemal kulisty. Stosunkowo duża wątroba powoduje, że sklepienie przepony jest wysokie, przez co pozycja serca u noworodka jest wyższa (znajduje się na poziomie czwartej lewej przestrzeni międzyżebrowej). Pod koniec pierwszego roku życia, pod wpływem siedzenia i stania oraz w wyniku obniżenia przepony, serce przyjmuje pozycję ukośną. W wieku 2-3 lat wierzchołek serca osiąga piąte żebro. U dziesięcioletnich dzieci granice serca stają się prawie takie same jak u dorosłych.

W pierwszym roku życia wzrost przedsionków przewyższa wzrost komór, następnie rosną prawie równo, a po 10 latach wzrost komór zaczyna wyprzedzać wzrost przedsionków.

Serca dzieci są stosunkowo większe niż serca dorosłych. Jego masa wynosi około 0,63-0,80% masy ciała, u osoby dorosłej 0,48-0,52%. Serce rośnie najintensywniej w pierwszym roku życia: po 8 miesiącach masa serca podwaja się, potraja o 3 lata, czterokrotnie o 5 lat, a 16 razy o 11 lat.

Masa serca u chłopców w pierwszych latach życia jest większa niż u dziewcząt. W wieku 12-13 lat u dziewcząt rozpoczyna się okres wzmożonego wzrostu serca, a jego masa staje się większa niż u chłopców. W wieku 16 lat serce dziewcząt ponownie zaczyna pozostawać w tyle za sercami masowych chłopców.

Cykl serca. Serce kurczy się rytmicznie: skurcze części serca (skurcz) na przemian z ich rozkurczem (rozkurcz). Okres obejmujący jeden skurcz i jedno rozluźnienie serca nazywa się cyklem serca. W stanie względnego spoczynku serce dorosłego człowieka bije około 75 razy na minutę. Oznacza to, że cały cykl trwa około 0,8 s.

Każdy cykl pracy serca składa się z trzech faz:

1) skurcz przedsionka (trwa 0,1 s);

2) skurcz komorowy (trwa 0,3 s);

3) całkowita przerwa (0,4 s).

Przy dużym wysiłku fizycznym serce kurczy się częściej niż 75 razy na minutę, a czas trwania całkowitej pauzy zmniejsza się.

Temat 8. CHARAKTERYSTYKA WIEKU NARZĄDÓW ODDECHOWYCH

8.1. Budowa aparatu oddechowego i głosowego

Jama nosowa. Kiedy oddychasz z zamkniętymi ustami, powietrze dostaje się do jamy nosowej, a kiedy oddychasz z otwartymi ustami, dostaje się do jamy ustnej. Tworzenie się jamy nosowej obejmuje kości i chrząstki, które również tworzą szkielet nosa. Większą część błony śluzowej jamy nosowej pokrywa wielorzędowy nabłonek kolumnowy, w którym znajdują się gruczoły śluzowe, a w mniejszej części komórki węchowe. Dzięki ruchowi rzęsek nabłonka rzęskowego pył dostający się wraz z wdychanym powietrzem zostaje wydalony.

Jama nosowa jest podzielona na pół przegrodą nosową. Każda połowa ma trzy małżowiny nosowe - górną, środkową i dolną. Tworzą trzy kanały nosowe: górny pod małżowiną górną, środkowy pod małżowiną środkową, a dolny między małżowiną dolną a dnem jamy nosowej. Wdychane powietrze wchodzi przez nozdrza i po przejściu przez kanały nosowe każdej połowy jamy nosowej wychodzi do nosogardzieli przez dwa tylne otwory - nosową nosową.

Kanał nosowo-łzowy otwiera się do jamy nosowej, przez którą wydalane są nadmiar łez.

Do jamy nosowej przylegają jamy przydatków lub zatoki połączone z nią otworami: szczękowym lub szczękowym (znajdującym się w korpusie górnej szczęki), klinowym (w kości klinowej), czołowym (w kości czołowej) oraz błędnik sitowy (w kości sitowej). Wdychane powietrze, stykające się z błoną śluzową jamy nosowej i przydatkami, w których znajdują się liczne naczynia włosowate, jest ogrzewane i nawilżane.

Krtań. Nosogardło to górna część gardła, która odprowadza powietrze z jamy nosowej do krtani, która jest przyczepiona do kości gnykowej. Krtań stanowi początkową część samej rurki oddechowej, która przechodzi do tchawicy i jednocześnie pełni funkcję aparatu głosowego. Składa się z trzech niesparowanych i trzech sparowanych chrząstek, połączonych więzadłami. Do niesparowanych chrząstek zalicza się chrząstki tarczowate, pierścieniowate i nagłośniowe, a do chrząstek parzystych zalicza się chrząstki nalewkowate, rogowate i klinowe. Główną chrząstką jest chrząstka pierścieniowata. Jego wąska część jest skierowana do przodu, a szeroka część do przełyku. W tylnej części chrząstki pierścieniowatej znajdują się symetrycznie po prawej i lewej stronie dwie trójkątne chrząstki nalewkowate, połączone ruchomo z jej tylną częścią. Kiedy mięśnie kurczą się, odciągając zewnętrzne końce chrząstek nalewkowatych i rozluźniają się mięśnie międzychrzęstne, chrząstki te obracają się wokół własnej osi, a głośnia otwiera się szeroko, co jest niezbędne do wdychania. Przy skurczu mięśni między chrząstkami nalewkowatymi i napięciu więzadeł głośnia wygląda jak dwa mocno rozciągnięte równoległe grzbiety mięśni, uniemożliwiające przepływ powietrza z płuc.

Struny głosowe. Prawdziwe struny głosowe znajdują się w kierunku strzałkowym od wewnętrznego kąta połączenia płytek chrząstki tarczowatej z wyrostkami głosowymi chrząstek nalewkowatych. Prawdziwe struny głosowe obejmują wewnętrzne mięśnie tarczowo-nalewkowe. Istnieje pewna zależność pomiędzy stopniem napięcia strun głosowych a ciśnieniem powietrza wydobywającego się z płuc: im mocniej zwarte są więzadła, tym większe ciśnienie wywiera na nie uciekające z płuc powietrze. Regulacja ta odbywa się za pomocą mięśni krtani i jest ważna dla powstawania dźwięków.

Podczas połykania wejście do krtani zamyka nagłośnia. Błona śluzowa krtani pokryta jest wielorzędowym nabłonkiem rzęskowym, a struny głosowe - nabłonkiem wielowarstwowym płaskonabłonkowym.

W błonie śluzowej krtani znajdują się różne receptory, które odbierają bodźce dotykowe, temperaturowe, chemiczne i bólowe; tworzą dwie strefy refleksu. Część receptorów krtaniowych zlokalizowana jest powierzchownie, gdzie błona śluzowa pokrywa chrząstkę, a część głęboko w ochrzęstnej, w miejscach przyczepu mięśni, w zaostrzonych partiach wyrostków głosowych. Obie grupy receptorów znajdują się na drodze wdychanego powietrza i biorą udział w odruchowej regulacji oddychania oraz w odruchu ochronnym zamykania głośni. Receptory te, sygnalizując zmiany położenia chrząstki i skurcze mięśni biorących udział w tworzeniu głosu, odruchowo go regulują.

Tchawica. Krtań przechodzi do tchawicy, czyli tchawicy, która u osoby dorosłej ma 11-13 cm długości i składa się z 15-20 półpierścieni chrząstki szklistej, połączonych błonami tkanki łącznej. Chrząstki nie są zamknięte z tyłu, więc przełyk, znajdujący się za tchawicą, może podczas połykania dostać się do jego światła. Błona śluzowa tchawicy pokryta jest wielorzędowym nabłonkiem rzęskowym, którego rzęski powodują przepływ płynu wydzielanego przez gruczoły w kierunku gardła; usuwa cząsteczki kurzu osiadłe w powietrzu. Silny rozwój włókien elastycznych zapobiega tworzeniu się fałdów błony śluzowej, które ograniczają dostęp powietrza. W błonie włóknistej, położonej na zewnątrz półpierścieni chrzęstnych, znajdują się naczynia krwionośne i nerwy.

Oskrzela. Tchawica rozgałęzia się na dwa główne oskrzela; każdy z nich wchodzi do bramy jednego z płuc i dzieli się na trzy gałęzie w prawym płucu, składające się z trzech płatów i dwie gałęzie w lewym płucu, składające się z dwóch płatów. Gałęzie te dzielą się na mniejsze. Ściana dużych oskrzeli ma taką samą strukturę jak tchawica, ale zawiera zamknięte pierścienie chrzęstne; W ścianie małych oskrzeli znajdują się włókna mięśni gładkich. Wewnętrzna wyściółka oskrzeli składa się z nabłonka rzęskowego.

Najmniejsze oskrzela - do 1 mm średnicy - nazywane są oskrzelikami. Każdy oskrzeliek jest częścią zrazika płucnego (płatki płuc składają się z setek zrazików). Oskrzeliki w płatku dzieli się na 12-18 końcowych oskrzelików, które z kolei dzielą się na oskrzeliki pęcherzykowe.

Wreszcie, oskrzeliki wyrostka zębodołowego rozgałęziają się w kanaliki wyrostka zębodołowego, które zbudowane są z pęcherzyków płucnych. Grubość warstwy nabłonkowej pęcherzyków wynosi 0,004 mm. Kapilary są przymocowane do pęcherzyków płucnych. Wymiana gazowa odbywa się przez ściany pęcherzyków i naczyń włosowatych. Liczba pęcherzyków płucnych wynosi około 700 milionów, a łączna powierzchnia wszystkich pęcherzyków płucnych u człowieka wynosi do 130 metrów kwadratowych. m, dla kobiety - do 103,5 mXNUMX. m.

Na zewnątrz płuca pokryte są hermetyczną błoną surowiczą lub opłucną trzewną, która przechodzi do opłucnej pokrywającej wnętrze jamy klatki piersiowej - opłucnej ciemieniowej lub ciemieniowej.

8.2. Ruchy oddechowe. Akty wdechu i wydechu

Dzięki rytmicznie wykonywanym czynnościom wdechu i wydechu następuje wymiana gazów pomiędzy powietrzem atmosferycznym a pęcherzykowym znajdującym się w pęcherzykach płucnych. W płucach nie ma tkanki mięśniowej, więc nie mogą się aktywnie kurczyć. Aktywną rolę w akcie wdechu i wydechu odgrywają mięśnie oddechowe. W przypadku paraliżu mięśni oddechowych oddychanie staje się niemożliwe, chociaż narządy oddechowe nie są naruszone.

Podczas wdechu zewnętrzne mięśnie międzyżebrowe i przepona kurczą się. Mięśnie międzyżebrowe unoszą żebra i przenoszą je nieco na bok, zwiększając objętość klatki piersiowej. Kiedy przepona się kurczy, jej kopuła spłaszcza się, co również prowadzi do zwiększenia objętości klatki piersiowej. W głębokim oddychaniu biorą również udział inne mięśnie klatki piersiowej i szyi. Płuca, znajdujące się w hermetycznie zamkniętej klatce piersiowej, są bierne i podążają za jego ruchomymi ścianami podczas wdechu i wydechu, ponieważ są przyczepione do klatki piersiowej za pomocą opłucnej. Ułatwia to również podciśnienie w jamie klatki piersiowej: podciśnienie nazywa się poniżej ciśnienia atmosferycznego. Podczas wdechu ciśnienie w klatce piersiowej jest niższe od atmosferycznego o 9-12 mm Hg. Art., a podczas wydechu - o 2-6 mm Hg. Sztuka.

Podczas rozwoju klatka piersiowa rośnie szybciej niż płuca, więc płuca są stale (nawet podczas wydechu) rozciągnięte. Rozciągnięta elastyczna tkanka płucna ma tendencję do kurczenia się. Siła, z jaką ściskana jest tkanka płuc, przeciwdziała ciśnieniu atmosferycznemu. Wokół płuc, w jamie opłucnej, powstaje ciśnienie równe ciśnieniu atmosferycznemu pomniejszone o sprężysty odrzut płuc. To tworzy podciśnienie wokół płuc. Z tego powodu w jamie opłucnej płuca podążają za rozszerzoną klatką piersiową; płuca są rozciągnięte. W rozdętym płucu ciśnienie staje się niższe niż ciśnienie atmosferyczne, dzięki czemu powietrze atmosferyczne wpada do płuc przez drogi oddechowe. Im bardziej zwiększa się objętość klatki piersiowej podczas wdechu, tym bardziej rozciągają się płuca i tym głębszy jest wdech.

Kiedy mięśnie oddechowe rozluźniają się, żebra opadają do pierwotnego położenia, kopuła przepony unosi się, objętość klatki piersiowej i płuc zmniejsza się, a powietrze jest wydychane na zewnątrz. W głębokim wydechu biorą udział mięśnie brzucha, mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne i inne.

Typy oddechów. U małych dzieci żebra są lekko wygięte i zajmują prawie poziomą pozycję. Górne żebra i cały obwód barkowy są umieszczone wysoko, mięśnie międzyżebrowe są słabe. Dlatego u noworodków dominuje oddychanie przeponowe z niewielkim udziałem mięśni międzyżebrowych. Ten rodzaj oddychania utrzymuje się do drugiej połowy pierwszego roku życia. W miarę rozwoju mięśni międzyżebrowych i wzrostu dziecka klatka piersiowa przesuwa się w dół, a żebra przyjmują ukośną pozycję. Oddychanie niemowląt staje się teraz piersiowo-brzuszne z przewagą oddychania przeponowego.

W wieku od 3 do 7 lat, ze względu na rozwój obręczy barkowej, zaczyna dominować oddychanie w klatce piersiowej, a w wieku 7 lat staje się wyraźne.

W wieku 7-8 lat zaczynają się różnice między płciami w rodzaju oddychania: u chłopców dominuje oddychanie brzuszne, u dziewcząt - klatka piersiowa. Zróżnicowanie płciowe oddychania kończy się w wieku 14-17 lat.

Głębokość i częstotliwość oddychania. Unikalna budowa klatki piersiowej i mała wytrzymałość mięśni oddechowych powodują, że ruchy oddechowe u dzieci są mniej głębokie i częste. Dorosły człowiek wykonuje średnio 15-17 ruchów oddechowych na minutę; na jednym oddechu podczas spokojnego oddychania wdycha 500 ml powietrza. Podczas pracy mięśni oddychanie zwiększa się 2-3 razy. U osób przeszkolonych podczas tej samej pracy objętość wentylacji płucnej stopniowo wzrasta, w miarę jak oddech staje się rzadszy i głębszy. Podczas głębokiego oddychania powietrze pęcherzykowe jest wentylowane w 80-90%. Zapewnia to większą dyfuzję gazów przez pęcherzyki płucne. Przy płytkim i częstym oddychaniu wentylacja powietrza pęcherzykowego jest znacznie mniejsza i stosunkowo duża część wdychanego powietrza pozostaje w tzw. przestrzeni martwej – w nosogardzieli, jamie ustnej, tchawicy i oskrzelach. Zatem u osób wyszkolonych krew jest bardziej nasycona tlenem niż u osób nieprzeszkolonych.

Głębokość oddychania charakteryzuje się objętością powietrza wchodzącego do płuc w jednym oddechu - powietrzem oddechowym. Oddech noworodka jest częsty i płytki, a jego częstotliwość podlega znacznym wahaniom: 48-63 cykli oddechowych na minutę podczas snu. Częstotliwość ruchów oddechowych na minutę podczas czuwania wynosi: 50-60 - u dzieci w pierwszym roku życia; 35-40 - u dzieci w wieku 1-2 lat; 25-35 - u dzieci w wieku 2-4 lat; 23-26 - u dzieci w wieku 4-6 lat. U dzieci w wieku szkolnym następuje dalszy spadek oddychania - do 18-20 razy na minutę.

Wysoka częstotliwość ruchów oddechowych dziecka zapewnia wysoką wentylację płuc. Objętość powietrza oddechowego u dziecka wynosi: 30 ml - za 1 miesiąc; 70 ml - za 1 rok; 156 ml - w wieku 6 lat; 230 ml - w wieku 10 lat; 300 ml - w wieku 14 lat.

Ze względu na dużą częstość oddechów u dzieci, minimalna objętość oddechowa (w przeliczeniu na 1 kg wagi) jest znacznie wyższa niż u dorosłych. Minimalna objętość oddechowa to ilość powietrza, którą osoba wdycha w ciągu 1 minuty. Jest określany przez iloczyn wartości powietrza oddechowego przez liczbę ruchów oddechowych w ciągu 1 minuty. Minimalna objętość oddechowa to:

▪ 650-700 ml powietrza – u noworodka;

▪ 2600-2700 ml – do końca pierwszego roku życia;

▪ 3500 ml - o 6 lat;

▪ 4300 ml - o 10 lat;

▪ 4900 ml - w wieku 14 lat;

▪ 5000-6000 ml - dla osoby dorosłej.

Pojemność życiowa płuc. W spoczynku osoba dorosła może wdychać i wydychać około 500 ml powietrza, a przy intensywnym oddychaniu - kolejne 1500 ml powietrza. Największą ilość powietrza, jaką człowiek może wydychać po głębokim wdechu, nazywa się pojemnością życiową płuc.

Pojemność życiowa płuc zmienia się wraz z wiekiem, w zależności od płci, stopnia rozwoju klatki piersiowej, mięśni oddechowych. Z reguły częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet; sportowcy mają więcej niż osoby nieprzeszkolone. Na przykład dla ciężarowców pojemność życiowa płuc wynosi około 4000 ml, dla piłkarzy - 4200 ml, dla gimnastyków - 4300, dla pływaków - 4900, dla wioślarzy - 5500 ml lub więcej.

Ponieważ pomiar pojemności płuc wymaga aktywnego i świadomego udziału badanego, można go określić u dziecka dopiero po 4-5 latach.

W wieku 16-17 lat życiowa pojemność płuc osiąga wartości charakterystyczne dla osoby dorosłej.

8.3. Wymiana gazowa w płucach

Skład powietrza wdychanego, wydychanego i pęcherzykowego. Wentylacja płuc następuje poprzez wdech i wydech. W ten sposób w pęcherzykach płucnych utrzymuje się stosunkowo stały skład gazu. Człowiek oddycha powietrzem atmosferycznym zawierającym tlen (20,9%) i dwutlenek węgla (0,03%), a wydycha powietrzem zawierającym 16,3% tlenu i 4% dwutlenku węgla. W powietrzu pęcherzykowym zawartość tlenu wynosi 14,2%, a dwutlenku węgla 5,2%. Zwiększoną zawartość dwutlenku węgla w powietrzu pęcherzykowym tłumaczy się tym, że podczas wydechu powietrze znajdujące się w narządach oddechowych i drogach oddechowych miesza się z powietrzem pęcherzykowym.

U dzieci niższa skuteczność wentylacji płuc wyraża się różnym składem gazów zarówno powietrza wydychanego, jak i pęcherzykowego. Im młodsze dziecko, tym większa zawartość procentowa tlenu i mniejsza zawartość procentowa dwutlenku węgla w powietrzu wydychanym i pęcherzykowym, czyli tlen jest gorzej wykorzystywany przez organizm dziecka. Dlatego też, aby konsumować tę samą ilość tlenu i wydzielać tę samą ilość dwutlenku węgla, dzieci muszą znacznie częściej wykonywać czynności oddechowe.

Wymiana gazowa w płucach. W płucach tlen z powietrza pęcherzykowego przedostaje się do krwi, a dwutlenek węgla z krwi dostaje się do płuc.

Ruch gazów zapewnia dyfuzja. Zgodnie z prawami dyfuzji gaz rozchodzi się ze środowiska o wysokim ciśnieniu cząstkowym do środowiska o niższym ciśnieniu. Ciśnienie cząstkowe to część ciśnienia całkowitego, na którą odpowiada udział danego gazu w mieszaninie gazów. Im wyższy udział procentowy gazu w mieszaninie, tym wyższe jego ciśnienie cząstkowe. W przypadku gazów rozpuszczonych w cieczy stosuje się termin „napięcie”, odpowiadający terminowi „ciśnienie cząstkowe” stosowanemu dla gazów wolnych.

W płucach zachodzi wymiana gazowa między powietrzem zawartym w pęcherzykach a krwią. Pęcherzyki otoczone są gęstą siecią naczyń włosowatych. Ściany pęcherzyków płucnych i ściany naczyń włosowatych są bardzo cienkie. Warunkiem realizacji wymiany gazowej jest powierzchnia, przez którą odbywa się dyfuzja gazów oraz różnica ciśnień cząstkowych (napięcia) dyfundujących gazów. Płuca idealnie spełniają te wymagania: przy głębokim oddechu pęcherzyki płucne rozciągają się, a ich powierzchnia sięga 100-150 metrów kwadratowych. m (powierzchnia naczyń włosowatych w płucach jest nie mniej duża), istnieje wystarczająca różnica w ciśnieniu parcjalnym gazów powietrza pęcherzykowego i napięciu tych gazów we krwi żylnej.

Wiązanie tlenu we krwi. We krwi tlen łączy się z hemoglobiną, tworząc niestabilny związek - oksyhemoglobinę, której 1 g może związać 1,34 metra sześciennego. cm tlenu. Ilość utworzonej oksyhemoglobiny jest wprost proporcjonalna do ciśnienia parcjalnego tlenu. W powietrzu pęcherzykowym ciśnienie parcjalne tlenu wynosi 100-110 mm Hg. Sztuka. W tych warunkach 97% hemoglobiny we krwi wiąże się z tlenem.

W postaci oksyhemoglobiny tlen jest transportowany z płuc do tkanek we krwi. Tutaj ciśnienie parcjalne tlenu jest niskie, a oksyhemoglobina dysocjuje, uwalniając tlen, który zapewnia dopływ tlenu do tkanek.

Obecność dwutlenku węgla w powietrzu lub tkankach zmniejsza zdolność hemoglobiny do wiązania tlenu.

Wiązanie dwutlenku węgla we krwi. Dwutlenek węgla jest przenoszony we krwi w postaci związków chemicznych: wodorowęglanu sodu i wodorowęglanu potasu. Część jest transportowana przez hemoglobinę.

W naczyniach włosowatych tkanek, gdzie napięcie dwutlenku węgla jest wysokie, dochodzi do tworzenia kwasu węglowego i karboksyhemoglobiny. W płucach anhydraza węglanowa zawarta w czerwonych krwinkach sprzyja odwodnieniu, co prowadzi do wyparcia dwutlenku węgla z krwi.

Wymiana gazowa w płucach u dzieci jest ściśle związana z regulacją równowagi kwasowo-zasadowej. U dzieci ośrodek oddechowy jest bardzo wrażliwy na najmniejsze zmiany odczynu pH krwi. Dlatego nawet przy niewielkich przesunięciach równowagi w kierunku zakwaszenia u dzieci pojawia się duszność. Wraz z rozwojem zwiększa się zdolność dyfuzyjna płuc ze względu na wzrost całkowitej powierzchni pęcherzyków płucnych.

Zapotrzebowanie organizmu na tlen i uwalnianie dwutlenku węgla zależy od poziomu procesów oksydacyjnych zachodzących w organizmie. Wraz z wiekiem poziom ten spada, co oznacza, że ​​ilość wymiany gazowej na 1 kg wagi maleje wraz ze wzrostem dziecka.

8.4. Wymagania higieniczne dla środowiska powietrza placówek oświatowych

Higieniczne właściwości powietrza determinowane są nie tylko jego składem chemicznym, ale także stanem fizycznym: temperaturą, wilgotnością, ciśnieniem, ruchliwością, napięciem pola elektrycznego atmosferycznego, promieniowaniem słonecznym itp. Duże znaczenie ma temperatura i środowisko, które mają wpływ na równowagę procesów wytwarzania i wymiany ciepła.

Wysoka temperatura otaczającego powietrza utrudnia oddawanie ciepła, co prowadzi do wzrostu temperatury ciała. Jednocześnie puls i oddech stają się częstsze, wzrasta zmęczenie, a zdolność do pracy spada. Utrudnia również przenoszenie ciepła i wzmaga pocenie się, gdy osoba przebywa w warunkach wysokiej wilgotności względnej. W niskich temperaturach dochodzi do dużej utraty ciepła, co może prowadzić do wychłodzenia organizmu. Przy wysokiej wilgotności i niskich temperaturach znacznie wzrasta ryzyko hipotermii i przeziębienia. Dodatkowo utrata ciepła przez organizm zależy od szybkości ruchu powietrza i samego organizmu (jazda otwartym samochodem, rowerem itp.).

Pola elektryczne i magnetyczne atmosfery wpływają również na ludzi. Na przykład ujemne cząsteczki powietrza mają pozytywny wpływ na organizm (łagodzą zmęczenie, zwiększają wydolność), a jony dodatnie, przeciwnie, hamują oddychanie itp. Ujemne jony powietrza są bardziej mobilne i nazywane są lekkimi, dodatnie są mniej mobilne, dlatego nazywane są ciężkimi . W czystym powietrzu przeważają lekkie jony, które w miarę zanieczyszczenia osadzają się na cząsteczkach kurzu, kropelkach wody, zamieniając się w ciężkie. Dlatego powietrze staje się ciepłe, stęchłe i duszne.

Powietrze zawiera zanieczyszczenia różnego pochodzenia: kurz, dym, różne gazy. Wszystko to niekorzystnie wpływa na zdrowie ludzi, zwierząt i roślin.

W powietrzu oprócz kurzu znajdują się również mikroorganizmy – bakterie, zarodniki, grzyby pleśniowe itp. Szczególnie licznie występują one w pomieszczeniach zamkniętych.

Mikroklimat pomieszczeń szkolnych. Mikroklimat to ogół właściwości fizykochemicznych i biologicznych środowiska powietrza. Dla szkoły środowiskiem tym są jej pomieszczenia, dla miasta – terytorium itp. Higienicznie normalne powietrze w szkole jest ważnym warunkiem postępów i wyników uczniów. Kiedy w klasie lub biurze przez dłuższy czas przebywa 35-40 uczniów, powietrze przestaje spełniać wymogi higieniczne. Zmienia się jego skład chemiczny, właściwości fizyczne i zanieczyszczenie bakteryjne. Wszystkie te wskaźniki gwałtownie rosną pod koniec lekcji.

Pośrednim wskaźnikiem zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach jest zawartość dwutlenku węgla. Maksymalne dopuszczalne stężenie (MPC) dwutlenku węgla w budynkach szkolnych wynosi 0,1%, ale już przy niższym stężeniu (0,08%), u małych dzieci obserwuje się spadek poziomu uwagi i koncentracji.

Najkorzystniejsze warunki w klasie to temperatura 16-18°C i wilgotność względna 30-60%. Dzięki tym standardom zdolność do pracy i dobry stan zdrowia uczniów są zachowane najdłużej. Jednocześnie różnica temperatur powietrza w pionie i poziomie klasy nie powinna przekraczać 2-3 ° C, a prędkość powietrza nie powinna przekraczać 0,1-0,2 m / s.

W hali sportowej, obiektach rekreacyjnych, warsztatach temperatura powietrza powinna być utrzymywana na poziomie 14-15 °C. Szacunkowe normy objętości powietrza na ucznia w klasie (tzw. kostka powietrza) zwykle nie przekraczają 4,5-6 metrów sześciennych. m. Ale aby stężenie dwutlenku węgla w powietrzu klasy podczas lekcji nie przekraczało 0,1%, dziecko w wieku 10-12 lat potrzebuje około 16 metrów sześciennych. m powietrza. W wieku 14-16 lat zapotrzebowanie na nią wzrasta do 25-26 metrów sześciennych. m. Ta wartość nazywana jest objętością wentylacji: im starszy uczeń, tym większa. Aby zapewnić określoną objętość, konieczna jest trzykrotna wymiana powietrza, którą uzyskuje się poprzez wentylację (wietrzenie) pomieszczenia.

Naturalna wentylacja. Napływ powietrza zewnętrznego do pomieszczenia na skutek różnicy temperatur i ciśnienia przez pory i pęknięcia w materiale budowlanym lub przez specjalnie wykonane otwory nazywa się wentylacją naturalną. Do wietrzenia tego typu sal lekcyjnych stosuje się okna i rygle. Te ostatnie mają przewagę nad nawiewnikami, gdyż powietrze zewnętrzne przepływa najpierw przez otwarty rygiel do góry, do sufitu, gdzie się nagrzewa i ciepło opada. Jednocześnie osoby znajdujące się w pomieszczeniu nie ulegają przechłodzeniu i nie odczuwają napływu świeżego powietrza. Naświetla można pozostawić otwarte podczas zajęć, nawet zimą.

Powierzchnia otwartych okien lub rygli nie powinna być mniejsza niż 1/50 powierzchni podłogi klasy – jest to tzw. współczynnik wentylacji. Klasy powinny być wietrzone regularnie, po każdej lekcji. Najskuteczniejsza jest wentylacja, gdy podczas przerwy otwierane są jednocześnie otwory wentylacyjne (lub okna) i drzwi do klasy. Poprzez wentylację pozwala na 5 minut obniżyć stężenie CO2 do normy, zmniejszyć wilgotność, liczbę drobnoustrojów oraz poprawić skład jonowy powietrza. Jednak przy takiej wentylacji w pomieszczeniu nie powinno być dzieci.

Szczególną uwagę zwraca się na wentylację szafek, laboratoriów chemicznych, fizycznych i biologicznych, gdzie po eksperymentach mogą pozostać toksyczne gazy i opary.

sztuczna wentylacja. Jest to wentylacja nawiewna, wywiewna i nawiewno-wywiewna (mieszana) z impulsem naturalnym lub mechanicznym. Wentylację taką najczęściej montuje się tam, gdzie konieczne jest usunięcie powietrza wylotowego i gazów powstałych w trakcie eksperymentów. Nazywa się to wentylacją wymuszoną, ponieważ powietrze jest usuwane na zewnątrz za pomocą specjalnych kanałów wywiewnych, które mają kilka otworów pod sufitem pomieszczenia. Powietrze z lokalu kierowane jest na poddasze i poprzez rury odprowadzane na zewnątrz, gdzie dla usprawnienia przepływu powietrza w kanałach wywiewnych instaluje się termiczne stymulatory ruchu powietrza – deflektory lub wentylatory elektryczne. Instalacja tego rodzaju wentylacji jest zapewniona podczas budowy budynków.

Wentylacja wyciągowa powinna szczególnie dobrze działać w latrynach, szatniach i stołówce, aby powietrze i zapachy z tych pomieszczeń nie przedostawały się do sal lekcyjnych i innych pomieszczeń głównych i usługowych.

Temat 9. TRAWIENIE W WIEKU

9.1. Budowa przewodu pokarmowego

Przewód pokarmowy składa się z układu narządów, które powodują mechaniczną i chemiczną obróbkę pokarmu oraz jego wchłanianie. U ludzi przewód pokarmowy wygląda jak rurka o długości 8-10 m. Ściana przewodu pokarmowego składa się z trzech warstw: wewnętrznej (błona śluzowa), środkowej (błona mięśniowa) i zewnętrznej (tkanka łączna lub surowicza, membrana). Tkanka mięśni gładkich skorupy środkowej ma dwie warstwy: wewnętrzną - okrągłą i zewnętrzną - podłużną. W przewodzie pokarmowym wyróżnia się następujące odcinki:

a) jama ustna;

b) gardło;

c) przełyk;

d) żołądek;

e) jelito cienkie; obejmuje trzy oddziały przechodzące w siebie: dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte;

f) jelito grube - utworzone z kątnicy, części okrężnicy (okrężnica wstępująca, poprzeczna, zstępująca i esicy) oraz odbytnicy.

Soki trawienne wytwarzane przez gruczoły dostają się do jamy przewodu pokarmowego. Część gruczołów znajduje się w samym przewodzie pokarmowym; duże gruczoły znajdują się na zewnątrz, a wytwarzane przez nie soki trawienne przedostają się do jego jamy przez przewody wydalnicze.

Trawienie pokarmu rozpoczyna się w jamie ustnej, gdzie podczas żucia następuje mechaniczne rozdrabnianie i mielenie pokarmu. Język i zęby umieszcza się w jamie ustnej. Język jest ruchomym narządem mięśniowym, pokrytym błoną śluzową, obficie unaczynioną i nerwową.

Język porusza jedzenie w procesie żucia, służy jako narząd smaku i mowy.

Zęby zmielić żywność; ponadto biorą udział w tworzeniu dźwięków mowy. Według funkcji i kształtu rozróżnia się siekacze, kły, małe i duże trzonowce. Osoba dorosła ma 32 zęby: 2 siekacze, 1 kły, 2 małe trzonowce i 3 duże trzonowce rozwijają się w każdej połowie szczęki górnej i dolnej.

Zęby układane są w okresie macicy i rozwijają się w grubości szczęki. U dziecka w wieku 6-8 miesięcy zęby mleczne lub tymczasowe zaczynają wyrzynać się. Zęby mogą pojawić się wcześniej lub później, w zależności od indywidualnych cech rozwojowych. Najczęściej najpierw wybuchają środkowe siekacze żuchwy, następnie pojawiają się górne środkowe i górne boczne; pod koniec pierwszego roku wyrzynają się zwykle 8 zębów mlecznych. W drugim roku życia, a czasem na początku trzeciego, kończy się wyrzynanie wszystkich 20 zębów mlecznych.

W wieku 6-7 lat zęby mleczne zaczynają wypadać, a zęby stałe stopniowo odrastają, aby je zastąpić. Przed zmianą korzenie zębów mlecznych rozpuszczają się, po czym zęby wypadają. Małe trzonowce i trzecie duże trzonowce, czyli zęby mądrości, rosną bez przodków mleka. Erupcja trwałej zmiany zębów kończy się o 14-15 lat. Wyjątkiem są zęby mądrości, których pojawienie się czasami jest opóźnione nawet o 25-30 lat; w 15% przypadków w ogóle nie ma ich na górnej szczęce. Powodem zmiany zębów jest wzrost szczęk.

Mechanicznie zmiażdżony pokarm w ustach miesza się ze śliną. Do jamy ustnej uchodzą przewody trzech par dużych gruczołów ślinowych: przyusznej, podżuchwowej i podjęzykowej. Ponadto małe gruczoły ślinowe znajdują się prawie na całej błonie śluzowej jamy ustnej i języka. Intensywne wydzielanie śliny zaczyna się wraz z pojawieniem się zębów mlecznych.

Ślina zawiera enzym amylazę, który rozkłada polisacharydy na dekstryny, a następnie na maltazę i glukozę. Mucyna, białko zawarte w ślinie, sprawia, że ​​ślina jest lepka. Dzięki mucynie pokarm nasączony śliną jest łatwiejszy do przełknięcia. Ślina zawiera substancję o charakterze białkowym – lizozym, który ma działanie bakteriobójcze.

Wraz z wiekiem wzrasta ilość wydzielanej śliny; najbardziej znaczące skoki obserwuje się u dzieci w wieku od 9 do 12 miesięcy i od 9 do 11 lat. Łącznie dziennie od dzieci oddziela się do 800 metrów sześciennych. zobacz ślinę.

Przełyk. Пища, измельченная в ротовой полости и пропитанная слюной, сформованная в пищевые комки, через зев поступает в глотку, а из нее - в пищевод. Пищевод - мышечная трубка длиной у взрослого человека около 25 см. Внутренняя оболочка пищевода - слизистая, покрыта многослойным плоским эпителием с признаками ороговения в верхних слоях. Эпителий защищает пищевод при движении по нему грубого пищевого комка. Слизистая оболочка образует глубокие продольные складки, что позволяет пищеводу сильно расширяться при прохождении пищевого комка.

U dzieci błona śluzowa przełyku jest delikatna, łatwo uszkadzana przez grube pokarmy i bogata w naczynia krwionośne. Długość przełyku u noworodków wynosi około 10 cm, w wieku 5 lat – 16 cm, w wieku 15 lat – 19 cm.

9.2. Proces trawienia

Особенности пищеварения в желудке. Желудок - наиболее расширенная часть пищеварительной системы. Он имеет вид изогнутого мешка, вмещающего до 2 л пищи.

Żołądek znajduje się w jamie brzusznej asymetrycznie: większość znajduje się po lewej stronie, a mniejsza część po prawej stronie płaszczyzny środkowej ciała. Wypukła dolna krawędź żołądka to większa krzywizna, krótka wklęsła krawędź to mniejsza krzywizna. W żołądku znajduje się wejście (część sercowa), dno (część dna) i wyjście (część odźwiernika lub odźwiernika). Odźwiernik otwiera się do dwunastnicy.

Od wewnątrz żołądek wyłożony jest błoną śluzową, która tworzy wiele fałd. W grubości błony śluzowej znajdują się gruczoły wytwarzające sok żołądkowy. Istnieją trzy rodzaje komórek gruczołów żołądkowych: główne (wytwarzają enzymy soku żołądkowego), ciemieniowe (wytwarzają kwas solny), dodatkowe (wytwarzają śluz).

Sok żołądkowy człowieka to bezbarwny kwaśny płyn, który zawiera kwas solny (0,5%), enzymy, minerały i śluz. Te ostatnie chronią błonę śluzową żołądka przed uszkodzeniami mechanicznymi i chemicznymi. Kwas solny zabija bakterie w żołądku, zmiękcza pokarmy włókniste, powoduje pęcznienie białek i aktywuje pepsynę, enzym trawienny. W ciągu dnia osoba dorosła oddziela 1,2-2 litry soku żołądkowego.

Sok żołądkowy zawiera dwa enzymy - pepsynę i chymozynę. Pepsyna jest produkowana przez gruczoły żołądkowe w postaci nieaktywnej i jest aktywowana tylko w kwaśnym środowisku żołądka. Pepsyna rozkłada białka na albumozę i peptony. Chymozyna lub podpuszczka powoduje koagulację mleka w żołądku. Znalezienie chymozyny w soku żołądkowym dzieci jest szczególnie łatwe w okresie laktacji. U starszych dzieci zsiadanie następuje pod wpływem pepsyny i kwasu solnego soku żołądkowego. Również w soku żołądkowym zawiera enzym lipazę, który rozkłada tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe. Lipaza żołądkowa działa na zemulgowane tłuszcze (tłuszcze mleczne).

W żołądku pokarm utrzymuje się od 4 do 11 godzin i jest poddawany nie tylko obróbce chemicznej za pomocą soku żołądkowego, ale także działaniu mechanicznemu. W grubości ścian żołądka znajduje się potężna warstwa mięśniowa, składająca się z mięśni gładkich, których włókna mięśniowe biegną w kierunku podłużnym, skośnym i kołowym. Skurcze mięśni żołądka przyczyniają się do lepszego mieszania pokarmu z sokiem trawiennym, a także przemieszczania pokarmu z żołądka do jelit.

Żołądek niemowląt ma raczej poziomą pozycję i prawie w całości znajduje się w lewym podżebrzu. Dopiero gdy dziecko zaczyna wstawać i chodzić, jego żołądek staje się bardziej wyprostowany.

Z wiekiem zmienia się również kształt żołądka. U dzieci poniżej 1,5 roku jest okrągła, do 2-3 lat ma kształt gruszki, w wieku 7 lat żołądek ma kształt dorosłego.

Pojemność żołądka wzrasta wraz z wiekiem. Jeśli u noworodka wynosi 30-35 ml, to do końca pierwszego roku życia wzrasta 10 razy. W wieku 10-12 lat pojemność żołądka sięga 1,5 litra.

Warstwa mięśniowa żołądka u dzieci jest słabo rozwinięta, zwłaszcza w okolicy dolnej. U noworodków nabłonek gruczołowy żołądka jest słabo zróżnicowany, główne komórki nie są jeszcze wystarczająco dojrzałe. Różnicowanie komórek gruczołów żołądka u dzieci kończy się w wieku siedmiu lat, ale pełny rozwój osiągają dopiero pod koniec okresu dojrzewania.

Ogólna kwasowość soku żołądkowego u dzieci po urodzeniu jest związana z obecnością w jego składzie kwasu mlekowego.

Funkcja syntezy kwasu solnego rozwija się w okresie od 2,5 do 4 lat. W wieku od 4 do 7 lat kwasowość całkowita soku żołądkowego wynosi średnio 35,4 jednostki, u dzieci w wieku od 7 do 12 lat 63. Stosunkowo niska zawartość kwasu solnego w soku żołądkowym dzieci w wieku 4-6 lat prowadzi do zmniejszenia jego właściwości przeciwdrobnoustrojowych, co objawia się skłonnością dzieci do chorób żołądkowo-jelitowych.

U noworodka w składzie soku żołądkowego można wyróżnić następujące enzymy i substancje: pepsynę, chymozynę, lipazę, kwas mlekowy i związany z nim kwas solny. Pepsyna, ze względu na niską kwasowość soku żołądkowego, jest w stanie rozłożyć tylko białka, z których składa się mleko. Pod koniec pierwszego roku życia aktywność enzymu chymozyna wzrasta do 256-512 jednostek, choć w pierwszym miesiącu życia dziecka wynosiła tylko 16-32 jednostki. Lipaza enzymatyczna, która jest częścią soku żołądkowego niemowląt, rozkłada do 25% tłuszczu mlecznego. Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że tłuszcz mleka matki rozkładany jest nie tylko przez lipazę żołądkową, ale także przez samą lipazę mleka matki. Wpływa to na tempo rozpadu tłuszczów w żołądku sztucznie karmionych dzieci. Ich tłuszcze mleczne są zawsze rozkładane wolniej niż podczas karmienia piersią. W mleku krowim jest mało lipazy. Wraz z wiekiem dziecka aktywność lipazy wzrasta z 10-12 do 35-40 jednostek.

Ilość soku żołądkowego, jego kwasowość i zdolność trawienia, podobnie jak u osoby dorosłej, zależą od pokarmu. Na przykład podczas karmienia mlekiem kobiecym sok żołądkowy jest wydzielany z niską kwasowością i mocą trawienną; w miarę rozwoju wydzielania żołądkowego najbardziej kwaśny sok jest rozdzielany na mięso, a następnie na chleb, a sok na mleko różni się najmniejszą kwasowością.

Aktywność wydzielniczą gruczołów żołądka reguluje nerw błędny. Sok żołądkowy uwalnia się nie tylko wtedy, gdy receptory jamy ustnej są podrażnione, ale także przez zapach, rodzaj pokarmu. Jest również uwalniany w czasie posiłku.

U niemowlęcia żołądek uwalnia się od pokarmu przy karmieniu piersią po 2,5-3 godzinach, przy karmieniu mlekiem krowim - po 3-4 godzinach pokarm zawierający znaczne ilości białek i tłuszczów utrzymuje się w żołądku przez 4,5-6,5 godziny.

Пищеварение в кишечнике. Содержимое желудка в виде пищевой кашицы, пропитанной кислым желудочным соком, частично переварившееся мышечными сокращениями его стенок, перемещается к выходной его части (пилорическому отделу) и дозированно проходит из желудка в начальный отдел тонкого кишечника - двенадцатиперстную кишку. Внутрь двенадцатиперстной кишки открывается общий желчный проток печени и проток поджелудочной железы.

W dwunastnicy następuje najintensywniejsze i najpełniejsze trawienie gnojowicy pokarmowej. Pod wpływem soku trzustkowego, żółciowego i jelitowego białka, tłuszcze i węglowodany są trawione, dzięki czemu stają się łatwo dostępne do wchłaniania i przyswajania przez organizm.

Czysty sok trzustkowy to bezbarwny, przezroczysty płyn o odczynie zasadowym. Sok jelitowy zawiera enzym trypsynę, który rozkłada białka na aminokwasy. Trypsyna jest produkowana przez komórki gruczołów w nieaktywnej formie i jest aktywowana przez sok jelitowy. Enzym lipazy zawarty w soku jelitowym jest aktywowany przez żółć i działając na tłuszcze przekształca je w glicerol i kwasy tłuszczowe. Enzymy amylaza i maltaza przekształcają złożone węglowodany w monosacharydy, takie jak glukoza. Oddzielenie soku trzustkowego trwa 6-14 godzin i zależy od składu i właściwości przyjmowanego pokarmu.

Żółć produkowana przez komórki wątroby dostaje się do dwunastnicy. I chociaż żółć nie zawiera w swoim składzie enzymów, jej rola w trawieniu jest ogromna. Żółć aktywuje lipazę wytwarzaną przez komórki trzustki; emulguje tłuszcze, zamieniając je w zawiesinę małych kropelek (zemulgowane tłuszcze są łatwiejsze do strawienia). Ponadto żółć aktywnie wpływa na procesy wchłaniania w jelicie cienkim oraz wzmaga wydzielanie soku trzustkowego.

Двенадцатиперстная кишка продолжается в тощий отдел тонкого кишечника, а последний - в подвздошную кишку. Длина тонкой кишки у взрослого человека - 5-6 м. Внутренняя оболочка тонкой кишки слизистая и имеет множество выростов, или ворсинок (около 4 млн. у взрослого человека). Ворсинки значительно увеличивают всасывающую поверхность тонкого кишечника. Помимо трипсина и липаз, в составе кишечного сока присутствует свыше 20 ферментов, оказывающих каталитическое воздействие на расщепление пищевых веществ.

W ścianach jelita cienkiego znajdują się mięśnie podłużne i okrężne, których skurcze powodują ruchy wahadłowe i perystaltyczne, co poprawia kontakt kleiku spożywczego z sokami trawiennymi i sprzyja przemieszczaniu się treści jelita cienkiego do jelita grubego.

Długość jelita grubego wynosi 1,5-2 m. Jest to najszerszy odcinek jelita. Jelito grube dzieli się na kątnicę z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę i odbytnicę.

Przetwarzanie enzymatyczne pokarmu w jelicie grubym jest bardzo niewielkie. Tu zachodzi proces intensywnego wchłaniania wody, w wyniku którego w końcowych odcinkach powstaje kał, który jest wydalany z organizmu. W jelicie grubym żyją liczne symbiotyczne bakterie. Niektóre z nich rozkładają błonnik roślinny, ponieważ soki trawienne człowieka nie zawierają enzymów do jego trawienia. Inne bakterie syntetyzują witaminę K i niektóre witaminy z grupy B, które są następnie wchłaniane przez organizm ludzki.

U dorosłych jelita są stosunkowo krótsze niż u dzieci: długość jelita u osoby dorosłej przekracza długość jego ciała 4-5 razy, u niemowlęcia - 6 razy. Szczególnie intensywnie jelito wydłuża się od 1 do 3 lat ze względu na przejście z pokarmu mlecznego na mieszany i od 10 do 15 lat.

Warstwa mięśniowa jelita i jego elastyczne włókna są słabiej rozwinięte u dzieci niż u dorosłych. Pod tym względem ruchy perystaltyczne u dzieci są słabsze. Soki trawienne jelita już w pierwszych dniach życia dziecka zawierają wszystkie główne enzymy, które zapewniają proces trawienia.

Wzrost i rozwój trzustki trwa do 11 lat, najintensywniej rośnie w wieku od 6 miesięcy do 2 lat.

Wątroba u dzieci jest stosunkowo większa niż u dorosłych. W wieku 8-10 miesięcy jego masa podwaja się. Wątroba rośnie szczególnie intensywnie w wieku 14-15 lat, osiągając masę 1300-1400 g. Wydzielanie żółci obserwuje się już u trzymiesięcznego płodu. Wraz z wiekiem wzrasta wydzielanie żółci.

Temat 10. WIEKOWA CHARAKTERYSTYKA METABOLIZMU I ENERGII

10.1. Charakterystyka procesów metabolicznych

Metabolizm i energia to podstawa procesów życiowych organizmu. W ludzkim ciele, w jego narządach, tkankach, komórkach zachodzi ciągły proces syntezy, czyli tworzenia złożonych substancji z prostszych. W tym samym czasie dochodzi do rozpadu, utleniania złożonych substancji organicznych, które tworzą komórki organizmu.

Pracy ciała towarzyszy jego ciągła odnowa: jedne komórki umierają, inne je zastępują. U osoby dorosłej umiera i jest wymieniana w ciągu dnia 1/20 komórek nabłonka skóry, połowa wszystkich komórek nabłonka przewodu pokarmowego, około 25 g krwi itd. Wzrost i odnowa komórek ciała są możliwe tylko jeśli tlen i składniki odżywcze są stale dostarczane do organizmu. Substancje odżywcze są dokładnie budulcem i tworzywem, z którego zbudowany jest organizm.

Do ciągłej odnowy, budowania nowych komórek organizmu, pracy jego narządów i układów – serca, przewodu pokarmowego, układu oddechowego, nerek i innych, człowiek potrzebuje energii do pracy. Człowiek otrzymuje tę energię podczas rozpadu i utleniania w procesie metabolizmu. W związku z tym składniki odżywcze dostające się do organizmu służą nie tylko jako plastikowy budulec, ale także jako źródło energii niezbędnej do normalnego funkcjonowania organizmu.

Metabolizm jest więc rozumiany jako zespół zmian, którym ulegają substancje od momentu wejścia do przewodu pokarmowego aż do powstania końcowych produktów rozpadu wydalanych z organizmu.

Анаболизм и катаболизм. Обмен веществ, или метаболизм, является тонко согласованным процессом взаимодействия двух взаимно противоположных процессов, протекающих в определенной последовательности. Анаболизмом называют совокупность реакций биологического синтеза, требующих затрат энергии. К анаболическим процессам относятся биологический синтез белков, жиров, липоидов, нуклеиновых кислот. За счет этих реакций простые вещества, поступая в клетки, с участием ферментов вступают в реакции обмена веществ и становятся веществами самого организма. Анаболизм создает основу для непрерывного обновления износившихся структур.

Energii do procesów anabolicznych dostarczają reakcje kataboliczne, w których cząsteczki złożonych substancji organicznych są rozbijane z uwolnieniem energii. Produktami końcowymi katabolizmu są woda, dwutlenek węgla, amoniak, mocznik, kwas moczowy itp. Substancje te nie są dostępne do dalszego biologicznego utleniania w komórce i są usuwane z organizmu.

Procesy anabolizmu i katabolizmu są ze sobą nierozerwalnie związane. Procesy kataboliczne dostarczają energii i prekursorów do anabolizmu. Procesy anaboliczne zapewniają budowę struktur, które prowadzą do odbudowy umierających komórek, tworzenia nowych tkanek w związku z procesami wzrostu organizmu; zapewniają syntezę hormonów, enzymów i innych związków niezbędnych do życia komórki; dostarczają makrocząsteczki, które mają być rozszczepione w reakcjach katabolizmu.

Wszystkie procesy metaboliczne są katalizowane i regulowane przez enzymy. Enzymy to biologiczne katalizatory, które „rozpoczynają” reakcje w komórkach organizmu.

Превращение веществ. Химические превращения пищевых веществ начинаются в пищеварительном тракте, где сложные вещества пищи расщепляются до более простых (чаще всего мономеров), способных всосаться в кровь или лимфу. Вещества, поступившие в результате всасывания в кровь или лимфу, приносятся в клетки, где и претерпевают главные изменения. Образовавшиеся из поступивших простых веществ сложные органические соединения входят в состав клеток и принимают участие в осуществлении их функций. Превращения веществ, происходящие внутри клеток, составляют существо внутриклеточного обмена. Решающая роль во внутриклеточном обмене принадлежит многочисленным ферментам клетки, которые разрывают внутримолекулярные химические связи с высвобождением энергии.

Reakcje utleniania i redukcji mają pierwszorzędne znaczenie w metabolizmie energetycznym. Przy udziale specjalnych enzymów przeprowadzane są również inne rodzaje reakcji chemicznych, na przykład reakcje przeniesienia reszty kwasu fosforowego (fosforylacja), grupy aminowej NH2 (transaminacja), grupy metylowej CH3 (transmetylacja) itp. energia uwalniana podczas tych reakcji jest wykorzystywana do budowy nowych substancji w komórce, aby utrzymać organizm przy życiu.

Końcowe produkty metabolizmu wewnątrzkomórkowego są częściowo wykorzystywane do budowy nowych substancji komórkowych, substancje niewykorzystane przez komórkę są usuwane z organizmu w wyniku działania narządów wydalniczych.

ATP. Основным аккумулирующим и переносящим энергию веществом, используемым при синтетических процессах как клетки, так и всего организма, является аденозинтрифосфорная кислота, или аденозинтрифосфат (АТФ). В состав молекулы АТФ входят азотистое основание (аденин), сахар (рибоза) и фосфорная кислота (три остатка фосфорной кислоты). Под влиянием фермента АТФазы в молекуле АТФ разрываются связи между фосфором и кислородом и присоединяется молекула воды. Это сопровождается отщеплением молекулы фосфорной кислоты. Отщепление каждой из двух концевых фосфатных групп в молекуле АТФ протекает с выделением больших количеств энергии. Вследствие этого две концевые фосфатные связи в молекуле АТФ получили название богатых энергией связей, или макроэргических.

10.2. Główne formy metabolizmu w organizmie

Обмен белков. Роль белков в обмене веществ. Белки в обмене веществ занимают особое место. Они входят в состав цитоплазмы, гемоглобина, плазмы крови, многих гормонов, иммунных тел, поддерживают постоянство водно-солевой среды организма, обеспечивают его рост. Ферменты, обязательно участвующие во всех этапах обмена веществ, являются белками.

Биологическая ценность белков пищи. Аминокислоты, идущие на построение белков организма, неравноценны. Некоторые аминокислоты (лейцин, метионин, фенилаланин и др.) незаменимы для организма. Если в пище отсутствует незаменимая аминокислота, то синтез белков в организме резко нарушается. Аминокислоты, которые могут быть заменены другими или синтезированы в самом организме в процессе обмена веществ, называются заменимыми.

Białka pokarmowe zawierające cały niezbędny zestaw aminokwasów do prawidłowej syntezy białek organizmu nazywane są kompletnymi. Należą do nich głównie białka zwierzęce. Białka pokarmowe, które nie zawierają wszystkich aminokwasów niezbędnych do syntezy białek organizmu, nazywane są wadliwymi (na przykład żelatyna, białko kukurydziane, białko pszenicy). Najwyższą wartość biologiczną mają białka jaj, mięsa, mleka i ryb. Przy diecie mieszanej, gdy żywność zawiera produkty pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, zwykle do organizmu dostarczany jest zestaw aminokwasów niezbędnych do syntezy białek.

Szczególnie ważne jest spożycie wszystkich niezbędnych aminokwasów dla rosnącego organizmu. Na przykład brak aminokwasu lizyny w pożywieniu prowadzi do opóźnienia wzrostu dziecka, do wyczerpania jego układu mięśniowego. Brak waliny powoduje zaburzenia aparatu przedsionkowego u dzieci.

Spośród składników odżywczych w składzie białek znajduje się tylko azot, dlatego ilościową stronę odżywiania białek można ocenić na podstawie bilansu azotu. Bilans azotu - jest to stosunek ilości azotu otrzymanego w ciągu dnia z jedzeniem i azotu wydalanego dziennie z organizmu z moczem, kałem. Białko zawiera średnio 16% azotu, tj. 1 g azotu zawiera 6,25 g białka. Mnożąc ilość wchłoniętego azotu przez 6,25 można określić ilość białka, jakie otrzymuje organizm.

U osoby dorosłej zwykle obserwuje się bilans azotowy - ilości azotu wprowadzanego z pożywieniem i wydalanego z produktami wydalania pokrywają się. Kiedy więcej azotu dostaje się do organizmu z pożywieniem niż jest wydalane z organizmu, mówi się o dodatnim bilansie azotowym. Taką równowagę obserwuje się u dzieci ze względu na wzrost masy ciała wraz ze wzrostem, w czasie ciąży i przy dużym wysiłku fizycznym. Bilans ujemny charakteryzuje się mniejszą ilością wprowadzonego azotu niż wydalanego. Może to być spowodowane głodem białkowym, poważnymi chorobami.

Распад белков в организме. Те аминокислоты, которые не пошли на синтез специфических белков, подвергаются превращениям, во время которых освобождаются азотистые соединения. Азот отщепляется от аминокислоты в виде аммиака (NH3) или в виде аминогруппы NH2. Аминогруппа, отщепившись от одной аминокислоты, может переноситься на другую, благодаря чему строятся недостающие аминокислоты. Эти процессы идут преимущественно в печени, мышцах, почках. Безазотистый остаток аминокислоты подвергается дальнейшим превращениям с образованием углекислого газа и воды.

Amoniak, powstający podczas rozpadu białek w organizmie (substancja trująca), jest neutralizowany w wątrobie, gdzie zamienia się w mocznik; ten ostatni w moczu jest wydalany z organizmu.

Produktami końcowymi rozpadu białek w organizmie są nie tylko mocznik, ale także kwas moczowy i inne substancje azotowe. Wydalane są z organizmu wraz z moczem i potem.

Особенности белкового обмена у детей. В организме ребенка идут интенсивно процессы роста и формирования новых клеток и тканей. Потребность в белке детского организма больше, чем взрослого человека. Чем интенсивнее идут процессы роста, тем больше потребность в белке.

U dzieci występuje dodatni bilans azotowy, gdy ilość azotu wprowadzana z pokarmem białkowym przewyższa ilość azotu wydalanego z moczem, co zapewnia rosnące zapotrzebowanie organizmu na białko. Dzienne zapotrzebowanie na białko na 1 kg masy ciała dziecka w pierwszym roku życia wynosi 4-5 g, od 1 do 3 lat - 4-4,5 g, od 6 do 10 lat - 2,5-3 g, powyżej 12 lat lat - 2-2,5 g, u dorosłych - 1,5-1,8 g. Wynika z tego, że w zależności od wieku i masy ciała dzieci w wieku od 1 do 4 lat powinny otrzymywać 30-50 g białka dziennie, od 4 do 7 lat stary - około 70 g, od 7 lat - 75-80 g. Dzięki tym wskaźnikom azot jest zatrzymywany w organizmie w jak największym stopniu. Białka nie odkładają się w organizmie w rezerwie, więc jeśli podasz je z pożywieniem więcej niż organizm potrzebuje, nie nastąpi wzrost retencji azotu i wzrost syntezy białek. Zbyt mała ilość białka w pożywieniu powoduje, że dziecko traci apetyt, zaburza równowagę kwasowo-zasadową, zwiększa wydalanie azotu z moczem i kałem. Należy podać dziecku optymalną ilość białka wraz z kompletem wszystkich niezbędnych aminokwasów, przy czym ważne jest, aby stosunek ilości białek, tłuszczów i węglowodanów w pożywieniu dziecka wynosił 1:1:3; w tych warunkach azot jest zatrzymywany w organizmie w jak największym stopniu.

W pierwszych dniach po urodzeniu azot stanowi 6-7% dziennej ilości moczu. Wraz z wiekiem zmniejsza się jego względna zawartość w moczu.

Обмен жиров. Значение жиров в организме. Поступивший с пищей жир в пищеварительном тракте расщепляется на глицерин и жирные кислоты, которые всасываются в основном в лимфу и лишь частично в кровь. Через лимфатическую и кровеносную системы жиры поступают в жировую ткань. Много жира в подкожной клетчатке, вокруг некоторых внутренних органов (например, почек), а также в печени и мышцах. Жиры входят в состав клеток (цитоплазма, ядро, клеточные мембраны), там их количество постоянно. Скопления жира могут выполнять и другие функции. Например, подкожный жир препятствует усиленной отдаче тепла, околопочечный жир предохраняет почку от ушибов и т. д.

Tłuszcz jest wykorzystywany przez organizm jako bogate źródło energii. Przy rozpadzie 1 g tłuszczu w organizmie uwalnia się ponad dwa razy więcej energii niż przy rozpadzie tej samej ilości białek lub węglowodanów. Brak tłuszczu w pożywieniu zaburza czynność ośrodkowego układu nerwowego i narządów rodnych, zmniejsza wytrzymałość na różne choroby.

Tłuszcz jest syntetyzowany w organizmie nie tylko z glicerolu i kwasów tłuszczowych, ale także z produktów przemiany materii białek i węglowodanów. Niektóre niezbędne dla organizmu nienasycone kwasy tłuszczowe (linolowy, linolenowy i arachidonowy) muszą być dostarczane organizmowi w postaci gotowej, gdyż sam nie jest w stanie ich syntetyzować. Oleje roślinne są głównym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych. Większość z nich znajduje się w oleju lnianym i konopnym, ale w oleju słonecznikowym jest dużo kwasu linolowego.

Rozpuszczalne w nich witaminy (A, D, E, itp.), mające kluczowe znaczenie dla człowieka, dostają się do organizmu wraz z tłuszczami.

Na 1 kg wagi osoby dorosłej dziennie należy dostarczać z pożywieniem 1,25 g tłuszczu (80-100 g dziennie).

Produktami końcowymi metabolizmu tłuszczów są dwutlenek węgla i woda.

Особенности обмена жиров у детей. В организме ребенка с первого полугодия жизни за счет жиров покрывается примерно на 50 % потребность в энергии. Без жиров невозможна выработка общего и специфического иммунитета. Обмен жиров у детей неустойчив, при недостатке в пище углеводов или при усиленном их расходе быстро истощаются депо жира.

Wchłanianie tłuszczów u dzieci jest intensywne. Przy karmieniu piersią wchłania się do 90% tłuszczów mlecznych, przy sztucznym karmieniu - 85-90%. U starszych dzieci tłuszcze są wchłaniane w 95-97%.

W celu pełniejszego wykorzystania tłuszczu w diecie dzieci, węglowodany muszą być obecne, ponieważ przy ich braku w odżywianiu dochodzi do niepełnego utleniania tłuszczów i gromadzenia się kwaśnych produktów przemiany materii we krwi.

Zapotrzebowanie organizmu na tłuszcz na 1 kg masy ciała jest tym większe, im młodsze dziecko. Wraz z wiekiem wzrasta bezwzględna ilość tłuszczu niezbędnego do prawidłowego rozwoju dzieci. Od 1 do 3 lat dzienne zapotrzebowanie na tłuszcz wynosi 32,7 g, od 4 do 7 lat - 39,2 g, od 8 do 13 lat - 38,4 g.

Обмен углеводов. Роль углеводов в организме. В течение жизни человек съедает около 10 т углеводов. Они поступают в организм главным образом в виде крахмала. Расщепившись в пищеварительном тракте до глюкозы, углеводы всасываются в кровь и усваиваются клетками. Особенно богата углеводами растительная пища: хлеб, крупы, овощи, фрукты. Продукты животного происхождения (за исключением молока) содержат мало углеводов.

Węglowodany są głównym źródłem energii, zwłaszcza przy wzmożonej pracy mięśni. U dorosłych ponad połowa energii, którą organizm otrzymuje z węglowodanów. Rozkład węglowodanów z uwolnieniem energii może przebiegać zarówno w warunkach beztlenowych, jak iw obecności tlenu. Produktami końcowymi metabolizmu węglowodanów są dwutlenek węgla i woda. Węglowodany mają zdolność szybkiego rozkładu i utleniania. Przy silnym zmęczeniu, przy dużym wysiłku fizycznym zażywanie kilku gramów cukru poprawia kondycję organizmu.

We krwi ilość glukozy utrzymuje się na względnie stałym poziomie (około 110 mg%). Spadek zawartości glukozy powoduje obniżenie temperatury ciała, zaburzenie czynności układu nerwowego i zmęczenie. Wątroba odgrywa dużą rolę w utrzymaniu stałego poziomu cukru we krwi. Wzrost ilości glukozy powoduje jej odkładanie się w wątrobie w postaci rezerwowej skrobi zwierzęcej - glikogenu, który jest mobilizowany przez wątrobę wraz ze spadkiem poziomu cukru we krwi. Glikogen powstaje nie tylko w wątrobie, ale także w mięśniach, gdzie może gromadzić się do 1-2%. Rezerwy glikogenu w wątrobie sięgają 150 g. Podczas głodu i pracy mięśni zapasy te ulegają wyczerpaniu.

Jeśli zawartość glukozy we krwi wzrasta do 0,17%, zaczyna być wydalana z organizmu z moczem; z reguły ma to miejsce podczas spożywania dużej ilości węglowodanów w pożywieniu. To kolejny mechanizm regulujący poziom cukru we krwi.

Może jednak wystąpić trwały wzrost poziomu cukru we krwi. Dzieje się tak, gdy upośledzona jest funkcja gruczołów dokrewnych. Naruszenie funkcjonowania trzustki prowadzi do rozwoju cukrzycy. Wraz z tą chorobą traci się zdolność tkanek organizmu do wchłaniania cukru, a także przekształcania go w glikogen i przechowywania w wątrobie. Dlatego poziom cukru we krwi jest stale podwyższony, co prowadzi do zwiększonego wydalania go z moczem.

Wartość glukozy dla organizmu nie ogranicza się do jej roli jako źródła energii. Jest częścią cytoplazmy i dlatego jest niezbędny do tworzenia nowych komórek, zwłaszcza w okresie wzrostu. W skład kwasów nukleinowych wchodzą również węglowodany.

Węglowodany są również ważne w metabolizmie w ośrodkowym układzie nerwowym. Wraz z gwałtownym spadkiem ilości cukru we krwi dochodzi do ostrych zaburzeń czynności układu nerwowego. Występują drgawki, majaczenie, utrata przytomności, zmiany w czynności serca. Jeśli takiej osobie wstrzykuje się glukozę do krwi lub podaje do jedzenia zwykły cukier, to po pewnym czasie te ciężkie objawy znikają.

Całkowicie cukier z krwi nie znika nawet w przypadku braku go w pożywieniu, ponieważ w organizmie węglowodany mogą powstawać z białek i tłuszczów.

Zapotrzebowanie na glukozę w różnych narządach nie jest takie samo. Mózg zatrzymuje do 12% wprowadzonej glukozy, jelita - 9%, mięśnie - 7%, nerki - 5%. Śledziona i płuca prawie w ogóle go nie zatrzymują.

Обмен углеводов у детей. У детей обмен углеводов совершается с большой интенсивностью, что объясняется высоким уровнем обмена веществ в детском организме. Углеводы в детском организме служат не только основным источником энергии, но и выполняют важную пластическую роль при формировании клеточных оболочек, вещества соединительной ткани. Участвуют углеводы и в окислении кислых продуктов белкового и жирового обмена, чем способствуют поддержанию кислотно-щелочного равновесия в организме.

Intensywny wzrost ciała dziecka wymaga znacznych ilości tworzywa sztucznego - białek i tłuszczów, dlatego tworzenie węglowodanów u dzieci z białek i tłuszczów jest ograniczone. Dzienne zapotrzebowanie na węglowodany u dzieci jest wysokie i wynosi 10-12 g na 1 kg masy ciała w okresie niemowlęcym. W kolejnych latach wymagana ilość węglowodanów waha się od 8-9 do 12-15 g na 1 kg wagi. Dziecko w wieku od 1 do 3 lat powinno otrzymywać średnio 193 g węglowodanów dziennie z jedzeniem, od 4 do 7 lat - 287 g, od 9 do 13 lat - 370 g, od 14 do 17 lat - 470 g, dla osoba dorosła - 500 G.

Węglowodany są lepiej wchłaniane przez organizm dziecka niż dorośli (u niemowląt - o 98-99%). Ogólnie rzecz biorąc, dzieci są stosunkowo bardziej tolerancyjne na wysoki poziom cukru we krwi niż dorośli. U dorosłych glukoza pojawia się w moczu, gdy wchodzi 2,5-3 g na 1 kg masy ciała, a u dzieci występuje to tylko wtedy, gdy wchodzi 8-12 g glukozy na 1 kg masy ciała. Przyjmowanie niewielkich ilości węglowodanów z pożywieniem może spowodować dwukrotny wzrost poziomu cukru we krwi u dzieci, jednak po 1 godzinie zawartość cukru we krwi zaczyna spadać, a po 2 godzinach jest to całkowicie normalne.

Водный и минеральный обмен. Витамины. Значение воды и минеральных солей. Все превращения веществ в организме совершаются в водной среде. Вода растворяет пищевые вещества, поступившие в организм, транспортирует растворенные вещества. Вместе с минеральными веществами она принимает участие в построении клеток и во многих реакциях обмена. Вода участвует в регуляции температуры тела: испаряясь, она охлаждает тело, предохраняя его от перегрева.

Woda i sole mineralne tworzą głównie środowisko wewnętrzne organizmu, będąc głównym składnikiem osocza krwi, limfy i płynu tkankowego. Niektóre sole rozpuszczone w płynnej części krwi biorą udział w transporcie gazów przez krew.

W skład soków trawiennych wchodzą woda i sole mineralne, co decyduje o ich znaczeniu dla procesu trawienia. I choć ani woda, ani sole mineralne nie są źródłem energii w organizmie, to ich normalne przyjmowanie i usuwanie z organizmu jest warunkiem jego normalnej aktywności. Woda u osoby dorosłej stanowi około 65% masy ciała, u dzieci około 80%.

Utrata wody przez organizm prowadzi do bardzo poważnych zaburzeń. Na przykład w przypadku niestrawności u niemowląt dużym niebezpieczeństwem jest odwodnienie organizmu, pociąga to za sobą drgawki, utratę przytomności. Pozbawienie człowieka wody na kilka dni jest śmiertelne.

Водный обмен. Пополнение тела водой происходит постоянно за счет всасывания ее из пищеварительного тракта. Человеку в сутки нужно 2-2,5 л воды при нормальном пищевом режиме и нормальной температуре окружающей среды. Это количество воды поступает из следующих источников: воды, потребляемой при питье (около 1 л); воды, содержащейся в пище (около 1 л); воды, которая образуется в организме при обмене белков, жиров и углеводов (300-350 куб. см).

Głównymi narządami usuwającymi wodę z organizmu są nerki, gruczoły potowe, płuca i jelita. Nerki usuwają z organizmu 1,2-1,5 litra wody dziennie jako część moczu. Gruczoły potowe usuwają 500-700 metrów sześciennych wody przez skórę w postaci potu. cm wody dziennie. W normalnej temperaturze i wilgotności na 1 m10. cm skóry, co 1 minut uwalnia się około 350 mg wody. Światło w postaci pary wodnej wyświetla 700 metrów sześciennych. zobaczyć wodę; ilość ta gwałtownie wzrasta wraz z pogłębieniem i przyspieszeniem oddychania, a wtedy dziennie może się wyróżniać 800-100 metrów sześciennych. zobaczyć wodę. Przez jelita z kałem wydalane jest 150-XNUMX metrów sześciennych dziennie. zobaczyć wodę; przy zaburzeniach jelit można wydalać więcej wody, co prowadzi do wyczerpania organizmu wodą.

Dla normalnego funkcjonowania organizmu ważne jest, aby dopływ wody do organizmu całkowicie pokrywał jej zużycie. Jeśli z organizmu wydalane jest więcej wody niż dopływa, pojawia się uczucie pragnienia. Stosunek ilości zużytej wody do przydzielonej kwoty to bilans wodny.

W organizmie dziecka dominuje woda pozakomórkowa, co prowadzi do większej hydrolalności dzieci, czyli zdolności do szybkiej utraty i szybkiego gromadzenia wody. Zapotrzebowanie na wodę na 1 kg masy ciała maleje wraz z wiekiem, a jej bezwzględna ilość wzrasta. Dziecko trzymiesięczne potrzebuje 150-170 g wody na 1 kg masy ciała, w wieku 2 lat 95 g, w wieku 12-13 lat 45 g. Dzienne zapotrzebowanie na wodę dla rocznego dziecka dziecko ma 800 ml, w wieku 4 lat - 950-1000 ml, w wieku -5 lat - 6 ml, w wieku 1200-7 lat - 10 ml, w wieku 1350-11 lat - 14 ml.

Значение минеральных солей в процессе роста и развития ребенка. С наличием минеральных веществ связано явление возбудимости и проводимости в нервной системе. Минеральные соли обеспечивают ряд жизненно важных функций организма, таких как рост и развитие костей, нервных элементов, мышц; определяют реакцию крови (рН), способствуют нормальной деятельности сердца и нервной системы; используются для образования гемоглобина (железо), соляной кислоты желудочного сока (хлор); поддерживают определенное осмотическое давление.

U noworodka składniki mineralne stanowią 2,55% masy ciała, u osoby dorosłej 5%. Przy diecie mieszanej osoba dorosła otrzymuje wszystkie potrzebne mu minerały w wystarczającej ilości wraz z pożywieniem, a do żywności człowieka podczas jej obróbki kulinarnej dodawana jest tylko sól kuchenna. Rosnące ciało dziecka szczególnie potrzebuje dodatkowego spożycia wielu minerałów.

Minerały mają istotny wpływ na rozwój dziecka. Wzrost kości, czas kostnienia chrząstki i stan procesów oksydacyjnych w organizmie są związane z metabolizmem wapnia i fosforu. Wapń wpływa na pobudliwość układu nerwowego, kurczliwość mięśni, krzepliwość krwi, metabolizm białek i tłuszczów w organizmie. Fosfor jest potrzebny nie tylko do wzrostu tkanki kostnej, ale także do normalnego funkcjonowania układu nerwowego, większości narządów gruczołowych i innych. Żelazo jest częścią hemoglobiny we krwi.

Największe zapotrzebowanie na wapń odnotowuje się w pierwszym roku życia dziecka; w tym wieku jest ośmiokrotnie większa niż w drugim roku życia i 13 razy większa niż w trzecim roku; wtedy zapotrzebowanie na wapń spada, nieznacznie wzrastając w okresie dojrzewania. Dzieci w wieku szkolnym mają dzienne zapotrzebowanie na wapń - 0,68-2,36 g, na fosfor - 1,5-4,0 g. Optymalny stosunek stężenia soli wapnia i fosforu dla dzieci w wieku przedszkolnym wynosi 1:1, w wieku 8-10 lat - 1 : 1,5, u nastolatków i starszych uczniów - 1: 2. Przy takich relacjach rozwój szkieletu przebiega normalnie. Mleko ma idealną proporcję soli wapnia i fosforu, dlatego włączenie mleka do diety dzieci jest obowiązkowe.

Zapotrzebowanie na żelazo u dzieci jest wyższe niż u dorosłych: 1-1,2 mg na 1 kg masy ciała na dzień (u dorosłych - 0,9 mg). Dzieci sodu powinny otrzymywać 25-40 mg dziennie, potas - 12-30 mg, chlor - 12-15 mg.

witaminy. Это органические соединения, совершенно необходимые для нормального функционирования организма. Витамины входят в состав многих ферментов, что объясняет важную роль витаминов в обмене веществ. Витамины способствуют действию гормонов, повышению сопротивляемости организма к неблагоприятным воздействиям внешней среды (инфекциям, действию высокой и низкой температуры и т. д.). Они необходимы для стимулирования роста, восстановления тканей и клеток после травм и операций.

W przeciwieństwie do enzymów i hormonów większość witamin nie powstaje w ludzkim ciele. Ich głównym źródłem są warzywa, owoce i jagody. Witaminy znajdują się również w mleku, mięsie i rybach. Witaminy są potrzebne w bardzo małych ilościach, ale ich niedobór lub brak w pożywieniu zaburza powstawanie odpowiednich enzymów, co prowadzi do chorób – beri-beri.

Все витамины делят на две большие группы:

а) растворимые в воде;

б) растворимые в жирах. К водорастворимым витаминам относят группу витаминов В, витамины С и Р. К жирорастворимым витаминам - витамины А1 и А2, D, Е, К.

Witamina B1 (tiamina, aneuryna) znajduje się w orzechach laskowych, brązowym ryżu, pieczywie pełnoziarnistym, jęczmieniu i płatkach owsianych, zwłaszcza w drożdżach piwnych i wątrobie. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę wynosi 7 mg u dzieci poniżej 1 lat, 7 mg od 14 do 1,5 lat, 14 mg od 2 lat i 2-3 mg u dorosłych.

W przypadku braku witaminy B1 w żywności rozwija się beri-beri. Pacjent traci apetyt, szybko się męczy, stopniowo dochodzi do osłabienia mięśni nóg. Następnie dochodzi do utraty wrażliwości mięśni nóg, uszkodzenia nerwów słuchowych i wzrokowych, obumierania komórek rdzenia przedłużonego i rdzenia kręgowego, porażenia kończyn i bez szybkiego leczenia - śmierci.

Witamina B2 (ryboflawina). U ludzi pierwszą oznaką braku tej witaminy jest zmiana skórna (najczęściej w okolicy ust). Pojawiają się pęknięcia, które stają się mokre i pokryte ciemną skórką. Później dochodzi do uszkodzenia oczu i skóry, któremu towarzyszy odpadanie zrogowaciałych łusek. W przyszłości może rozwinąć się anemia złośliwa, uszkodzenie układu nerwowego, nagły spadek ciśnienia krwi, drgawki i utrata przytomności.

Witamina B2 zawarta jest w chlebie, kaszy gryczanej, mleku, jajkach, wątrobie, mięsie, pomidorach. Dzienne zapotrzebowanie na to wynosi 2-4 mg.

Witamina PP (nikotynamid) znajduje się w zielonych warzywach, marchwi, ziemniakach, grochu, drożdżach, kaszy gryczanej, chlebie żytnim i pszennym, mleku, mięsie i wątrobie. Dzienne zapotrzebowanie na to u dzieci wynosi 15 mg, u dorosłych - 15-25 mg.

W przypadku beri-beri PP pojawia się uczucie pieczenia w jamie ustnej, obfite ślinienie i biegunka. Język staje się szkarłatno-czerwony. Na ramionach, szyi, twarzy pojawiają się czerwone plamy. Skóra staje się szorstka i szorstka, dlatego choroba nazywa się pellagra (z wł. pelle agra – szorstka skóra). Przy ciężkim przebiegu choroby pamięć słabnie, rozwijają się psychozy i halucynacje.

Witamina B12 (cyjanokobalamina) u ludzi jest syntetyzowana w jelitach. Zawarte w nerkach, wątrobie ssaków i ryb. Wraz z niedoborem w organizmie rozwija się anemia złośliwa, związana z naruszeniem tworzenia czerwonych krwinek.

Witamina C (kwas askorbinowy) jest szeroko rozpowszechniona w przyrodzie w warzywach, owocach, igłach oraz w wątrobie. Kwas askorbinowy jest dobrze zachowany w kapuście kiszonej. 100 g igieł zawiera 250 mg witaminy C, 100 g owoców róży - 150 mg. Zapotrzebowanie na witaminę C wynosi 50-100 mg dziennie.

Niedobór witaminy C powoduje szkorbut. Zwykle choroba zaczyna się od ogólnego złego samopoczucia, depresji. Skóra przybiera brudnoszary odcień, dziąsła krwawią, zęby wypadają. Na ciele pojawiają się ciemne plamy krwotoków, niektóre z nich są owrzodzeniami i powodują ostry ból.

Witamina A (retinol, akseroftol) w ludzkim organizmie powstaje z szeroko rozpowszechnionego naturalnego barwnika – karotenu, który w dużych ilościach występuje w świeżej marchwi, pomidorach, sałacie, morelach, oleju rybnym, maśle, wątrobie, nerkach, żółtku jaja. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A u dzieci wynosi 1 mg, dorośli - 2 mg.

Przy braku witaminy A wzrost dzieci spowalnia, rozwija się „nocna ślepota”, czyli gwałtowny spadek ostrości wzroku w słabym oświetleniu, prowadzący w ciężkich przypadkach do całkowitej, ale odwracalnej ślepoty.

Witamina D (ergokalcyferol) jest szczególnie potrzebna dzieciom, aby zapobiegać jednej z najczęstszych chorób wieku dziecięcego - krzywicy. W przypadku krzywicy proces tworzenia kości zostaje zakłócony, kości czaszki stają się miękkie i giętkie, kończyny są zgięte. Na zmiękczonych częściach czaszki tworzą się przerośnięte guzki ciemieniowe i czołowe. Ospały, blady, z nienaturalnie dużą głową i krótkim łukowatym ciałem, dużym brzuchem, takie dzieci są opóźnione w rozwoju.

Wszystkie te poważne naruszenia są związane z brakiem lub niedoborem witaminy D w organizmie, która znajduje się w żółtkach, mleku krowim i oleju rybim.

Witamina D może powstawać w ludzkiej skórze z prowitaminy ergosterolu pod wpływem promieni ultrafioletowych. Olej rybi, ekspozycja na słońce czy sztuczne napromieniowanie ultrafioletowe to sposoby zapobiegania i leczenia krzywicy.

10.3. Cechy wieku metabolizmu energetycznego

Nawet w warunkach całkowitego odpoczynku osoba zużywa pewną ilość energii: energia jest stale zużywana w ciele na procesy fizjologiczne, które nie zatrzymują się na minutę. Minimalny poziom metabolizmu i wydatku energetycznego dla organizmu nazywany jest metabolizmem podstawowym. Główna przemiana materii określana jest u osoby w stanie spoczynku mięśniowego - leżącej, na czczo, tj. 12-16 godzin po jedzeniu, w temperaturze otoczenia 18-20 °C (temperatura komfortowa). U osoby w średnim wieku podstawowy metabolizm wynosi 4187 J na 1 kg masy na godzinę. Średnio jest to 7 140 000-7 560 000 J dziennie. Dla każdego osobnika podstawowa przemiana materii jest względnie stała.

Особенности основного обмена у детей. Поскольку на единицу массы у детей приходится относительно большая поверхность тела, чем у взрослого человека, основной обмен у них интенсивнее, чем у взрослых. У детей также значительно преобладание процессов ассимиляции над процессами диссимиляции. Энергетические затраты на рост тем больше, чем моложе ребенок. Так, расход энергии, связанный с ростом, в возрасте 3 месяцев составляет 36 %, в возрасте 6 месяцев - 26 %, 9 месяцев - 21 % общей энергетической ценности пищи.

Podstawowy metabolizm na 1 kg masy u osoby dorosłej wynosi 96 600 J. Tak więc u dzieci w wieku 8-10 lat podstawowy metabolizm jest dwa lub dwa i pół razy wyższy niż u dorosłych.

Podstawowa przemiana materii u dziewcząt jest nieco niższa niż u chłopców. Ta różnica zaczyna się pojawiać już w drugiej połowie pierwszego roku życia. Praca wykonywana u chłopców wiąże się z większym wydatkiem energetycznym niż u dziewcząt.

Określenie podstawowej przemiany materii często ma wartość diagnostyczną. Podstawowy metabolizm wzrasta wraz z nadmierną funkcją tarczycy i niektórymi innymi chorobami. Przy niewydolności funkcji tarczycy, przysadki mózgowej, gonad zmniejsza się podstawowy metabolizm.

Расход энергии при мышечной деятельности. Чем тяжелее мышечная работа, тем больше энергии тратит человек. У школьников подготовка к уроку, урок в школе требуют энергии на 20-50 % выше энергии основного обмена.

Podczas chodzenia koszty energii są o 150-170% wyższe niż główny metabolizm. Podczas biegania, wchodzenia po schodach koszty energii przewyższają podstawowy metabolizm 3-4 razy.

Trening ciała znacznie zmniejsza zużycie energii do wykonywanej pracy. Wynika to ze zmniejszenia liczby mięśni biorących udział w pracy, a także zmiany oddychania i krążenia krwi.

Ludzie różnych zawodów mają różne wydatki na energię. W przypadku pracy umysłowej koszty energii są niższe niż w przypadku pracy fizycznej. Chłopcy mają wyższy całkowity dzienny wydatek energetyczny niż dziewczynki.

Temat 11. HIGIENA SZKOLENIA PRACY I PRACY PRODUKCYJNEJ UCZNIÓW

Гигиена уроков труда в начальных классах. На уроках труда дети конструируют, используя детский конструктор, изготавливают из дерева, картона и бумаги модели кораблей, самолетов и другие, лепят, вышивают. Чтобы эти занятия не наносили вреда детскому здоровью, в первую очередь необходимо соблюдать правильную рабочую позу. Это значит, что корпус должен быть прямой или слегка направленный вперед, голова немного наклонена. Желательно часто менять положение тела во избежание утомительных статических усилий. Нельзя допускать сдавление грудной клетки и брюшной полости и перенапряжение зрения.

Materiał używany na lekcjach porodu musi być czysty, wolny od infekcji, nie powodujący uszkodzeń skóry (odpryski, otarcia, skaleczenia itp.), a także nie może zawierać substancji szkodliwych chemicznie. W tym celu drewniany materiał budowlany jest dobrze ostrugany, oczyszczony, a ostre narożniki wyrównane. Nie używaj farb zawierających ołów, arsen lub inne substancje toksyczne. Projektanci dzieci i uchwyty metalowych narzędzi są przecierane przed lekcją 0,2-1% oczyszczonym roztworem wybielacza. Waga wszystkich elementów składowych materiału budowlanego nie powinna przekraczać 1-2 kg. Karton jest pobierany nie grubszy niż 0,5 mm, dzięki czemu można go łatwo ciąć. Do modelowania oprócz gliny można użyć plasteliny, ponieważ mniej plami dłonie.

W pierwszym etapie nauki szycia, aby uniknąć stresu, lepiej używać dużych igieł z dużym oczkiem, ciemnych nici i jasnego materiału. Nożyczki powinny mieć długość 118-120 mm, z zaokrąglonymi końcami, łatwe do przesuwania, długość ich krawędzi tnących 70 mm. Waga noża nie powinna przekraczać 75 g; ostrze noża powinno być wykonane z wysokiej jakości stali, dobrze naostrzone, ale bez ostrego końca; długość - 70 mm, szerokość - 15 mm. Rękojeść noża powinna mieć długość 85 mm, wykonana z twardego, polerowanego drewna. Szydło jest wykonane ze stali, w kształcie wrzeciona, o długości 40 mm; jego rękojeść wykonana jest z twardego, gładkiego drewna o długości 85 mm, średnica szerokiej części to 30 mm.

Czas trwania lekcji porodu zależy od wieku, stanu zdrowia i rodzaju pracy, a czynności związane z porodem i używany materiał powinny być zróżnicowane. W takim przypadku bezwzględnie należy przestrzegać zasad higieny osobistej.

Гигиена уроков сельскохозяйственного труда. С V класса проводятся уроки сельскохозяйственного труда. Сельскохозяйственный инвентарь, применяемый в цветниках, на огороде и на учебно-опытном участке, по форме, размерам, весу должен соответствовать возрасту детей. Железные грабли должны иметь расстояние между зубьями 27-30 мм, а деревянные - до 50-55 мм.

Для детей младшего школьного возраста рекомендуются железные грабли с 8 зубьями и деревянные с 7 зубьями; для подростков и старшего школьного возраста - железные грабли с 10 и деревянные с 9 зубьями. Размер мотыг для детей младшего возраста - 100 x 90 мм, длина ручки - 100 см; для старшего возраста - 125-100 мм, длина ручки - 140 см. Ручки лопат и граблей должны быть деревянными, овальными. Емкость леек и ведер (в куб. дм) должна быть: для детей младшего возраста - 4-5, доля подростков - 4-6, для старшего возраста - 6-8.

Waga przewożonego towaru w wieku 11-12 lat nie powinna przekraczać 4 kg, w wieku 13-14 lat 6 kg. Podczas wspólnego przewożenia ładunku na noszach, jego waga łącznie z ciężarem noszy nie powinna przekraczać: w wieku 7-8 lat - 4 kg, w wieku 9-10 lat - 6 kg, w wieku 10-12 lat - 10 kg, w wieku 13-15 lat - 14 kg, w wieku 16-17 lat - 24 kg.

Czas trwania lekcji pracy rolniczej dla uczniów w wieku 8-9 lat wynosi do 1 godziny dziennie, w wieku 10-12 lat - 1,5 godziny, w wieku 13-14 lat - 3 godziny, w wieku 14-17 lat - 5- 6 godzin w przypadku braku innej pracy fizycznej. Co 20-25 minut dla młodszych uczniów i 30-40 minut dla starszych uczniów wymagany jest pięciominutowy odpoczynek. Przy 5-6-godzinnym dniu pracy zalecane są dwie zmiany: od 7-8 rano do 10-11 po południu i od 17-18 wieczorem.

Гигиенические требования к урокам труда в столярной и слесарной мастерских. Уроки труда в столярной и слесарной мастерских также начинаются с V класса. Форма, размеры, вес и соотношение частей столярных и слесарных инструментов также должны соответствовать возрасту. Вес столярного молотка должен быть меньше, чем слесарного. Для детей 11-12 лет столярный молоток должен весить 200 г, 13-14 лет - 300 г, слесарный молоток - соответственно 300 и 400 г.

Podczas pracy narzędzie i wytwarzane produkty nie mogą być dociskane do klatki piersiowej. Przy prawidłowej postawie roboczej zakłada się, że obciążenie jest równomiernie rozłożone na prawą i lewą połowę ciała, ciało jest wyprostowane, a głowa lekko pochylona do przodu. Podczas piłowania nogi powinny być rozstawione na odległość długości stopy, kolana wyprostowane, ciało lekko pochylone do przodu. Podczas strugania należy stać na pół obrócony do stołu warsztatowego, wysunąć lewą nogę do przodu na odległość dwukrotności długości stopy, a prawą stopę obrócić w stosunku do lewej o 70-80 ° i lekko przechylić ciało Naprzód. Aby skrócić czas trwania wysiłku statycznego, uczniowie nie powinni stać przez długi czas, zaleca się siedzieć, podczas gdy nauczyciel wyjaśnia.

Praca w warsztatach jako forma aktywnej rekreacji prowadzona jest na trzeciej lub czwartej lekcji. Już na samym początku zajęć studenci muszą zostać zaznajomieni z bezpieczeństwem i profilaktyką urazów.

Учебная мастерская рассчитана на 20 рабочих мест, которые оборудуются верстаками и станками. Высота столярных верстаков должна быть 75,5; 78 и 80,5 см для трех групп учеников ростом 140-150 см, поверхность верстака - 125 x 45 см. Чтобы определить высоту подходящего для него верстака, ученик встает боком к торцевой стороне верстака и кладет на нее ладонь. Если высота верстака соответствует росту, то рука в локтевом суставе не сгибается, предплечье и плечо остаются на прямой линии.

W warsztatach stolarskich stoły warsztatowe powinny być ustawione w trzech rzędach, prostopadle lub pod kątem 45° do okien. Odległość między nimi wynosi co najmniej 80 cm.

В слесарных мастерских размеры рабочего места должны быть 60 x 100 см, расстояние между осями соседних тисков - 100 см. Высота слесарного верстака от пола до губок тисков бывает двух размеров - 85 и 95 см. Если рост ученика не соответствует высоте стола, используются подставки для ног высотой в 5, 10 и 15 см. Станки располагают перпендикулярно к окнам таким образом, чтобы свет падал слева. При этом многоместные станки располагают в четыре ряда, а двухместные сдваивают. Одноместные станки целесообразно расставлять в шахматном порядке. Наименьшее расстояние между станками должно быть 80 см, между рядами - 120 см, расстояние от внутренней стены - 80 см.

Oświetlenie i wentylacja w warsztatach musi spełniać normy higieniczne. Podczas lekcji porodu zaleca się robienie przerw na odpoczynek 2-3 minuty: dla młodszych uczniów - co 10-15 minut, dla nastolatków - co 15-20 minut.

Гигиена уроков физики, химии и биологии. При проведении на уроках физики опытов, связанных с изучением электричества, необходимо соблюдать меры безопасности, поскольку электрический ток напряжением свыше 100 В и 50 мА может быть смертельным. Запрещено проверять наличие тока пальцами. Мерами защиты следует предупреждать ожоги при работе с расплавленными металлами, стеклом и т. д. На уроках химии во избежание отравления, ожогов кислотами и щелочами, несчастных случаев при взрывах во время проведения химических опытов следует неукоснительно соблюдать технику безопасности. Обожженную часть тела нужно немедленно обмыть под сильной струей холодной проточной воды. В химической лаборатории обязательно наличие вытяжной вентиляции.

Na lekcjach biologii, podczas pracy na stanowisku doświadczalnym, należy unikać udaru słonecznego, a także uszkodzeń skóry, aby zapobiec przenikaniu czynnika wywołującego tężec itp. Ponadto praca rolnicza ucznia musi być zróżnicowana.

Гигиенические требования к планировке школьного здания. Как правило, школы строятся по типовым проектам, разработанным с учетом ученических мест в начальной, неполной средней и средней школе. Земельный участок, отведенный под строительство школы, должен быть 0,3-4 га, из них 40-50 % должно приходиться на зеленые насаждения. На территории школы предусматриваются площадка для игр с мячом, для гимнастики, занятий легкой атлетикой (спортивная зона); учебно-опытная зона для организации и проведения сельскохозяйственного труда; зоны для подвижных игр и для тихого отдыха; хозяйственная зона с самостоятельным въездом. Оптимально трехэтажное здание с несколькими выходами и гардеробами, обеспечивающими организацию противоэпидемических мероприятий. Гигиенические требования к школьному зданию предусматривают достаточную изоляцию отдельных групп помещений, удобную связь с функциональными зонами школьного участка, выделение специальной учебной секции для шестилетних детей.

В классе количество учеников не должно превышать 30 человек. В начальной школе предусматривается универсальная комната (площадью 60 кв. м) для групп продленного дня. Это дает возможность организовать досуг детей. Кроме того, должна быть предусмотрена комната площадью 80 кв. м для занятий ручным трудом. Для трудового обучения учащихся V-Х классов имеются кабинет по профориентации и основам производства, универсальная мастерская по техническим видам труда, помещение по обработке тканей. Предусмотрены лаборантские для всех учебных кабинетов. В современных школах организованы учебные кабинеты информатики и электронно-вычислительной техники, значительно улучшен спортивный комплекс. Для школ вместимостью 30-35 классов предусмотрены два спортивных зала размерами 12 x 24 и 18 x 30 м. Кроме того, на группу школ предусмотрены учебный тир, крытый бассейн для обучения плаванию и проведения спортивной работы. Существенно расширен состав помещений для кружков (технического моделирования, творчества, юных натуралистов), студий (живописи, рисунка и скульптуры, хореографии и драматургии), кинофотолаборатории.

Powierzchnia jadalni określana jest na 0,65-0,75 metra kwadratowego. m na miejsce, jednocześnie musi pomieścić co najmniej 25% studentów. W skład lokalu do celów medycznych wchodzi gabinet lekarski połączony z pokojem o powierzchni 12-15 metrów kwadratowych. Oprócz gabinetu lekarskiego w szeregu szkół znajduje się gabinet dentystyczny (o powierzchni 14 mkw.). Rozmiar klasy musi wynosić co najmniej 64 kw. m, pomieszczenia laboratoryjne - co najmniej 66 mkw. m. Odległość od tablicy do ostatniego rzędu stołów lub biurek nie powinna przekraczać 8 m; 3 m162 i więcej - 5,4 m).

Lista wykorzystanej literatury

1. Galperin S.I. Anatomia i fizjologia człowieka. Moskwa: Szkoła Wyższa, 1974.

2. Kositsky G.I. Ludzka psychologia. M.: Medycyna, 1985.

3. Matiushonok MT, Turyn G.G., Kryukova A.A. Fizjologia i higiena dzieci i młodzieży. Moskwa: Szkoła Wyższa, 1974.

4. Nozdrachev A. D. Ogólny przebieg fizjologii ludzi i zwierząt: W 2 tomach T. 2. M .: Szkoła wyższa, 1991.

5. Chripkova AA fizjologia wieku. Moskwa: Edukacja, 1978.

6. Mała encyklopedia medyczna: W tomach 6. T. 6. M .: Medycyna, 1991-1996.

Autor: Antonova O.A.

Polecamy ciekawe artykuły Sekcja Notatki z wykładów, ściągawki:

▪ Choroby nerwowe. Notatki do wykładów

▪ Działania reklamowe i promocyjne. Notatki do wykładów

▪ Inwestycje. Kołyska

Zobacz inne artykuły Sekcja Notatki z wykładów, ściągawki.

Czytaj i pisz przydatne komentarze do tego artykułu.

<< Wstecz

Najnowsze wiadomości o nauce i technologii, nowa elektronika:

Maszyna do przerzedzania kwiatów w ogrodach 02.05.2024

We współczesnym rolnictwie postęp technologiczny ma na celu zwiększenie efektywności procesów pielęgnacji roślin. We Włoszech zaprezentowano innowacyjną maszynę do przerzedzania kwiatów Florix, zaprojektowaną z myślą o optymalizacji etapu zbioru. Narzędzie to zostało wyposażone w ruchome ramiona, co pozwala na łatwe dostosowanie go do potrzeb ogrodu. Operator może regulować prędkość cienkich drutów, sterując nimi z kabiny ciągnika za pomocą joysticka. Takie podejście znacznie zwiększa efektywność procesu przerzedzania kwiatów, dając możliwość indywidualnego dostosowania do specyficznych warunków ogrodu, a także odmiany i rodzaju uprawianych w nim owoców. Po dwóch latach testowania maszyny Florix na różnych rodzajach owoców wyniki były bardzo zachęcające. Rolnicy, tacy jak Filiberto Montanari, który używa maszyny Florix od kilku lat, zgłosili znaczną redukcję czasu i pracy potrzebnej do przerzedzania kwiatów. ... >>

Zaawansowany mikroskop na podczerwień 02.05.2024

Mikroskopy odgrywają ważną rolę w badaniach naukowych, umożliwiając naukowcom zagłębianie się w struktury i procesy niewidoczne dla oka. Jednak różne metody mikroskopii mają swoje ograniczenia, a wśród nich było ograniczenie rozdzielczości przy korzystaniu z zakresu podczerwieni. Jednak najnowsze osiągnięcia japońskich badaczy z Uniwersytetu Tokijskiego otwierają nowe perspektywy badania mikroświata. Naukowcy z Uniwersytetu Tokijskiego zaprezentowali nowy mikroskop, który zrewolucjonizuje możliwości mikroskopii w podczerwieni. Ten zaawansowany instrument pozwala zobaczyć wewnętrzne struktury żywych bakterii z niesamowitą wyrazistością w skali nanometrowej. Zazwyczaj ograniczenia mikroskopów średniej podczerwieni wynikają z niskiej rozdzielczości, ale najnowsze odkrycia japońskich badaczy przezwyciężają te ograniczenia. Zdaniem naukowców opracowany mikroskop umożliwia tworzenie obrazów o rozdzielczości do 120 nanometrów, czyli 30 razy większej niż rozdzielczość tradycyjnych mikroskopów. ... >>

Pułapka powietrzna na owady 01.05.2024

Rolnictwo jest jednym z kluczowych sektorów gospodarki, a zwalczanie szkodników stanowi integralną część tego procesu. Zespół naukowców z Indyjskiej Rady Badań Rolniczych i Centralnego Instytutu Badań nad Ziemniakami (ICAR-CPRI) w Shimla wymyślił innowacyjne rozwiązanie tego problemu – napędzaną wiatrem pułapkę powietrzną na owady. Urządzenie to eliminuje niedociągnięcia tradycyjnych metod zwalczania szkodników, dostarczając dane dotyczące populacji owadów w czasie rzeczywistym. Pułapka zasilana jest w całości energią wiatru, co czyni ją rozwiązaniem przyjaznym dla środowiska i niewymagającym zasilania. Jego unikalna konstrukcja umożliwia monitorowanie zarówno szkodliwych, jak i pożytecznych owadów, zapewniając pełny przegląd populacji na każdym obszarze rolniczym. „Oceniając docelowe szkodniki we właściwym czasie, możemy podjąć niezbędne środki w celu zwalczania zarówno szkodników, jak i chorób” – mówi Kapil ... >>

Przypadkowe wiadomości z Archiwum Ulepszony układ scalony sterownika LED 09.05.2020 Maxim Integrated Products wypuściło nową rodzinę układów scalonych do obwodów samochodowych. MAX25601A/B/C/D zawierają synchroniczny kontroler doładowania, po którym następuje synchroniczny kontroler LED buck driver. Zakres napięcia wejściowego kontrolera doładowania od 4,5 V do 40 V jest idealny do zastosowań motoryzacyjnych. W rzeczywistości ten kontroler służy jako wstępny regulator doładowania dla drugiego etapu mikroukładu - kontrolera LED obniżającego napięcie. Synchroniczna przetwornica doładowania działa w trybie kontroli prądu cewki indukcyjnej i może być połączona równolegle z innym urządzeniem w celu zwiększenia mocy wyjściowej. Pin SYNCOUT, przeznaczony do sterowania pinem RT / SYNCIN innego urządzenia, pozwala zorganizować synchronizację przeciwfazową dwóch mikroukładów pracujących równolegle. Częstotliwość przełączania konwertera boost jest programowalna od 200 kHz do 2,2 MHz. W celu zmniejszenia poziomu zakłóceń elektromagnetycznych wprowadza się rozszerzenie widma sygnału synchronizacji. Wewnętrzny, sterowany cyfrowo obwód miękkiego startu zapewnia płynne zwiększanie mocy wyjściowej złotówki. Lista funkcji bezpieczeństwa obejmuje tryb pulsacyjny, ochronę przed przepięciem i wyłączenie kryształowej przegrzania.

Inne ciekawe wiadomości:

▪ Proteza stomatologiczna w służbie językoznawcy

▪ Klawiatura mechaniczna Hexgears Hyeku F2

▪ Zamek do drzwi LeTV X1 z identyfikatorem twarzy 3D

▪ Czyste powietrze pomaga myśleć

▪ Projekty kosmicznych śmieciarek

Wiadomości o nauce i technologii, nowa elektronika

Ciekawe materiały z bezpłatnej biblioteki technicznej:

▪ część witryny „Podręcznik elektryka”. Wybór artykułu

▪ artykuł Taniec na wulkanie. Popularne wyrażenie

▪ artykuł Co to jest szok? Szczegółowa odpowiedź

▪ artykuł z plecaka. Wskazówki podróżnicze

▪ artykuł Multiwibrator - flasher. Encyklopedia elektroniki radiowej i elektrotechniki

▪ artykuł Sprawdzanie transformatorów i cewek indukcyjnych. Encyklopedia elektroniki radiowej i elektrotechniki

Zostaw swój komentarz do tego artykułu:

Wszystkie języki tej strony

Arabic	Hebrew	Polish
Bengali	Hindi	Portuguese
Chinese	Italian	Spanish
English	Japanese	Turkish
French	Korean	Ukrainian
German	Malay	Vietnamese

Strona główna | biblioteka | Artykuły | Mapa stony | Recenzje witryn

www.diagram.com.ua
2000-2024